kantonopou’s blog

«ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ»

του Στυλιανού Γερασίμου, Θεολόγου-Μουσικού

Η Εκκλησία δεν υποτάσσεται στον χρόνο. Ως σώμα Χριστού εισάγει τον κόσμο στην Βασιλεία του Θεού. Αυτή η σύνδεση κόσμου και Βασιλείας του Θεού δημιουργεί την εσχατολογική περίοδο της Εκκλησίας, η οποία συνδέεται με τον λειτουργικό χρόνο στα πλαίσια της Θείας Ευχαριστίας. Στα πλαίσια του λειτουργικού χρόνου η Εκκλησία με τις εορτές, τις κινητές και ακίνητες, αγιάζει την καθημερινότητα του ανθρώπου, γιατί κέντρο του λειτουργικού χρόνου είναι η Θεία Λειτουργία. Όλα εντάσσονται σ’ αυτήν. Και αυτό γιατί οι γιορτές της Εκκλησίας δεν αποτελούν απλά γεγονότα, αλλά ευκαιρίες κοινωνίας με την Εκκλησαία. Με τις ετήσιες γιορτές και τον εβδομαδιαίο εορταστικό κύκλο, ο πιστός ζη στη γη την Βασιλεία του Θεού.

Όμως εκτός από την σχέση των εορτών με την Θεία Λειτουργία θα πρέπη να ξεκαθαρίσουμε τις διακρίσεις των εορτών στον λειτουργικό χρόνο. Οι γιορτές της Εκκλησίας διακρίνονται σε κινητές και ακίνητες. Οι ακίνητες γιορτές συνδέονται με μια συγκεκριμένη ημερομηνία του εκκλησιαστικού έτους, που ξεκινά την 1η Σεπτεμβρίου. Αυτές οι γιορτές σχετίζονται με συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα σωτηριολογικού χαρακτήρα, με τον Ευαγγελισμό, τα Χριστούγεννα, τα Θεοφάνεια, την Μεταμόρφωση, τις Θεομητορικές γιορτές, των Αρχαγγέλων και των αγίων.

Με τις κινητές γιορτές, οι οποίες δεν έχουν σταθερή ημερομηνία, σχετίζεται το Πάσχα, το οποίο επηρεάζει τον λειτουργικό χρόνο, γιατί καθορίζει όλες τις Κυριακές του εκκλησιαστικού έτους. Θα μπορούσαμε να πούμε πως τελικά όλες οι γιορτές του λειτουργικού έτους συγκεντρώνονται στο Πάσχα, την γιορτή της μετάβασης από τον χρόνο στην αιωνιότητα.

Ωστόσο η Εκκλησία ζη τον λειτουργικό χρόνο σε δύο επίπεδα. Στον ετήσιο εορτασμό και τον ημερήσιο. Ο ετήσιος πραγματοποιείται με τις κινητές εορτές, που έχουν ως επίκεντρο το Πάσχα. Δέκα εβδομάδες πριν το Πάσχα αρχίζει το Τριώδιο με την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου και τελειώνει την Κυριακή της Τυρινής, η οποία είναι αφιερωμένη στην εξορία των Πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο.

Ακολουθεί η περίοδος της Μ. Τεσσαρακοστής. Διαρκεί επτά εβδομάδες και είναι περίοδος νηστείας, προσευχής και μετανοίας για τον πιστό. Η λειτουργική τάξη της Μ. Τεσσαρακοστής δημιουργεί το αίσθημα της «εν Χριστώ» σωτηρίας. Το αποκορύφωμα της Μ. Τεσσαρακοστής είναι η Μ. Εβδομάδα, όπου οι πιστοί καλούνται να βιώσουν τα Πάθη του Χριστού και στο τέλος την Ανάσταση. Με την εορτή της Αναστάσεως ξεκινά μια νέα περίοδος που ανήκει στις κινητές εορτές και είναι η περίοδος του Πεντηκοσταρίου. Διαρκεί οκτώ εβδομάδες. Σαράντα ημέρες μετά το Πάσχα εορτάζεται η αγία Ανάληψη του Χριστού. Με αυτό το γεγονός τελειώνεται το έργο της Θείας Οικονομίας. Δέκα ημέρες μετά την Ανάληψη εορτάζεται η Πεντηκοστή. Η Πεντηκοστή είναι η ημέρα της επιφοιτήσεως του Αγίου Πνεύματος και η ημέρα της συστάσεως της Εκκλησίας. Ο κύκλος του Πεντηκοσταρίου κλείνει με την εορτή των Αγίων Πάντων. Η γιορτή αυτή έχει ως στόχο να δείξη ότι όλα όσα έγιναν με τον θάνατο, την Ανάσταση και την Ανάληψη του Κυρίου έγιναν για τον αγιασμό των ανθρώπων. Αυτή η γιορτή αγκαλιάζει όλες τις τάξεις των αγίων.

