Του Αναστασίου Τασινού
Εισαγωγή
Το θεσμό του σχολικού συμβούλου τον γνώρισα ως δάσκαλος για δεκαεφτά χρόνια και ως διευθυντής σχολείου για οκτώ χρόνια. Επιπλέον, υπήρξα και ο ίδιος σχολικός σύμβουλος για τέσσερα χρόνια. Οι τρεις αυτές διαφορετικές θέσεις ευθύνης μου έδωσαν τη δυνατότητα να έχω μια πληρέστερη εικόνα για τη λειτουργία του θεσμού στη σχολική πράξη.
Με το παρόν άρθρο γίνεται μια προσπάθεια προσέγγισης του έργου του σχολικού συμβούλου, μέσα από τις προσωπικές μου διαδρομές στη Δημοτική εκπαίδευση.
Ακόμη, τονίζεται η αναγκαιότητα ενός νέου θεσμικού πλαισίου, που θα υποστηρίζει καλύτερα το έργο του σχολικού συμβούλου και επισημαίνεται η αρνητική στάση των συνδικαλιστών στο θέμα της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών.
Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τον επιθεωρητή, όπως τον γνώρισα ως νεοδιόριστος δάσκαλος για τρία χρόνια. Καταθέτω και τη μοναδική έκθεση αξιολόγησής μου που υπάρχει στον υπηρεσιακό μου φάκελο (συντάχτηκε το 1981), θεωρώντας ότι συμβάλλει στην αποτύπωση του εποπτικού έργου του επιθεωρητή, λίγο πριν αντικατασταθεί από το σχολικό σύμβουλο.
Επιπροσθέτως, γίνεται αναφορά και στην παραίτηση μου από τη θέση του σχολικού συμβούλου με την οποία ολοκληρώνεται, πριν την ώρα της, η θητεία μου στη Δημοτική εκπαίδευση.
Το έργο του σχολικού συμβούλου
«Σύμβουλε, μίλα μας με τη γλώσσα του δασκάλου!», μου είπε μια μάχιμη δασκάλα λίγο πριν την έναρξη επιμορφωτικής ημερίδας, που είχα διοργανώσει στην εκπαιδευτική μου περιφέρεια. Με εντυπωσιακή απλότητα εξέφρασε τον τρόπο επικοινωνίας που θα ήθελε να έχει με το σχολικό σύμβουλο κατά τη διάρκεια της ημερίδας, εκφράζοντας ταυτόχρονα και την επιθυμία των συναδέλφων της.
Το έργο του σχολικού συμβούλου είναι πολύπλευρο, απαιτεί γνώσεις, διδακτική εμπειρία σχολικής τάξης, καλή επικοινωνία με τους εκπαιδευτικούς και ικανότητα συνεργασίας με όλους τους φορείς που εμπλέκονται στη σχολική μάθηση. Σε γενικές γραμμές θα μπορούσαμε να πούμε ότι το έργο του σχολικού συμβούλου είναι επιμορφωτικό, συμβουλευτικό, ερευνητικό και αξιολογικό. Παρακάτω θα αναφερθώ αναλυτικά στις τέσσερις αυτές παραμέτρους, στηριζόμενος κυρίως στις προσωπικές εμπειρίες απ` το πεδίο της σχολικής πράξης.
α. Επιμορφωτικό έργο
Ο σχολικός σύμβουλος με την έναρξη της σχολικής χρονιάς, αλλά και κατά τη διάρκειά της, πρέπει να φροντίζει για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών της περιφέρειάς του. Πριν αρχίσουν τα μαθήματα, το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου, ενδείκνυται για την πραγματοποίηση μιας επιμορφωτικής ημερίδας για όλους τους εκπαιδευτικούς. Στη διάρκεια του διδακτικού έτους μπορούν επίσης να πραγματοποιούνται μέχρι δύο ημερίδες σε εργάσιμες ημέρες, σύμφωνα με τη Σχολική Νομοθεσία. Η τελευταία όμως εβδομάδα του σχολικού έτους (από 16 Ιουνίου έως 20 Ιουνίου) δεν προσφέρεται για επιμόρφωση, καθόσον υπάρχει μειωμένη διάθεση των εκπαιδευτικών, λόγω της κόπωσής τους κατά τη διάρκεια του διδακτικού έτους.
Οι επιμορφωτικές ημερίδες πρέπει να είναι καλά οργανωμένες και να ελέγχεται η παρουσία όλων των εκπαιδευτικών από το σχολικό σύμβουλο. Είναι αδιανόητο και προκλητικό να κλείνουν τα σχολεία για επιμόρφωση και την ίδια στιγμή να γεμίζουν οι καφετέριες από εκπαιδευτικούς, δίπλα από το χώρο που πραγματοποιείται η επιμορφωτική ημερίδα. Βέβαια, αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος. Η άλλη είναι ότι κάτι δεν πάει καλά με τους εισηγητές της συγκεκριμένης ημερίδας, γιατί οι δάσκαλοι με τη μεγάλη φυγή συνήθως δείχνουν τη δυσφορία τους για την ποιότητα της ημερίδας. Το μήνυμα αυτό πρέπει να το εισπράττει ο σχολικός σύμβουλος, ώστε στο μέλλον να είναι πιο προσεκτικός στην επιλογή των ομιλητών, οι οποίοι σε τελική ανάλυση καθορίζουν και την ποιότητα της ημερίδας. Δεν μπορεί για παράδειγμα οι ομιλητές να προβάλλουν σε μια ηλεκτρονική οθόνη τις εισηγήσεις τους και απλώς να τις διαβάζουν κατά γράμμα μεγαλόφωνα. Τέτοιες εισηγήσεις όχι μόνον δεν προσφέρουν, αλλά εκνευρίζουν τους εκπαιδευτικούς. Η προβολή προτάσεων και σχεδίων στην ηλεκτρονική οθόνη πρέπει να γίνεται με φειδώ και σύνεση, ώστε να βοηθάει συμπληρωματικά τον εισηγητή.
