Αρκετές φορές οι γονείς εκφράζουν έντονο προβληματισμό για το πώς μπορούν να βάλουν όρια στο παιδί τους ή φοβούνται μήπως γίνουν πολύ αυστηροί με την επιβολή τους. Τα όρια είναι απαραίτητα στα παιδιά και πρέπει να μπαίνουν σε όσο το δυνατόν μικρότερη ηλικία χωρίς βέβαια να σημαίνει πως είναι μια διαδικασία που καλλιεργείται μόνο τότε. Αντίθετα, απαιτεί διαρκή ενασχόληση και πολύ κόπο από τη μεριά των γονιών. Γιατί όμως είναι τόσο χρήσιμα τα όρια στη ζωή μας;

Ένα παιδί που γνωρίζει τα όρια νιώθει πιο ασφαλές και δεν αποπροσανατολίζεται εύκολα. Μαθαίνει το πώς πρέπει να συμβιώνει αρμονικά με τους ανθρώπους γύρω του και συμβάλλουν στην διαμόρφωση της ατομικής του ταυτότητας. Εντός οικογένειας η ύπαρξη σαφών ορίων υπό την μορφή κανόνων, επιτρέπει στα παιδιά να εφαρμόζουν τις πρέπουσες στάσεις και συμπεριφορές που πρέπει να έχουν εξασφαλίζοντας έτσι την ομαλή επικοινωνία, σταθερές σχέσεις και συναισθηματική ευημερία μεταξύ των μελών της. Αργότερα ως ενήλικας έχει πιο καθαρή εικόνα για το ποιος είναι και είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει τους κανόνες της ζωής. Πώς μπορούμε ωστόσο να βάλουμε όρια στα παιδιά;

• Τα όρια πρέπει να συμβαδίζουν με την ηλικία του παιδιού και την αναπτυξιακή φάση στην οποία βρίσκεται. Με τρόπο κατανοητό, σαφή και σταθερό θέτουμε τους κανόνες

• Τα όρια θέτονται λαμβάνοντας υπόψη τη προσωπικότητα κάθε παιδιού. Μπαίνουμε στη θέση του και σκεφτόμαστε πώς θα αντιδρούσαμε εμείς ως παιδιά

• Η σταθερότητα από την μεριά σας είναι απαραίτητη προϋπόθεση. Το <<όχι>> πρέπει να σημαίνει όχι και να μην υποκύπτετε σε αντιδράσεις, ικανοποιώντας τελικά τις επιθυμίες του. Εάν τελικώς του κάνετε τη χάρη, μολονότι εξομαλύνεται η ένταση της στιγμής, μακροπρόθεσμα μαθαίνει να γίνεται χειριστικό και θα ψάχνει πάντα τρόπους να κάνει αυτό που θέλει

• Ακολουθείτε και οι δύο γονείς τους ίδιους κανόνες

• Δώστε προσοχή στη γλώσσα του σώματος. Όταν ένα παιδί είναι σε ένταση και εκτός ορίων το επαναφέρουμε ήρεμα και υπομονετικά. Δεν δείχνουμε εκνευρισμένοι, αντίθετα σκύβουμε στο ύψος του, το κοιτάμε στα μάτια και με σταθερή και ήρεμη φωνή του εξηγούμε. Εάν δεν δέχεται συζήτηση, το προτρέπουμε να πάρει λίγο χρόνο ώστε να ηρεμήσει. Αφού ηρεμήσει συζητάμε και υπενθυμίζουμε τους κανόνες

• Όταν παραβιάζονται κάποια όρια, επικεντρωνόμαστε στις συνέπειες μιας μη πρέπουσας συμπεριφοράς και όχι στη προσωπικότητα του παιδιού. Για παράδειγμα, <<το ότι χτύπησες την αδερφή σου ήταν πολύ κακό>>, αντί για <<είσαι κακό παιδί>>

Συνοψίζοντας, τα όρια είναι απαραίτητα στη ζωή μας. Είναι όλοι εκείνοι οι κανόνες που ορίζονται από τη στάση και τις αξίες της οικογένειάς μας και που επιτελούνται μέσα από τη στάση και τη συμπεριφορά των γονέων. Μη ξεχνάτε ότι όλοι οι κανόνες έχουν και εξαιρέσεις. Η κάθε οικογένεια επιλέγει αυτούς που της ταιριάζουν καλύτερα σύμφωνα με τις ανάγκες της και την προσωπικότητα των μελών της. Δεν είναι εύκολη δουλειά και μη περιμένετε άμεσα τη τήρηση των κανόνων. Υπομονή και επιμονή στο έργο αυτό θα επιφέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Ανδριάνα Ασημακοπούλου

Ψυχολόγος 3^ου Νηπιαγωγείου Αργοστολίου

Οδηγός προς τους γονείς για το πώς να διαχειριστούν προβληματισμούς και συναισθήματα των παιδιών που απορρέουν από τη πανδημία του κορωνοιού.

