TONY HEY – PATRICK WALTERS, Το νέο Κβαντικό Σύμπαν, Μετάφραση: Γιώργος Κατσιλιέρης, Νίκος Σιμάτος, Βαγγέλης Βιτωράτος, εκδ. Κάτοπτρο, σελ. 382

Νομίζω πως μπορώ να πω με σιγουριά πως κανένας δεν καταλαβαίνει την κβαντική μηχανική

Ρίτσαρντ Φέινμαν

***

Ο Ρίτσαρντ Φέινμαν δεν αστειεύεται στο παράθεμα που προηγείται. Πραγματικά κανένας δεν καταλαβαίνει την κβαντική μηχανική. Οι μορφές της αισθητικότητας και τα εργαλεία της νόησης, με τα οποία είμαστε εξοπλισμένοι ως ανθρώπινο είδος, κάνουν την επόπτευση της περιοχής του πραγματικού, που επιδέχεται κβαντομηχανική περιγραφή, αληθινά αδύνατη. Οι εμπειρίες μας από την κλίμακα του κόσμου, στον οποίο περνάμε τις ζωές μας, κάνουν τα φαινόμενα του μικρόκοσμου εντελώς ανοίκεια και αλλόκοτα.

Αυτό ήταν έτσι ήδη από την αρχή της διαμόρφωσης της κβαντικής μηχανικής, εδώ και πάνω από έναν αιώνα, και παραμένει έτσι και χειρότερα. Από τη δεκαετία του 1920 σχεδόν το σύνολο των μαθηματικών τύπων και του γενικότερου φορμαλισμού της κβαντομηχανικής ήταν διατυπωμένα. Έκτοτε, χρησιμοποιήθηκαν για να πραγματοποιηθούν οι ακριβέστερες προβλέψεις στην ιστορία της επιστήμης. Ενώ, από την άλλη, το μεγαλύτερο μέρος των σύγχρονων εφευρέσεων, από τα λέιζερ μέχρι τα κινητά τηλέφωνα, από τους υπολογιστές έως τη νανοτεχνολογία οφείλονται αποκλειστικά στην εφαρμογή της.

Ωστόσο, όπως το θέτει ο Μπράιαν Γκριν, στο Κομψό Σύμπαν[1], «[σ]την ουσία […] όσοι χρησιμοποιούν την κβαντομηχανική, ανακαλύπτουν ότι ακολουθούν τύπους και κανόνες που διατυπώθηκαν από τους «προπάτορες» της θεωρίας –υπολογιστικές τεχνικές που εφαρμόζονται απευθείας- χωρίς πραγματικά να καταλαβαίνουν γιατί οι τεχνικές λειτουργούν ή τι ακριβώς σημαίνουν […] Τι να σημαίνει, άραγε αυτό; Μήπως ότι στο μικροσκοπικό επίπεδο το σύμπαν λειτουργεί με τρόπους τόσο σκοτεινούς και ανοίκειους, ώστε το ανθρώπινο μυαλό, που έχει εξελιχθεί διαμέσου των αιώνων για να αντιμετωπίζει επιτυχώς τα φαινόμενα στις οικείες καθημερινές κλίμακες είναι ανίκανο να καταλάβει «τι πραγματικά συμβαίνει»; Ή, μήπως, λόγω κάποιας ιστορικής συγκυρίας, οι φυσικοί προχώρησαν σε μια άκρως αδέξια διατύπωση της κβαντομηχανικής, η οποία, μολονότι ποσοτικά επιτυχής, συσκοτίζει την αληθινή φύση της πραγματικότητας; Κανείς δεν ξέρει».

Το βιβλίο, λοιπόν, των Hey και Walters είναι ένα από τα ελάχιστα, το οποίο μπορεί να μας βοηθήσει να προσεγγίσουμε την κβαντική μηχανική με το ανθρωπίνως καλύτερο δυνατό τρόπο. Θα πει, βέβαια, κάποιος γιατί να μπούμε σε έναν τέτοιο κόπο, με δεδομένο, μάλιστα, πως ακόμη και οι ειδικότεροι ομολογούν πως δεν καταλαβαίνουν και πολλά. Ακριβώς γι’ αυτό, είναι η απάντηση! Αυτή η αίσθηση του αλλόκοτου, που γεμίζει όποιον επιχειρεί να μπει στα κβαντικά χωράφια, είναι ο καλύτερος οδηγός για την αναμέτρηση με ζητήματα, που βρίσκονται στη βάση της φιλοσοφικής αναζήτησης εδώ και χιλιάδες χρόνια. Η φύση της πραγματικότητας, η υπόσταση της συνείδησης, το πρόβλημα του σολιψισμού είναι λίγα από όσα αναγκαστικά θα συναντήσουμε.

 

Τι είναι, όμως, η κβαντική μηχανική; Μηχανική, πρώτα από όλα. Που όπως θυμόμαστε από το Λύκειο είναι η περιοχή της Φυσικής, που ασχολείται, μεταξύ άλλων, με κινήσεις, αξιοποιώντας σε μεγάλο βαθμό τις καταστατικές, από τον Νεύτωνα και μετά, έννοιες της ορμής και της ενέργειας, καθώς και τις αρχές διατήρησης των συγκεκριμένων μεγεθών. Η ορμή διατηρείται, η ενέργεια διατηρείται, η στροφορμή διατηρείται. Και εξαιτίας αυτών έχουμε τη δυνατότητα να εξηγήσουμε τα φαινόμενα –και πρώτα από όλα τα κινητικά- και να κάνουμε προβλέψεις για το μέλλον των συστημάτων που συγκροτούν τον φυσικό κόσμο.Συνεχίστε την ανάγνωση