Θα ήθελα να αναφερθώ αναλυτικά στην επιμορφωτική ημερίδα που διοργάνωσα, το Νοέμβριο του 2007, στην εκπαιδευτική μου περιφέρεια για τα σχολικά βιβλία, τα οποία εισήχθησαν στο Δημοτικό Σχολείο τα έτη 2006 και 2007. Σκοπός μου ήταν, μέσα από τις διδασκαλίες συγκεκριμένων μαθημάτων, οι δάσκαλοι να αντιληφθούν τι το καινούργιο έφερναν τα νέα βιβλία στη διδακτική πράξη. Πραγματοποίησα την ημέρα εκείνη τρεις δειγματικές διδασκαλίες σε επίπεδο εικονικής τάξης :
Η πρώτη διδασκαλία αφορούσε τα Μαθηματικά της ΣΤ` τάξης, το 21ο κεφάλαιο «Ισοδύναμα κλάσματα». Στόχος μου ήταν οι δάσκαλοι να μάθουν να χρησιμοποιούν τις δύο δραστηριότητες που υπάρχουν στην αρχή του κάθε κεφαλαίου, ώστε οι μαθητές να εμπλέκονται από την αρχή ενεργά στη διαδικασία αφομοίωσης του νέου μαθήματος. Στη συνέχεια τονίστηκε η οργάνωση της μαθηματικής γνώσης από το δάσκαλο, με την ενεργή συμμετοχή των μαθητών. Και τέλος επισημάνθηκε μέσα από τις εφαρμογές η πρακτική αξία της νέας γνώσης στην καθημερινότητα της ζωής. Οι παραπάνω ενέργειες απαιτούν από το δάσκαλο μια μεικτή μορφή διδασκαλίας. Συγκεκριμένα την εναλλαγή της μετωπικής διδασκαλίας με την ατομική και ομαδική εργασία. Μέσα από τη συγκεκριμένη διδασκαλία προσπάθησα να μεταφέρω στους δασκάλους τη φιλοσοφία των συγγραφέων των νέων βιβλίων Μαθηματικών, όχι μόνον της ΣΤ` τάξης, αλλά και των υπολοίπων τάξεων του Δημοτικού.
Η δεύτερη διδασκαλία αφορούσε τα Φυσικά της Ε` τάξης, το κεφάλαιο «Η ατμοσφαιρική πίεση». Στόχος μου ήταν μέσα από τη διδασκαλία του συγκεκριμένου κεφαλαίου οι δάσκαλοι να μάθουν να χρησιμοποιούν το «ερευνητικά εξελισσόμενο μοντέλο διδασκαλίας». Η δομή του «Τετραδίου Εργασιών» των Φυσικών (που είναι και το βασικό εργαλείο στη διαδικασία αφομοίωσης του νέου μαθήματος) απαιτεί από το δάσκαλο να εφαρμόζει το ερευνητικά εξελισσόμενο μοντέλο διδασκαλίας, ώστε να μεθοδεύεται η ερευνητική δουλειά στο σχολείο. Η ίδια φιλοσοφία υπάρχει και στη διδασκαλία των Φυσικών της ΣΤ` τάξης.
Η τρίτη διδασκαλία αφορούσε τη Γλώσσα της Β` τάξης. Δίδαξα το πρώτο μάθημα από την ενότητα «Στο δρόμο για το σχολείο». Στόχος μου ήταν οι δάσκαλοι να αντιληφθούν τη δομή των ενοτήτων του βιβλίου της Γλώσσας. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκα στη σημασία των στόχων που τίθενται με σαφήνεια στην αρχή της κάθε ενότητας, στις ερωτήσεις κατανόησης και νοηματικής επεξεργασίας που συνοδεύουν το κάθε κείμενο, στην παραγωγή γραπτού λόγου, στην τεχνική αυτοδιόρθωσης, στην καινοτομία του πίνακα αυτοαξιολόγησης του μαθητή, στο τρόπο χρήσης του λεξικού, στη ρεαλιστική χρήση του τετραδίου εργασιών (ανάλογα με το επίπεδο των μαθητών) και στις δραστηριότητες που μπορεί να γίνονται και να συνδέονται διαθεματικά με άλλα μαθήματα και σχέδια εργασίας. Όλες οι παραπάνω αναφορές έγιναν μέσα από τη δειγματική διδασκαλία του συγκεκριμένου μαθήματος και τονίστηκε ότι οι ίδιες περίπου δραστηριότητες υπάρχουν και στα υπόλοιπα βιβλία της Γλώσσας του Δημοτικού.
Την ίδια μεθοδολογία είχαν οι εισηγήσεις μου και στις ημερίδες για την «Ευέλικτη Ζώνη» και τη «Διαθεματική Προσέγγιση της Γνώσης». Με συγκεκριμένα σχέδια εργασίας γινόταν οι διδασκαλίες σε επίπεδο εικονικής τάξης. Στην ημερίδα μάλιστα για την Ευέλικτη Ζώνη χρησιμοποίησα ως εισηγητή και έναν μάχιμο δάσκαλο που διακρίθηκε στη σχολική πράξη. Μας μετέφερε τις δικές του εμπειρίες από ένα σχέδιο εργασίας που υλοποίησε με τους μαθητές του με θέμα «Τα μανιτάρια». Μίλησε με «τη γλώσσα του δασκάλου» και προκάλεσε το ενδιαφέρον στους συναδέλφους του.