Η πανδηµία του Κορωνοϊού COVID-19 και οι αλλαγές που έχει επιφέρει στην καθηµερινότηταδηµιουργείαισθήµατα ανησυχίας, ανασφάλειας και άγχους σε άτοµα κάθε ηλικίας και ειδικά στα παιδιά. Το πρότερο κλείσιµο των σχολείων, η αναβολή ή ακύρωση δραστηριοτήτων, η αποµάκρυνση από τους φίλους καθώς και η αποµόνωση από άλλα µέλη της ευρύτερης οικογένειας και τον κοινωνικό περίγυρο, είναι αναµενόµενο να προκαλέσουν έντονα συναισθήµατα και αντιδράσεις ανάλογες µε την ηλικία των παιδιών. Σ’ αυτό το πλαίσιο, οι γονείς καλούνται να αντιµετωπίσουν προκλήσεις άγνωστες µέχρισήµερα. Είναι απαραίτητο να διατηρείται µια καλή επαφή µε το παιδί ώστε να συζητούνται θέµατα που αφορούν στην πανδηµία και να του δίνεται η δυνατότητα να εκφράζει ερωτήµατα, φόβους και συναισθήµατα. Παρότι η αντίδραση του κάθε παιδιού µπορεί να είναι διαφορετική, οι παρακάτω γενικές οδηγίες μπορούν να φανούν χρήσιμες στους γονείς.

Είναι σημαντικό να συζητάτε µε το παιδί σας για όλα όσα συµβαίνουν, µε τρόπο ειλικρινή αλλά προσαρµοσµένο στην ηλικία του. Παραµείνετε ήρεµοι και καθησυχαστικοί, η αντίδρασή του θα επηρεαστεί από τη δική σας.

▶Μπορείτε να ξεκινήσετε ρωτώντας το τί ήδη γνωρίζει ή τί έχει ακούσει. Προσπαθήστε να απαντήσετε στις ερωτήσεις του µε καθησυχαστικό τρόπο, ακόµα και αν δεν γνωρίζετε όλες τις απαντήσεις. Λάβετε υπ’ όψη ότι οι επαναλαµβανόµενες ερωτήσεις είναι ένας τρόπος του παιδιού να κατανοήσει αυτό που του συµβαίνει και να καταπολεµήσει το άγχος του. Απαντήστε του όσες φορές κι αν χρειαστεί.

▶Αναγνωρίστε και συζητήστε µαζί του τις σκέψεις, τα συναισθήµατα και τις αντιδράσεις του. Είναι σηµαντικό να αισθάνεται ότι αναγνωρίζετε και σέβεστε τις ανησυχίες του σχετικά µε ό,τι του συµβαίνει.

▶Συζητήστε µαζί του αναφορικά µε τηνποιότητα και ακρίβεια των πληροφοριών που µεταδίδονται στα ΜΜΕ σχετικά µε τον Κορωνοϊό και καθοδηγήστε το να αναζητήσει έγκυρες, ανάλογες της ηλικίας και της δυνατότητάς του, πληροφορίες στο διαδίκτυο (π.χ. ενηµερωτικά δελτία του ΠαγκόσµιουΟργανισµού Υγείας).

▶Να θυµάστε ότ ιτα παιδιά χρειάζονται πληροφορίες και απαντήσεις που να είναι προσαρµοσµένες στην ηλικία τους και να χρησιµοποιείτε λέξεις και έννοιες που µπορούν να κατανοήσουν. Επίσης, ορισµένες φορές τα παιδιά ζητούν επαναλαµβανόµενες απαντήσεις για την ίδια ερώτηση, προκειµένου να πάρουν επιβεβαίωση ότι όλα πάνε καλά και να νιώσουν ασφάλεια.

▶Παιδιά που έχουν βιώσει στο παρελθόν σοβαρές ασθένειες, φυσικές καταστροφές ή απώλειες είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε ειδήσεις που προβάλουν την εξέλιξη της πανδηµίας στα κοινωνικά δίκτυα.

▶Είναι αναµενόµενο να γεννηθούν φόβοι στο παιδί σας σχετικά µε την υγεία και την ασφάλεια του ίδιου και των οικείων του. Εξηγήστε του ότι αποφεύγοντας τις περιττές κοινωνικές συναναστροφές, προστατεύουμε τους εαυτούς µας και τους άλλους.

