από την/ον ·0 σχόλια
Screenshot 14

Στις 31 Μαΐου, μια ζωντανή εκτέλεση του «Γαλάζιου Δούναβη» – που συχνά αναφέρεται ως «ύμνος του διαστήματος» – μεταδόθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) στην απεραντοσύνη του διαστήματος. Η εκδήλωση σηματοδότησε έναν διπλό εορτασμό: την 50ή επέτειο της ESA και τα 200ά γενέθλια του Βασιλιά του Βαλς, Γιόχαν Στράους Β’ .

Στο πλαίσιο ενός μοναδικού πολιτιστικού αφιερώματος, η ESA συνεργάστηκε με τον Οργανισμό Τουρισμού της Βιέννης για να παρουσιάσει ζωντανά το έργο του Γιόχαν Στράους Β’ «  Ο Γαλάζιος Δούναβης  με το Σύμπαν».  Η συναυλία WALTZ INTO SPACE , που ερμηνεύτηκε από τη Συμφωνική Ορχήστρα της Βιέννης ( Wiener Symphoniker  ) στο Μουσείο Εφαρμοσμένων Τεχνών (MAK) της Βιέννης,   μεταδόθηκε επίσης ζωντανά στο κοινό του  Strandbar Herrmann  στη Βιέννη, του Πλανητάριου της Μαδρίτης και του Bryant Park της Νέας Υόρκης.

Η εκδήλωση ήταν κάτι περισσότερο από μια γήινη γιορτή. Το ψηφιοποιημένο σήμα της παράστασης μεταδόθηκε στο διάστημα μέσω της κεραίας Cebreros του ESA στην Ισπανία – μέρος του Estrack, του παγκόσμιου δικτύου επίγειων σταθμών του οργανισμού που υποστηρίζει την επικοινωνία με αποστολές όπως οι Juice, BepiColombo και Hera, καθώς και με διαστημόπλοια που λειτουργούν από διεθνείς εταίρους.

Οι λάτρεις της μουσικής συμμετείχαν επίσης σε μια διαδραστική εμπειρία που ονομάζεται  SpaceNotes , εκτοξεύοντας συμβολικά στο διάστημα μεμονωμένες νότες του  «Γαλάζιου Δούναβη»  . Κάθε μία από τις 13.743 νότες του βαλς «υιοθετήθηκε» από έναν χορηγό, το όνομα του οποίου μεταδόθηκε μαζί με τη νότα. Σε λιγότερο από 51 ημέρες από την ανακοίνωση της πρωτοβουλίας, κάθε νότα είχε διεκδικηθεί – κατά μέσο όρο 270 νότες την ημέρα, με συμμετέχοντες από 92 χώρες σε όλο τον κόσμο.

Η μετάδοση ευθυγραμμίστηκε ακριβώς με την τροχιά του Voyager 1 της NASA, του πιο μακρινού ανθρωπογενούς αντικειμένου στο διάστημα, που βρίσκεται σήμερα σε απόσταση πάνω από 25 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα από τη Γη. Το Voyager 1, που εκτοξεύτηκε το 1977, μεταφέρει τον εμβληματικό Χρυσό Δίσκο – μια χρονοκάψουλα της μουσικής και του πολιτισμού της Γης. Αν και  ο Γαλάζιος Δούναβης  δεν συμπεριλήφθηκε στον αρχικό δίσκο, έχει πλέον ενταχθεί στο κοσμικό ηχοτοπίο, ταξιδεύοντας με την ταχύτητα του φωτός προς τα αστέρια. Το σήμα έφτασε στη θέση του Voyager 1 σε λίγο λιγότερο από μία ημέρα και τώρα θα συνεχίσει το ταξίδι του στο διάστημα επ’ αόριστον – χρειάστηκαν περισσότερα από τέσσερα χρόνια για να φτάσει στον Άλφα του Κενταύρου, το πλησιέστερο σε εμάς αστρικό σύστημα.

«Αυτό το γεγονός δείχνει ότι η τεχνολογία μας μπορεί να μεταδώσει όχι μόνο επιστημονικά δεδομένα, αλλά και ανθρώπινη τέχνη σε μεγάλες αποστάσεις», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής της ESA, Γιόζεφ Άσμπαχερ. «Είναι μια δυνατή στιγμή που αντικατοπτρίζει πώς η μουσική – όπως και το διάστημα – συνδέει ολόκληρη την ανθρωπότητα».