Εκτός από τις ημερίδες ο σχολικός σύμβουλος μπορεί να πραγματοποιεί και συσκέψεις με τους εκπαιδευτικούς στα σχολεία (στο μεγάλο διάλειμμα ή στις ώρες από 12.00 έως 14.00), σε συνεργασία πάντα με το διευθυντή του σχολείου, ώστε να διασφαλίζεται η παρουσία όλων των εκπαιδευτικών και η ασφάλεια των μαθητών.
β. Συμβουλευτικό έργο
Την ημέρα του Αγιασμού ο σχολικός σύμβουλος πρέπει να παρευρεθεί σε κάποιο σχολείο και να απευθύνει χαιρετισμό, δίνοντας το μήνυμα ότι θα είναι δίπλα στους δασκάλους, στους μαθητές και τους γονείς κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.
Οι επισκέψεις του σχολικού συμβούλου στα σχολεία πρέπει να είναι καλά προετοιμασμένες στα θέματα που πρόκειται να συζητήσει με τους δασκάλους, για να αφήνουν κάποιο παιδαγωγικό και διδακτικό όφελος.
Αν ο σχολικός σύμβουλος κρίνει ότι πρέπει να κάνει κάποια δειγματική διδασκαλία σε κάποιο δάσκαλο, θα πρέπει από την προηγούμενη ημέρα να έχει προετοιμαστεί καλά για το συγκεκριμένο μάθημα. Θα πρέπει ακόμη να γνωρίζει το σύνολο των μαθητών της τάξης, τους μαθητές που αδυνατούν να ανταποκριθούν στo πρόγραμμα των μαθημάτων, τον αριθμό των αλλοδαπών μαθητών κ.τ.λ. Έτσι η διδασκαλία του θα προσαρμοστεί στο ρεαλιστικό πλαίσιο του επιπέδου της τάξης. Στη συνέχεια πρέπει να ακολουθήσει ένας γόνιμος διάλογος, ώστε να επιτευχθεί ένας προβληματισμός, που είναι και το ζητούμενο μιας δειγματικής διδασκαλίας.
Το ίδιο καλά πρέπει να είναι προετοιμασμένος και όταν πρόκειται να παρακολουθήσει τη διδασκαλία κάποιου δασκάλου, ώστε οι παρατηρήσεις του να είναι εύστοχες. Θα πρέπει ακόμη να μη διστάζει να υποβάλλει μερικές βασικές ερωτήσεις στους μαθητές, προκειμένου να διαπιστώνει τις μαθησιακές ελλείψεις που έχει η συγκεκριμένη τάξη. Δεν μπορεί για παράδειγμα ο δάσκαλος να διδάσκει Μαθηματικά στις μεγάλες τάξεις και η πλειοψηφία των μαθητών να αγνοούν την προπαίδεια. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο ο σύμβουλος πρέπει να το εντοπίσει και να το επισημάνει στο δάσκαλο της τάξης.
Δειγματικές διδασκαλίες θα πρέπει να έχει πάντα στον προγραμματισμό του ο σχολικός σύμβουλος, κυρίως για τους νεοδιόριστους και τους αναπληρωτές, που έχουν και τη μεγαλύτερη ανάγκη. Να τους ενθαρρύνει στα πρώτα τους βήματα, ώστε να μην έχουν φόβους και ανασφάλειες και το κυριότερο να διδάσκονται από τα λάθη τους. Να μην ξεχνά ποτέ τις δικές του ανασφάλειες ως νεοδιόριστος, γιατί τότε θα προσεγγίζει καλύτερα τους νέους εκπαιδευτικούς. Να τους προσγειώνει στην πραγματικότητα, απομυθοποιώντας την «τέλεια διδασκαλία», που μερικοί εκπαιδευτικοί – κυρίως νέοι – τρέφουν αυταπάτες ότι καθημερινά επιτυγχάνεται, αρκεί να εφαρμόζουν μια άκαμπτη καθημερινή διδακτική φόρμα. Η καλή διδασκαλία έχει σχέση με μια αέναη δυναμική, είναι ανοιχτή στην έμπνευση, στο απρόοπτο και στην καινοτομία. Προϋποθέτει μια πολύ καλή προετοιμασία του δασκάλου από το σπίτι και εκούσια εμπλοκή των μαθητών στο σχολείο. Οι δάσκαλοι πρέπει να αποχτήσουν την καλή συνήθεια να προετοιμάζονται πολύ καλά σε όλα τα μαθήματα από το σπίτι. Έτσι δεν θα πελαγοδρομούν στην τάξη, δεν θα εκνευρίζονται με τους μαθητές τους και θα είναι πιο αποδοτικοί στο έργο τους. Ένα έργο που καταξιώνεται πρώτα στα μάτια των μαθητών και μετά σε όλους τους άλλους. Και η καταξίωση αυτή είναι ο μεγαλύτερος έπαινος για το δάσκαλο!
Ακόμη θα συνιστούσα σε έναν νέο σχολικό σύμβουλο και τα εξής:
Να είναι πάντα διαθέσιμος, όταν κάποιος δάσκαλος τον καλέσει στην τάξη του για κάποιον μαθητή που παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες και προβλήματα συμπεριφοράς. Πιθανόν να χρειάζεται μια πιο εξειδικευμένη βοήθεια ή γνωμάτευση από το Κέντρο Διάγνωσης Διαφοροδιάγνωσης και Υποστήριξης (ΚΕΔΔΥ).
