Τελικά, οι Αμερικανοί πολίτες που είχαν προσφύγει σε ομοσπονδιακό δικαστήριο, ζητώντας από την κυβέρνησή τους να κινήσει ουρανό και γη για να μη γίνει το δαιμονικό πείραμα στα γαλλοελβετικά σύνορα, δεν δικαιώθηκαν, τουλάχιστον για την ώρα. Το πολύκροτο τόλμημα, στον υπεραντιδραστήρα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πυρηνικών Ερευνών (CERN) άρχισε με απόλυτη επιτυχία, χωρίς να δημιουργηθούν οι επίφοβες μαύρες τρύπες που θα κατάπιναν τη Γη.
«Είναι σαν να εκτοξεύεις δύο βελόνες από τις απέναντι ακτές του Ατλαντικού με τέτοια ακρίβεια, ώστε να συγκρουστούν μετωπικά μεσοπέλαγα». Με αυτά τα λόγια περιέγραφε προκαταβολικά το πείραμα ο Στιβ Μάγερς, εκ των διευθυντικών στελεχών του CERN στη Γενεύη. Και αυτό ακριβώς έγινε: Δύο δέσμες μικροσκοπικών σωματιδίων συγκρούσθηκαν μετωπικά με τη μεγαλύτερη ενέργεια κρούσης που έχει υπάρξει ποτέ στην ιστορία της επιστήμης (7 TeV), αφού διήνυσαν, με αντίθετη φορά, κυκλικό τούνελ 27 χιλιομέτρων, 100 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους.
Ολα δούλεψαν στην εντέλεια: η ευθυγράμμιση των δεσμών, οι ανιχνευτές, τα συστήματα πολυδύναμων ηλεκτρονικών υπολογιστών που θα κληθούν να αποκρυπτογραφήσουν τα δισεκατομμύρια των συγκρούσεων ανάμεσα στα μικροσκοπικά σωματίδια της ύλης. Η ανακούφιση των επιστημόνων ήταν έκδηλη, καθώς η τεχνική κατάρρευση του Σεπτεμβρίου του 2008 πήγε ενάμιση χρόνο πίσω το πείραμα και, πέραν της οικονομικής επιβάρυνσης, ενίσχυσε τις αμφισβητήσεις γύρω από αυτό το «φαραωνικό» εγχείρημα, προϋπολογισμού 9,4 δισ. δολαρίων. Η τεχνολογία δικαιούται να πανηγυρίζει για έναν χωρίς προηγούμενο άθλο, η πραγματική επιστήμη όμως μόλις τώρα αρχίζει. Για να δοθούν απαντήσεις στα θεμελιώδη ερωτήματα των επιστημόνων που αφορούν τα στοιχειώδη σωματίδια, την περίφημη «σκοτεινή ύλη» και τη «σκοτεινή ενέργεια» που εικάζεται ότι καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του Σύμπαντος, θα χρειαστεί η ηλεκτρονική και μαθηματική ανάλυση των απειράριθμων μετρήσεων – σαν να ψάχνει κανείς τα κεφάλια από τις δύο βελόνες που συγκρούστηκαν μέσα στα άχυρα. «Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί», όπως έλεγε ο Ηράκλειτος.
Μήπως, όμως, ο γιγαντισμός και η απερίγραπτη τεχνολογική πολυπλοκότητα πειραμάτων τύπου CERN συνοδεύονται από την πολύ βραδύτερη ανάπτυξη της πραγματικά καινοτόμου σκέψης; Οι Αιγύπτιοι έφτιαξαν Πυραμίδες και μέτρησαν εμβαδά, αλλά οι Ελληνες ανέπτυξαν την Ευκλείδεια Γεωμετρία, θεμελιώνοντας για πρώτη φορά την επιστημονική απόδειξη – κάτι που ξεπερνά κατά πολύ τον υπολογισμό. Η μεσαιωνική Κίνα έκανε τεχνολογικά θαύματα, αλλά ήταν η Ευρώπη που θεμελίωσε τη σύγχρονη Φυσική. Μήπως η εποχή μάς βρίσκει σε όλον αυτό τον κατακλυσμό των gadgets (και ο υπερεπιταχυντής σωματιδίων του CERN είναι το μεγαλύτερο gadget στην Ιστορία) ένα πολύ ακριβό (και πολύ φτηνό, από μια άλλη άποψη) υποκατάστατο των πραγματικά επαναστατικών, επιστημονικών ιδεών, που όλο αναγγέλλονται και όλο αναβάλλονται; Οψόμεθα…
H ελληνική παρουσία
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. «Σπάσαμε το ίδιο το ρεκόρ μας, αλλά και κάθε προηγούμενο στον κόσμο. Κανείς επιστήμονας δεν έχει δει συγκρούσεις πρωτονίων σε τέτοιες υψηλές ενέργειες», είπε στην «Κ» ο ερευνητής και καθηγητής Φυσικής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, δρ Εμμ. Τσεσμελής, επιστημονικός σύμβουλος του γενικού διευθυντή του CERN και ένας από τους 20 Ελληνες που εντάσσονται στο μόνιμο προσωπικό του. Αλλοι 120 επιστήμονες από ελληνικά πανεπιστήμια και ερευνητικά ινστιτούτα πραγματοποιούν τα πειράματά τους στο ερευνητικό κέντρο στη Γενεύη για να επιστρέψουν στη συνέχεια στην Ελλάδα. «Η Ελλάδα είναι από τις κυριότερες χώρες που μετέχουν στα πειράματα του CERN. Οι Ελληνες επιστήμονες έχουν κατασκευάσει μέρος των ανιχνευτών και μετέχουν στην ανάλυση των δεδομένων», παρατήρησε.
Κατά τον ίδιο, όμως, η χώρα οφείλει να κεφαλαιοποιήσει την επένδυση στο CERN καθώς και τη συμμετοχή της, διασφαλίζοντας συνεργασίες ελληνικών επιχειρήσεων τεχνολογίας και καινοτομίας με το ερευνητικό κέντρο. Οι περιπτώσεις δύο εταιρειών, η πρώτη από την Αλεξανδρούπολη και η δεύτερη από τη Ν. Ελλάδα, που κατασκεύασαν μικροηλεκτρονικά συστήματα για ένα από τα επτά πειράματα που τρέχουν στο πλαίσιο του LHC και συστήματα μεταφοράς έως τα «κεντρικά» της Γενεύης για τα εξαρτήματα χιλιάδων τόνων του επιταχυντή, σημείωσε ο δρ Τσεσμελής, θα πρέπει να αποτελέσουν παράδειγμα προς μίμηση.
Tου Πέτρου Παπακωνσταντίνου