Χρησιμοποιήθηκε διάσημα στην ταινία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ  «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος»  για να συνοδεύσει μια σκηνή πρόσδεσης διαστημοπλοίου, και  ο «Γαλάζιος Δούναβης»  έχει γίνει συνώνυμος με την εξερεύνηση του διαστήματος από την ανθρωπότητα. Με αυτή τη συμβολική αποστολή, η ESA τιμά τόσο μια πλούσια πολιτιστική κληρονομιά όσο και μια διαχρονική φιλοδοξία: ένα βιεννέζικο βαλς που αντηχεί ατελείωτα στο Σύμπαν.

«Η επιτυχής υλοποίηση της αποστολής WALTZ INTO SPACE αποτελεί απόδειξη της μοναδικής ικανότητας της Βιέννης να συνδυάζει την παράδοση με την καινοτομία», δήλωσε ο Norbert Kettner, Διευθύνων Σύμβουλος του Τουριστικού Οργανισμού της Βιέννης. «Είμαστε περήφανοι που συνεργαστήκαμε με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, του οποίου η προθυμία να υποστηρίξει αυτό το εξαιρετικό έργο είναι τιμή και κάθε άλλο παρά δεδομένη. Η ειλικρινής μας ευγνωμοσύνη απευθύνεται σε όλους τους συνεργάτες και τους υποστηρικτές που κατέστησαν δυνατή αυτή την κοσμική γιορτή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Βιέννης».

Η συναυλία  WALTZ INTO SPACE:

 

 

Πηγή: https://www.esa.int/About_Us/Branding_and_Partnerships/The_Blue_Danube_Waltz_sent_into_the_stars

από την/ον ·0 σχόλια
Webb glimpses the distant past pillars

27/5/25

Σε αυτή τη νέα φωτογραφία του μήνα από το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb  της NASA/ESA/CSA, το μάτι τραβιέται αρχικά στο κεντρικό μεγατέρας που είναι το σμήνος γαλαξιών Abell S1063. Αυτή η γιγάντια συλλογή  γαλαξιών , που βρίσκεται 4,5 δισεκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη στον αστερισμό  Grus  (ο Γερανός), κυριαρχεί στο σκηνικό. Κοιτάζοντας πιο προσεκτικά, αυτή η πυκνή συλλογή βαριών γαλαξιών περιβάλλεται από λαμπερές ακτίνες φωτός, και αυτά τα παραμορφωμένα τόξα είναι το πραγματικό αντικείμενο του ενδιαφέροντος των επιστημόνων: αμυδροί γαλαξίες από το μακρινό παρελθόν του Σύμπαντος.

Ο Abell S1063 είχε  παρατηρηθεί προηγουμένως  από το πρόγραμμα Frontier Fields του Διαστημικού Τηλεσκοπίου Hubble της NASA/ESA. Διαθέτει έναν ισχυρό  βαρυτικό φακό : το σμήνος γαλαξιών είναι τόσο ογκώδες που το φως των μακρινών γαλαξιών που είναι ευθυγραμμισμένοι πίσω του κάμπτεται γύρω του, δημιουργώντας τα παραμορφωμένα τόξα που βλέπουμε εδώ. Σαν γυάλινος φακός, εστιάζει το φως από αυτούς τους μακρινούς γαλαξίες. Οι εικόνες που προκύπτουν, αν και παραμορφωμένες, είναι τόσο φωτεινές όσο και μεγεθυμένες – αρκετά ώστε να παρατηρηθούν και να μελετηθούν. Αυτός ήταν ο στόχος των παρατηρήσεων του Hubble, χρησιμοποιώντας το σμήνος γαλαξιών ως μεγεθυντικό φακό για να διερευνήσει το πρώιμο Σύμπαν.

Οι νέες εικόνες από την κάμερα εγγύς υπέρυθρης ακτινοβολίας ( NIRCam ) του Webb μεταφέρουν αυτή την αναζήτηση ακόμη πιο πίσω στο χρόνο. Αυτή η εικόνα παρουσιάζει ένα απίστευτο δάσος από τόξα φακών γύρω από τον Abell S1063, τα οποία αποκαλύπτουν παραμορφωμένους γαλαξίες υποβάθρου σε μια σειρά κοσμικών αποστάσεων, μαζί με ένα πλήθος αμυδρών γαλαξιών και προηγουμένως αθέατων χαρακτηριστικών.