Να επισκέπτεται τακτικά τα πρωινά και τα ολοήμερα σχολεία της περιφέρειάς του, έχοντας εκ των προτέρων ορίσει τους συγκεκριμένους στόχους αυτών των επισκέψεων.
Να συμβουλεύει τους ωρομίσθιους εκπαιδευτικούς των ειδικοτήτων του πρωινού και του ολοήμερου σχολείου, κυρίως σε θέματα παιδαγωγικής συμπεριφοράς. Από την αρχή της σχολικής χρονιάς πρέπει να είναι δίπλα τους, καθόσον, αρκετοί από αυτούς, δεν έχουν εμπειρία σχολικής τάξης και κάνουν σοβαρά παιδαγωγικά λάθη (π.χ. χρησιμοποιούν λεκτική βία, βγάζουν τους μαθητές έξω από την τάξη, φωνάζουν πολύ δυνατά κ.τ.λ.)
Να ζητά από τους διευθυντές και τους δασκάλους όλες οι αίθουσες διδασκαλίας να έχουν αναρτημένους τους ανάλογους χάρτες Γεωγραφίας.
Να ελέγχει, αν το σχολείο έχει τα απαραίτητα εποπτικά μέσα διδασκαλίας και αν οι δάσκαλοι τα χρησιμοποιούν. (Χάρτες, υδρόγειο σφαίρα, αριθμητήριο, καρτέλες για την Α` τάξη, γεωμετρικά όργανα, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, CD, DVD, projector, εκπαιδευτικό λογισμικό, μουσικά όργανα, υλικό για αριστερόχειρες μαθητές κ.τ.λ.)
Να τονίζει στους εκπαιδευτικούς να μη ζητάνε ποτέ απομνημόνευση κειμένων από τους μαθητές, ώστε να απελευθερώνεται η κριτική τους σκέψη και η πρωτοβουλία.
Να επισημαίνει στους εκπαιδευτικούς να μην επιβραβεύουν με ψεύτικο τρόπο τους μαθητές, προκειμένου να τους ενθαρρύνουν. Το γεγονός της υποκριτικής επιβράβευσης το αντιλαμβάνονται οι μαθητές και το εισπράττουν ως ένα «φιλοδώρημα» που δεν το αξίζουν.
Να παροτρύνει τους εκπαιδευτικούς να καλλιεργούν στους μαθητές τη φιλαναγνωσία και να έχουν δανειστική βιβλιοθήκη στην τάξη τους.
Να ενδιαφέρεται για τα καινοτόμα προγράμματα που γίνονται στα σχολεία, να τα ενθαρρύνει και να παρευρίσκεται, όταν παρουσιάζονται από τους μαθητές.
Να δείχνει ιδιαίτερη μέριμνα για την πορεία της Α` τάξης στο πρώτο τρίμηνο, επισημαίνοντας στο δάσκαλο να προσέχει τα πρωτάκια να διαβάζουν συνεχόμενα, χωρίς να τονίζουν έντονα τις συλλαβές.
Να τιμά με την παρουσία του τις γιορτές, τις πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις των σχολείων και της τοπικής κοινωνίας.
Να επισημαίνει στους δασκάλους να μη δέχονται δώρα από τους μαθητές, γιατί, εκτός του ότι πλήττονται οι παιδαγωγικές σχέσεις, μπορεί να δημιουργηθούν και προβλήματα στην οικογένεια. Θυμάμαι μια μαθήτρια της Α` τάξης που έκλαιγε ένα πρωί που πήγαινε στο σχολείο, γιατί η μητέρα της δεν είχε αγοράσει δώρο για τη δασκάλα της.
Να ικανοποιεί το αίτημα των δασκάλων και των γονέων, που θα ήθελαν να έχουν μαζί του μία κατ` ιδίαν συνάντηση στο γραφείο του. Είναι μερικά πράγματα που πρέπει να λέγονται ιδιαιτέρως και με άνεση χρόνου.
Να τονίζει στους δασκάλους την ειδική βοήθεια που έχουν ανάγκη μερικοί μαθητές, όταν αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα.
Θυμάμαι, σε μια επίσκεψη που έκανα ως σχολικός σύμβουλος σε ένα σχολείο, έμαθα ότι ένας μαθητής της Β` τάξης πρόσφατα είχε χάσει τη μητέρα του. Ζήτησα να μάθω από τη δασκάλα, αν έκανε κάτι για να στηρίξει το μικρό μαθητή. Ήταν εντυπωσιακό αυτό που μου είπε ! Μερικές ημέρες μετά το θλιβερό συμβάν, εμφανίστηκε στην τάξη έχοντας μαζί της φουσκωμένα μπαλόνια με ήλιο, ένα για κάθε μαθητή και ένα για τον εαυτό της. Είπε σε όλους να γράψουν ένα μήνυμα για τη μητέρα του μαθητή που έφυγε από τη ζωή, να το κολλήσουν στο μπαλόνι τους για να το στείλουν στον ουρανό. Το ίδιο έκανε και ο μαθητής που έχασε τη μητέρα του. Στη συνέχεια όλοι μαζί με τα μπαλόνια στα χέρια τους βγήκαν στην αυλή του σχολείου και τα ελευθέρωσαν. Τα κοιτούσαν μέχρι που χάθηκαν ψηλά στον ουρανό. Η εσωστρέφεια του πένθους για το μικρό μαθητή εκείνη τη στιγμή έπαψε να υπάρχει, καθώς ένιωθε και τους άλλους να νιώθουν τον πόνο του. Κι αυτό έχει τη μεγαλύτερη σημασία σε τέτοιες τραγικές καταστάσεις!