▶Εξηγήστε του ότι οι πιθανότητες να νοσήσει σοβαρά είναι ελάχιστες, αλλά ακόµα κι αν αισθανθεί άσχηµα, θα είστε εκεί για να το φροντίσετε. Καθησυχάστε το ότι αν αρρωστήσει κάποιος από τους ενήλικες της οικογένειας, εκείνο θα έχει την κατάλληλη φροντίδα.

▶Ταπαιδιά προσωποποιούν καταστάσεις και ενδέχεται να ανησυχούν, όχι µόνο για την προσωπική τους ασφάλεια ή γι’ αυτή της οικογένειάς τους, αλλά και για αγαπηµένα πρόσωπα όπως π.χ. φίλους ή συγγενείς. ∆ώστε τους την ευκαιρία να επικοινωνούν µαζί τους, µέσω διαδικτύου ή τηλεφώνου.

▶∆ιαβεβαιώστε το παιδί σας πως εξειδικευµένοι επιστήµονες υποστηρίζουν όσους έχουν προσβληθεί από τον Κορωνοϊό. Είναι µια καλή ευκαιρία να του µάθετε πως όταν συµβαίνει κάτι άσχηµο, υπάρχουν άνθρωποι που µπορούν να βοηθήσουν.

▶∆ιατηρήστε, όσο το δυνατό µία σταθερή, καθηµερινή ρουτίνα δίνοντας έτσι στο παιδί µια αίσθηση ασφάλειας. Αφιερώστε χρόνο σε ευχάριστες δραστηριότητες (βιβλία, ζωγραφική, κατασκευές, επιτραπέζια κ.λπ.) οι οποίες θα βοηθήσουν να µειωθεί το άγχος του.

▶Έχετε κατά νου ότι το παιδί µπορεί να έχει µεγαλύτερη ανάγκη από την παρουσία και την αλληλεπίδραση µαζί σας, και προσπαθήστε να είστε όσο το δυνατό διαθέσιµοι.

▶Είναι σηµαντικό να φροντίζετε τον εαυτό σας ώστε να είστε σε θέση να στηρίξετε το παιδί σας. Σε περίπτωση που νιώθετε την ανάγκη µπορείτε να αναζητήσετε βοήθεια σε κάποια γραµµή υποστήριξης, είτε για σάς είτε για το παιδί σας.

▶Κάποιες ενδείξεις ότι το παιδί χρειάζεται βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας είναι: παλινδρόµηση (συµπεριφορές µικρότερης χρονολογικής ηλικίας), αιφνίδιο άγχος αποχωρισµού, διαταραχές ύπνου και σίτισης, επίµονες σκέψεις, µόνιµη ανησυχία για ασθένεια ή θάνατο.

Ανδριάνα Ασημακοπούλου

Ψυχολόγος 3^ου  Νηπιαγωγείου Αργοστολίου

Πηγή: Εθνικό και καποδιστριακό Παν/μιο Αθηνών.

Ομαλή μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό Σχολείο, σε περίοδο μη ομαλής λειτουργίας των σχολείων- Ο  ρόλος των γονέων

Κάθε χρόνο τέτοια εποχή ξεκινάει, αν δεν έχει ήδη ξεκινήσει, η προετοιμασία των νηπίων για την ομαλή μετάβασή τους από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό σχολείο. Όπως κάθε μεταβατικό στάδιο, η περίοδος αυτή είναι μια περίοδος σημαντικών αλλαγών για τη ζωή του παιδιού αλλά και όλης της οικογένειας. Η αλλαγή αυτή συνοδεύεται από ανάμεικτα συναισθήματα προσμονής, ενθουσιασμού, αγωνίας, φόβου και ανησυχίας. Η μετάβαση γίνεται σε τρία στάδια, την προετοιμασία, τη μετάβαση και την ενσωμάτωση. Η χρονική διάρκεια του κάθε σταδίου δεν είναι εφικτό να καθοριστεί με ακρίβεια, καθώς εξαρτάται από πολλούς παράγοντες του ίδιου του παιδιού αλλά και του περιβάλλοντός του. Σε καθένα από αυτά τα στάδια ο ρόλος του γονέα είναι καθοριστικός. Πολύ περισσότερο φέτος, που τα σχολεία ενδέχεται να παραμείνουν κλειστά και οι εκπαιδευτικοί δε θα έχουν τη δυνατότητα να συνεισφέρουν όσο μπορούν στην μετάβαση αυτή. Ο γονιός λοιπόν, καλείται να αναλάβει πολλαπλούς ρόλους προκειμένου να συμβάλει στην ομαλή μετάβαση και προσαρμογή του παιδιού του από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό: αυτόν του παιδαγωγού, του πληροφοριοδότη και του υποστηρικτή του παιδιού στη σημαντική αυτή φάση της ζωής του. Το πρώτο βήμα που χρειάζεται να κάνει ο γονιός είναι να γίνει ο ίδιος το πρότυπο για το παιδί του. Να το βοηθήσει να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα, αποδεχόμενος και υιοθετώντας ο ίδιος πρώτα τους κανόνες της. Να υιοθετήσει μέσα στο σπίτι κανόνες που σχετίζονται με τη συνύπαρξη (ακούω, δε διακόπτω, μιλάω ευγενικά, βοηθώ, μοιράζομαι) και με τη μάθηση (ακολουθώ συγκεκριμένο πρόγραμμα στο σπίτι, δίνω κίνητρα, οργανώνω, ενθαρρύνω). Το παιδί χρειάζεται να αισθάνεται ασφάλεια για τη νέα κατάσταση που θα έχει να αντιμετωπίσει και να νιώθει εμπιστοσύνη ότι είναι ικανό να τα καταφέρει. Πολλά παιδιά μπορεί να φοβούνται ότι το νέο σχολικό περιβάλλον θα είναι πολύ πιο δύσκολο, ότι θα έχουν πολλά και δύσκολα καθήκοντα, ότι θα χάσουν τους φίλους τους, ότι τα μεγαλύτερα παιδιά θα τα κοροϊδέψουν ή θα τους φερθούν άσχημα και προσβλητικά. Όλες αυτές οι αγωνίες και οι ανησυχίες του παιδιού είναι σημαντικό να εκφραστούν και να συζητηθούν με τους γονείς, προκειμένου να μειωθεί ο φόβος και το άγχος και να νιώσει το παιδί ότι δεν είναι μόνο σε αυτή την μεταβατική διαδικασία. Καθώς φέτος δεν είναι εφικτό να πραγματοποιηθούν επισκέψεις γνωριμίας, συναντήσεις και κοινές δράσεις εξοικείωσης των παιδιών του Νηπιαγωγείου με το Δημοτικό Σχολείο, είναι βοηθητικό να επισκεφτούν οι γονείς με το παιδί τους το διαδικτυακό χώρο του Δημοτικού, προκειμένου να περιηγηθούν μαζί. Μπορούν να δουν φωτογραφίες των χώρων, των τάξεων και της αυλής του νέου σχολείου. Να διαβάσουν τα καινούρια μαθήματα που θα έχουν στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα διδασκαλίας και να προσπαθήσουν να φανταστούν με το παιδί την ύλη και το περιεχόμενο του κάθε μαθήματος.  Να διαβάσουν τις δραστηριότητες και τις εκδρομές της Α΄ Τάξης προηγούμενων ετών. Με τον τρόπο αυτό το παιδί μπορεί να προετοιμαστεί για το νέο περιβάλλον αλλά και οι γονείς μπορεί να νιώσουν πιο ήρεμοι και λιγότερο αγχωμένοι. Μία άλλη βοηθητική δραστηριότητα είναι η βόλτα μαζί με το παιδί έξω από το σχολείο που θα φοιτήσει. Να δουν μαζί το προαύλιο και να φανταστούν πόσα πολλά παιχνίδια θα μπορεί να παίξει το παιδί εκεί. Είναι μια ευκαιρία να μιλήσουν για το διάλειμμα, για το γεγονός ότι θα πρέπει το παιδί να «προφτάσει» να παίξει, να πάει στην τουαλέτα, να φάει το κολατσιό του, να πιει νερό, να εξοικειωθεί με τα τόσα άγνωστα πρόσωπα που τον περιτριγυρίζουν και να ξεκουραστεί πριν από το χτύπημα του κουδουνιού. Θα πρέπει λοιπόν να μάθει να διαχειρίζεται σωστά το χρόνο του. Επιπλέον, οι γονείς μπορούν να θυμηθούν και να διηγηθούν τη δική τους πρώτη μέρα στο σχολείο, την αγωνία τους, κάποιο αστείο περιστατικό που μπορεί να τους συνέβη τις πρώτες μέρες στο νέο σχολικό περιβάλλον.  Όταν επιστρέψουν στο σπίτι μπορεί το παιδί να ζωγραφίσει το προαύλιο του σχολείου του αλλά και το εσωτερικό, τάξεις, διαδρόμους, χρησιμοποιώντας τη φαντασία του. Την περίοδο αυτή μέχρι το άνοιγμα των σχολείων μπορούν να την αξιοποιήσουν οι γονείς προκειμένου να ενισχύσουν, με το δικό τους τρόπο, τη γνωστική ανάπτυξη και τη σχολική ετοιμότητα του παιδιού για την Α΄ Δημοτικού. Πηγαίνοντας μαζί για ψώνια, μπορούν να ζητήσουν από το παιδί να παρατηρεί τις ταμπέλες στους διαδρόμους και να διαβάζει τα μεγάλα γράμματα στις συσκευασίες των προϊόντων. Στο δρόμο, να διαβάζει τις ταμπέλες και τα ονόματα των δρόμων και των πλατειών της γειτονιάς. Στο σπίτι, μπορούν να γράψουν μαζί προσκλήσεις για τους φίλους του τις οποίες θα στείλουν διαδικτυακά, είτε για κάποια γιορτή είτε απλά για παιχνίδι στο σπίτι ή ραντεβού στο πάρκο, ορίζοντας ημέρα, τοποθεσία και ώρα. Να διαβάσουν μαζί και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιο του παιδιούμέσα απλά κείμενα της καθημερινότητας, ξεφυλλίζοντας παραμύθια, διαφημιστικά φυλλάδια, συσκευασίες τροφίμων. Να πραγματοποιήσουν μαζί απλές συνταγές μαγειρικής ή ζαχαροπλαστικής, όπου ο μικρός βοηθός σεφ θα πρέπει να διαβάζει και να ζυγίζει τις ποσότητες των συστατικών. Κάθε βράδυ να διηγηθούν τη μέρα τους, από το πρωί, βοηθώντας το παιδί να κατανοήσει την έννοια του χρόνου και της χρονικής ακολουθίας. Τις μέρες αυτές που έχουμε συνηθίσει να επικοινωνούμε με βιντεοκλήσεις, μπορούν οι γονείς να οργανώσουν μια έρευνα που θα κάνει ο μικρός τους δημοσιογράφος. Να αποφασίσουν από κοινού τις ερωτήσεις που θα ήθελε να κάνει σε ένα παιδί που φοίτησε στην Α’ Δημοτικού και να επικοινωνήσουν με φίλους και συγγενείς των οποίων τα παιδιά ήταν φέτος σε αυτή την τάξη. Να μάθουν την εμπειρία τους και να ακούσουν τις δικές τους ιστορίες στο νέο τους σχολείο. Να ρωτήσουν πώς έκαναν φίλους, αν πρόλαβαν να πάνε σε σπίτια νέων συμμαθητών/τριών τους, πως νιώθουν τώρα που το σχολείο είναι κλειστό και αν τους λείπουν οι νέοι φίλοι τους. Ιδιαίτερη προετοιμασία χρειάζεται να γίνει για τα νήπια των οποίων η μητέρα είναι έγκυος. Η περίοδος της εγκυμοσύνης είναι ιδιαίτερα σημαντική και η προετοιμασία του παιδιού για το νέο αδελφάκι είναι απαραίτητη. Ο ερχομός ενός νέου παιδιού είναι δύσκολος και το γεγονός αυτό αποτελεί από μόνο του μια μεγάλη αλλαγή. Συνεπώς, με ακόμη μεγαλύτερη προσοχή και υπομονή θα πρέπει να φροντίσουν οι γονείς να προετοιμάσουν το παιδί για όλες τις επερχόμενες αλλαγές στη ζωή του. Η κάθε μεταβατική περίοδος είναι μια «γέφυρα» από μια κατάσταση της ζωής μας σε μία άλλη και επηρεάζει όλη την οικογένεια. Είναι σημαντικό οι γονείς να προσπαθήσουν να ελέγξουν και να μειώσουν το δικό τους άγχος, τις αμφιβολίες και τις ανησυχίες τους, καθώς όλα αυτά αποκωδικοποιούνται αμέσως από το παιδί και του δημιουργούν την αίσθηση ανασφάλειας. Είναι απαραίτητη η θετική σκέψη και η αισιοδοξία των γονιών ότι όλα θα πάνε καλά. Η βαθιά πεποίθηση και η εμπιστοσύνη ότι είναι ικανοί και έτοιμοι να αντιμετωπίσουν κάθε νέα κατάσταση. Σε μία περίοδο που οι γονείς έχουν αναλάβει πολλούς ρόλους και ακόμη περισσότερες ευθύνες και υποχρεώσεις απέναντι στα παιδιά τους, είναι σημαντικό να νιώθουν οι ίδιοι σίγουροι και να δίνουν το μήνυμα στο παιδί ότι το εμπιστεύονται και ότι είναι πάντα δίπλα του, σε όλη τη διαδρομή της προσαρμογής του. Πηγή: www.especial.gr

