Ετικέτα: χρόνος

Στην καθημερινή μας ζωή λέμε συχνά ότι ο χρόνος «ρέει», «κυλά» και «φεύγει», χωρίς ποτέ να προσδιορίζουμε επακριβώς τι είδους «πράγμα» είναι αυτό που κυλά και φεύγει ασταμάτητα ή τουλάχιστον ποιος ή πώς μπορεί κανείς να μετρά αντικειμενικά την αδιάκοπη ροή του. Αναμφίβολα ο «χρόνος» αποτελεί ένα από τα το πιο σκοτεινά και άπιαστα αντικείμενα της ανθρώπινης σκέψης (φυσικής και μεταφυσικής).

Άραγε είναι κάτι που υπάρχει «πραγματικά» ή μήπως είναι μόνο ένας βολικός τρόπος για να «μετράμε» ό,τι διαρκώς μεταβάλλεται και παρέρχεται γύρω από εμάς ή και μέσα μας;

Αν, όπως υποστηρίζει η πλειονότητα των θεωρητικών φυσικών, ο χρόνος είναι απλώς «μια επίμονη ψευδαίσθηση», τότε γιατί το ορατό μας Σύμπαν δεν είναι στατικό αλλά διαρκώς αλλάζει και εξελίσσεται;

Αφορμή για το σημερινό άρθρο είναι κάποιες ενδιαφέρουσες ιδέες που υπάρχουν στο βιβλίο «Χρόνος: η αναγέννηση» του Λι Σμόλιν, κορυφαίου ερευνητή του δημιουργικού ρόλου του χρόνου στη σύγχρονη Φυσική και της κρίσιμης σημασίας που έχει για την ανθρώπινη σκέψη η κατανόηση του χρόνου.

ή ξαναβρίσκοντας τον «χαμένο» χρόνο στη Φυσική

Στις 6 Απριλίου του 1922, στην περίφημη Φιλοσοφική Εταιρεία στο Παρίσι, συναντήθηκαν δύο μεγάλοι στοχαστές, ο φυσικός Αλμπερτ Αϊνστάιν με τον φιλόσοφο Ανρί Μπερξόν, για να ανταλλάξουν απόψεις γύρω από το αίνιγμα του χρόνου.

Στο επίμονο ερώτημα του Μπερξόν αν ο χρόνος που περιγράφει η Θεωρία της Σχετικότητας, και συνεπώς η σύγχρονη Φυσική, έχει να κάνει με τον χρόνο όπως τον βιώνουν καθημερινά οι άνθρωποι, έλαβε από τον Αϊνστάιν την ακόλουθη απάντηση: «Το ερώτημα τίθεται ως εξής: ο χρόνος του φιλοσόφου είναι ο ίδιος με τον χρόνο του φυσικού;» Και προς μεγάλη απογοήτευση του Μπερξόν, ο δημιουργός της Θεωρίας της Σχετικότητας θα απαντήσει απερίφραστα: «Μόνο η επιστήμη λέει την αλήθεια και κανένα υποκειμενικό βίωμα δεν μπορεί να διασώσει ό,τι αρνείται η επιστήμη».

Συνεχίστε την ανάγνωση

Το κτίριο Σίνα και η σφαίρα του χρόνου σε κάρτα εποχής. Κάθε μεσημέρι στις 12:00 η μεταλλική σφαίρα που στηρίζονταν σε ιστό, πάνω από το ύψος του θόλου του αστεροσκοπείου, έπεφτε, γινόταν ορατή από τη Μητρόπολη των Αθηνών και χτυπούσαν οι καμπάνες. Η πτώση της σφαίρας σηματοδοτούσε την ώρα στη πρωτεύουσα.

Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών αποτελεί το πρώτο ερευνητικό Ίδρυμα στη χώρα μας. Ιδρύθηκε το 1842, με χορηγία του Γεωργίου Σίνα. Το 1846 ολοκληρώνεται η κατασκευή του πρώτου του κτιρίου, στον λόφο των Νυμφών στο Θησείο, σχεδιασμένο από τον Δανό αρχιτέκτονα Theophil Hansen.

Έναν από τους βασικούς σκοπούς της λειτουργίας του Αστεροσκοπείου αποτέλεσε ο υπολογισμός και η ανακοίνωση της ώρας των Αθηνών, και κατ’ επέκταση της επίσημης ώρας Ελλάδος. Μια υπηρεσία πολύ σημαντική για τις εμπορικές, οικονομικές, κοινωνικές και επιστημονικές δραστηριότητες της χώρας μας.

Ο υπολογισμός του χρόνου βασίζονταν σε αστρονομικές μεθόδους. Με ένα τηλεσκόπιο το οποίο κινούνταν πάνω στο μεσημβρινό επίπεδο, προσδιορίζονταν η ώρα της μεσουράνησης συγκεκριμένων αστέρων από τον τοπικό μεσημβρινό. Η παρατήρηση αυτή οδηγούσε στον προσδιορισμό της ώρας του συγκεκριμένου τόπου.

Το πρώτο μεσημβρινό τηλεσκόπιο του Αστεροσκοπείου (Starke) κατασκευάστηκε στη Βιέννη το 1844, τοποθετήθηκε στο κτήριο Σίνα και χρησιμοποιήθηκε για τον πρώτο προσδιορισμό των γεωγραφικών συντεταγμένων του αστεροσκοπείου και για τον προσδιορισμό της ώρας των Αθηνών. Η στέγη πάνω από το τηλεσκόπιο άνοιγε με τέτοιο τρόπο, ώστε να παρατηρούνται οι αστέρες κατά την διάβασή τους από τον μεσημβρινό.