Επιβράβευσα τη δασκάλα για το πολύ ωραίο αυτό εύρημα με τα μπαλόνια, γιατί συμμετείχαν όλοι οι μαθητές στο πένθος. Με ειλικρίνεια μου απάντησε ότι η καλή αυτή πρακτική έγινε καθ` υπόδειξη της παιδοψυχολόγου στην οποία απευθύνθηκε. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να μαθαίνει σπουδαία πράγματα για δύσκολες περιπτώσεις μαθητών, όταν απευθύνεται σε ειδικούς επιστήμονες, όπως παιδοψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς κ.τ.λ. Το ΚΕΔΔΥ για παράδειγμα διαθέτει τέτοιους επιστήμονες.
Σε τέτοιες περιπτώσεις καλό είναι να πραγματοποιείται και μια επίσκεψη στο σπίτι της οικογένειας για συλλυπητήρια από όσους μαθητές το επιθυμούν, συνοδεία του δασκάλου της τάξης. Είναι μια ενέργεια που απαλύνει τον πόνο του μαθητή και τον βοηθάει να σταθεί ξανά στα πόδια του. Ως δάσκαλος είχα μια ανάλογη εμπειρία με την Άννα, μαθήτρια της ΣΤ` τάξης, που έχασε τον πατέρα της. Όλοι οι μαθητές με ακολούθησαν για συλλυπητήρια στο σπίτι της και διαπίστωσα από πρώτο χέρι πόσο σημαντική ήταν για τη μαθήτρια η επίσκεψη της τάξης !
Ακόμη, ο δάσκαλος θα πρέπει να διαβάζει στην τάξη και μερικά αποσπάσματα από λογοτεχνικά κείμενα με πρωταγωνιστές ορφανά παιδιά, που στάθηκαν στα πόδια τους και πέτυχαν στη ζωή τους. Την καλή αυτή πρακτική εφήρμοσα ως δάσκαλος, όταν έμαθα ότι η Μαρία, μαθήτρια της ΣΤ` τάξης, επιβίωσε από ένα τραγικό αυτοκινητικό δυστύχημα, στο οποίο σκοτώθηκαν και οι δύο γονείς της. Την ανατροφή της ανέλαβαν ο παππούς και η γιαγιά. Η Μαρία επηρεασμένη ίσως από τα κείμενα με τα ορφανά παιδιά (τα οποία παρακολουθούσε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον), επέλεξε να ασχοληθεί με το λογοτεχνικό γράψιμο, γεγονός το οποίο επιβράβευσα.
Συνήθως, οι δάσκαλοι αποφεύγουν να θίγουν στην τάξη καταστάσεις που έχουν σχέση με απώλεια συγγενικού προσώπου του μαθητή ή μερικές φορές τις θίγουν με λαθεμένο τρόπο. Η απώθηση του πένθους από τη μια μεριά ή το παρατεταμένο πένθος από την άλλη, είναι δύο ακραίες καταστάσεις που δε βοηθούν τους μικρούς μαθητές να συνέλθουν από το σοκ που υπέστησαν. Το πένθος όταν κάνει τον κύκλο του στο σωστό χρόνο, χωρίς εσωστρέφεια, δύσκολα αργότερα δημιουργεί ετεροχρονισμένες παρενέργειες.
Εκείνο που θεωρώ υπερβολικό είναι τα συνεχόμενα λόγια παρηγοριάς του δασκάλου προς το μαθητή, όπως για παράδειγμα : μη στενοχωριέσαι παιδί μου, όλα θα περάσουν, όλα θα πάνε καλά, η ζωή συνεχίζεται κ.τ.λ. Χρειάζονται και πρακτικές ενέργειες, όχι μόνον λόγια.
Το συμβουλευτικό έργο απαιτεί την καλή συνεργασία του σχολικού συμβούλου με όλους τους φορείς που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα με τη σχολική πράξη.
Ιδιαίτερη αξία έχει και η συνεργασία όλων των σχολικών συμβούλων του ιδίου νομού. Η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ τους, η κοινή οργάνωση επιμορφωτικών ημερίδων, η αλληλοβοήθεια, όλα αυτά συμβάλλουν στην καλύτερη παιδαγωγική και διδακτική στήριξη των εκπαιδευτικών.
γ. Ερευνητικό έργο
Ο σχολικός σύμβουλος έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα στην υλοποίηση ερευνητικού έργου, γιατί είναι σε διαρκή επικοινωνία με πολλούς μάχιμους εκπαιδευτικούς. Το γεγονός αυτό δεν πρέπει να το αφήνει ανεκμετάλλευτο.
Τέσσερα χρόνια ως σχολικός σύμβουλος ασχολήθηκα με τέσσερα ερευνητικά προγράμματα. Το πρώτο ερευνητικό πρόγραμμα αφορούσε την εφαρμογή της ευέλικτης ζώνης στο Δημοτικό σχολείο, το δεύτερο πρόγραμμα αφορούσε τη λειτουργικότητα των σχολικών βιβλίων στη διδακτική πράξη, το τρίτο πρόγραμμα αφορούσε τα δασκαλοπαίδια και το τέταρτο πρόγραμμα τους αριστερόχειρες μαθητές. Για τα εν λόγω θέματα είχα ήδη συγκεντρωμένο αρκετό υλικό από τη μάχιμη διδασκαλία. Ως σχολικός σύμβουλος όμως μου δόθηκε η δυνατότητα να το εμπλουτίσω ακόμη περισσότερο και να το αξιοποιήσω.
δ. Αξιολογικό έργο
Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου που ζητάει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο από τους σχολικούς συμβούλους (στην ειδική φόρμα της προσωπικής τους ετήσιας έκθεσης για την εκπαιδευτική τους περιφέρεια), έχει σχέση μόνον με την αξιολόγηση του μαθητή. Δεν γίνεται καμία απολύτως νύξη στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Είναι ένα θέμα που θεωρείται «απαγορευμένο» ή καλύτερα «επικηρυγμένο» από τους συνδικαλιστές.