Η «σχολική άρνηση» αποτελεί μια από τις πιο κοινές φοβίες που εμφανίζονται τόσο κατά την παιδική κυρίως ηλικία, όσο και κατά την εφηβική ηλικία και ανήκει στο ευρύτερο φάσμα των αγχωδών διαταραχών. Αποτελεί ουσιαστικά τον παράλογο φόβο του παιδιού να πάει στο σχολείο, καθώς δυσκολεύεται να αφήσει τον οικείο χώρο του σπιτιού, προκειμένου να βρεθεί σε ένα μέρος με άγνωστα πρόσωπα. Το παιδί σε αυτήν την περίπτωση ανησυχεί για ζητήματα χωρίς πραγματική βάση, καθώς μπορεί π.χ. να ανησυχεί ότι θα το εγκαταλείψουν οι γονείς του ή ότι κάτι άσχημο μπορεί να συμβεί είτε στο ίδιο είτε σε κάποιο κοντινό συγγενικό πρόσωπο. Προκειμένου το παιδί να ενισχύσει τους λόγους για να μην πάει σχολείο, μπορεί να προφασιστεί διάρροιες, εμετούς, πονοκέφαλους, κοιλιακούς πόνους ή ταχυκαρδίες, τα οποία και γίνονται εντονότερα όσο πλησιάζει η ώρα για να πάει στο σχολείο, ενώ απουσιάζουν σε άλλες χρονικές περιόδους, όπως τα Σαββατοκύριακα. Επίσης, πάντοτε ελλοχεύει ο κίνδυνος το παιδί ακόμα και αν πάει στο σχολείο να δυσκολευτεί πάρα πολύ να παραμείνει εκεί και γι’ αυτό να ζητήσει στην πρώτη ευκαιρία που θα του δοθεί να επιστρέψει στο σπίτι του. Η σχολική άρνηση μπορεί να εμφανιστεί κυρίως στη νηπιακή ηλικία του παιδιού και να φτάσει στην κορύφωσή της στην Β΄ Δημοτικού, ενώ εμφανίζεται κυρίως κατά την έναρξη της σχολικής χρονιάς.

