Τι ήταν άραγε το φως που οδήγησε τους Μάγους μακριά από τη χώρα τους; Τι είδους άστρο τους οδήγησε στο μέρος όπου ήταν σπαργανωμένο το Βρέφος της Βηθλεέμ; Τι ήταν το μυστηριώδες και υπέροχο άστρο, του οποίου το ακτινοβόλο φως φωτίζει τους ανθρώπους επί 2.000 χρόνια;

Παραμονές Χριστουγέννων, και οι καλικάντζαροι θα σταματήσουν να ροκανίζουν το δένδρο του κόσμου και θα ανέβουν πάλι πάνω στη γη.
Όλο το χρόνο η δουλειά τους είναι να ροκανίζουν το δένδρο που κρατάει τη Γη και όταν δε μένει παρά μια κλωστίτσα για να κρατηθεί είναι έτοιμη να πέσει, τότε την παραμονή των Χριστουγέννων, ανεβαίνουν πάνω στη Γη, όπου μένουν 12 μέρες, ώς την παραμονή των Φώτων. Ανεβαίνουν και κάνουν μεγάλες ζημιές ψάχνοντας να βρουν γλυκά. Ευτυχώς, όμως σ΄αυτό το διάστημα το δέντρο που βαστά τη Γη, ξαναγίνεται όπως πρώτα. Έτσι όταν οι καλικάντζαροι θα κατέβουν πάλι μετά τα Φώτα, αρχίζουν το ροκάνισμα πάλι από την αρχή, μέχρι την παραμονή των επόμενων Χριστουγέννων κάνοντας το ίδιο αιώνες τώρα..
Το γνωστό αυτό παραμύθι πάντα περιμέναμε να το ακούσουμε, από τον παππού τον Κώστα, από την 1η του Δεκέμβρη. Και όλο κάτι καινούριο επινοούσε για κάθε μέρα ώστε να το παραλλάζει και να γίνεται περισσότερο περιπετειώδες μέχρι τα κόλλιαντα.
Ποιός είναι όμως ο συμβολισμός του παραμυθιού; τι είναι οι καλικάντζαροι στην ελληνική λαογραφία; Είναι οι εχθροί του ήλιου, γι΄ αυτό ζουν κάτω από τη Γη και το δέντρο που κρατάει τη Γη είναι το δέντρο του κόσμου, το δέντρο του ήλιου, της ζωής.. Πράγματι, τον Δεκέμβριο τον συνδυάζουμε με τρία γεγονότα. Με το τέλος της σποράς, με το κρύο και με τη μείωση του φωτός. Το Δεκέμβριο έχουμε τις μικρότερες μέρες και τις μεγαλύτερες νύχτες. Και αρχίζουν να μεγαλώνουν πάλι μετά τα Χριστούγεννα. Το φαινόμενο αυτό επιστημονικά εξηγείται ως εξής. Ο Ήλιος έχει το Δεκέμβριο, για το βόρειο ημισφαίριο, τη μεγαλύτερη κλίση με αποτέλεσμα να φωτίζεται λιγότερο από ό,τι το νότιο ημισφαίριο. Από τις 22 όμως Δεκεμβρίου, δηλαδή από το χειμερινό ηλιοστάσιο -όπως λέγεται αυτή η μερομηνία, και μετά, αρχίζει να λιγοστεύει η κλίση αυτή οπότε το βόρειο ημισφαίριο, φωτίζεται περισσότερο και η μέρα μεγαλώνει.
Με τον ήλιο και το φως σχετίζονται και τα Χριστούγεννα. Η γιορτή των Χριστουγέννων θεσπίστηκε στις 25 του μήνα, γύρω στα 335 μ.Χ. από τους χριστιανούς της Ρώμης και το έκαναν αυτό για να παραμερίσουν τον περσικό θεό Μίθρα που είχε το γενέθλιό του την ίδια μέρα. Ο Μίθρας ήταν θεός του ήλιου και του φωτός και συμβόλιζε τον αγώνα κατά του σκότους. Ο ήλιος τις μέρες αυτές βρίσκεται όπως είπαμε στο χειμερινό ηλιοστάσιο. και μετά οι μέρες αρχίζουν να μεγαλώνουν. Αυτό, οι άνθρωποι τότε το καταλάβαιναν, σαν ο ήλιος να ξαναγενιέται. Έτσι ο Χριστός συνδέθηκε με τον ήλιο, για να μπορέσει να εκτοπίσει τον Μίθρα. Στο απολυτίκιο της γιορτής αναφέρεται αυτή η σχέση του φωτός με τον Χριστό. “Η Γέννησίς σου Χριστέ ο Θεός , ανέτειλε τ κόσμω το φως το της Γνώσεως … Σε προσκυνείν, το Ήλιον της Δικαιοσύνης, και σε γιγνώσκειν εξ ύψους Ανατολήν….” . Η αύξηση και η μείωση του φωτός στη Γη είναι ένα φυσικό φαινόμενο που επηρρεάζει όλη τη ζωή. Διαμορφώνει τις εποχές και τον κύκλο όλων των δραστηριοτήτων: Τέσσερα είναι τα σημεία του χρόνου που σχετίζονται με τον κύκλο του ήλιου και τις γεωργικές εργασίες:
α)Χειμερινό ηλιοστάσιο 21 Δεκεμβρίου (μεγαλύτερη νύχτα)- τέλος σποράς,
β)εαρινή ισημερία 21 Μαρτίου (ίση μέρα με τη νύχτα) – τα στάχυα ψηλώνουν,
γ)θερινό ηλιοστάσιο 21 Ιουνίου (μεγαλύτερη μέρα) – θερισμός,
δ)φθινοπωρινή ισημερία 21 Σεπτεμβρίου (ίση μέρα με τη νύχτα) – προετοιμασία σποράς.
Είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς συνδύασε η Εκκλησία μας τα σημεία αυτά του χρόνου με δύο μορφές, του Χριστού και του Ιωάννη του Πρόδρομου. Τα κρίσιμα σημεία της ζωής τους αντιστοιχίζονται συμμετρικά:
α)Χειμερινό ηλιοστάσιο, 25 Δεκεμβρίου, Γέννηση του Χριστού
β)Εαρινή ισημερία, 25 Μαρτίου, Σύλληψη Χριστου, Ευαγγελισμός
γ)Θερινό ηλιοστάσιο, 24 Ιουνίου Γέννηση Ιωάννη του Πρόδρομου
δ)Φθινοπωρινή Ισημερία, 23 Σεπτεμβρίου, Σύλληψη Προδρόμου.
Η αιτιολογία αυτής της συμμετρίας βρίσκεται στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο (ΙΙΙ, 3), όπου ο Πρόδρομος εξηγεί στους μαθητές του οτι δεν είναι αυτός ο Μεσίας αλλά Εκείνος που βάφτισε στον Ιορδάνη ποταμό. Και είναι τώρα αυτός ο Πρόδρομος ικανοποιημένος που η δόξα του Χριστού αυξάνει καθημερινά. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Χριστός τοποθετήθηκε στην αύξηση του φωτός, ενώ ο Πρόδρομος στη μείωση του φωτός.

Και για να φθάσουμε στο τέλος, απο κει που ξεκινήσαμε:
Εχθρός του φωτός είναι το σκοτάδι..
Και τα όντα που συμβολίζουν το σκοτάδι είναι οι καλικάντζαροι που ζουν στα έγκατα της γης… ελεεινοί σύμφωνα με την παράδοση, με κάθε λογής κουσούρια…. που ροκανίζουν το δένδρο του ήλιου, της ζωής κάθε χρόνο. Και είναι καταδικασμένοι να κάνουν το ίδιο για πάντα …. Το φως όμως πάντα θα νικά το σκοτάδι. Η ελπίδα πάντα υπάρχει…

Καλά Χριστούγεννα σε όλους….

Εύη Πάτκου

βιβλ: Τα Λαογραφικά: Αλκης Κυριακίδου- Νέστορος