Στην εκπαιδευτική μου περιφέρεια διαπίστωσα (από ανάλογο ερωτηματολόγιο που έθεσα) ότι η πλειοψηφία των δασκάλων θέλουν να αξιολογούν τους μαθητές τους, τα επιμορφωτικά προγράμματα και τον επιμορφωτή τους. Οι ίδιοι όμως αρνούνται τη δικιά τους αξιολόγηση, ακόμη και την αυτοαξιολόγηση. Ως σχολικός σύμβουλος που συμμετείχα στο πιλοτικό πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας για την αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας το έτος 2010, δεν κατάφερα να βρω ούτε ένα σχολείο που να θέλει οικειοθελώς να συμμετάσχει. Ούτε όμως και οι άλλοι δύο συνάδελφοί μου σχολικοί σύμβουλοι, των άλλων εκπαιδευτικών περιφερειών του νομού, κατάφεραν να βρουν κάποιο σχολείο.
Ο Νόμος 1304/ 1982 που κατήργησε το θεσμό του επιθεωρητή, γράφει για το σχολικό σύμβουλο, στο άρθρο 1, παράγραφος 2 – στ`, ότι «μετέχει στη διαδικασία αξιολόγησης του διδακτικού προσωπικού και κατά περίπτωση στα αρμόδια συλλογικά όργανα». Παρόλα αυτά, ουδεμία κυβέρνηση τόλμησε να εφαρμόσει για τριάντα χρόνια την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού ! Έτσι, από το ένα άκρο του ασύδοτου επιθεωρητή, βρεθήκαμε στο άλλο άκρο του αποδυναμωμένου θεσμικά σχολικού συμβούλου, που δυσκολεύεται να επιτελέσει το έργο του. Κάπου όμως στη μέση βρίσκεται η λύση. Σήμερα όλα έχουν αφεθεί στην καλή θέληση των εκπαιδευτικών. Κι αν αυτή υπάρχει, έχει καλώς. Αν όχι, τότε τι γίνεται ; Με απλά λόγια και χωρίς περιστροφές, χρειάζεται αξιολόγηση όλης της ιεραρχίας της εκπαίδευσης, μέσα σε ένα πλαίσιο με ασφαλιστικές δικλείδες, που θα περιορίζει τα φαινόμενα αδικιών, αυθαιρεσιών και κατάχρησης εξουσίας, ώστε ο επιθεωρητής που έφυγε από την πόρτα να μην επιστρέψει από το παράθυρο.
Η αναγκαιότητα ενός νέου θεσμικού πλαισίου
Δεν είναι στις επιδιώξεις του παρόντος άρθρου να προσδιορίσει αναλυτικά το νέο πλαίσιο που έχει ανάγκη ο θεσμός του σχολικού συμβούλου, αλλά να αναδείξει την αναγκαιότητά του. Το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο έχει προ πολλού εξαντλήσει την όποια χρησιμότητα είχε, όταν εισήχθη στην εκπαίδευση.
Η μακρόχρονη εμπειρία μου στη Δημοτική εκπαίδευση με δίδαξε ότι, δίχως να υπάρχει αξιολόγηση στην ιεραρχία της εκπαίδευσης, αναβάθμιση δε γίνεται. Κανείς δε θέλει να έχει κανέναν πάνω απ` το κεφάλι του, αλλά έτσι τίποτε δεν προχωράει. Δεν είναι τυχαίο ότι πιάσαμε πάτο στη Δημόσια εκπαίδευση.
Παλαιότερα, οι αξιολογικές εκθέσεις των εκπαιδευτικών συνδεόταν με τη μισθολογική και υπαλληλική εξέλιξη και έγραψαν τη δικιά τους αρνητική ιστορία. Σήμερα, η γενικευμένη απαξίωση της ιεραρχίας της εκπαίδευσης, γράφει επίσης τη δικιά της αρνητική ιστορία.
Τότε, ο επιθεωρητής διέθετε τόσο μεγάλη θεσμική εξουσία και χωρίς καμιά ασφαλιστική δικλείδα στην άσκησή της, που ακόμη οι παλιοί δάσκαλοι έχουν να λένε τις δικές τους πονεμένες ιστορίες. Τώρα, ο σχολικός σύμβουλος ουσιαστικά δεν έχει καμιά θεσμική εξουσία, οπότε πηγάζουν άλλες ευτράπελες ιστορίες.
Δεν χρειάζεται καμιά βαθυστόχαστη ανάλυση για να συμπεράνουμε ότι και τότε υπήρχε και τώρα υπάρχει έλλειψη μέτρου και ασφαλιστικών δικλείδων στην οργάνωση του θεσμού.
Η τρομοκρατία του επιθεωρητή δημιούργησε στο παρελθόν εκπαιδευτικούς φοβισμένους και υποταχτικούς, οι οποίοι με τη σειρά τους τρομοκρατούσαν τους μαθητές. Στην αλυσίδα αυτή της τρομοκρατίας οι πιο ευάλωτοι ήταν οι μικροί μαθητές, που μερικοί από αυτούς σταμάτησαν το σχολείο από τη λεκτική και σωματική βία των εκπαιδευτικών. Μόνο σε ένα πλαίσιο πραγματικής ελευθερίας, όπου δεν θα βρίσκουν έδαφος οι ακραίες συμπεριφορές (της ασυδοσίας και της καταπίεσης), μπορούν να αναδειχθούν οι καλύτεροι εκπαιδευτικοί και να ανθίσουν οι καλύτεροι μαθητές. Αυτό όμως το πλαίσιο δεν μπορεί να οικοδομηθεί μόνο με την καλή θέληση των εκπαιδευτικών.