Ένα παιδί θεωρείται ότι παρουσιάζει σχολική άρνηση όταν εμφανίζει κάποια από τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Αόριστα σωματικά συμπτώματα, όπως στομαχόπονοι, πονοκέφαλοι, πόνος στο λαιμό, ναυτία ή ζάλη, διάρροια, νυχτερινούς εφιάλτες, ενούρηση κ.α.
• Τα συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως το πρωί.
• Ακόμη την ώρα που το παιδί είναι να πάει στο σχολείο ενδέχεται να εμφανίσει ενδείξεις αντικοινωνικότητας όπως εκρήξεις θυμού, επιθετικότητα, υπερκινητικότητα, άρνηση να δεχτεί το φαγητό, να ντυθεί κ.ά.
• Προκύπτει μεγάλο διάστημα απουσίας του παιδιού από τη σχολική καθημερινότητα εξαιτίας αυτών των συμπτωμάτων.

Αν και τα παιδιά αδυνατούν συνήθως να αναγνωρίσουν τους λόγους από τους οποίους πηγάζει το άγχος τους να πάνε στο σχολείο, φαίνεται να ενυπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι που πυροδοτούν την εκδήλωση της σχολικής άρνησης. Μερικοί από αυτούς είναι: ο φόβος αποτυχίας, το πείραγμα από τα άλλα παιδιά στο σχολείο, οι απειλές σωματικής βίας ή ιστορικό σωματικής βίας, οι μαθησιακές δυσκολίες, η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, η ασθένεια στην οικογένεια, διαζύγιο ή συγκρούσεις μέσα στην οικογένεια, η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος και η ζήλια λόγω της γέννησης ενός νέου μωρού.

Για να βοηθήσουν οι γονείς ένα παιδί που παρουσιάζει σχολική άρνηση χρειάζεται:

• Να το ακούσουν με προσοχή και να το ενισχύσουν να μιλήσει για το φόβο του να πάει σχολείο.
• Να μη γελάσουν και να μην αστειευτούν μαζί του τη στιγμή που το παιδί θα περιγράφει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του σχετικά με αυτό που το φοβίζει.
• Να συζητήσουν διάφορα γεγονότα που συμβαίνουν στο σχολείο, τα οποία μπορεί να ενισχύσουν το φόβο του.
• Να είναι ήρεμοι, διατηρώντας ένα σταθερό τόνο φωνής και μια στάση κατανόησης και στήριξης απέναντί του.
• Να το ρωτήσουν για το χειρότερο πράγμα που θα μπορούσε να του συμβεί στο σχολείο και με τη δική τους βοήθεια να βρουν τρόπους ώστε το παιδί να νιώσει ασφάλεια.
• Να ενθαρρύνουν το παιδί να έχει περισσότερες επαφές με συνομηλίκους (να ενταχθεί σε αθλητικές ομάδες, να έχει εξωσχολικές δραστηριότητες, να έρχεται συχνά σε επαφή με άλλα παιδιά κ.ά.).