Υπάρχουν όμως και οι ακίνητες εορτές που τονίζουν την σχέση του χρόνου με την αιωνιότητα. Ο Ευαγγελισμός, τα Χριστούγεννα, τα Θεοφάνεια και οι Θεομητορικές εορτές. Ο Ευαγγελισμός εγκαινιάζει την φανέρωση του μυστηρίου της Θείας ενανθρωπήσεως. Τα Χριστούγεννα είναι η γιορτή της ενανθρωπήσεως. Το φθαρτό ανθρώπινο σώμα ανακαινίζεται με την ενανθρώπηση του Θεού. Ο Θεός έγινε άνθρωπος, για να θεώση τον άνθρωπο. Όσον αφορά την γιορτή των Θεοφανείων είναι αρχαιότερη από των Χριστουγέννων. Αυτή σχετίζεται με την φανέρωση της Αγίας Τριάδος. Ο Χριστός που βαπτίζεται από τον Ιωάννη, μαρτυρείται ως Υιός του Θεού με την φωνή του Πατρός και την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος με την μορφή περιστεράς. Επίσης η Μεταμόρφωση κατέχει ιδιαίτερη θέση στον λειτουργικό χρόνο, γιατί η Μεταμόρφωση του Χριστού ανακαινίζει όλη την κτίση. Σ’ αυτό το γεγονός οι μαθητές του Χριστού είδαν την δόξα της Θεότητος.

Ο εβδομαδιαίος η ημερήσιος κύκλος αφορά τους αγίους, που η τιμή τους επαναλαμβάνεται κάθε εβδομάδα. Η Δευτέρα είναι η ημέρα των Αρχαγγέλων, η Τρίτη του Τιμίου Προδρόμου, η Τετάρτη της Παναγίας, η Πέμπτη των αγίων Αποστόλων και του αγίου Νικολάου. Η Παρασκευή και το Σάββατο διατηρούν τον χαρακτήρα που έχουν και την Μ. Εβδομάδα. Το Σάββατο έχει λειτουργικό χαρακτήρα, γιατί συνδέεται με την ανάμνηση των κεκοιμημένων. Και την Μ. Τεσσαρακοστή που δεν επιτρέπεται η τέλεση της Θείας Ευχαριστίας, τελείται μόνο το Σάββατο.

Η μοναδική όμως γιορτινή ημέρα για την Εκκλησία είναι η ογδόη ημέρα, η Κυριακή. Η Ανάσταση του Κυρίου επαναλαμβάνεται κάθε Κυριακή. Κάθε Κυριακάτικη Λειτουργία είναι μία και μοναδική Ανάσταση. Σε κάθε Κυριακάτικη Θεία Λειτουργία το παρόν συνάπτεται με το παρελθόν και το μέλλον.

Επιπλέον ο λειτουργικός χρόνος φανερώνεται στην Εκκλησία με την εικονογραφία. Ιστορικά πρόσωπα εικονίζονται σε μια προοπτική αιωνιότητας, γιατί και αυτά συνδέονται με τον εορταστικό κύκλο και συνεπώς και με την Θεία Ευχαριστία. Αυτά τα εικονιζόμενα ιστορικά πρόσωπα, που αφορούν όλες τις τάξεις των αγίων, μαζί με τους εκκλησιαζομένους πιστούς αποτελούν μια θεανθρώπινη κοινωνία και προτύπωση της σύνδεσης του κτιστού με το άκτιστο, που υπερβαίνει τον χώρο και τον χρόνο.–

http://www.parembasis.gr/2006/06_09_18.htm