Αυτή η εικόνα είναι γνωστή ως βαθύ πεδίο – μια μακρά έκθεση μιας μόνο περιοχής του ουρανού, συλλέγοντας όσο το δυνατόν περισσότερο φως για να αναδείξει τους πιο αμυδρούς και μακρινούς γαλαξίες που δεν εμφανίζονται σε συνηθισμένες εικόνες. Με 9 ξεχωριστά στιγμιότυπα διαφορετικών μηκών κύματος φωτός εγγύς υπέρυθρου, συνολικά περίπου 120 ώρες χρόνου παρατήρησης και με τη βοήθεια του μεγεθυντικού φαινομένου του βαρυτικού εστιασμού, αυτό είναι το βαθύτερο βλέμμα του Webb σε έναν μόνο στόχο μέχρι σήμερα. Η εστίαση αυτής της παρατηρητικής δύναμης σε έναν τεράστιο βαρυτικό φακό, όπως ο Abell S1063, έχει επομένως τη δυνατότητα να αποκαλύψει μερικούς από τους πρώτους γαλαξίες που σχηματίστηκαν στο πρώιμο Σύμπαν.

Το πρόγραμμα παρατήρησης που παρήγαγε αυτά τα δεδομένα, GLIMPSE (# 3293 , PIs: H. Atek & J. Chisholm), στοχεύει να διερευνήσει την περίοδο που είναι γνωστή ως Κοσμική Αυγή, όταν το Σύμπαν ήταν μόνο μερικών εκατομμυρίων ετών.

[ Περιγραφή εικόνας:  Ένα πεδίο γαλαξιών στο διάστημα, που κυριαρχείται από έναν τεράστιο, φωτεινό λευκό ελλειπτικό γαλαξία που αποτελεί τον πυρήνα ενός τεράστιου σμήνους γαλαξιών. Πολλοί άλλοι ελλειπτικοί γαλαξίες μπορούν να παρατηρηθούν γύρω του. Επίσης, γύρω του υπάρχουν κοντές, καμπύλες, λαμπερές κόκκινες γραμμές, οι οποίες είναι εικόνες μακρινών γαλαξιών υποβάθρου μεγεθυμένων και παραμορφωμένων από βαρυτικό φακό. Δύο αστέρια στο προσκήνιο φαίνονται μεγάλα και φωτεινά με μακριές αιχμές γύρω τους.]

Πηγή:  https://www.esa.int/ESA

από την/ον ·0 σχόλια
backup encryption

Οι εφαρμογές συνομιλιών με κρυπτογράφηση από άκρο σε άκρο, όπως οι Signal και WhatsApp, θεωρούνται από τους καλύτερους τρόπους για να διατηρήσει κανείς τις ψηφιακές του συνομιλίες ιδιωτικές. Ωστόσο, αν δεν είστε προσεκτικοί με το πώς αποθηκεύονται και δημιουργούνται τα αντίγραφα ασφαλείας αυτών των συνομιλιών, ενδέχεται να θέσετε σε κίνδυνο την προστασία της ιδιωτικότητάς σας.

Η κρυπτογράφηση από άκρο σε άκρο διασφαλίζει ότι μόνο ο αποστολέας και ο παραλήπτης μπορούν να διαβάσουν τα περιεχόμενα των μηνυμάτων. Ο οργανισμός που παρέχει την πλατφόρμα—όπως η Meta για το WhatsApp ή η Signal Foundation για το Signal—δεν έχει πρόσβαση στο περιεχόμενο. Ωστόσο, μπορούν να συλλέγουν μεταδεδομένα, δηλαδή ποιος επικοινωνεί με ποιον, πότε και από πού.

Το Πρόβλημα με τα Αντίγραφα Ασφαλείας

Ακόμα και αν η συνομιλία είναι πλήρως κρυπτογραφημένη, τα αντίγραφα ασφαλείας αυτών των συνομιλιών μπορεί να μην προστατεύονται με τον ίδιο τρόπο. Αν αποθηκευτούν στο cloud (π.χ. Google Drive ή iCloud) χωρίς επαρκή κρυπτογράφηση, τότε ενδέχεται να είναι προσβάσιμα από τρίτους, ακόμα και από τις ίδιες τις πλατφόρμες αποθήκευσης ή τις αρχές.

Ας δούμε πώς αντιμετωπίζουν αυτό το ζήτημα μερικές από τις πιο δημοφιλείς εφαρμογές.

Signal: Καμία Σύνδεση με το Cloud

Η επίσημη εφαρμογή Signal δεν υποστηρίζει καθόλου αποθήκευση στο cloud. Αυτό σημαίνει ότι οι συνομιλίες σας δεν δημιουργούν αυτόματα αντίγραφα ασφαλείας σε πλατφόρμες όπως το iCloud ή το Google Drive.

Αν θέλετε να μεταφέρετε τα μηνύματά σας σε νέο κινητό, θα πρέπει να το κάνετε χειροκίνητα, χρησιμοποιώντας τις οδηγίες που παρέχει η εφαρμογή. Αν χάσετε το κινητό σας χωρίς να έχετε κάνει backup τοπικά, το περιεχόμενο των συνομιλιών σας χάνεται οριστικά.

WhatsApp: Επιλογή για Κρυπτογραφημένα Backups

Το WhatsApp, από την εταιρεία Meta, επιτρέπει τη δημιουργία αντιγράφων ασφαλείας σε Google Drive (σε Android) και iCloud (σε iPhone). Το σημαντικό εδώ είναι ότι μπορείτε να επιλέξετε αν τα αντίγραφα θα είναι κρυπτογραφημένα από άκρο σε άκρο.

Για να ενεργοποιήσετε αυτή την επιλογή, θα πρέπει να δημιουργήσετε έναν κωδικό πρόσβασης ή να αποθηκεύσετε ένα 64ψήφιο κλειδί. Χωρίς αυτό, τα backup σας μπορεί να είναι προσβάσιμα από την Google, την Apple ή όποιον αποκτήσει πρόσβαση στον λογαριασμό σας.

Apple iMessage: Κρυπτογράφηση υπό Προϋποθέσεις

Οι συνομιλίες μεταξύ χρηστών iPhone μέσω iMessage είναι κρυπτογραφημένες από άκρο σε άκρο. Όμως, τα αντίγραφα ασφαλείας στο iCloud δεν είναι εξ αρχής κρυπτογραφημένα με τον ίδιο τρόπο.

Με την εισαγωγή της λειτουργίας Advanced Data Protection, η Apple επιτρέπει πλέον προαιρετικά την πλήρη κρυπτογράφηση του περιεχομένου στο iCloud, συμπεριλαμβανομένων των iMessage backup. Όμως η λειτουργία αυτή δεν είναι διαθέσιμη στο Ηνωμένο Βασίλειο, λόγω νομικών διαφορών με την κυβέρνηση.

Google Messages: Μερική Κρυπτογράφηση

Οι συνομιλίες μέσω Google Messages είναι κρυπτογραφημένες μόνο όταν και οι δύο συμμετέχοντες χρησιμοποιούν την εφαρμογή (θα δείτε ένα λουκέτο δίπλα στο κουμπί αποστολής).

Η εφαρμογή επιτρέπει τη δημιουργία backup στον Google λογαριασμό σας. Όταν χρησιμοποιείτε κωδικό πρόσβασης ή PIN οθόνης κλειδώματος, το περιεχόμενο των συνομιλιών μπορεί να αποθηκευτεί με κρυπτογράφηση. Ωστόσο, η δυνατότητα ενεργοποίησης πλήρους κρυπτογράφησης για τα backup δεν είναι ακόμα επίσημα διαθέσιμη, αν και δοκιμάζεται σε beta έκδοση.

Όλοι Πρέπει να Κάνουν το Ίδιο

Ακόμα κι αν εσείς ενεργοποιήσετε την κρυπτογράφηση backup, οι συνομιλίες σας μπορεί να είναι εκτεθειμένες αν ο συνομιλητής σας δεν κάνει το ίδιο. Αν έχετε ευαίσθητες συνομιλίες, καλό είναι να ζητήσετε από τους άλλους να απενεργοποιήσουν την αποθήκευση backup ή να ενεργοποιήσουν την κρυπτογράφηση.

Χρειάζεστε όντως αντίγραφα;

Η ανάγκη για backup είναι κατανοητή—πολλοί θέλουμε να κρατήσουμε αναμνήσεις ή σημαντικά μηνύματα. Όμως αξίζει να αναρωτηθείτε: χρειάζεται να αποθηκεύετε κάθε συνομιλία επ’ αόριστον;

Οι περισσότερες εφαρμογές (όπως το Signal και το WhatsApp) προσφέρουν λειτουργία μηνυμάτων που εξαφανίζονται. Μπορείτε να ρυθμίσετε κάθε συνομιλία ξεχωριστά ώστε να διαγράφεται μετά από ένα διάστημα, όπως μια εβδομάδα. Προσοχή όμως: αν δημιουργηθεί backup πριν εξαφανιστούν τα μηνύματα, τότε αυτά μπορεί να παραμείνουν αποθηκευμένα.

Η Google και η Apple δεν προσφέρουν προς το παρόν τέτοια δυνατότητα, κάτι που πολλοί χρήστες ελπίζουν να αλλάξει στο μέλλον.

Οι εφαρμογές συνομιλιών με κρυπτογράφηση από άκρο σε άκρο είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο για την προστασία της ιδιωτικότητας. Όμως τα αντίγραφα ασφαλείας παραμένουν ένα αδύναμο σημείο.

  • Το Signal αποφεύγει το cloud και προσφέρει την υψηλότερη δυνατή ασφάλεια.
  • Το WhatsApp επιτρέπει πλήρως κρυπτογραφημένα backup, αλλά μόνο προαιρετικά.
  • Η Apple κάνει βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση με το Advanced Data Protection.
  • Η Google βρίσκεται ακόμα στο στάδιο των δοκιμών για ενισχυμένη ασφάλεια.

Ιδανικά, οι εφαρμογές θα πρέπει να προσφέρουν μόνο κρυπτογραφημένα αντίγραφα όταν γίνεται χρήση cloud. Μέχρι τότε, η προστασία της ιδιωτικότητάς σας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επιλογές που εσείς και οι συνομιλητές σας κάνετε.

Πηγή άρθρου: https://www.eff.org/

από την/ον ·0 σχόλια

Η Γη περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της, περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, κινείται μαζί με τον Ήλιο γύρω από το κέντρο το Γαλαξία μας και απομακρύνεται μαζί με τον Γαλαξία μας από τους άλλους γαλαξίες.

Αν θέλετε να μάθετε πόσο γρήγορα κινείται η Γη στο σύμπαν μας, πρέπει να θέσετε την ερώτηση: «Σε σχέση με τι;» Ρωτάτε αποκλειστικά για την (ιδιο)περιστροφή της; Για την κίνησή της γύρω από τον Ήλιο*; Γύρω από το κέντρο του Γαλαξία; Την Τοπική Ομάδα γαλαξιών; Την μεγάλης κλίμακας δομή του σύμπαντος; Ή τα υπολείμματα της ακτινοβολίας από την Μεγάλη Έκρηξη, την κοσμική μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου;

Ανεξάρτητα από την οπτική γωνία που επιλέγετε, η Γη βρίσκεται πάντα σε κίνηση. Έτσι, ο πλανήτης μας περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του ολοκληρώνοντας μια πλήρη περιστροφή 360° μία φορά την ημέρα. Επιπλέον, περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, ολοκληρώνοντας μία περιφορά κάθε χρόνο. Αλλά και ολόκληρο το Ηλιακό Σύστημα – ο Ήλιος, οι πλανήτες, οι δορυφόροι και όλα τα άλλα – κινούνται μέσα στον Γαλαξία μας, σε τροχιά γύρω από το γαλαξιακό κέντρο. Ο Ήλιος χρειάζεται περίπου 223 εκατομμύρια χρόνια για να κάνει μια πλήρη περιφορά γύρω από το κέντρο του Γαλαξία μας. Και τέλος, ο Γαλαξίας μας κινείται μαζί με την τοπική ομάδα γαλαξιών στον διαγαλαξιακό χώρο.