Επίσης γίνεται αντιληπτό ότι η υποστήριξη και η παρακολούθηση του παιδιού από κάποιον ειδικό μπορεί να βοηθήσει το παιδί να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του και να καλλιεργήσει σταδιακά θετική αυτοεικόνα, προκειμένου να μπορέσει να αντιμετωπίσει κατάλληλα τη σχολική άρνηση. Τέλος, η συμβουλευτική υποστήριξη της οικογένειας, αλλά και η συνεργασία των ειδικών με τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και το ίδιο το παιδί μπορεί να βοηθήσει τόσο στην καλύτερη κατανόηση των δυσκολιών του παιδιού, όσο και στη μείωση της έντασης των προαναφερόμενων συμπτωμάτων.

Φεβρουάριος 2019

Γιάννης Γκούθας Ψυχολόγος Κέντρο Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (Κ.Ε.Σ.Υ.)Κεφαλληνίας

Πηγή: www.inkefalonia.gr

Τι είναι η συναισθηματική νοημοσύνη; Πώς διαφοροποιούνται τα συναισθήματα από τη βρεφική ως τη νηπιακή ηλικία; Γιατί είναι σημαντική η ανάπτυξή της; Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς στην προαγωγή της;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ;
Η συναισθηματική νοημοσύνη σύμφωνα με τον Goleman (1990) είναι: «Η ικανότητα να αναγνωρίζει κανείς τα δικά του συναισθήματα, να τα κατανοεί και να τα ελέγχει. Είναι επίσης η ικανότητα να αναγνωρίζει και να κατανοεί τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω του και να μπορεί να χειρίζεται αποτελεσματικά τόσο τα δικά του συναισθήματά του όσο και τις διαπροσωπικές του σχέσεις».
Ένα παράδειγμα: «Δείχνεις απογοητευμένος που δε σε παίζουν τα άλλα παιδιά. Μπορεί να σου φαίνεται δύσκολο να τα πλησιάσεις, αλλά έλα να σκεφτούμε μαζί ιδέες που θα σε βοηθήσουν». Με αυτόν τον τρόπο ο γονιός αναγνωρίζει τα συναισθήματα του παιδιού, το βοηθάει να τα προσδιορίσει και του προτείνει έναν τρόπο για να τα διαχειριστεί. Όταν ένα παιδί είναι σε θέση να το κάνει αυτό, τότε οι γύρω του μπορούν να το κατανοήσουν, να ανταποκριθούν σε αυτά που νιώθει και να το βοηθήσουν.

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΒΡΕΦΙΚΗ ΕΩΣ ΤΗ ΝΗΠΙΑΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

ΒΡΕΦΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

• Μετά τον 6ο μήνα τα συναισθήματα είναι διαφοροποιημένα και αποτυπώνονται με κλασικές εκφράσεις στο πρόσωπο.
• Προς το τέλος του 1ου έτους τα βρέφη είναι σε θέση να διακρίνουν πότε μία κατάσταση είναι καινούρια ή αν κάποιο ξένο πρόσωπο αποτελεί απειλή για τα ίδια και εκφράζουν έκπληξη ή δυσφορία αντίστοιχα.

ΝΗΠΙΑΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

• Στα μέσα του 2ου έτους τα νήπια αρχίζουν να κατανοούν τους κοινωνικούς κανόνες.
• Ελέγχουν σε πρώτο στάδιο τη συμπεριφορά τους.
• Εκφράζουν ενσυναίσθηση για πρώτη φορά (ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων).
• Στο 4ο έτος αρχίζουν να κατανοούν τα συναισθήματα και τις αιτίες τους.
• Στο τέλος του 5ου έτους περιγράφουν συναισθηματικές καταστάσεις όπως φοβισμένος, θυμωμένος, λυπημένος, χαρούμενος.

ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΜΠΟΔΙΖΕΤΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

• Όταν αγνοούνται τα συναισθήματα των παιδιών από τους ενήλικες.
• Όταν απαγορεύεται στην οικογένεια η έκφραση των δυσάρεστων συναισθημάτων (π.χ. φόβος, θυμός ή απογοήτευση).
• Συνέπεια: Τα έντονα συναισθήματα που εσωτερικεύονται και δεν εκφράζονται «φουσκώνουν» σαν ένα μπαλόνι που κάποια στιγμή θα «σκάσει» με απρόβλεπτες συνέπειες στην ψυχική υγεία του ατόμου.

ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ

• Τα παιδιά με χαμηλό δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην επικοινωνία και στην επαφή με τους συνομηλίκους τους.
• Αντίθετα, τα παιδιά με καλά αναπτυγμένη συναισθηματική νοημοσύνη είναι πιο κοινωνικά και πιο αρεστά στις παρέες τους, έχουν λιγότερα προβλήματα συμπεριφοράς και καλύτερες σχολικές επιδόσεις.
• Ένα έξυπνο συναισθηματικά παιδί αναπτύσσει εμπιστοσύνη προς τον εαυτό του, έχει θετική αυτο-εικόνα, είναι ανοιχτό στο να εξερευνήσει καινούρια πράγματα και να δοκιμάσει διαφορετικές εμπειρίες.
• Ως ενήλικας συνήθως διακρίνεται από σταθερότητα στις διαπροσωπικές του σχέσεις.

ΜΕ ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ

• Να εκμεταλλεύονται κάθε ευκαιρία που προκύπτει και να δίνουν τη δυνατότητα στο παιδί να εκφράζει αυτό που νιώθει και να το κατονομάζει ως συναίσθημα. Να δίνουν όνομα στα συναισθήματα του παιδιού τους.
• Βοηθητική είναι και η εκμάθηση τεχνικών επίλυσης προβλημάτων, για παράδειγμα: «Τι μπορώ να κάνω για αυτό που μου συμβαίνει; Ποιες είναι οι πιθανές λύσεις;». Με τον τρόπο αυτό ενισχύουν την αυτενέργεια των παιδιών τους και τονώνουν την αυτοπεποίθησή τους.
• Να μιλούν καθησυχαστικά στο παιδί. Να το βοηθούν να κατονομάσει το συναίσθημα που νιώθει και να θέτουν όρια ως προς την έκφραση του συναισθήματος (π.χ. εξηγούν στο παιδί ότι το να σπάσει όλα του τα παιχνίδια δεν αποτελεί λύση στο θυμό του. Το να συζητήσει, όμως, μαζί τους γιατί είναι θυμωμένο μπορεί να το βοηθήσει να νιώσει καλύτερα).
• Βλέπουν τα αρνητικά συναισθήματα των παιδιών τους ως μία ευκαιρία για επικοινωνία και τρυφερότητα. Αφιερώνουν, λοιπόν, χρόνο σε ένα λυπημένο, θυμωμένο ή φοβισμένο παιδί για να αναγνωρίσει και να λεκτικοποιήσει τα συναισθήματά του. Με τον ίδιο τρόπο αντιδρούν σε κάθε συναισθηματική κατάσταση του παιδιού.
• Να πιστέψουν στις ικανότητες, στα ταλέντα και στη μοναδικότητα του παιδιού τους και να του εμφυτεύσουν πίστη στον εαυτό του, να του καλλιεργήσουν υψηλές ηθικές αξίες αλλά και αισιόδοξη άποψη και στάση για τη ζωή.

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ E.Q. (ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ) ΑΠΟ ΤΟ I.Q (ΔΕΙΚΤΗΣ ΕΥΦΥΪΑΣ)

• Μέχρι τη δεκαετία του 90 κυριαρχούσε η άποψη ότι ο υψηλός δείκτης νοημοσύνης (το γνωστό I.Q.) καθώς και η υψηλή ακαδημαϊκή επίδοση αποτελούσαν θετικούς προγνωστικούς δείκτες για τη ψυχική υγεία του ατόμου.
• Με τη θεωρία του Goleman και τις έρευνες που ακολούθησαν φαίνεται πλέον ότι η συναισθηματική νοημοσύνη είναι πιο σημαντική από το δείκτη νοημοσύνης.
• Τα παιδιά με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη φαίνεται να έχουν υψηλότερα ποσοστά ψυχικής ανθεκτικότητας και να προσαρμόζονται ευκολότερα σε καινούριες καταστάσεις και περιβάλλοντα.
• Επίσης, φαίνεται να ελέγχουν καλύτερα τις παρορμήσεις τους και να καθυστερούν την ικανοποίηση των αναγκών τους.
• Τέλος, έχουν την ικανότητα να συμπάσχουν και να έχουν υψηλές ενσυναισθητικές δεξιότητες.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
Ένα παιδί με πλούσια συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί πιο εύκολα να διαχειριστεί αυτά που νιώθει, τους ανθρώπους με τους οποίους συναναστρέφεται, να έχει θετική αυτοεικόνα και πιο υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις.

Ιωάννης Κυργιόπουλος
Ψυχολόγος (Msc Σχολικής Ψυχολογίας)