Το μεσημβρινό τηλεσκόπιο Starke. Χρησιμοποιήθηκε για την μέτρηση του χρόνου από το Αστεροσκοπείο από το 1846 έως το 1900. (Πηγή φωτογραφίας: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Κων/νος Γεωργιάδης).

Ο παρατηρητής, που βρίσκονταν στον χώρο κάθε βράδυ, παρατηρούσε συγκεκριμένους αστέρες και με βάση την ώρα της μεσουράνησής τους, έλεγχε την ένδειξη ενός εκκρεμούς ακριβείας που υπήρχε δίπλα από το τηλεσκόπιο.

Όταν υπήρχαν αποκλίσεις από τον χρόνο που τα αστέρια με την κίνησή τους υποδείκνυαν, διόρθωνε το ρολόι. Έτσι το εκκρεμές έδινε το σωστό χρόνο. Κάθε μεσημέρι στις 12:00 μεταλλική σφαίρα που στηρίζονταν σε ιστό, πάνω από το ύψος του θόλου του αστεροσκοπείου, έπεφτε, γινόταν ορατή από τη Μητρόπολη των Αθηνών και χτυπούσαν οι καμπάνες. Η πτώση της σφαίρας σηματοδοτούσε την ώρα στη πρωτεύουσα. Το τηλεσκόπιο Starke χρησιμοποιήθηκε για τον προσδιορισμό της ώρας έως το 1900.

Συνεχίστε την ανάγνωση

Μια και όλοι λέμε “καλή χρονιά” μεταξύ μας, αυτές τις μέρες, ας κάνουμε μια απόπειρα να δούμε τον χρόνο με την οπτική των μαθηματικών.

Στις μέρες μας, η τέταρτη διάσταση και ο χωρόχρονος είναι συνηθισμένες έννοιες.. Οι μαθηματικοί όμως πάντα φανταζόταν χώρους με οποιοδήποτε αριθμό διαστάσεων. Όπως και οι φυσικοί, δούλευαν με υποθετικές γραφικές παραστάσεις, και με αφηρημένες θεωρίες…
Πολύ πριν την έλευση της θεωρίας της σχετικότητας, οι επιστήμονες έβλεπαν τον χρόνο σαν μια επιπλέον διάσταση. Την θεωρούσαν όμως σαν μια μοναχική απομονωμένη διάσταση που έστεκε μακριά από τις τρεις διαστάσεις του χώρου. Η τέταρτη λοιπόν διάσταση είναι χρονική. Και είμαστε ανίκανοι να κινηθούμε ελεύθερα στο χρόνο. Δεν μπορούμε να επιστρέψουμε σε μέρες περασμένες, ούτε να καθυστερήσουμε το ταξίδι μας στο μέλλον. Είμαστε άτυχοι επιβάτες ενός ανσασέρ, που μας τραβά αμείλικτα προς τα πάνω, μέχρις ότου φτάσουμε στο δικό μας πάτωμα . Εκεί βγαίνουμε σε ένα μέρος όπου δεν υπάρχει χρόνος, ενώ το υλικό που συνέθετε τα σώματά μας συνεχίζει το ταξίδι του για πάντα… Στη σχετικότητα, ο χρόνος δέθηκε απόλυτα με τον χώρο για να σχηματίσει έναν πραγματικά τετραδιάστατο κόσμο. Και αυτός αποδείχθηκε καμπύλος. Πώς μπορεί να φανταστεί κανείς την τέταρτη διάσταση; Φανταστείτε ότι ζείτε σε μια χώρα επίπεδη. Μπορείτε να κινηθείτε μόνο πάνω σε ένα επίπεδο. Όλοι οι γείτονες σας, τότε, ό,τι σχήμα και να έχουν, θα σας φαίνονται ευθύγραμμα τμήματα. (Φανταστείτε τι σχήμα έχει ένα κέρμα, αν τραβηχτείτε στην άκρη του τραπεζιού και βαθμιαία χαμηλώσετε το μάτι σας. Στην αρχή θα σας φανεί οβάλ και μετά ευθύγραμμο τμήμα.) Πώς μπορεί κάποιος κάτοικος αυτής της επιπεδοχώρας, να δραπετεύσει από αυτήν και να δει τα σχήματα των συμπολιτών του; Μα φυσικά βγαίνοντας στιγμιαία στην τρίτη διάσταση. Κάπως έτσι μπορούμε να φανταστούμε και την τέταρτη διάσταση, τον χρόνο. Αν μπορούσαμε να υπερβούμε τις τρεις διαστάσεις, βγαίνοντας στις τέσσερις! Όσο όμως και αν είναι αληθινή, δεν μας επιτρέπεται να δραπετεύσουμε από την τρισδιάστατη φυλακή μας. Μόνο να περιμένουμε υπομονετικά μπορούμε . Ο χρόνος τύραννος κυβερνά τον κόσμο μας αμείλικτα. Θα βγούμε από την τρισδιάστατη φυλακή, αν περιμένουμε υπομονετικά τον χρόνο να περάσει. Αυτό όμως δεν λέγεται απόδραση.. Για να δραπετεύσουμε θα πρέπει να ταξιδεύσουμε μέσα στον χρόνο, σε κάποια στιγμή, που η πόρτα της φυλακής είναι ορθάνοιχτη, ή δεν έχει χτιστεί ακόμα, ή έχει γκρεμιστεί.

Εύη Πάτκου, ΠΕ19

Άνοιγμα μενού
Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση