Του Αναστασίου Τασινού
Εισαγωγή
Με το παρόν άρθρο δεν είναι στις προθέσεις μου να αναφερθώ στα καθήκοντα του διευθυντή του σχολείου, τα οποία εξάλλου περιγράφονται με σαφήνεια στη Σχολική Νομοθεσία. Επιδίωξή μου είναι, μέσα από τις προσωπικές διαδρομές στη Δημοτική εκπαίδευση, να αναδειχτούν μερικές καλές πρακτικές για το διευθυντή και το Σύλλογο Διδασκόντων, που συμβάλλουν στην εύρυθμη και ποιοτική λειτουργία του σχολείου. Οι καλές αυτές πρακτικές βρίσκουν την καλύτερη εφαρμογή τους σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο διοίκησης του σχολείου, που θα υπηρετείται από ικανούς εκπαιδευτικούς και όχι από αρεστούς του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος.
Στο άρθρο μου συμπεριέλαβα και την ενότητα «τα πρωτάκια», όπου αναφέρομαι στο καλό ξεκίνημα των μαθητών της Α` τάξης στο Δημοτικό σχολείο, για το οποίο μερίδιο ευθύνης έχει και ο διευθυντής. Η συγκεκριμένη ενότητα είναι χρήσιμη και για τους γονείς, που τα παιδιά τους φοιτούν ή πρόκειται να φοιτήσουν στην Α` τάξη του Δημοτικού σχολείου.
Οι αληθινές ιστορίες στις οποίες αναφέρομαι – με πρωταγωνιστές εκπαιδευτικούς θετικής ή αρνητικής συμπεριφοράς απέναντι στους μαθητές – δίνουν μερικές ρεαλιστικές εικόνες σχολικής πράξης, άλλες προς μίμηση και άλλες προς αποφυγή.
Το γεγονός ότι υπήρξα ο ίδιος διευθυντής για οκτώ χρόνια σε πολυθέσια σχολεία, σε συνδυασμό με την πολύχρονη συνεργασία που είχα ως μάχιμος δάσκαλος και ως σχολικός σύμβουλος με τους διευθυντές, μου δίνουν τη δυνατότητα να καταθέσω μια συνθετική άποψη για τη διοίκηση του σχολείου.
Πιστεύω τα γραφόμενά μου να προβληματίσουν και να βοηθήσουν τους διευθυντές και τους εκπαιδευτικούς στο καθημερινό τους έργο.
Δημοκρατική διοίκηση του σχολείου
Για έναν καλό διευθυντή σχολείου θα μπορούσαν να γραφούν πολλά επίθετα στη σειρά, όπως δημοκρατικός, δίκαιος, οργανωτικός, δημιουργικός, εργατικός, συνεργάσιμος, διορατικός, ευσυνείδητος, αποφασιστικός, αποτελεσματικός κ.τ.λ. Όσα περισσότερα επίθετα τον χαρακτηρίζουν, τόσο καλύτερα κάνει τη δουλειά του. Αν όμως στην άσκηση των καθηκόντων του λείπει το επίθετο δημοκρατικός, τότε υπάρχει σοβαρό πρόβλημα στην ποιοτική λειτουργία του σχολείου. Ακόμη και η αρετή της δικαιοσύνης, όταν απονέμεται σε ένα αυταρχικό μοντέλο διοίκησης, χάνει τη βαρύτητά της.
Οι δάσκαλοι πρέπει να νιώθουν το διευθυντή ως συνεργάτη και όχι ως καθημερινό ελεγκτή, που παραμονεύει το λάθος τους για να τους επιπλήξει. Η εξουσία του πρέπει να είναι απαλή σαν το χάδι, χωρίς φυσικά να χάνονται οι διακριτοί ρόλοι και ο αλληλοσεβασμός. Κι αυτό επιτυγχάνεται μόνον, όταν η δημοκρατία στο σχολείο είναι παρούσα στη λήψη των αποφάσεων, στον καταμερισμό της εργασίας και γενικά σε όλες τις καθημερινές σχέσεις και συναναστροφές με το διευθυντή. Μόνον σε ένα τέτοιο περιβάλλον ελευθερίας αναπτύσσονται οι δημιουργικές δυνάμεις, οι συναδελφικές σχέσεις και κυρίως η εσωτερική πειθαρχία των εκπαιδευτικών στην τήρηση του προγράμματος.
Τη δημοκρατικότητα του διευθυντή δεν την απολαμβάνουν μόνον οι εκπαιδευτικοί, αλλά και οι μαθητές, γεγονός που δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια ποιοτική λειτουργία του σχολείου. Με αυταρχικό διευθυντή επιφανειακά το σχολείο φαίνεται να δουλεύει καλά. Στην ουσία όμως υπάρχει πρόβλημα συνεργασιών. Ποιοτικές εκδηλώσεις και καινοτόμα προγράμματα σε αυτό το σχολείο δύσκολα μπορεί να γίνουν.
Η συναισθηματική νοημοσύνη πρέπει να διαπερνά τον τρόπο άσκησης της εξουσίας του διευθυντή. Δεν μπορεί για παράδειγμα, όταν ένας δάσκαλος ψήνεται στον πυρετό και του ζητάει άδεια να φύγει από το σχολείο, ο διευθυντής να κατεβάζει το βλέμμα στο έδαφος και να δυσφορεί ! Με απλά λόγια, αν δεν μπορεί να έρθει στη θέση του άλλου, θα έχει πρόβλημα στη διοίκηση του σχολείου.
Πολλές φορές έχω ακούσει δασκάλους να επιλέγουν ή να αποφεύγουν ένα σχολείο για να εργαστούν από τον τρόπο που ασκεί τη διοίκηση ο διευθυντής του σχολείου.
Η ικανότητα του διευθυντή να συνεργάζεται, πρωτίστως με το Σύλλογο Διδασκόντων, είναι μείζονος σημασίας για την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου. Ακόμη, σημαντικές είναι και οι συνεργασίες με τους γονείς, με το Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων, το σχολικό σύμβουλο, το διευθυντή εκπαίδευσης, το Κέντρο Διάγνωσης Διαφοροδιάγνωσης και Υποστήριξης (ΚΕΔΔΥ) κ.τ.λ.
Ο ικανός διευθυντής πρέπει να αξιοποιεί το ιδιαίτερο ταλέντο των εκπαιδευτικών, όταν γίνεται ο καταμερισμός της εργασίας για το σχολικό έτος, ώστε οι εκδηλώσεις και οι δραστηριότητες που γίνονται μέσα και έξω από το σχολείο να έχουν επιτυχία. Σε καμιά περίπτωση όμως, δεν πρέπει να χρησιμοποιεί τους εκπαιδευτικούς για τις γραφειοκρατικές ανάγκες του σχολείου. Αυτές ανήκουν στη δικιά του αρμοδιότητα.
Η γραφειοκρατία για το διευθυντή, με τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή και τα λογισμικά προγράμματα που υπάρχουν, έχει γίνει πολύ εύκολη υπόθεση. Επιπλέον σήμερα ο διευθυντής των πολυθεσίων σχολείων έχει μειωμένο διδακτικό ωράριο και σε πολλά σχολεία πλεονάζουν διδακτικές ώρες και δεν διδάσκει καθόλου. Άρα, είναι πρόκληση και σοβαρό λάθος ο διευθυντής να μη σέβεται τους εκπαιδευτικούς και να τους κλέβει τον πολύτιμο χρόνο τους. Πολλές φορές οι δάσκαλοι στα διαλείμματα ή στα κενά τους, ακόμη και αν δεν προετοιμάζονται για τις διδακτικές ώρες που θα ακολουθήσουν, έχουν ανάγκη να παίρνουν μερικές ανάσες. Κι ένας δημοκρατικός διευθυντής πάντα το σέβεται αυτό.
Θα ήθελα ακόμη να προσθέσω ότι αρκετοί διευθυντές, όταν το σχολείο τους πηγαίνει εκδρομή, οι ίδιοι κάθονται στο γραφείο τους και ασχολούνται με τη γραφειοκρατία. Στην προκειμένη περίπτωση αδυνατούν να διακρίνουν το ουσιώδες από το επουσιώδες του ρόλου τους.
Ο διευθυντής πρέπει να είναι ο αρχηγός των εκδηλώσεων μέσα και έξω από το σχολείο. Να δίνει το καλό παράδειγμα με το να έρχεται πρώτος και να φεύγει τελευταίος από το σχολείο.
Θα πρέπει ακόμη να επισημάνω ότι μερικοί εκπαιδευτικοί δίνουν λαθεμένη ερμηνεία στον όρο δημοκρατικές διαδικασίες. Μου έτυχε για παράδειγμα σε μια συνεδρίαση του Συλλόγου Διδασκόντων, η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών να επιμένει στην εφαρμογή μιας απόφασης, η οποία ήταν σε αντίθεση με τη Σχολική Νομοθεσία. Η συνεργασία ξεκινάει με καλύτερες προϋποθέσεις και αποφεύγονται τυχόν παρεξηγήσεις, όταν και οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν τη Σχολική Νομοθεσία και το ρόλο του διευθυντή.
Έχω την άποψη ότι σε ένα πολυθέσιο σχολείο ο διευθυντής πρέπει να είναι απαλλαγμένος από το διδακτικό ωράριο. Ο ρόλος του έχει τόσες πολλές ευθύνες, που τον εμποδίζουν να είναι συνεπής και επαρκής στις διδακτικές του υποχρεώσεις. Πολλές φορές ενώ διδάσκει, τα προβλήματα δεν μπορούν να περιμένουν και τον καλούν έξω από την τάξη. Έτσι αναγκάζεται να διακόψει το μάθημα εγκαταλείποντας τους μαθητές.
Ακόμη, ο διευθυντής πρέπει να στηρίζεται με ταχύρρυθμα σεμινάρια επιμόρφωσης, κατά τη διάρκεια της θητείας του.
Ολοκληρώνοντας αυτή την ενότητα θα ήθελα να επισημάνω ότι ο διευθυντής στην άσκηση της δημοκρατικής διοίκησης του σχολείου μπορεί να εισπράξει έλλειψη κατανόησης, ακόμη και αχαριστία από μερικούς εκπαιδευτικούς. Το γεγονός αυτό, όσο κι αν τον πονέσει, δεν πρέπει να δηλητηριάσει το διοικητικό του έργο με τον αυταρχισμό. Μεγαλόψυχα να ξεπερνάει αυτές τις κρίσεις και να παραμένει πιστός στη δημοκρατική διοίκηση του σχολείου, η οποία σύντομα θα τον δικαιώσει στα μάτια όλων.
Οι άριστοι και όχι οι αρεστοί
Γνώρισα εξαιρετικούς συναδέλφους στα σχολεία που εργάστηκα και δυστυχώς θεσμική επιβράβευση και αξιοποίησή τους ποτέ δεν υπήρξε. Αντιθέτως, ανεπαρκείς εκπαιδευτικοί είχαν πολύ εύκολη πρόσβαση σε θέσεις ευθύνης.
Ένα σωστό εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να δίνει κίνητρα και να προωθεί τους ικανούς εκπαιδευτικούς σε θέσεις ευθύνης και όχι να τους αποθαρρύνει όπως γίνεται σήμερα. Ο ρόλος του διευθυντή έχει ανάγκη να υπηρετείται από τους καλύτερους εκπαιδευτικούς, που θα επιλέγονται με διαφάνεια και αξιοκρατία, μέσα από ένα σύστημα αξιολόγησης αποδεκτό από την εκπαιδευτική κοινότητα.
Στελέχη που αναρριχούνται δια της πλαγίας οδού με κομματικά κριτήρια, πολλές φορές αντί να επιλύουν προβλήματα, δημιουργούν.
Στις επιλογές στελεχών το 2011 (διευθυντών και σχολικών συμβούλων), είχαμε και μια αξιόλογη καινοτομία. Ο κάθε υποψήφιος εξετάστηκε από το Συμβούλιο Επιλογής σε ένα συγκεκριμένο θέμα, «μελέτη περίπτωσης» όπως το αποκάλεσαν. Δόθηκε στον υποψήφιο ένα χρονικό περιθώριο 10 λεπτών για να μελετήσει το θέμα και μετά κλήθηκε να απαντήσει σε σχετικές ερωτήσεις του Συμβουλίου. Μάλιστα οι συνεντεύξεις όλων των υποψηφίων μαγνητοφωνήθηκαν. Η διαδικασία αυτή – όταν είναι αδιάβλητη – είναι μια ασφαλιστική δικλείδα για τους υποψηφίους, γιατί αποτρέπει άστοχες ερωτήσεις, αλαζονικές συμπεριφορές και άδικες βαθμολογίες εκ μέρους των κριτών. Βέβαια υπολείπονται πολλά ακόμη να γίνουν, ώστε να λέμε ότι επιλέγονται οι καλύτεροι εκπαιδευτικοί σε θέσεις ευθύνης. Για παράδειγμα στο Συμβούλιο Επιλογής στελεχών, οι δύο αιρετοί συνδικαλιστές που υπάρχουν σήμερα, συνήθως βαθμολογούν τους υποψηφίους με κομματικά κριτήρια. Αντί να ενδιαφέρονται για την επιλογή των καλύτερων, ενδιαφέρονται για την επιλογή των ημέτερων. Οι συνδικαλιστές θα πρέπει να παρίστανται στο Συμβούλιο Επιλογής μόνον ως «το μάτι του κλάδου», για να διασφαλίζουν το αδιάβλητο των επιλογών και τίποτε περισσότερο. Έχουν γίνει πολλά παρατράγουδα με τη βαθμολόγηση των υποψηφίων από τους συνδικαλιστές με έντονο το στοιχείο της κομματικής εκδίκησης. Εκτός αυτού μερικοί από τους συνδικαλιστές δεν έχουν και την ανάλογη μόρφωση για να εκτιμήσουν την επιστημονική συγκρότηση του υποψηφίου. Έχω την πεποίθηση ότι ο εκσυγχρονισμός της παιδείας μας θα επιτυγχάνεται και στο βαθμό που θα υποχωρεί ο αρνητικός συνδικαλισμός.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε μερικά σχολεία δημιουργούνται διαρκώς προβλήματα, παρόλο που οι διευθυντές δεν στερούνται πτυχίων και μεταπτυχιακών σπουδών. Αντίθετα, σε μερικά άλλα σχολεία που οι διευθυντές έχουν λιγότερα τυπικά προσόντα, δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα στο διοικητικό τους έργο. Με απλά λόγια, η επιλογή των καταλληλότερων διευθυντών είναι μια σύνθετη υπόθεση. Δε σημαίνει ότι ένας μοριοσυλλέκτης με πολλά πτυχία θα γίνει και καλός διευθυντής. Η πείρα μου έδειξε ότι ένας διευθυντής που στο παρελθόν υπήρξε καλός δάσκαλος κατά κανόνα ανταποκρίνεται και στο νέο του ρόλο. Να γιατί χρειάζεται το Συμβούλιο Επιλογής στελεχών να έχει αυτή την αντικειμενική πληροφόρηση για τους υποψηφίους. Μπορεί όμως σήμερα να υπάρξει αυτή η αντικειμενική πληροφόρηση, όταν η διάβρωση του εκπαιδευτικού ιστού από τις κομματικές παρεούλες δεν άφησε τίποτε όρθιο; Το καίριο αυτό ερώτημα δικαίως θέτουν πολλοί εκπαιδευτικοί, που βλέπουν την κομματική αξιολόγηση των στελεχών να πλανάται διαρκώς πάνω από το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Άλλοι πάλι φοβούνται, μήπως αυτές οι πληροφορίες-αξιολογήσεις οδηγήσουν στη χειραγώγηση των εκπαιδευτικών.
Η κοινωνία μας έχει ανάγκη από το οξυγόνο της δικαιοσύνης, της διαφάνειας και της αξιοκρατίας. Όσο βρισκόμαστε στον αστερισμό της παλαιοκομματικής νοοτροπίας, αναβάθμιση στη Δημόσια εκπαίδευση δεν πρόκειται να δούμε.
Για ένα καλό ξεκίνημα
Σε οτιδήποτε σκεφτόμαστε να πράξουμε στη ζωή μας, η αρχαία ελληνική γραμματεία μας δίδαξε, ότι «αρχή ήμισυ παντός». Έτσι και για το σχολείο, ένα καλό ξεκίνημα παίζει σημαντικό ρόλο στην πορεία της σχολικής χρονιάς.
Για το καλό ξεκίνημα έχω να καταθέσω μερικά απλά, αλλά ουσιαστικά πράγματα, που αν αγνοηθούν, θα τα βρίσκουμε διαρκώς μπροστά μας να απειλούν την ομαλή λειτουργία του σχολείου.
Στο πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου πολύ σημαντική είναι η πρώτη συνεδρίαση του Συλλόγου Διδασκόντων, με θέμα «Καταμερισμός εργασίας διδακτικού προσωπικού και δραστηριότητες σχολικού έτους». Η συνεδρίαση αυτή προϋποθέτει την ενεργητική συμμετοχή όλων των εκπαιδευτικών, όπου μέσα από έναν δημοκρατικό διάλογο ο καθένας θα αναλάβει την τάξη του, την εβδομαδιαία εφημερία του και τις ευθύνες εκείνες, στις οποίες πιστεύει ότι θα ανταποκριθεί καλύτερα. Ο διευθυντής πρέπει να ενθαρρύνει και να αναδεικνύει τις ιδιαίτερες ικανότητες των εκπαιδευτικών, ώστε να είναι διαθέσιμες για τις ανάγκες του σχολείου. Ο καταμερισμός αυτός της εργασίας καταγράφεται στο Πρακτικό του Συλλόγου Διδασκόντων και περιλαμβάνει : Την κατανομή των δασκάλων στις τάξεις, τον εβδομαδιαίο πίνακα των εφημερευόντων εκπαιδευτικών, τον τρόπο ενημέρωσης των γονέων για την πρόοδο των παιδιών τους και τις πρόσθετες ευθύνες που αναλαμβάνουν οι εκπαιδευτικοί κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους. (Αναγράφονται οι οργανωτές και οι ομιλητές των γιορτών, οι υπεύθυνοι των εκδηλώσεων, των αθλητικών αγώνων, των εποπτικών μέσων διδασκαλίας, της βιβλιοθήκης, της αίθουσας πληροφορικής, του φαρμακείου, κ.τ.λ.) Ο εν λόγω καταμερισμός βάζει το σχολείο σε μια τάξη από την αρχή της σχολικής χρονιάς. Δεν μπορεί για παράδειγμα παραμονή εθνικής επετείου ο διευθυντής να ψάχνει να βρει ομιλητή για τον πανηγυρικό της ημέρας ή στη σχολική εκδρομή να μην υπάρχει φαρμακείο, επειδή δεν ορίστηκε υπεύθυνος δάσκαλος.
Σε μερικά σχολεία που εργάστηκα οι συναδελφικές σχέσεις ήταν τόσο καλές, που υπήρχαν και δύο υπεύθυνοι για την οργάνωση των εξωσχολικών συναντήσεων των εκπαιδευτικών. Μερικοί εκπαιδευτικοί διαθέτουν μια μοναδική ικανότητα να συσπειρώνουν το Σύλλογο Διδασκόντων και έξω από το σχολείο. Και σας παρακαλώ μην υποτιμήσετε καθόλου αυτές τις συναντήσεις, σε μια καφετέρια, σε μια ταβέρνα ή σε ένα κέντρο διασκέδασης. Έτσι οικοδομούνται οι καλύτερες συναδελφικές σχέσεις και συνεργασίες.
Στο τρίτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου πρέπει να συνεδριάζει εκ νέου ο Σύλλογος Διδασκόντων, με θέμα «Διδακτικές επισκέψεις σχολικού έτους». Ο κάθε εκπαιδευτικός καλείται να καταθέσει τις προτάσεις του για τις διδακτικές επισκέψεις που έχει σκοπό να πραγματοποιήσει με την τάξη του. Στη συνέχεια ο διευθυντής σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς ταξινομεί τις προτάσεις αυτές ισάριθμα στα τρία τρίμηνα του σχολικού έτους. Έτσι θα υπάρχει ένας σχεδιασμός, όπου ο κάθε εκπαιδευτικός με τη βοήθεια και του διευθυντή θα προετοιμάζεται καλύτερα για τις διδακτικές επισκέψεις. Αυτός ο σχεδιασμός δε σημαίνει ότι θα είναι άκαμπτος σε νέες ιδέες ή τροποποιήσεις, που θα υπαγορεύονται από τη δυναμική της σχολικής πράξης.
Σε πολύ σοβαρά θέματα, κυρίως όταν απειλείται η ασφάλεια και η υγεία των μαθητών, ο διευθυντής πρέπει να συγκαλεί σε έκτακτη συνεδρίαση το Σύλλογο Διδασκόντων.
Οι αίθουσες διδασκαλίας πρέπει να έχουν οριστεί άπαξ δια παντός από το διευθυντή με τη λογική σειρά, οι μικρές τάξεις να βρίσκονται στο ισόγειο του σχολείου και οι μεγάλες στον πρώτο όροφο. Έξω από την πόρτα της κάθε αίθουσας διδασκαλίας πρέπει να υπάρχει η ανάλογη πινακίδα, που θα αναγράφεται η τάξη και το όνομα του δασκάλου που διδάσκει. Η χωροταξία αυτή βοηθάει την ενδοσχολική επικοινωνία μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων. Στους μαθητές αρέσει με την καινούργια σχολική χρονιά, να πηγαίνουν και σε καινούργια αίθουσα διδασκαλίας. Εξαίρεση σε αυτή την καλή συνήθεια μπορεί να γίνει μόνον, όταν κάποια τάξη έχει μαθητή με αναπηρία, που δεν μπορεί να ανέβει σε αίθουσα του πρώτου ορόφου. Η εμμονή μερικών δασκάλων να θέλουν να έχουν τη δική τους αίθουσα διδασκαλίας, εκτός του ότι είναι αντιπαιδαγωγική, ταυτόχρονα πλήττει και τις συναδελφικές σχέσεις.
Οι βοηθητικές αίθουσες (Πληροφορικής, διδακτικών προβολών, εργαστηρίου Φυσικών, κ.τ.λ.) πρέπει να είναι έτοιμες με την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Όπου δεν υπάρχει η ανάλογη κτιριακή υποδομή, θα πρέπει τουλάχιστον να διαμορφωθεί μία αίθουσα πολλαπλών χρήσεων για να καλύπτει όλες τις ανάγκες.
Οι διάδρομοι του σχολείου πρέπει να είναι διανθισμένοι με ωραίες εικόνες και διδακτικά γνωμικά. Ο Πλάτων έλεγε ότι παιδεία είναι κι αυτό που βλέπει καθημερινά ο πολίτης στους τοίχους.
Ο διευθυντής θα πρέπει ακόμη να μεριμνήσει, ώστε στο σχολείο να υπάρχει το απαραίτητο εποπτικό υλικό (χάρτες, υδρόγειος σφαίρα, τετραγωνικό μέτρο, κυβικό μέτρο, καρτέλες για την Α` τάξη, αριθμητήριο, μαγνητόφωνο, τηλεόραση, DVD, κασέτες, κ.τ.λ.) Η κάθε τάξη να έχει τη δικιά της βιβλιοθήκη και τους ανάλογους χάρτες κρεμασμένους στους τοίχους.
Βασικός παράγοντας για το καλό ξεκίνημα της σχολικής χρονιάς, είναι και ένα δίκαιο εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα για όλους τους εκπαιδευτικούς. Αυτό προϋποθέτει την αμεροληψία του διευθυντή. Με ένα μεροληπτικό ωρολόγιο πρόγραμμα, που καθημερινά θα τονίζει την αδικία του διευθυντή, καλές συναδελφικές σχέσεις δύσκολα μπορεί να οικοδομηθούν. Δεν μπορεί για παράδειγμα ένας νέος δάσκαλος κάθε ημέρα να τελειώνει τις διδακτικές του υποχρεώσεις στο εξάωρο ή στο εφτάωρο και ένας παλαιός δάσκαλος καθημερινά στο τετράωρο ! Ο διευθυντής βέβαια πρέπει να λαμβάνει υπόψη του ότι οι παλιοί δάσκαλοι κουράζονται περισσότερο τις τελευταίες ώρες. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι θα πρέπει να χάνει το μέτρο και να εξουθενώνει τους νέους δασκάλους. Πριν υπογράψει το οριστικό εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα, θα πρέπει να έχει ακούσει όλες τις απόψεις των εκπαιδευτικών. Έτσι έρχεται πιο κοντά σε ένα δίκαιο και αποδεκτό από όλους πρόγραμμα. Επιτρέψτε μου να γράψω ότι ως διευθυντής ένιωθα μεγάλη ικανοποίηση, όταν έβλεπα όλους τους εκπαιδευτικούς να είναι ευχαριστημένοι από το εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα που τους έδινα.
Τέλος, ο υπεύθυνος δάσκαλος του Ολοήμερου σχολείου, όταν κάνει ευσυνείδητα τη δουλειά του, προσφέρει σημαντικό έργο σε μαθητές, που συνήθως δεν έχουν καμιά βοήθεια από το σπίτι. Παρατηρούμε όμως μερικές φορές να αναλαμβάνουν το Ολοήμερο σχολείο δάσκαλοι φυγόπονοι, κουρασμένοι και όσοι βρίσκονται στα πρόθυρα της σύνταξης. Είναι κρίμα τα παιδιά των εργαζομένων να κάθονται έως 16.15 στο σχολείο και να μην παίρνουν αυτά που πρέπει από τον υπεύθυνο δάσκαλο. Η επιλογή του δασκάλου για το Ολοήμερο σχολείο υπάγεται στις αρμοδιότητες του Περιφερειακού Υπηρεσιακού Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης (Π.Υ.Σ.Π.Ε.) Δυστυχώς, και εδώ έχουμε αρκετές φορές επιλογές ημετέρων.
Στο καλό ξεκίνημα της σχολικής χρονιάς εμπεριέχεται και η ιδιαίτερη μέριμνα του διευθυντή για τους μαθητές της Α` τάξης. Για το θέμα αυτό θα αναφερθώ αναλυτικά πιο κάτω.
Μια καλή συνήθεια
Στην πρωινή προσευχή ο διευθυντής του σχολείου πρέπει να δίνει πάντα το παρόν μαζί με όλους τους εκπαιδευτικούς, προβαίνοντας μόνον στις απαραίτητες ανακοινώσεις με συντομία και περιεκτικότητα. Η πρωινή φλυαρία του διευθυντή είναι εκνευριστική για όλους τους παρευρισκόμενους και αποβαίνει σε βάρος της διδακτικής ώρας που θα ακολουθήσει.
Πάντα ως διευθυντής το πρωί είχα μαζί μου ένα μικρό χαρτάκι, όπου ήταν σημειωμένα αυτά που έπρεπε να ανακοινώσω στους μαθητές. Το περιεχόμενό του προέκυπτε αβίαστα, από τη σχολική πραγματικότητα και τη μελέτη των εγκυκλίων της προηγούμενης ημέρας. Οι καθημερινές αυτές ανακοινώσεις παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην εύρυθμη λειτουργία του σχολείου, καθόσον ενημερώνουν ταυτόχρονα μαθητές, δασκάλους και γονείς. Θεωρώ λάθος του διευθυντή να μην αξιώνει την παρουσία όλων των μαθητών και των εκπαιδευτικών στην πρωινή προσευχή. Σε ένα πολυθέσιο σχολείο λίγες είναι οι ημέρες που ο διευθυντής δεν έχει τίποτε να ανακοινώσει στους μαθητές. Εξαίρετες πράξεις και διακρίσεις μαθητών, ανακοινώσεις που έχουν σχέση με την ασφάλεια, την υγεία και την πειθαρχία των μαθητών, παρατηρήσεις για σοβαρά παραπτώματα που έγιναν κατά τη διάρκεια της προηγούμενης ημέρας, όλα αυτά πρέπει να ακούγονται δημόσια. Εκείνο που δεν πρέπει να ακούγεται δημόσια είναι τα ονοματεπώνυμα των μαθητών που υπέπεσαν στα παραπτώματα. Αυτούς τους μαθητές, εφόσον κρίνει ο διευθυντής ότι έκαναν κάτι σοβαρό, πρέπει μέσω του δασκάλου τους να τους καλεί στο γραφείο του και εκεί να τους κάνει τις ανάλογες συστάσεις. Δεν πρέπει όμως να τους στιγματίζει δημόσια με το πρόσχημα της παραδειγματικής τιμωρίας. Αν δεν είναι τόσο πολύ σοβαρό το παράπτωμα που έχουν κάνει, δεν χρειάζεται ούτε η ενημέρωση των γονέων τους. Αυτό συνήθως οι μαθητές το εκτιμούν και το ανταποδίδουν με τη βελτίωση της συμπεριφοράς τους. Οκτώ χρόνια που ήμουν διευθυντής, δεν θυμάμαι ποτέ να είχα καλέσει στο σχολείο γονείς για παραπτώματα των παιδιών τους. Με την ταχτική αυτή κέρδιζα την εμπιστοσύνη των μαθητών και οικοδομούσα μαζί τους καλές παιδαγωγικές σχέσεις.
Σχολείο ανοιχτό στην κοινωνία
Ένα σχολείο που δεν κατάφερε να ανοίξει παράθυρα επικοινωνίας και μάθησης με την κοινωνία, δεν μπορεί να προσφέρει αυτά που έχουν ανάγκη οι μαθητές. Όταν καθημερινά φορέας μάθησης είναι μόνον ο δάσκαλος, οι μαθητές κουράζονται. Η θέση του διευθυντή απαιτεί ανάληψη πρωτοβουλιών για να ενώσει το σχολείο με την κοινωνία. Μια ταχτική απαραίτητη για την ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών.
Οι διδακτικές επισκέψεις, οι γιορτές, οι πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις, τα καινοτόμα προγράμματα, οι μαθητικές θεατρικές παραστάσεις, όλα αυτά αποτελούν το οξυγόνο του σχολείου. Διδάσκουν και διαπαιδαγωγούν τα παιδιά με έναν άλλο τρόπο, έξω από τους τέσσερις τοίχους μιας αίθουσας διδασκαλίας.
Δραστηριότητες και εκδηλώσεις στο σχολείο πρέπει να γίνονται κατά τη διάρκεια όλης της χρονιάς. Η πρώτη όμως και η τελευταία ημέρα στο Δημοτικό σχολείο είναι ιδιαίτερα φορτισμένες για τους μαθητές της Α` και ΣΤ` τάξης αντίστοιχα. Για το λόγο αυτό ο διευθυντής σε συνεργασία πάντα με τους δασκάλους των τάξεων αυτών, κάτι πρέπει να προετοιμάζουν, απλό και καλό, για το καλωσόρισμα και τον αποχαιρετισμό, δίνοντας ένα ιδιαίτερο χρώμα στις δύο αυτές ημέρες.
Ακόμη, ο διευθυντής πρέπει να πείθει τους δασκάλους να δέχονται στην τάξη τους αξιόλογα προγράμματα και από άλλους φορείς. Αξίζει να αναφερθώ σε δύο τέτοια προγράμματα που παρακολούθησαν οι μαθητές μου. Το ένα υλοποιήθηκε από το Ερυθρό Σταυρό Πατρών με θέμα «Πρώτες βοήθειες» και το άλλο από την Τροχαία Ιωαννίνων με θέμα «Κυκλοφοριακή αγωγή». Και τα δύο απευθυνόταν στις μεγάλες τάξεις και προκάλεσαν μεγάλο ενδιαφέρον στους μαθητές.
Ανοιχτό σχολείο στην κοινωνία δε σημαίνει ότι επιτρέπουμε στον κάθε άσχετο να εισέρχεται στο χώρο του σχολείου, που στόχο έχει να εξυπηρετήσει ιδιοτελείς σκοπούς, όπως για παράδειγμα δήθεν ερευνητές, πωλητές βιβλίων και σχολικών ειδών, διαφημιστές κ.τ.λ. Ο διευθυντής πρέπει να διευκολύνει κυρίως τις έρευνες των Πανεπιστημίων, καθώς και μερικές ανεξάρτητες έρευνες που έχουν ενδιαφέρον. Για να μη διαταράσσεται όμως η ομαλή λειτουργία του σχολείου, πριν δοθούν τα ερωτηματολόγια για συμπλήρωση στους μαθητές και τους γονείς, θα πρέπει να υπάρχει και η σύμφωνη γνώμη των γονέων και του δασκάλου της τάξης, όπως ορίζει και η σχετική εγκύκλιος. Ο διευθυντής πρέπει να στηρίζει τέτοιες έρευνες, γιατί συμβάλλουν στην ανανέωση και την πρόοδο της Παιδαγωγικής και Διδακτικής επιστήμης.
Επίσης, θεατρικοί θίασοι που έρχονται στα σχολεία και στήνουν μια υποτυπώδη σκηνή για την παράσταση, εκτός του ότι αναστατώνουν το ωρολόγιο πρόγραμμα των μαθημάτων, συνήθως διαστρεβλώνουν και τη θεατρική αγωγή που έχουν ανάγκη οι μαθητές. Τα σχολεία πρέπει να πηγαίνουν σε καλές θεατρικές παραστάσεις στο φυσικό χώρο των ηθοποιών, που είναι το οργανωμένο θέατρο. Αξίζει να αναφέρω, από προσωπική εμπειρία, ότι η ηθοποιός και σκηνοθέτης Ξένια Καλογεροπούλου έχει δώσει αξιόλογες παιδικές παραστάσεις, οι οποίες άρεσαν ιδιαίτερα στους μαθητές.
Ο αθλητισμός πρέπει να είναι αναπόσπαστο μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Οι μαθητές πρέπει να ενθαρρύνονται να συμμετέχουν στα ατομικά και ομαδικά αθλήματα των σχολικών αγώνων. Οι μαθητές χαίρονται με τη συμμετοχή, ενθουσιάζονται με τις νίκες, γίνονται πιο δυνατοί από τις ήττες και γνωρίζουν καλύτερα τον εαυτό τους. Αργότερα στον αγώνα της ζωής τα εφόδια του αθλητισμού θα τους φανούν πολύτιμα και θα τους θωρακίσουν ακόμη περισσότερο στο δρόμο της αρετής.
Το σχολείο πρέπει να ανοίγει δρόμους στους μαθητές, τόσο στον αθλητισμό, όσο και στον πολιτισμό. Δάσκαλοι και διευθυντές, που κατάφεραν με εκδηλώσεις και δραστηριότητες να ενώσουν το σχολείο με την κοινωνία, θα ζουν για πάντα στις αναμνήσεις των μαθητών τους.
Θα ήθελα να κάνω και μια ιδιαίτερη αναφορά στην ολοήμερη εκδρομή, την οποία θεωρώ μια πολύ σημαντική ημέρα για τους μαθητές. Δυστυχώς, σε μερικά σχολεία η ευθυνοφοβία μερικών διευθυντών και δασκάλων, στερεί από τους μαθητές την ιδιαίτερη αυτή ημέρα.
Μία ολοήμερη εκδρομή για να έχει επιτυχία θα πρέπει να έχει οργανωθεί κατάλληλα από τους υπεύθυνους εκπαιδευτικούς. Το πρόγραμμα να έχει δοθεί στους μαθητές και τους γονείς μερικές ημέρες πριν την πραγματοποίησή της. Πολλές φορές το πρόγραμμα της ολοήμερης εκδρομής το βγάζουν οι οδηγοί των λεωφορείων, οι οποίοι κατευθύνουν τους μαθητές σε συγκεκριμένα εστιατόρια και τουριστικούς χώρους, που έχουν και τα ανάλογα δωράκια τους. Οι χώροι επίσκεψης, ακόμη και το εστιατόριο, πρέπει να έχουν προεπιλεγεί από τους υπεύθυνους εκπαιδευτικούς. Το εστιατόριο να είναι καλών προδιαγραφών και ο διευθυντής να έχει συμφωνήσει με τον εστιάτορα, ώστε να μπορούν να καθίσουν στα τραπέζια και μερικοί φτωχοί μαθητές, που θα έχουν φέρει το δικό τους φαγητό από το σπίτι.
Στην ολοήμερη εκδρομή πρέπει να δίνεται η δυνατότητα και στους γονείς να συμμετέχουν, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι εκπαιδευτικοί απαλλάσσονται από τις ευθύνες ασφάλειας των μαθητών. Είναι λάθος μερικών εκπαιδευτικών να μην θέλουν τους γονείς στην ολοήμερη εκδρομή, υπονομεύοντας έτσι, τη μεταξύ τους συνεργασία.
Θα ήθελα ενδεικτικά να αναφερθώ στην ολοήμερη εκδρομή που είχα οργανώσει στην αρχαία Ολυμπία, όταν υπηρετούσα σε σχολείο των Πατρών. Η εκδρομή περιελάμβανε δύο μέρη : το διδακτικό και το ψυχαγωγικό. Η εκδρομή πάντα άρχιζε με το διδακτικό μέρος, ώστε από το μεσημέρι και μετά οι μαθητές να είναι ελεύθεροι για παιχνίδι. Μαζί μου είχα και ένα βιβλίο με πληροφορίες για τα μνημεία της αρχαίας Ολυμπίας. Οι μαθητές θέτουν πολλές ερωτήσεις σε αυτά που βλέπουν και πρέπει να παίρνουν όσο το δυνατόν πληρέστερες απαντήσεις.
Οι πιο ωραίες στιγμές της εκδρομής ήταν στο αρχαίο στάδιο της Ολυμπίας. Τρεις μαθητές από τις μεγάλες τάξεις απήγγειλαν τα ποιήματα, «Ολυμπιακός Ύμνος», «Καλλιπάτειρα» και «Φως της Ολυμπίας». Μετά οι μαθητές έτρεξαν στο αρχαίο στάδιο μία ολόκληρη στροφή. Το αγώνισμα αυτό στην αρχαιότητα λεγόταν «στάδιο», που αντιστοιχεί σήμερα με τον αγώνα δρόμου των 200 μέτρων. Ήταν μια υπέροχη στιγμή για τους μαθητές, που συνειδητοποιούσαν ότι έτρεχαν στα ίδια χώματα και στο ίδιο αγώνισμα, όπου πριν από 2.500 χρόνια έτρεξαν και οι αρχαίοι Έλληνες αθλητές. Αυτή ήταν μια καλή πρακτική για να αγαπήσουν οι μαθητές τον κλασικό αθλητισμό και τους Ολυμπιακούς αγώνες και να συνειδητοποιήσουν ότι όλα αυτά γεννήθηκαν στην αρχαία Ελλάδα.
Αξίζει να αναφερθώ και σε μια ακόμη καλή πρακτική που υλοποιήθηκε στην ολοήμερη εκδρομή στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Τοποθέτησα όλους τους μαθητές στις τελευταίες θέσεις του θεάτρου και τους εξήγησα τι πρόκειται να παρακολουθήσουν. Πήγα στο κέντρο της σκηνής και ζήτησα από όλους τους παρευρισκόμενους, τουρίστες και μαθητές, να κάνουν απόλυτη σιωπή. Πρώτα έριξα ένα κέρμα στο έδαφος, μετά έσπασα ένα ξερό κλαδάκι και στο τέλος έσκισα μία κόλα χαρτί. Οι μαθητές ακούγοντας καθαρά από την κορυφή του θεάτρου και τους τρεις ήχους ξέσπασαν σε χειροκροτήματα. Ήταν το καλύτερο βιωματικό μάθημα για την ακουστικότητα του αρχαίου θεάτρου. Το μάθημα συνεχίστηκε και στο σχολείο, δίνοντας περισσότερες πληροφορίες στους μαθητές για την τεχνική των αρχαίων Ελλήνων στην κατασκευή του θεάτρου.
Θυμάμαι, όταν διάβαζα τις εκθέσεις των μαθητών για τις ολοήμερες εκδρομές στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου και στο στάδιο της αρχαίας Ολυμπίας, όλοι αναφερόταν στις δύο αυτές καλές πρακτικές.
Υπάρχουν πολλές καλές πρακτικές που μπορούν να εφαρμόζουν οι διευθυντές και οι εκπαιδευτικοί στις ολοήμερες εκδρομές και στις διδακτικές επισκέψεις, αλλά το συγκεκριμένο άρθρο δεν μου επιτρέπει να επεκταθώ περισσότερο. Γενικά πρέπει να έχουμε υπόψη ότι τέτοιες δραστηριότητες που γίνονται έξω από τους τοίχους μιας αίθουσας διδασκαλίας, αξίζουν πολύ περισσότερο από τις συνηθισμένες σχολικές ημέρες. Αρκεί να ανατρέξουμε στα δικά μας μαθητικά χρόνια για να συνειδητοποιήσουμε του λόγου το αληθές. Προσωπικά, ήρθα σε επαφή με τα αρχαία Ελληνικά μνημεία από τις ολοήμερες εκδρομές ως μαθητής, ως φοιτητής και ως δάσκαλος.
Θα ήθελα να κλείσω την ενότητα αυτή με μια συγκινητική στιγμή, όταν μια ομάδα εφήβων – που στο παρελθόν με είχαν διευθυντή – ήρθαν στο γραφείο μου και με ευχαρίστησαν για τα «μαθήματα ζωής» που πήραν από το Δημοτικό σχολείο. Κάτι τέτοιες στιγμές νιώθεις ότι εισπράττεις τις καλύτερες αμοιβές του κόσμου !
Αξιολόγηση πληροφοριών και δράση
Καθημερινά φθάνουν πλήθος πληροφοριών στο γραφείο του διευθυντή, που η ορθή αξιολόγησή τους και η διαχείρισή τους, καθώς και η εχεμύθεια που πρέπει να έχει σε μερικές από αυτές, ώστε να μη ρίχνει λάδι στη φωτιά, παίζουν καθοριστικό ρόλο για την εύρυθμη λειτουργία του σχολείου.
Ενδεικτικά, ανέσυρα από το αρχείο μου πέντε τέτοιες πληροφορίες που διαχειρίστηκα ως διευθυντής σχολείων, σβήνοντας τη φωτιά πριν καν ξεκινήσει.
α. Από την εργαζόμενη στο κυλικείο του σχολείου, έφθασε στο γραφείο μου η πληροφορία, ότι μαθητές της Στ` τάξης βγαίνουν έξω από το σχολείο και ψωνίζουν σε μαγαζιά, διασχίζοντας μάλιστα έναν πολύ επικίνδυνο δρόμο διπλής κατεύθυνσης. Παρακολούθησα και συνέλαβα τους μαθητές την ώρα που έβγαιναν έξω από την αυλή και μάλιστα εν ώρα μαθήματος. Από την ανάκριση που έκανα με έκπληξη διαπίστωσα ότι έβγαιναν με την άδεια του δασκάλου τους. Σε αυτή την περίπτωση δεν τιμώρησα τους μαθητές, έγινε όμως επίπληξη στο δάσκαλο για την ανεύθυνη πράξη του, ενώπιον του Συλλόγου Διδασκόντων. Ταυτόχρονα, ανακοίνωσα στην πρωινή προσευχή ότι πάντα θα ενημερώνομαι, όταν υπάρχει ανάγκη ένας μαθητής να βγει έξω από την αυλή του σχολείου.
β. Μια μέρα ήρθε ένας πατέρας οργισμένος στο γραφείο μου και διαμαρτυρήθηκε για το δάσκαλο του γιου του, επειδή εν ώρα μαθήματος μιλούσε στους μαθητές για τις κομματικές του πεποιθήσεις. Τον καθησύχασα, λέγοντάς του ότι θα επιληφθώ του θέματος. Συζήτησα κατ` ιδίαν με το δάσκαλο, χωρίς βέβαια να του αποκαλύψω, για ευνόητους λόγους, από ποιον έμαθα την πληροφορία. Ο δάσκαλος δεν αρνήθηκε το συγκεκριμένο γεγονός και μου υποσχέθηκε ότι δεν θα επαναληφθεί στο μέλλον.
γ. Μια άλλη μέρα ήρθε στο γραφείο μου ένας παππούς και διαμαρτυρήθηκε για τη δασκάλα της Α` τάξης, επειδή βαθμολόγησε με «μηδέν», την εγγονή του Κατερίνα, στην Ορθογραφία. Μου φάνηκε ακραία και εξωπραγματική αυτή η βαθμολόγηση. Αμέσως ερεύνησα μερικά τετράδια μαθητών της Α` τάξης, μεταξύ αυτών και της Κατερίνας. Διαπίστωσα ότι η δασκάλα είχε σαν αρχή να μη βάζει βαθμό σε κανένα τετράδιο, παρά μόνον την υπογραφή της. Ο παππούς μού έλεγε ψέματα και είχε βάλει σε εφαρμογή σχέδιο συκοφάντησης της δασκάλας, γιατί δεν ασχολούνταν, όπως αυτός θα ήθελε, με την εγγονή του. Δεν υπήρχε κανένας λόγος να αναστατώσω την πολύ καλή δασκάλα με αυτές τις συκοφαντίες. Κάλεσα, όμως, τον παππού στο γραφείο μου και του είπα ότι αυτό που έκανε ήταν ανέντιμο. Ανέφερα το γεγονός αυτό για να καταδείξω ότι ο διευθυντής δεν μπορεί επιπόλαια να παίρνει τη μία ή την άλλη θέση, δίχως πρώτα να ερευνήσει και τις δύο πλευρές. Ακόμη, δεν πρέπει να αφήνει αναπάντητες τις ενέργειες εκείνες των γονέων, που υπονομεύουν την ομαλή λειτουργία του σχολείου.
δ. Με τη λήξη του διδακτικού έτους ήρθαν στο γραφείο μου εφτά γονείς και μου ζήτησαν να μην έχουν τα παιδιά τους πάλι το ίδιο δάσκαλο για τρίτη συνεχόμενη χρονιά. Το Σεπτέμβριο που θα γινόταν κατανομή των τάξεων γνωστοποίησα ιδιαιτέρως στο δάσκαλο το γεγονός, όταν εξέφρασε έντονα την επιθυμία να κρατήσει την τάξη του. Ζήτησε με επιτακτικό τρόπο να μάθει ποιοι ήταν αυτοί οι γονείς (για ευνόητους λόγους δεν του αποκάλυψα) και επέμενε να μην αλλάξει τάξη. Του αποκάλυψα, όμως, ότι οι γονείς ήταν αποφασισμένοι να διαμαρτυρηθούν και στο διευθυντή εκπαίδευσης, γεγονός που το απέτρεψα. Με άκουσε και δεν το μετάνιωσε. Σήμερα τέτοια προβλήματα λύνονται πολύ πιο εύκολα, καθόσον υπάρχει η σχετική εγκύκλιος του Υπουργείου Παιδείας που αναφέρει επί λέξει : «…επισημαίνεται ότι είναι παιδαγωγικά ορθό ο χρόνος ανάληψης τάξης ή τμήματος από εκπαιδευτικό να μην υπερβαίνει τη συνεχόμενη διετία, καθώς επίσης οι εκπαιδευτικοί να μην αναλαμβάνουν τμήματα όπου φοιτούν τα τέκνα τους.»
ε. Μερικές φορές η αμφισβήτηση για έναν δάσκαλο είναι τόσο έντονη, που είναι καλύτερα να μην διδάξει ούτε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στην ίδια τάξη. Αντιμετώπισα μια τέτοια περίπτωση σε σχολείο που ήμουν διευθυντής και εκτίμησα ότι, αν δε γινόταν αλλαγή δασκάλου, όλη τη χρονιά θα είχαμε προβλήματα. Ο δάσκαλος βλέποντας το αρνητικό κλίμα που υπήρχε σε βάρος του, πριν προλάβω να του πω αυτά που ήθελα, συμφώνησε με την εκτίμησή μου και άλλαξε τάξη. Είδε το θέμα ρεαλιστικά και χωρίς εγωισμό και πέρασε μια ήρεμη σχολική χρονιά.
Πολλές φορές αδύναμοι μαθητές έρχονται σε αδιέξοδο από την κακή συμπεριφορά των συμμαθητών τους. Κατά κανόνα η πληροφορία αυτή φθάνει στο διευθυντή του σχολείου, που οφείλει σε συνεργασία με το δάσκαλο της τάξης να επέμβει δυναμικά και αποτελεσματικά για να προληφθούν δυσάρεστες καταστάσεις. Είναι απαράδεχτο τέτοιες συμπεριφορές να επωάζονται στο σχολείο. Δύσκολα προβλήματα λύνονται με απλές ενέργειες, όταν υπάρχει η βούληση και η αποφασιστικότητα του διευθυντή και του δασκάλου της τάξης.
Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι για «ψύλλου πήδημα» θα πρέπει οι δάσκαλοι να απευθύνονται στο διευθυντή του σχολείου. Τα μικροπροβλήματα με τους μαθητές πρέπει να λύνονται σε επίπεδο τάξης. Η συνεχόμενη απειλή του δασκάλου με το φόβητρο του διευθυντή, πλήττει σοβαρά τις παιδαγωγικές σχέσεις με τους μαθητές. Επιπλέον, παραμορφώνει και το ρόλο του διευθυντή στα μάτια των μαθητών. Αξίζει να αναφερθώ σε δύο τέτοιες περιπτώσεις :
α. Δασκάλα έχοντας πιασμένη από το χέρι τη Ραφαηλία, μαθήτρια της Α` τάξης, μου την έφερε στο γραφείο για να την μαλώσω, επειδή καθημερινά ήταν αδιάβαστη. Έτρεμε από το φόβο της, με κοίταζε στα μάτια και περίμενε την τιμωρία. Εξεπλάγην, όταν με είδε να γελάω και το πρόσωπό της έλαμψε, όταν με άκουσε να λέω ότι «η Ραφαηλία είναι πολύ καλό κορίτσι και σιγά-σιγά θα γίνει και καλή μαθήτρια». Έκτοτε, όταν με έβλεπε στο σχολείο, με χαιρετούσε και χαμογελούσε. Όταν μείναμε μόνοι με τη δασκάλα στο γραφείο, της είπα ότι ήταν πολύ σκληρή με τη μαθήτριά της, ότι στο σπίτι μπορεί να αντιμετωπίζει σοβαρά οικογενειακά προβλήματα και ότι τέτοιες ενέργειες πλήττουν σοβαρά τις παιδαγωγικές σχέσεις. Νομίζω ότι κατάλαβε το λάθος της.
β. Ο Κωνσταντίνος, μαθητής της Α` τάξης, υπήρξε κι αυτός επισκέπτης στο γραφείο μου, επειδή ήταν υπερκινητικός στην τάξη και ενοχλούσε τους συμμαθητές του. Η δασκάλα του τραβώντας τον μια μέρα από το χέρι, εκνευρισμένη, τον έσυρε στο γραφείο μου, ενώ ο μικρός μαθητής μάταια προσπαθούσε να στυλώσει τα πόδια του για να το αποφύγει. Η δασκάλα τον άφησε στο γραφείο μου και επέστρεψε στην τάξη της. Ο Κωνσταντίνος άρχισε να με ψάχνει με τα ερευνητικά του μάτια, διαισθάνθηκε ότι δεν κινδυνεύει και άρχισε να γελάει. Ήταν ένα ζωηρό, συμπαθητικό παιδί, ορφανό από πατέρα. Στη συνέχεια άρχισε να ερευνά το γραφείο μου και να μου κάνει διάφορες ερωτήσεις σχετικές με τα αντικείμενα που έβλεπε. Του απαντούσα και μετά από λίγο του είπα να πάει στην τάξη του και να καθίσει ήσυχα. Αισθάνθηκε όμως τόσο ασφαλής, που δεν ήθελε να φύγει. Χαριτολογώντας είπα στη δασκάλα του την άλλη ώρα ότι με τον Κωνσταντίνο γίναμε φιλαράκια. Με τη συζήτηση που κάναμε με τη δασκάλα, νομίζω πως κατάλαβε ότι οι παιδαγωγικές σχέσεις με το μαθητή της δεν οικοδομούνται με αυτόν τον τρόπο. Ανυπόμονη επιζητούσε με έναν αντιπαιδαγωγικό τρόπο, ο Κωνσταντίνος να μάθει γρήγορα τα όρια του. Ξεχνούσε ότι ο μαθητής μόλις πριν μερικές μέρες είχε έρθει στο Δημοτικό σχολείο και ήθελε λίγο περισσότερο χρόνο προσαρμογής απ` ότι οι άλλοι οι μαθητές.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το περιστατικό που αντιμετώπισα ως διευθυντής με πρωταγωνιστές τους μαθητές της Ε` τάξης. Ήρθαν θυμωμένοι στο γραφείο μου και ζητούσαν επίμονα να τους προστατεύσω από τη δασκάλα τους, επειδή όταν χτυπούσε το κουδούνι για διάλειμμα, εξακολουθούσε να κάνει μάθημα. Οι μαθητές χωρίς καμιά αμφιβολία είχαν δίκιο. Απαιτείται όμως ένας διπλωματικός χειρισμός από το διευθυντή, ώστε από αυτή την αντιπαράθεση να δικαιωθούν οι μαθητές, δίχως να έρθει σε δύσκολη θέση η εργατική δασκάλα. Το ίδιο γεγονός αντιμετώπισα και με τους μαθητές της ΣΤ` τάξης, αλλά η διαμαρτυρία για τη δασκάλα τους ήταν πιο ήπια.
Η παραβίαση του διαλείμματος γίνεται κυρίως από νέους δασκάλους, που από υπερβάλλοντα ζήλο δεν εκτιμούν ότι εκείνη τη στιγμή οι μαθητές δεν τους προσέχουν. Κατά συνέπεια όχι μόνον δεν προσφέρουν έργο, αλλά ταλαιπωρούν τους μαθητές και τον εαυτό τους και το χειρότερο πλήττουν σοβαρά τις παιδαγωγικές σχέσεις. Όλοι χρειάζονται να παίρνουν μερικές ανάσες στο διάλειμμα. Ως μάχιμος δάσκαλος, όταν χτυπούσε το κουδούνι διέκοπτα την ίδια στιγμή το μάθημα κι αν τύχαινε να γράφω στον πίνακα, άφηνα τη λέξη μισογραμμένη. Οι μαθητές έβρισκαν πολύ αστείο αυτό που έβλεπαν στον πίνακα και γελούσαν. Αυτές τις προσωπικές εμπειρίες συζητούσα με τις δασκάλες στο γραφείο μου, οπότε με έναν έμμεσο τρόπο δικαίωνα τους μαθητές, επιδιώκοντας ταυτόχρονα να καταλάβουν το λάθος τους, ώστε συνειδητά να μη το επαναλάβουν.
Ενδεικτικά, ανέσυρα από το αρχείο μου μερικά μόνον περιστατικά, που άλλα ζητούσαν επίμονα λύση και άλλα μια απλή-καλοπροαίρετη συμβουλή.
Ο διευθυντής στο πεδίο της σχολικής πράξης κρίνεται καθημερινά, θετικά ή αρνητικά, από μαθητές, δασκάλους και γονείς, κυρίως από τις λύσεις που δίνει στα τρέχοντα και απρόβλεπτα προβλήματα του σχολείου.
Η λεκτική και σωματική βία
Ο διευθυντής του σχολείου πρέπει να νουθετεί τους εκπαιδευτικούς να μη χρησιμοποιούν σωματική βία προς τους μαθητές, αλλά ούτε και λεκτική βία, η οποία είναι πιο σκληρή και επώδυνη. Επειδή η σωματική βία απαγορεύεται από τη Σχολική Νομοθεσία, έχω παρατηρήσει μερικούς επιθετικούς εκπαιδευτικούς να ολισθαίνουν στη λεκτική βία, νομίζοντας ότι είναι αθέατη και ήπια τιμωρία. Πόσο μεγάλο λάθος κάνουν ! «Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει», λέει ο λαός μας. Εκπαιδευτικοί που χρησιμοποιούν λεκτική βία στους μαθητές (π.χ. δεν καταλαβαίνεις τίποτε, είσαι τούβλο, δε σου κόβει το μυαλό, είσαι βλάκας κ.τ.λ.) δεν είναι μόνον ακατάλληλοι αλλά και ανόητοι.
Αξίζει να αναφέρω την «παιδαγωγική» μιας καθηγήτριας φιλολογίας ως παράδειγμα προς αποφυγή. Μετά την παράδοση του μαθήματος, ζήτησε να σηκώσουν το χέρι οι μαθητές που κατάλαβαν το μάθημα. Βλέποντας να σηκώνει πρώτη το χέρι μια μαθήτρια που δεν την υπολόγιζε, είπε με έμφαση στην τάξη : «αφού το κατάλαβες και εσύ, το κατάλαβαν όλοι.» Από την ανόητη αυτή συμπεριφορά η μαθήτρια πληγώθηκε τόσο πολύ, που διέκοψε το Γυμνάσιο στην Α` τάξη.
Ακόμη, θα ήθελα να αναφερθώ και στο δικαιολογημένο θυμό μιας μητέρας, για το δάσκαλο του γιου της, που επένδυσε τη λεκτική βία, με δήθεν παιδαγωγική ευαισθησία. Θαυμάστε την «παιδαγωγική» και αυτού του δασκάλου ! Όταν ο μαθητής της ΣΤ` τάξης, τού ζήτησε να επαναλάβει μια έννοια στα Μαθηματικά, που δεν την είχε καταλάβει καλά, του απάντησε : «το σημερινό μάθημα ήταν για τους άλλους, δεν ήταν για σένα. Εσύ δεν μπορείς να το καταλάβεις, μη στεναχωριέσαι». Εκνευρισμένη η μητέρα του μαθητή μού είπε : «καλύτερα ο δάσκαλος να του έδινε ένα χαστούκι, παρά αυτό που του είπε φωναχτά στην τάξη.» Με αφορμή αυτό το περιστατικό μίλησα στους εκπαιδευτικούς για τα ψυχικά τραύματα που προκαλεί η λεκτική βία στους μαθητές.
Όσοι υπέστησαν σωματική βία μπορεί και να την ξέχασαν, τη λεκτική βία όμως ποτέ.
Το περιστατικό που ακολουθεί έχει σχέση με τη σωματική βία και συνέβη σε σχολείο που ήμουν διευθυντής με πρωταγωνιστή έναν εργατικό δάσκαλο. Σε μια άτυχη στιγμή εκνευρισμού του, εν ώρα μαθήματος στην Ε` τάξη, έριξε ένα ανάποδο χαστούκι στο Γιώργο. Ο μαθητής όπως τραβήχτηκε προς τα πίσω για να το αποφύγει, το νύχι από το μικρό δάκτυλο του δασκάλου κατέληξε στο αριστερό του μάτι και προκάλεσε αιμάτωμα. Ο τραυματισμός έγινε την τελευταία διδακτική ώρα. Ο Γιώργος, πριν προλάβω να τον δω, έφυγε για το σπίτι, ενώ ο δάσκαλος παρέμεινε στο γραφείο μου πανικόβλητος. Έπαιρνα τηλέφωνο συνέχεια στο σπίτι του Γιώργου, αλλά δεν το σήκωνε κανείς. Μετά δύο περίπου ώρες απάντησε στο τηλέφωνο η μητέρα του. Μόλις είχε επιστρέψει από τον οφθαλμίατρο και ήταν πολύ εκνευρισμένη. Ευτυχώς ο τραυματισμός δεν ήταν σοβαρός. Ο γιατρός κάλυψε το μάτι του με γάζα και του έδωσε σταγόνες για μερικές ημέρες. Ως διευθυντής ζήτησα συγγνώμη για αυτό που έγινε στο σχολείο μου, είπα στη μητέρα ότι πρόκειται για έναν εργατικό δάσκαλο, που είχε μια άτυχη στιγμή για την οποία μετανόησε. Ο δάσκαλος ήταν δίπλα μου και ανήσυχος άκουγε το τηλεφώνημα. Όταν ολοκλήρωσα την επικοινωνία του είπα, μόλις πάει στο σπίτι του να κάνει κι αυτός το ίδιο και την άλλη μέρα να ζητήσει συγγνώμη και από το Γιώργο μέσα στην τάξη. Εφήρμοσε κατά γράμμα αυτά που του είπα. Καλοπροαίρετοι και οι δύο γονείς δέχτηκαν τη συγγνώμη μας και το θέμα δεν πήρε ευρύτερες διαστάσεις. Θα μπορούσε ο συνάδελφος να διωχθεί ποινικά και υπηρεσιακά κατόπιν μήνυσης των γονέων.
Μερικοί εκπαιδευτικοί, κυρίως ειδικοτήτων, κάνουν το σοβαρό λάθος και βγάζουν τους άτακτους μαθητές έξω από την τάξη. Εκτός του ότι είναι ταπεινωτικό για το μαθητή να κάθεται στημένος έξω από την πόρτα στη θέα των περαστικών, μπορεί και να μην αντέξει αυτή την τιμωρία και να φύγει από το σχολείο. Τότε τι γίνεται ; Το σίγουρο είναι ότι θα αναστατωθεί όλο το σχολείο μέχρι να βρεθεί ο μαθητής. Στα σχολεία που διεύθυνα ποτέ δεν επέτρεπα αυτή τη σκληρή, αντιπαιδαγωγική και επικίνδυνη τιμωρία.
Ο διευθυντής και οι εκπαιδευτικοί του σχολείου πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στις παρατηρήσεις που κάνουν στους μαθητές, όταν βλέπουν κάποια ξαφνική αλλαγή στη συμπεριφορά τους. Μπορεί να υπάρχει χωρισμός γονέων, σοβαρά οικογενειακά προβλήματα, απώλεια συγγενικού προσώπου κ.τ.λ. Θυμάμαι ένα σχετικό περιστατικό από τα χρόνια που ήμουν μαθητής στο Γυμνάσιο, όταν ο γυμνασιάρχης έριξε ένα δυνατό χαστούκι σε έναν μαθητή για κάποιο ασήμαντο παράπτωμα (τότε το ξύλο ήταν καθημερινή πρακτική) και με αυστηρό τόνο του είπε: «Αύριο να έρθεις με τον πατέρα σου στο σχολείο.» Ο μαθητής βούρκωσε και απάντησε: «Δεν έχω πατέρα, έχει πεθάνει». Η σωματική βία εκείνη τη στιγμή μου φάνηκε ελάχιστη μπροστά στον πόνο που προκάλεσαν τα απερίσκεπτα λόγια του γυμνασιάρχη.
Οι συναδελφικές σχέσεις
Το καλό παράδειγμα του διευθυντή προς τους μαθητές, τους δασκάλους και τους γονείς, δημιουργεί τις προϋποθέσεις εκείνες για να λειτουργήσει ποιοτικά το σχολείο. Οι συναδελφικές σχέσεις τότε αναπτύσσονται καλύτερα και συνήθως κανείς δεν θέλει να αποχωριστεί αυτό το σχολείο. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο ο εκπαιδευτικός παίρνει πρωτοβουλίες, συμμετέχει σε εκδηλώσεις που γίνονται μέσα και έξω από το σχολείο και χαίρεται την εργασία του. Κι όταν το αποτέλεσμα είναι καρπός συνεργασίας, φαίνεται στα μάτια όλων ακόμη πιο όμορφο. Κάτι τέτοιες στιγμές νιώθεις έντονα ότι το σχολείο ενώνεται με την κοινωνία. Το κυριότερο, όμως, είναι ότι οι δάσκαλοι γίνονται μια καλή παρέα και βρίσκονται και έξω από το σχολείο. Στις συναντήσεις αυτές για φαγητό, για καφέ, για διασκέδαση, πάλι κυριαρχούν οι συζητήσεις για το σχολείο. Όταν στη παρέα βρίσκονται και κάποιοι που δεν είναι δάσκαλοι, συνήθως διαμαρτύρονται με τη φράση «πάλι τα δασκαλίστικα αρχίσατε;»
Από την πολύχρονη εμπειρία μου στη Δημοτική εκπαίδευση μπορώ ανεπιφύλακτα να πω ότι, όταν οι δάσκαλοι κάνουν παρέα έξω από το σχολείο, το γεγονός αυτό βοηθάει χίλιες φορές περισσότερο την εύρυθμη λειτουργία του σχολείου, απ` ότι τα κηρύγματα του διευθυντή για την τήρηση της Σχολικής Νομοθεσίας. Έτσι οι συναδελφικές σχέσεις αναπτύσσονται ακόμη περισσότερο, καθόσον έχουμε μια εσωτερική πειθαρχία των εκπαιδευτικών στην τήρηση του προγράμματος. Για το λόγο αυτό ο διευθυντής, όχι μόνον πρέπει να συμμετέχει, όταν τον καλούν οι δάσκαλοι στις εξωσχολικές συναντήσεις, αλλά και με τον τρόπο του να τις ενθαρρύνει. Πρέπει όμως να επισημάνω ότι, αν ο διευθυντής είναι αυταρχικός, οι δάσκαλοι δεν είναι μαζοχιστές να τον θέλουν μαζί τους και έξω από το σχολείο.
Σε ένα σχολείο με καλές συναδελφικές σχέσεις συνήθως ο Σύλλογος Διδασκόντων τιμά και τους δασκάλους που συνταξιοδοτούνται. Έτυχε στη θητεία μου ως διευθυντής να τιμηθούν δύο συνάδελφοί μου, σε ένα συναισθηματικά φορτισμένο περιβάλλον, αντάξιο των καλών συναδελφικών σχέσεων που υπήρχαν.
Ακόμη θα ήθελα να επισημάνω ότι, όπου υπάρχουν καλές συναδελφικές σχέσεις, μπορεί να υπάρξει και ενδοσχολική επιμόρφωση. Θέματα όπως, «πρώτες βοήθειες», «απώλεια συγγενικού προσώπου του μαθητή και στήριξή του από το σχολείο», «μαθησιακές δυσκολίες», «προβλήματα συμπεριφοράς», «μέθοδες διδασκαλίας» κ.τ.λ., ενδιαφέρουν πολύ τους εκπαιδευτικούς, ειδικά όταν παρουσιάζονται από εισηγητές που έχουν συγκροτημένο επιστημονικό λόγο. Επειδή η επιμόρφωση γίνεται μέσα στο σχολείο, οι εκπαιδευτικοί νιώθουν πιο άνετα και συμμετέχουν στη συζήτηση, εκφράζοντας τις δικές τους εμπειρίες και απόψεις.
Οι παγίδες του σχολείου
Ο διευθυντής και οι εφημερεύοντες πρέπει να εντοπίζουν τις παγίδες του σχολείου, όπου αυτό είναι εφικτό, πριν ενεργοποιηθούν και δημιουργήσουν προβλήματα. Μια ετοιμόρροπη καγκελόπορτα, μια αστήριχτη σιδερένια εστία τερματοφύλακα, ένα κοντάρι σημαίας σαπισμένο, σπασμένα τζάμια και μπουκάλια, πεταμένες σύριγγες στην αυλή, χαλασμένη ηλεκτρική πρίζα, ετοιμόρροπο στέγαστρο, παρατημένα οικοδομικά υλικά μαστόρων, παρατημένες φιάλες θεϊκού και υδροχλωρικού οξέος στο εργαστήριο Φυσικών κ.τ.λ., όλα αυτά είναι παγίδες που εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους για τους ανυποψίαστους μαθητές.
Σε ένα σχολείο που ήμουν διευθυντής, ο πολύ σοβαρός τραυματισμός της Μαριλένας, μαθήτριας της Ε` τάξης, στο δεξί πόδι κάτω από το γόνατο, με αιχμηρό σωλήνα πέντε εκατοστών, που ήταν στερεωμένος και αθέατος στην άκρη του πεζοδρομίου, λίγα μέτρα έξω από την πόρτα του σχολείου, ήταν μια παγίδα που δεν την ξέχασα ποτέ, παρόλο που δεν είχα ευθύνη. Η μαθήτρια από την απώλεια αίματος είχε αρχίσει να χάνει τις αισθήσεις. Αν δε σταματούσαμε την αιμορραγία στο σχολείο, δε θέλω ούτε να σκέφτομαι τα επακόλουθα. Η μαθήτρια εισήχθη επειγόντως στο χειρουργείο και ύστερα από ένα χρονικό διάστημα ανέρρωσε πλήρως.
Οι κίνδυνοι λιγοστεύουν, όταν γίνεται υπεύθυνη εφημερία από τους εκπαιδευτικούς. Έτσι εντοπίζονται οι παγίδες στην αυλή του σχολείου, αλλά και στον περιβάλλοντα χώρο, έτσι αποτρέπονται διαπληκτισμοί μεταξύ των μαθητών, έτσι εμποδίζονται οι εξωσχολικοί να εισέλθουν στο σχολείο. Θεωρώ ανευθυνότητα του διευθυντή, να ανέχεται κάποιον εφημερεύοντα να πίνει τον καφέ του στο γραφείο, αντί να περιφέρεται στην αυλή του σχολείου. Η παρατήρηση του διευθυντή πρέπει να γίνεται την ίδια στιγμή στο συγκεκριμένο εφημερεύοντα, που παρεκκλίνει των υποχρεώσεών του και όχι με ετεροχρονισμένα γενικόλογα προς όλους τους εκπαιδευτικούς. Δεν χρωστάνε τίποτε οι ευσυνείδητοι εκπαιδευτικοί να ακούνε τις παρατηρήσεις του διευθυντή για λογαριασμό άλλων.
Παγίδα στο σχολείο, με την ευρύτερη έννοια του όρου, μπορεί να είναι και ένας επιθετικός εκπαιδευτικός, ένας περίεργος γονέας, ένας άγνωστος που περιφέρεται έξω από το σχολείο κ.τ.λ. Όλοι αυτοί πρέπει να νιώθουν την ανάσα του διευθυντή.
Ακόμη, ο διευθυντής θα πρέπει να έχει επεξεργαστεί και ένα σχέδιο αντιμετώπισης σεισμού, το οποίο θα πρέπει να εμπεδώσουν καλά οι μαθητές με πρακτικές ασκήσεις.
Ο Αθηναίος πολιτικός και στρατηγός Αλκιβιάδης έλεγε ότι «το διοικείν εστί προβλέπειν».
Επικοινωνία με τους γονείς
Η καλή επικοινωνία με τους γονείς είναι ένας ακόμη παράγοντας εύρυθμης λειτουργίας του σχολείου και ενίσχυσης του παιδαγωγικού και διδακτικού έργου.
Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι ο μαθητής, ο δάσκαλος και ο γονέας, στη διαδικασία της μόρφωσης και της αγωγής αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Ο Armold Gesell, αμερικανός παιδαγωγός και ψυχολόγος, σχηματοποιεί τις αλληλεπιδράσεις αυτές με ένα τρίγωνο. Στην επάνω κορυφή τοποθετεί το μαθητή, ενώ στις άλλες δύο κορυφές το δάσκαλο και το γονέα. Στην κάθε πλευρά του τριγώνου τοποθετεί ένα άνυσμα με διπλή φορά ( ↔ ), για να σηματοδοτεί τις αμφίδρομες αλληλεπιδράσεις που υπάρχουν. Η τριπλή αυτή συνεργασία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην καθημερινή σχολική πράξη.
Πολλές φορές ακούμε κάποιον ενήλικα να λέει ότι «εγώ ως μαθητής δεν τα έπαιρνα τα γράμματα». Στο σχολείο όμως της ζωής, αναδείχτηκε κορυφαίος. Σε τέτοιες περιπτώσεις υποψιάζομαι ότι το τρίγωνο (μαθητής – δάσκαλος – γονέας) δε δούλεψε καλά.
Βέβαια, δεν πρέπει να παραβλέπουμε στη μόρφωση και την αγωγή του μαθητή και τη σημαντική επίδραση των συμμαθητών και της κοινωνίας.
Ο διευθυντής επικοινωνεί με τους γονείς με έναν έμμεσο τρόπο, μέσω των μαθητών, στις πρωινές ανακοινώσεις. Σε μερικά όμως θέματα, η ενημέρωση πρέπει να γίνεται εγγράφως, όπως για θέματα ασφάλειας και υγείας των μαθητών, για τον τρόπο που οι δάσκαλοι θα ενημερώνουν τους γονείς για την πρόοδο των παιδιών τους, για τον τρόπο λειτουργίας του Ολοήμερου σχολείου, για το πρόγραμμα της ολοήμερης εκδρομής, για τις γιορτές και τις εκδηλώσεις του σχολείου, για τις διδακτικές επισκέψεις κ.τ.λ.
Θα ήθελα να αναφερθώ στον τρόπο με τον οποίο γινόταν η ενημέρωση των γονέων για την πρόοδο των παιδιών τους τα οκτώ χρόνια που ήμουν διευθυντής, ο οποίος μάλιστα είχε και την ομόφωνη έγκριση του Συλλόγου Διδασκόντων. Κατ` αρχάς εφήρμοζα τον κλασσικό τρόπο ενημέρωσης που έχουν όλα τα Δημοτικά σχολεία. Δηλαδή με την ολοκλήρωση του κάθε τριμήνου, όλοι οι εκπαιδευτικοί του σχολείου την ίδια ημέρα και ώρα ενημέρωναν τους γονείς και έδιναν βαθμολογία. Εκτός αυτού υπήρχε και δεύτερος τρόπος ενημέρωσης, που είχε να κάνει με τους γονείς μιας συγκεκριμένης τάξης. Ο κάθε δάσκαλος, όταν έκρινε ότι υπήρχε ουσιαστικό περιεχόμενο και ανάγκη για μια έκτακτη ενημέρωση των γονέων της τάξης του, την πραγματοποιούσε, ανεξάρτητα από τους άλλους συναδέλφους του. Επειδή η κάθε τάξη έχει τη δική της δυναμική και ανεξάρτητη λειτουργία, οι ενημερώσεις αυτές γινόταν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές από τους δασκάλους. Τέλος, ο τρίτος τρόπος ενημέρωσης είχε να κάνει με έναν μεμονωμένο γονέα, που θα ήθελε να συναντήσει εκτάκτως το δάσκαλο της τάξης. Εκ των προτέρων γνωστοποιούσα στους γονείς, ότι όλοι οι δάσκαλοι είναι πάντα διαθέσιμοι για ενημέρωση, υπό μία όμως προϋπόθεση : Να λαμβάνουν χώρα σε κάποιο διάλειμμα ή όταν ο δάσκαλος δεν έχει διδακτικές υποχρεώσεις, ώστε να μην εμποδίζεται η λειτουργία της τάξης.
Η πολυετής πείρα μου έδειξε ότι ο τριπλός αυτός τρόπος ενημέρωσης είναι ο καλύτερος, γιατί καλύπτει τις πραγματικές ανάγκες του εκπαιδευτικού έργου. Επιπλέον, εξυπηρετεί καλύτερα και τους γονείς απ` ότι για παράδειγμα μια σταθερή μηνιαία ενημέρωση (κάθε πρώτη Τετάρτη του μήνα και τίποτε άλλο), που εφαρμόζουν σε μερικά σχολεία. Οι γονείς εκτιμούσαν πάρα πολύ τον τρόπο αυτόν ενημέρωσης, εφόσον ανά πάσα στιγμή μπορούσαν να έχουν μια επικοινωνία με το δάσκαλο του παιδιού τους.
Η καλή επικοινωνία με τους γονείς εκτός ότι βοηθάει το παιδαγωγικό και διδακτικό έργο, τους φέρνει και πιο κοντά στις ανάγκες και τα προβλήματα του σχολείου. Οι γονείς βοηθάνε στην επίλυση των προβλημάτων και προσφέρουν πολλά πράγματα στο σχολείο, όπως βιβλία, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, μουσικά όργανα, σκηνικά για τις γιορτές, αθλητικές στολές, κ.τ.λ.
Ο διευθυντής και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να τιμούν με την παρουσία τους τις εκδηλώσεις του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων. Οι γονείς θέλουν να βλέπουν τους εκπαιδευτικούς σε αυτές τις εκδηλώσεις, γιατί τους δίνεται η ευκαιρία να μιλήσουν πιο ελεύθερα και πιο χαλαρά μαζί τους.
Βέβαια, υπάρχουν και μερικές επιθετικές συμπεριφορές ορισμένων γονέων, που άλλοτε είναι εντελώς αδικαιολόγητες και άλλοτε τροφοδοτούνται από τα λάθη των εκπαιδευτικών. Αυτές όμως αποτελούν εξαίρεση στο σχολείο και δεν πρέπει να τις γενικεύουμε, γιατί εμποδίζουν την οικοδόμηση μιας καλής συνεργασίας με τους γονείς. Ο διευθυντής, όσο μπορεί, θα πρέπει να εκτονώνει αυτές τις εντάσεις.
Εκεί που η επικοινωνία με τους γονείς έχει αυξημένο ποσοστό δυσκολίας και απαιτεί πολύ λεπτό χειρισμό, είναι όταν το παιδί τους δεν μπορεί ούτε στο ελάχιστο να ακολουθήσει το ρυθμό της τάξης και χρειάζεται κάποια ειδική στήριξη. Πολύ σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες μερικές φορές επιζητούν μια πιο εξειδικευμένη βοήθεια.
Οι μαθησιακές δυσκολίες των μαθητών αντιμετωπίζονται άλλες φορές μέσα στην κανονική τάξη με εξατομικευμένη βοήθεια από το δάσκαλο, άλλες φορές με φροντιστηριακή στήριξη μερικές ώρες την εβδομάδα από το δάσκαλο της ειδικής τάξης, άλλες φορές με παράλληλη στήριξη με πρόσθετο δάσκαλο μέσα στην τάξη και άλλες φορές με το Ειδικό σχολείο.
Ο δάσκαλος, όταν αντιμετωπίζει μια περίπτωση μαθητή με μαθησιακές δυσκολίες, πρέπει να κινείται με υψηλό αίσθημα ευθύνης και όχι από το φθηνό κίνητρο της απαλλαγής της τάξης του από τον «κακό» μαθητή. Έχω παρατηρήσει ότι μερικοί δάσκαλοι θεωρούν πως οι μαθησιακές δυσκολίες των μαθητών τους αφορούν κάποιους άλλους κι όχι τους ίδιους, αποποιούμενοι μ` αυτόν τον τρόπο τις δικές τους ευθύνες και προσπάθειες που πρέπει να καταβάλλουν μέσα στην τάξη.
Σήμερα με την οικονομική κρίση της πατρίδας μας οι δύσκολες περιπτώσεις μαθητών στα σχολεία θα πολλαπλασιαστούν. Οι δάσκαλοι πρέπει να είναι έτοιμοι να δώσουν τη δική τους στήριξη στους ευάλωτους αυτούς μαθητές, που καλούνται να πληρώσουν και αυτοί το μάρμαρο της οικονομικής κρίσης.
Τα πρωτάκια
Ο διευθυντής του σχολείου πρέπει να δείχνει μια ιδιαίτερη μέριμνα για τους μαθητές της Α` τάξης, τα πρωτάκια όπως συνηθίζεται να τα λέμε, για την ομαλή προσαρμογή τους στο Δημοτικό σχολείο. Πρακτικά αυτό σημαίνει να φροντίζει την Α` τάξη να την αναλαμβάνει ένας έμπειρος δάσκαλος κι όχι ένας άπειρος αναπληρωτής. Ως διευθυντής θεωρούσα ότι ήταν στα άμεσα καθήκοντά μου, την Α` τάξη να την αναλαμβάνει κατά προτίμηση μία έμπειρη δασκάλα, που πίστευα ότι θα ανταποκρινόταν σε αυτόν το ρόλο. Αν γίνει λαθεμένη επιλογή δασκάλου στην Α` τάξη, τα προβλήματα στο σχολείο θα είναι καθημερινά. Συνήθως πολλοί δάσκαλοι αποφεύγουν να διδάξουν στην Α` τάξη κι αυτό μερικές φορές δημιουργεί πρόβλημα. Ένας δάσκαλος που για πρώτη φορά καλείται να διδάξει, η Α` τάξη δεν είναι η καλύτερη επιλογή. Αν παρά ταύτα την αναλάβει, θα πρέπει να στηριχτεί από το διευθυντή και τους άλλους δασκάλους.
Τα περισσότερα πρωτάκια σήμερα έχουν φοιτήσει στο Νηπιαγωγείο, γεγονός που διευκολύνει την ομαλή προσαρμογή τους στο Δημοτικό σχολείο. Παλαιότερα η προσαρμογή ήταν απότομη και μερικές φορές βίαιη.
Βλέποντας τα πρωτάκια την ημέρα του Αγιασμού, μου έρχεται στο νου το μυθιστόρημα «Αναφορά στον Γκρέκο» και συγκεκριμένα ο διάλογος μεταξύ πατέρα και δασκάλου, την πρώτη ημέρα που ο Νίκος Καζαντζάκης πήγε στο Δημοτικό σχολείο :
«Το κρέας δικό σου, του `πε, τα κόκαλα δικά μου· μην τον λυπάσαι, δέρνε τον, κάμε τον άνθρωπο.
Έγνοια σου, καπετάν Μιχάλη· έχω εδώ το εργαλείο που κάνει τους ανθρώπους, είπε ο δάσκαλος κι έδειξε τη βίτσα.»
Πικρή είναι και η δική μου ανάμνηση από την πρώτη ημέρα στο Δημοτικό σχολείο. Το καλωσόρισμα από το διευθυντή ήταν, το τράβηγμα από το μαλλί και η αυστηρή παρατήρηση : «αύριο κουρεμένος με την ψιλή μηχανή.» Στενοχωρημένος επέστρεψα στο σπίτι. Θυμάμαι την απορία του πατέρα μου για τη συμπεριφορά του διευθυντή, γιατί μόλις την προηγούμενη ημέρα είχα κουρευτεί !
Ας αφήσουμε όμως τις άγριες αυτές καταστάσεις του παρελθόντος κι ας έρθουμε στο σήμερα, κάνοντας λόγο για το παιδαγωγικό καλωσόρισμα που έχουν ανάγκη τα πρωτάκια από το διευθυντή του σχολείου και από το δάσκαλο της Α` τάξης.
Η πρώτη ημέρα στο Δημοτικό σχολείο χαράζεται έντονα στη μνήμη όλων μας. Ο λόγος αυτός είναι αρκετός, ώστε η ιδιαίτερη αυτή ημέρα να είναι καλά προετοιμασμένη από το διευθυντή του σχολείου και το δάσκαλο της Α` τάξης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα παιδιά έρχονται από τη χαλαρότητα του Νηπιαγωγείου και καλούνται να προσαρμοστούν σε ένα οργανωμένο καθημερινό και απαιτητικό πλαίσιο μάθησης. Για το λόγο αυτό οι ενέργειες του δασκάλου της Α` τάξης και του διευθυντή, πρέπει να διέπονται από παιδαγωγική ευαισθησία, υπομονή και κατανόηση.
Την ημέρα του Αγιασμού ο διευθυντής του σχολείου στη σύντομη ομιλία του, μεταξύ των άλλων, πρέπει να καλωσορίσει και να ενθαρρύνει τα πρωτάκια με απλά, ζεστά και κατανοητά λόγια. Ταυτόχρονα, να τονίσει στους γονείς τους τη σπουδαιότητα που έχει η καλή συνεργασία με το δάσκαλο της τάξης. Στη συνέχεια πρέπει να συνοδεύσει τα πρωτάκια στην αίθουσα διδασκαλίας, να τα συστήσει στο δάσκαλό τους, να τα ενθαρρύνει ξανά, να τα κεράσει ο ίδιος ένα γλυκό, να ευχηθεί σε όλους καλή σχολική χρονιά και μετά να αποχωρήσει από την τάξη. Απλά πράγματα, απλά λόγια, που παίρνουν όμως μεγάλο βάρος στις ψυχές των παιδιών.
Ο δάσκαλος με τη σειρά του λέει τις δικές του ευχές και τα δικά του ενθαρρυντικά λόγια. Καλό είναι να τους αφηγηθεί και μια αληθινή ιστορία, με πρωταγωνιστές άλλα πρωτάκια που είχε παλαιότερα μαθητές, που προσαρμόστηκαν εύκολα στο σχολείο, χωρίς να φοβούνται και να κλαίνε. Ακόμη, μπορεί να τους αφηγηθεί και κάποια άλλη ενδιαφέρουσα ιστορία. Με αυτό το σκηνικό επικοινωνίας, το ζητούμενο είναι τα παιδιά να νιώσουν από τη πρώτη στιγμή ότι βρίσκονται σε ένα ασφαλές και άνετο περιβάλλον. Αν αυτό συμβεί, η πρώτη ημέρα στο Δημοτικό σχολείο θα χαραχθεί θετικά στη μνήμη των μαθητών, με ότι αυτό συνεπάγεται για τη μαθησιακή τους εξέλιξη.
Ο δάσκαλος θα πρέπει την πρώτη ημέρα να ανακοινώσει και την ημερομηνία της συνάντησης με τους γονείς. Η πρώτη αυτή συνάντηση είναι η βασικότερη από όλες τις άλλες που θα ακολουθήσουν. Ο δάσκαλος πρέπει να αναλύσει στους γονείς τη διδακτική μεθοδολογία που θα ακολουθήσει και τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να δίνεται η βοήθεια στο σπίτι. Έτσι αρχίζει μια γόνιμη συνεργασία με την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Πάντα ως διευθυντής ζητούσα από το δάσκαλο της Α` τάξης εντός της πρώτης εβδομάδας να έχει καλέσει τους γονείς στο σχολείο.
Το καλό ξεκίνημα της Α` τάξης που πιο πάνω περιέγραψα, μακάρι να συνέβαινε πάντα για όλα τα παιδιά. Μερικοί όμως μαθητές παρουσιάζουν άρνηση προσαρμογής. Κλαίνε, δε θέλουν να καθίσουν στο σχολείο και ζητούν τη μητέρα τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις απαιτούνται συντονισμένες προσπάθειες δασκάλου, μητέρας και διευθυντή. Η πείρα μου έδειξε ότι, αν η μητέρα είναι συνεργάσιμη και δεν υποκύπτει στο κλάμα του κανακάρη, η υπόθεση είναι τελειωμένη την πρώτη εβδομάδα. Η περίπτωση είναι δύσκολη, μόνον, όταν πίσω από το μαθητή βρίσκεται μια χρόνια και διαρκής υπερπροστασία της μητέρας, η οποία τροφοδοτεί την άρνηση για το σχολείο. Κι όσο η συμπεριφορά αυτή της μητέρας δεν αλλάζει, το πρόβλημα θα παραμένει.
Αν το παιδί τις πρώτες ημέρες παρουσιάσει πρόβλημα προσαρμογής, καλύτερα οι γονείς να το πληροφορηθούν από το δάσκαλο της τάξης. Όταν οι γονείς περιφέρονται έξω από την τάξη, τροφοδοτούν την άρνηση του παιδιού τους για το σχολείο. Όσο πιο γρήγορα φεύγουν το πρωί, τόσο το καλύτερο. Και να κλάψει λίγο, στη συνέχεια θα του περάσει.
Αξίζει να αναφερθώ σε τέσσερις περιπτώσεις μαθητών, που είχαν άρνηση ένταξης στο Δημοτικό σχολείο. Οι τρεις από αυτές είχαν έναν κοινό παρονομαστή, την υπερπροστασία της μητέρας.
α. Το παρακάτω περιστατικό μου το αφηγήθηκε μία έμπειρη και ικανή δασκάλα με την οποία συνυπηρετούσαμε σε πολυθέσιο σχολείο των Αθηνών. Δίδασκε στην Α` τάξη, όταν στα μέσα της σχολικής χρονιάς ένας μαθητής της παρουσίασε ξαφνική άρνηση για το σχολείο, μόλις ο πατέρας του έφυγε από την Αθήνα για δουλειές στη Ρόδο. Ήθελε να κάθεται στο σπίτι μαζί με τη μητέρα του προφασιζόμενος συνεχώς κάποια ασθένεια. Αναγκάστηκε για το λόγο αυτό ο πατέρας του να επιστρέψει από τη Ρόδο και εκνευρισμένος αντέδρασε με βία στο παιδί του. Μου φάνηκε περίεργο, όταν άκουσα από τη δασκάλα ότι την άλλη μέρα ήρθε ο μαθητής χωρίς κλάματα στο σχολείο, σαν να μην είχε συμβεί τίποτε. Βέβαια, δεν με βρήκε σύμφωνο η συμπεριφορά του πατέρα, παρόλο που πέτυχε το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Ανέφερα μόνον το γεγονός για να αναδείξω ότι, ο μικρός μαθητής που ζούσε τον περισσότερο καιρό με την υπερπροστατευτική μητέρα του, δεν γνώριζε τα όριά του, ενώ με τον αυταρχικό πατέρα του τα μάθαινε βίαια. Ούτε το ένα καλό, ούτε το άλλο.