Εύλογα, λοιπόν, μετά τριάντα χρόνια εφαρμογής του θεσμού του σχολικού συμβούλου αναρωτιέται κανείς :
Το πέρασμα από τον επιθεωρητή στο σχολικό σύμβουλο ήταν πράγματι μια ειλικρινής προσπάθεια για μια καλύτερη στήριξη του παιδαγωγικού και διδακτικού έργου ;
Μήπως διαχρονικά οι συνδικαλιστές ενδιαφέρονται οι εκπαιδευτικοί να μην έχουν κανέναν πάνω απ` το κεφάλι τους ;
Γιατί σήμερα η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών αρνείται ακόμη και την αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας ;
Μήπως οι ακρότητες και οι αυθαιρεσίες των επιθεωρητών στο παρελθόν, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για τη σημερινή αρνητική στάση των εκπαιδευτικών και κυρίως των συνδικαλιστών σε κάθε είδους αξιολόγηση ;
Μήπως η σημερνή απαξίωση των σχολικών συμβούλων από ένα μέρος των εκπαιδευτικών συμβαίνει, γιατί πληρώνουν τις αμαρτίες των προκατόχων τους επιθεωρητών ;
Τελικά, το πέρασμα από τον επιθεωρητή στο σχολικό σύμβουλο ωφέλησε το μαθητή και το δάσκαλο ;
Όλα τα παραπάνω ερωτήματα επιζητούν τεκμηριωμένες και υπεύθυνες απαντήσεις, ώστε να υπάρξει ένα νέο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας του σχολικού συμβούλου, που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των καιρών μας.
Το παράδοξο με μερικούς δασκάλους σήμερα είναι ότι, ενώ απαξιώνουν τους σχολικούς συμβούλους ότι δεν εργάζονται, την ίδια στιγμή δεν τους θέλουν στα σχολεία τους ούτε για μία ημέρα ! Είναι γαντζωμένοι στη δική τους φορμαλιστική, καθημερινή άκαμπτη διδασκαλία, που δεν την αλλάζουν με τίποτε. Δεν θέλουν να ακούσουν για άλλη μέθοδο διδασκαλίας. Ενοχλούνται ακόμη κι αν ο καλύτερος σχολικός σύμβουλος πάει στην τάξη τους.
Με το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο ο σχολικός σύμβουλος είναι ο «αδύναμος κρίκος» της εκπαίδευσης. Μου έμεινε μια φράση που άκουσα από έναν έμπειρο σχολικό σύμβουλο, το Μάιο του 2008, σε πρόγραμμα επιμόρφωσης στελεχών εκπαίδευσης στη Θεσσαλονίκη. Είπε επί λέξει : «Ο σχολικός σύμβουλος είναι ο σάκος του μποξ». Έτσι φαίνεται αισθανόταν για οκτώ χρόνια που υπηρετούσε σε αυτή τη θέση.
Σε καμιά περίπτωση δεν υπονοώ, με όσα έγραψα, την επιστροφή του επιθεωρητή που χρεοκόπησε στη συνείδηση των εκπαιδευτικών. Ναι στο σχολικό σύμβουλο που θα προέρχεται από ένα αξιοκρατικό σύστημα αξιολόγησης, αποδεκτό από την εκπαιδευτική κοινότητα. Ναι στο σχολικό σύμβουλο ο οποίος θα λειτουργεί σε ένα αναβαθμισμένο θεσμικό πλαίσιο, ώστε να μπορεί να παράγει έργο, δίχως να αυθαιρετεί και δίχως να υπονομεύεται από τους συνδικαλιστές.
Στη σημερινή στασιμότητα οδηγηθήκαμε – θα το γράψω άλλη μια φορά – από την ανυπαρξία ενός σαφούς θεσμικού πλαισίου, που θα προέβλεπε την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών, με ασφαλιστικές δικλείδες εκατέρωθεν, ώστε να αποτρέπονται οι ακρότητες και από τις δύο πλευρές. Μόνον σε ένα τέτοιο πλαίσιο, με την προϋπόθεση ότι θα είναι πλήρως απαλλαγμένο από τις πελατειακές σχέσεις, βλέπω να μπαίνει κάποια τάξη στη Δημόσια εκπαίδευση. Το να ρίχνουμε, όμως, ευθύνη στους συμβούλους για τη σημερινή αρνητική κατάσταση ότι δεν προσέγγισαν σωστά το ρόλο τους, είναι μια επιφανειακή εκτίμηση που δεν αγγίζει την ουσία του προβλήματος. Πιστεύω ότι πρώτα πρέπει να γίνει η αναβάθμιση του θεσμού του σχολικού συμβούλου και μετά και η αυστηρότερη κριτική είναι ευπρόσδεκτη και απαραίτητη.
Ο διαχωρισμός του διοικητικού έργου από το καθοδηγητικό-εποπτικό έργο θα πρέπει να εξακολουθήσει να υπάρχει στην εκπαίδευση. Το διοικητικό έργο να επιτελείται από τους διευθυντές εκπαίδευσης και το καθοδηγητικό-εποπτικό έργο από τους σχολικούς συμβούλους. Και οι δύο θεσμοί να συνεργάζονται, δίχως να υπάρχει καμιά ιεραρχική σχέση μεταξύ τους. Να υπάγονται και οι δύο σε ένα κοινό προϊστάμενο, τον περιφερειακό διευθυντή εκπαίδευσης, στον οποίο και θα υποβάλλουν το έργο τους. Η ίδια οργάνωση υπάρχει και σήμερα, αλλά όμως σε ένα ασαφές θεσμικό πλαίσιο, όπου απουσιάζει η αξιολόγηση.