H ‘συνολική’ μας κίνηση στο διάστημα ανέρχεται σε περίπου 370 km/s προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση: προς τον αστερισμό του Λέοντα. Κατά τη διάρκεια ενός έτους, αυτό μπορεί να διαφέρει έως και ~30 km/s, κυρίως λόγω της μεταβαλλόμενης κίνησης της Γης γύρω από τον Ήλιο. Αυτό επιβεβαιώνεται από μετρήσεις της κοσμικής μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου, η οποία εμφανίζεται κατά προτίμηση θερμότερη προς την κατεύθυνση που κινούμαστε (προς τον Λέοντα) και κατά προτίμηση ψυχρότερη προς την αντίθετη κατεύθυνση από την κίνησή μας (μακριά από τον αστερισμό του Υδροχόου).

Στο σχήμα το διπλό βέλος παριστάνει την ταχύτητα του ηλιακού μας συστήματος σε σχέση με την κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου. Από τις μετρήσεις ανισοτροπίας της κοσμικής μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου προέκυψε η τιμή 370 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο. Η ταχύτητα αυτή είναι το διανυσματικό άθροισμα της ταχύτητας του ηλιακού μας συστήματος ως προς το κέντρο του γαλαξία μας, που είναι περίπου 220 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο, της ταχύτητας του γαλαξία μας ως προς το κέντρο μάζας της τοπικής ομάδας γαλαξιών, περίπου 80 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο και της ταχύτητας της τοπικής ομάδας γαλαξιών ως προς το «ακίνητο» σύστημα της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου (διαβάστε σχετικά: Η κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου μπορεί να παίξει τον ρόλο του αιθέρα;).

Τελικά, αγνοώντας τις διακυμάνσεις στην ετήσια κίνησή μας γύρω από τον Ήλιο, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι το πλανητικό μας σύστημα κινείται σε σχέση με την κοσμική μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου με ταχύτητα 368 km/sec, με αβεβαιότητα μόλις ± 2 km/sec.

διαβάστε περισσότερες λεπτομέρειες στο άρθρο με τίτλο:’ How fast does planet Earth move through space?’ – https://bigthink.com/starts-with-a-bang/fast-earth-move

Αναδημοσίευση από https://physicsgg.me

από την/ον ·0 σχόλια

 

ΩΡΕΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΓΟΝΕΩΝ Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ



Λήψη αρχείου

 

 

από την/ον ·0 σχόλια

Μπορείτε να κατεβάσετε το πρόγραμμα από το παρακάτω σύνδεσμο: 

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΜΗΜΑΤΩΝ (ΑΠΟ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟ 2025)



Λήψη αρχείου

και οι ώρες των μαθημάτων

ΩΡΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

 

από την/ον ·0 σχόλια

Και νάμαστε πάλι, στον πρώτο μήνα του έτους, στον Γενάρη… Ή αλλιώς, στον Ιανουάριο, που πήρε το όνομά του, από τον ρωμαϊκό θεό Ιανό.. Ο θεός της αρχής και του τέλους. Ο θεός – επόπτης της κάθε κρίσιμης καμπής: στο χρόνο, στη ζωή. Ο θεός με τα δυό πρόσωπα. Έτσι τον παρίσταναν οι Ρωμαίοι. Το άγαλμά του στις πύλες της Ρώμης, κοίταζε με το ένα πρόσωπο στην έξοδο, και το άλλο προς την είσοδο της πόλης. Κοίταζε δηλαδή και προς τα πίσω και προς τα εμπρός. Όχι όμως μόνο στο χώρο, αλλά και στο χρόνο. Αντίκρυζε ταυτόχρονα και το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Σε μερικές αναπαραστάσεις, στο χέρι του κρατούσε ένα κλειδί. Μ’ αυτό άνοιγε τις Πύλες της Ρώμης, αλλά και του καινούριου χρόνου. Άλλες φορές τον παρίσταναν να κρατάει στο δεξί του χέρι τον αριθμό 300 και στο αριστερό του τον αριθμό 65. Δηλαδή τις 365 μέρες του έτους.