β. Ως διευθυντής σχολείου αντιμετώπισα μια ανάλογη κατάσταση με τον Κοσμά, μαθητή της Α` τάξης, που ενώ ξεκίνησε πολύ καλά, μετά δύο μήνες παρουσίασε ξαφνική άρνηση για το σχολείο. Προφασιζόταν έντονο πόνο στην κοιλιά και ζητούσε να πάει στο σπίτι του. Η μάνα του κατάλαβε ότι έλεγε ψέματα και ήρθε στο γραφείο μου και συζήτησε το πρόβλημα. Ο Κοσμάς ήταν ένα ζωηρό παιδί και τίποτε δεν προμήνυε αυτή την ετεροχρονισμένη άρνηση για το σχολείο. Τι είχε συμβεί; Το πρόβλημα παρουσιάστηκε από την ημέρα που η μητέρα του σταμάτησε να εργάζεται και βρισκόταν διαρκώς στο σπίτι. Το γεγονός αυτό προσπάθησε να το εκμεταλλευτεί ο μικρός μαθητής. Συνάντησε όμως τη σθεναρή αντίσταση της μητέρας του, η οποία είχε μια πολύ καλή συνεργασία με τη δασκάλα της τάξης και με μένα. Μια μέρα κρατώντας από το χέρι το γιο της, τον έφερε στο γραφείο και μου ζήτησε να μην τον αφήσω για κανέναν λόγο να πάρει τηλέφωνο στο σπίτι. Ο Κοσμάς άκουγε και δεν έλεγε τίποτε. Και τι δεν έκανε όμως στη συνέχεια για να πιστέψουμε την «ασθένειά του». Μέχρι και το χέρι έβαζε στο στόμα για να κάνει εμετό. Δεν του πέρασε, όμως, για τον απλούστατο λόγο ότι η μητέρα του δεν τον στήριξε. Μέσα σε δυο ημέρες η «ασθένεια» πέρασε και εντάχτηκε εκ νέου στην καθημερινότητα του σχολείου.
γ. Ήμουν Διευθυντής, όταν ήρθε μια μητέρα στις αρχές Οκτωβρίου και μου ζήτησε να εγκρίνω στο σχολείο μου τη μετεγγραφή της κόρης της Μαρίας, μαθήτριας της Α` τάξης. Στο διπλανό σχολείο που ήταν εγγεγραμμένη δεν ήθελε να ξαναπάει. Όπως μου είπε η μητέρα της, η κατάσταση επιδεινώθηκε, όταν μια ημέρα ο διευθυντής απομάκρυνε την ίδια από το σχολείο και υποχρέωσε τη Μαρία να καθίσει με το ζόρι στο θρανίο. Ενέκρινα την μετεγγραφή της Μαρίας στο σχολείο μου με την προϋπόθεση, ότι η μητέρα θα είναι συνεργάσιμη με τη δασκάλα της τάξης και με μένα. Την πρώτη ημέρα της εβδομάδας η μητέρα κάθισε για λίγο μέσα στην τάξη, ενώ από τη δεύτερη ημέρα και μετά περιφερόταν στο σχολείο, ώστε να αισθάνεται ασφαλής η κόρη της. Την τελευταία ημέρα της εβδομάδας η Μαρία ήρθε χαρούμενη στο γραφείο και μου ανακοίνωσε ότι δε θέλει πλέον τη μητέρα της στο σχολείο. Ήταν μια πολύ όμορφη στιγμή! Η πολύ καλή παιδαγωγική προσέγγιση της δασκάλας και το γεγονός ότι χρησιμοποίησε και τους συμμαθητές της στο σχεδιασμό ένταξης, έδωσαν άμεση λύση στο πρόβλημα.
δ. Το τελευταίο περιστατικό είναι το πιο σοβαρό από όλα, γιατί η άρνηση του μαθητή για το σχολείο έχει πολύ μεγάλη διάρκεια. Ήμουν διευθυντής, όταν ήρθε στο σχολείο μου ο Γιώργος, μαθητής της Ε` τάξης από ένα διπλανό σχολείο. Παρουσίαζε δυσκολία ένταξης, ανάλογη με αυτήν που παρουσιάζουν μερικοί μαθητές της Α` τάξης. Μίλησα με τη μητέρα του και τον πατέρα του για το ιστορικό των τεσσάρων προηγουμένων ετών, για τις συνεχόμενες απουσίες που έκανε και για τα ψυχοσωματικά συμπτώματα που παρουσίαζε. Μου είπαν ότι μερικές φορές ήταν τόσο έντονα, που ζήτησαν ιατρική βοήθεια. Ενημέρωσα τη δασκάλα της Ε` τάξης, η οποία ήταν πρόθυμη να βοηθήσει το Γιώργο να ενταχθεί στο νέο περιβάλλον. Στην προκειμένη περίπτωση ο Γιώργος δεν έπαιζε κανένα θέατρο, όπως ο Κοσμάς που προανέφερα. Η άρνησή του για το σχολείο εκδηλωνόταν με ψυχοσωματικά συμπτώματα. Θέλοντας να έχω μια δεύτερη και τρίτη άποψη, επικοινώνησα με τον προηγούμενο διευθυντή και τη δασκάλα που τον είχε στην Α` τάξη. Η πληροφόρηση που πήρα ήταν ότι, όταν ο Γιώργος φοιτούσε στην Α` τάξη, η μητέρα του εργαζόταν σε ένα κατάστημα απέναντι από το σχολείο. Με το παραμικρό κλάμα του Γιώργου η μητέρα βρισκόταν στα κάγκελα. Αν το κλάμα δυνάμωνε, ο Γιώργος βρισκόταν στο κατάστημα της μητέρας του. Κι αν το κλάμα ήταν παρατεταμένο, κατέληγε στο σπίτι. Οι μικροί μαθητές αναπτύσσουν μια καταπληκτική ικανότητα να εκμεταλλεύονται την αδυναμία που τους δείχνουν οι γονείς τους. Ο προηγούμενος διευθυντής ήταν πεπεισμένος ότι, αν η μητέρα δεν εμπλεκόταν με αυτόν τον τρόπο στο σχολείο, η υπόθεση θα ήταν τελειωμένη την πρώτη εβδομάδα. Μου γνωστοποίησε ότι η υπερπροστατευτική μητέρα, άθελά της, τροφοδοτούσε την άρνηση του παιδιού της να ενταχθεί στο σχολείο. Ο Γιώργος ήταν αποδεκτός από τους συμμαθητές του, ήσυχος και συνεσταλμένος. Πίστευα ότι με τη βοήθεια της δασκάλας και των συμμαθητών του θα ξεπερνιόταν το πρόβλημα. Διαψεύστηκα. Οι απουσίες συνεχίστηκαν και στην Ε` τάξη. Το μόνο που κατάφερα ήταν να πείσω τους γονείς του Γιώργου να δεχθούν τη στήριξη του ΚΕΔΔΥ. Στην ΣΤ` τάξη ο Γιώργος πήρε μετεγγραφή σε άλλο σχολείο. Η περίπτωση του Γιώργου με προβλημάτισε έντονα, γιατί ένα κακό ξεκίνημα, μετατράπηκε σε σχολική φοβία που τον ακολούθησε σε όλο το Δημοτικό σχολείο!!!
Ως διευθυντής πάντα κρατούσα μια επικοινωνία με τους μαθητές της Α` τάξης, όποτε μου δινόταν η ευκαιρία. Θυμάμαι ότι τους άρεσε πολύ να τους αφηγούμαι μύθους του Αισώπου, μετά να τους δραματοποιούν και στο τέλος να τους ζωγραφίζουν. Πολλές φορές μάλιστα ερχόταν στο γραφείο μου και μου ζητούσαν να πάω στην τάξη τους και να τους ξαναπώ τον ίδιο μύθο. Όταν είχα άνεση χρόνου δεν τους χαλούσα το χατίρι.
Θα ήθελα ακόμη να αναφερθώ στη συμπεριφορά μερικών γονέων που, αντί να βοηθήσουν τα παιδιά τους τις πρώτες ημέρες στο Δημοτικό, τα αγχώνουν ακόμη περισσότερο. Άλλοι πάλι γονείς μαθαίνουν στα παιδιά τους ανάγνωση και γραφή από το Νηπιαγωγείο, με αποτέλεσμα, όταν πηγαίνουν στο Δημοτικό, να είναι αδιάφορα. Στη συνέχεια, όταν αρχίζει η καινούρια διδακτέα ύλη που τους είναι άγνωστη αιφνιδιάζονται και απογοητεύονται.
Ένα καλό μάθημα πήρα από έναν έμπειρο και καλό δάσκαλο, που η κόρη του ξεκίνησε στην Α` τάξη, χωρίς να έχει γίνει καμιά απολύτως προετοιμασία από το σπίτι. Ως νέος δάσκαλος τότε, θεώρησα ότι ο συνάδελφος έδειξε αδιαφορία, γιατί γνώριζα ότι τα δασκαλοπαίδια, συνήθως, μάθαιναν από τους γονείς τους να γράφουν και να διαβάζουν πριν πάνε στο Δημοτικό. Η απάντηση που μου έδωσε ήταν ρεαλιστική και αφοπλιστική : «Και η δασκάλα με την κόρη μου τι θα κάνουν για μια ολόκληρη χρονιά; »
Αν κάποιο νήπιο από μόνο του εκδηλώνει κάποιο ενδιαφέρον να μάθει μερικά γράμματα ή ακόμη και να διαβάζει και να γράφει, σε τέτοιες περιπτώσεις οι γονείς πρέπει να ικανοποιούν τη μαθησιακή του ανάγκη. Αυτό όμως είναι άλλο πράγμα και δεν έχει καμιά σχέση με τη ματαιοδοξία μερικών γονέων, που επιδιώκουν με έναν συστηματικό τρόπο τα παιδιά τους να μάθουν ανάγνωση και γραφή από το Νηπιαγωγείο, για να ξεχωρίσουν στην Α` τάξη από τους συμμαθητές τους. Ας έχουν υπόψη αυτοί οι γονείς ότι με την άκαιρη αυτή επιλογή, ίσως τους επιφυλάσσουν ένα κακό ξεκίνημα στο Δημοτικό σχολείο.
Οι νηπιαγωγοί θα πρέπει να ενημερώνουν τους γονείς για μερικές απλές ενέργειες που πρέπει να κάνουν μαζί με τα παιδιά τους πριν τον Αγιασμό, που θα τα βοηθήσουν στην ομαλή προσαρμογή τους στην Α` τάξη.
Συγκεκριμένα :
Να επισκεφθούν με το παιδί τους το Δημοτικό σχολείο, ώστε να έχει γνωρίσει από πριν το νέο του περιβάλλον. Αν η επίσκεψη αυτή γίνει μαζί με άλλα υποψήφια πρωτάκια, ακόμη καλύτερα.
Να συζητήσουν με το παιδί τους για τις ομοιότητες και τις διαφορές του Δημοτικού σε σχέση με το Νηπιαγωγείο.
Να ψωνίσουν μαζί με το παιδί τους τα σχολικά είδη και να σεβαστούν τα χρώματα που επιθυμεί.
Να του μιλήσουν για τους νέους φίλους που θα κάνει στο Δημοτικό και για τα ομαδικά παιχνίδια που θα παίζει.
Να του κεντρίσουν το ενδιαφέρον ότι, με τα γράμματα που θα μάθει, θα μπορεί μόνος του να διαβάζει τα αγαπημένα του παραμύθια.
Όλα αυτά, αν τα συνδέσουν και με τα δικά τους θετικά βιώματα από το Δημοτικό σχολείο ακόμη καλύτερα.
Σημαντικό είναι οι γονείς να μη μεταφέρουν στο παιδί τους τις δικές τους ανασφάλειες. Το παιδί, κυρίως, όταν δεν έχει φοιτήσει στο Νηπιαγωγείο, διακατέχεται, λίγο ή πολύ, από το «άγχος του αποχωρισμού.» Όταν εισπράττει και τις ανασφάλειες των γονέων του, το φορτίο γίνεται ακόμη πιο βαρύ.
Οι γονείς πρέπει να συζητάνε με ψυχραιμία τις αγωνίες του παιδιού τους, δίχως όμως να τις μεγεθύνουν και δίχως να τις υποτιμούν. Να εμπιστεύονται το παιδί τους στο σχολείο και να το αφήσουν ήσυχο να σταθεί μόνο του στα πόδια. Μέσα από συγκρούσεις, φιλίες, ομαδικό παιχνίδι, μακριά από τα ελεγκτικά βλέμματα των γονιών, με το δάσκαλο δίπλα του, θα βρει το ρόλο του στην τάξη και θα οικοδομήσει τη δικιά του προσωπικότητα. Η έλλειψη εμπιστοσύνης δε βοηθάει στην ανεξαρτητοποίησή του. Αυτό ας το βάλουν καλά στο μυαλό τους οι υπερπροστατευτικές μητέρες, που τα παιδιά τους φοιτούν ή πρόκειται να φοιτήσουν στην Α` τάξη του Δημοτικού.
Για όσους ασκούν εξουσία
Θα ήθελα κλείνοντας το παρόν άρθρο να επισημάνω ότι η αλαζονική συμπεριφορά του διευθυντή πάντα παραμονεύει, έτοιμη να πλήξει τις συναδελφικές σχέσεις, τις συνεργασίες και την ομαλότητα του σχολείου. Για το λόγο αυτό οι διευθυντές ας έχουν κατά νου το παρακάτω γνωμικό του αρχαίου τραγικού ποιητή Αγάθωνα :
Τον άρχοντα τριών δει μέμνησθαι :
Πρώτον ότι ανθρώπων άρχει.
Δεύτερον ότι κατά νόμους άρχει.
Τρίτον ότι ουκ αεί άρχει.
Ιωάννινα 17 Ιουνίου 2012
Αφήστε μια απάντηση