Ο πόλεμος του ‘40, είναι ριζωμένος βαθιά στη συνείδηση του ελληνικού λαού καθώς θυμίζει σε όλους δύσκολες και τραγικές στιγμές, ενώ παράλληλα προκαλεί θαυμασμό και συγκίνηση με τον ηρωϊσμό και την εθνική αξιοπρέπεια που επέδειξε ο λαός μας. Ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος είναι ένα σημαντικότατο κομμάτι της ιστορίας μας, ένα τμήμα της ελληνικής υπόστασης και συνείδησης. Οι Έλληνες αρνήθηκαν την υποταγή και βροντοφώναξαν το «ΟΧΙ». Όχι βροντοφώναξαν και οι Πυλαιώτες στην πλατεία του χωριού, όπου συγκεντρώθηκαν με επικεφαλής τον πρόεδρο της Κοινότητας κάτω από τον δυνατό ήχο της καμπάνας και το θόρυβο της σειρήνας του πολέμου. Οι Πυλαιώτες, όπως όλοι οι Έλληνες πήραν μέρος στον πόλεμο αυτό. Έζησαν τις κακουχίες των Ηπειρωτικών βουνών. Πολλοί απ’ αυτούς έζησαν το θρίαμβο της νίκης, άλλοι όμως έπεσαν νεκροί, προασπίζοντας την εθνική τους ακεραιότητα και θυσιάζοντας τη ζωή τους για ανώτερα ιδανικά, για την ελευθερία την ευημερία, την πατρίδα τους.
Τιμημένοι νεκροί της Αλβανίας είναι:
1. Αστέριος Λιάρος
2. Παναγιώτης Μπαμπαράτσας
3. Αντώνιος Νταλακούδης
4. Παρασκευάς Παρασκευάς
5. Χρήστος Γκέλης
6. Κωνσταντίνος Γκαλές
7. Νικόλαος Κουλιούλας
Ανάπηροι πολέμου του ’40:
1. Σπύρος Γουγούσης
2. Αθανάσιος Μάγγος
3. Μενέλαος Ρόζος
4. Γεώργιος Γούσιος
Η αποτυχία της Ιταλίας δεν έφερε το “αύριο” που ονειρευόταν ο ελληνικός λαός. Ακολούθησε η ναζιστική Γερμανία, με σκοπό να κατορθώσει ό,τι δεν πέτυχε η φασιστική Ιταλία.. Ακολούθησαν τα χρόνια της κατοχής, χρόνια στέρησης, πείνας και εξάντλησης. Το δράμα των ανθρώπων των πόλεων πήρε μεγάλες διαστάσεις. Ο σκληρός κατακτητής επέταξε τα ζώα της Πυλαίας, έκανε μπλόκα στο χωριό, συλλήψεις και απάνθρωπες εκτελέσεις. Μέσα απ’ τις άθλιες συνθήκες της καταπίεσης και του θανάτου, γεννήθηκε το αντιστασιακό κίνημα, το οποίο πήρε διάφορες ονομασίες σε πανελλήνια κλίμακα. Ο λαός, μορφωμένος και μη, οργανώθηκε στην αντίσταση, ενίσχυε με κάθε τρόπο τον αγώνα. Ο κοινός όμως στόχος της λευτεριάς αργότερα παραγκωνίστηκε και ξεχάστηκε. Ο αγώνας κατά του κατακτητή μετατράπηκε σε μεγάλη πληγή, μεγαλύτερη απ’ αυτήν που δημιούργησε ο πόλεμος. Η μεγάλη α υτή πληγή είναι ο εμφύλιος πόλεμος. Από το 1950 αποκαθίσταται πια η ειρήνη. Οι καινούριες μέρες ανατέλλουν για την Ελλάδα, αλλά και για την Πυλαία.
Από έρευνα που έκαναν μαθητές στο πλαίσιο της δράσης “Ζωντανή βιβλιοθήκη” -τοπική προφορική ιστορία 2023-24