Αρχικά, η Πρωτοχρονιά ήταν η πρώτη Μαρτίου. Μετατέθηκε στην πρώτη Ιανουαρίου από τον Νουμά τον Πομπίλιο, που οργάνωσε το ημερολόγιο με βάση την ηλιακή τροχιά. Πραγματικά, τότε ο Ήλιος βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή. Είναι η στιγμή, που ο Ήλιος βρίσκεται σε τέτοια θέση, που οι ευεργετικές ακτίνες του, όλο και λιγότερες ώρες φωτίζουν τη Γη. Από τις 22 Σεπτεμβρίου, την φθινοπωρινή ισημερία, οι μέρες όλο και μικραίνουν. Και στα μέσα του Δεκέμβρη νομίζεις, οτι ο Ήλιος πάει να χαθεί ολότελα. Μέχρι το χειμερινό ηλιοστάσιο, στις 22 Δεκεμβρίου, που ο Ήλιος «ξαναγεννιέται». Μετά τις 22 Δεκεμβρίου, οι μέρες αρχίζουν και μεγαλώνουν και το σκοτάδι να υποχωρεί. (Γι αυτό και οι Πέρσες, που είχαν μελετήσει τα ουράνια φαινόμενα, τοποθέτησαν τη μεγάλη γιορτή του ηλιακού τους θεού, του Μίθρα στις 25 Δεκεμβρίου).


Έτσι, λοιπόν, η Πρωτοχρονιά τοποθετείται στην πρώτη Ιανουαρίου, τότε που είναι και η γέννηση του φωτός, η γέννηση του Ήλιου. Το φως κερδίζει τη μάχη. Φως σημαίνει ζωή, σημαίνει ελπίδα, είναι το στοιχείο του καλού στη ζωή μας. Η περίοδος, ωστόσο, της κρίσιμης καμπής στη ζωή του Ήλιου, δεν ορίζεται μόνο από την 1η Ιανουαρίου. Τρείς είναι στην ουσία, οι γιορτές που την ορίζουν, και φορτίζουν με νόημα, σημεία που έχουν ενδιαφέρον. Είναι τα Χριστούγεννα, η Πρωτοχρονιά και τα Θεοφάνια. Τα λαϊκά έθιμα που εντοπίζονται στην περίοδο του Δωδεκαήμενου (όπως ονομάζεται το διάστημα απο τα Χριστούγεννα μέχρι τα Θεοφάνια), εκφράζουν, με τον ένα ή άλλο τρόπο, την έννοια του τέλους και της αρχής. Διερμηνεύουν την αγωνία, που κατέχει τον άνθρωπο μπροστά στο τέλος μιας περιόδου της ζωής του, της χρονιάς που πέρασε, και της χρονιάς που έρχεται.
unnayumhhedΤα έθιμα της Πρωτοχρονιάς χωρίζονται σε κείνα που συνδέονται με το τέλος και σε κείνα που συνδέονται με την αρχή. Το τέλος δηλώνεται με την κατάλυση της καθιερωμένης τάξης. Όλα γυρίζουν τα πάνω κάτω. Μεταμφιέζονται, και οι άνδρες γίνονται γυναίκες και οι γυναίκες άνδρες, ο λαός εμπαίζει τους άρχοντες, διακωμωδούνται τα πάντα. Γλέντια, αθυροστομίες, τα πάντα καταρρέουν. Αυτό άλλωστε σημαίνει το τέλος. (Μήπως το καρναβάλι που γίνεται στο χωριό μου, την Εράτυρα, αλλά και γενικά σε διάφορα μέρη της Ελλάδας -Δυτική Μακεδονία πχ- έχει τέτοιες απαρχές;)

Η αρχή, αντίθετα, δηλώνεται με την αποκατάσταση της τάξης και των καθιερωμένων σχέσεων. Έτσι, για να τονισθεί η επαναφορά, δώρα ανταλλάσσονται, και ευχές. Και όπως λέγεται, «κάθε κατεργάρης στον πάγκο του», οι ευχές και τα δώρα είναι καθορισμένα ανάλογα με την περίπτωση. Έτσι ξαναορίζονται οι σχέσεις. Άντρες προς γυναίκες, παιδιά προς γονείς, βαφτιστικοί προς νονούς συμπέθεροι προς συμπέθερους, κουμπάροι προς κουμπάρους κλπ.
Και για να πάμε και εμείς στο δικό μας πάγκο,
Καλή Χρονιά σε όλες και όλους,
και στο σχολείο μας επίσης,

Ε. Πάτκου

Κάλαντα (Λύτρας)

 

 

βιβλ. “Τα Λαογραφικά” Άλκης Κυριακίδου- Νέστορος