Σήμερα, αξιολογούνται μόνον τα υποψήφια στελέχη για την ανάληψη θέσης ευθύνης. Μετά την ανάληψη των καθηκόντων τους και ανεπαρκείς να φανούν στο καθοδηγητικό τους έργο, κανείς δεν τους ενοχλεί για τέσσερα χρόνια. Και το παράδοξο είναι ότι επιβραβεύονται και με θετικά μόρια, για να συνεχίσουν το αρνητικό τους έργο! Η Πανελλήνια Ένωση Σχολικών Συμβούλων ορθώς ζήτησε να γίνεται αξιολογική έκθεση όλων των σχολικών συμβούλων.
Χρειαζόμαστε ικανούς εκπαιδευτικούς σε θέσεις ευθύνης, που θα επιλέγονται από ένα αξιοκρατικό σύστημα αξιολόγησης και όχι από τις πελατειακές σχέσεις. Δεν είναι του παρόντος άρθρου να ασχοληθώ αναλυτικά με την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών και ποιο ρόλο θα έχει σ` αυτήν ο περιφερειακός διευθυντής, ο προϊστάμενος επιστημονικής και παιδαγωγικής καθοδήγησης, ο σχολικός σύμβουλος, ο διευθυντής εκπαίδευσης, ο διευθυντής σχολείου και η ανεξάρτητη αρχή αξιολογητών.
Σήμερα, το οικοδόμημα της Παιδείας τρίζει, γιατί οι περισσότερες θέσεις ευθύνης καταλαμβάνονται από τις εκάστοτε κομματικές παρεούλες, οι οποίες σε κάθε νέα επιλογή στελεχών έχουν και τον πρώτο λόγο. Κάπως έτσι αναπαράγεται η υπολειτουργία της Δημόσιας εκπαίδευσης. Αν δεν επήλθε ακόμη η κατάρρευση, είναι, γιατί υπάρχει μια μειοψηφία ικανών στελεχών που την αποτρέπουν.
Αξιολόγηση και συνδικαλισμός
Για την αξιολόγηση της σχολικής μονάδας χρησιμοποιούνται κυρίως τέσσερις όροι :
α. Αυτοαξιολόγηση : Η αξιολόγηση που κάνουν οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί για το έργο τους.
β. Εσωτερική αξιολόγηση : Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών που γίνεται από στελέχη της εκπαίδευσης που έχουν άμεση υπηρεσιακή σχέση με τη σχολική μονάδα.
γ. Εξωτερική αξιολόγηση : Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών που γίνεται από εμπειρογνώμονες και φορείς, που δεν έχουν άμεση υπηρεσιακή σχέση με τη σχολική μονάδα.
δ. Μεικτή αξιολόγηση : Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών που προκύπτει από το συνδυασμό των τριών παραπάνω μορφών αξιολόγησης.
Κατά τη διάρκεια της θητείας μου ως σχολικός σύμβουλος πάντα με απασχολούσε η αντικειμενική αξιολόγηση της σχολικής μονάδας. Η δικιά μου οπτική γωνία από τις επισκέψεις στα σχολεία ήταν σίγουρα μια βασική παράμετρος αξιολόγησης. Ήθελα όμως να γνωρίζω και πώς οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί αξιολογούν το έργο τους, για να σχηματίζω μια καλύτερη εικόνα για τη σχολική μονάδα. Έχω την άποψη ότι η αυτοαξιολόγηση των εκπαιδευτικών πρέπει να ακολουθεί την εξής διαδικασία :
Οι εκπαιδευτικοί με την ολοκλήρωση του διδακτικού έτους υποβάλλουν στο διευθυντή του σχολείου την ετήσια έκθεση λειτουργίας της τάξης τους. Ο διευθυντής συντάσσει και αυτός τη δική του προσωπική έκθεση λειτουργίας του σχολείου του, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις προσωπικές εκθέσεις του διδακτικού προσωπικού. Στη συνέχεια τις συνυποβάλλει όλες μαζί στο σχολικό σύμβουλο, ο οποίος από τη σύνθεση των διαφορετικών απόψεων (εκπαιδευτικών και διευθυντή), σε συνδυασμό πάντα με τις δικές του παρατηρήσεις από τις επισκέψεις στις αίθουσες διδασκαλίας, έχει τη δυνατότητα να σχηματίζει την καλύτερη εικόνα για τη λειτουργία της σχολικής μονάδας. Με αυτά τα στοιχεία στα χέρια του ο σχολικός σύμβουλος (από όλες τις σχολικές μονάδες της περιφέρειάς του), συντάσσει τη δική του τελική έκθεση, την οποία αποστέλλει στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
Για να διευκολυνθεί όλη αυτή η διαδικασία, θα πρέπει να δίνονται ειδικές φόρμες προσωπικής ετήσιας έκθεσης σε όλους τους εκπαιδευτικούς, όπως γίνεται και με τους σχολικούς συμβούλους. Συγκεκριμένα να δίνεται ειδική φόρμα για τους διευθυντές, ειδική φόρμα για τους εκπαιδευτικούς του πρωινού και ολοήμερου σχολείου και ειδική φόρμα για τους υπεύθυνους των καινοτόμων προγραμμάτων. Μια διαδικασία που τη θεωρώ ουσιαστική και καθόλου γραφειοκρατική.
Ο σχολικός σύμβουλος πρέπει να έχει στο γραφείο του τον προγραμματισμό και τον απολογισμό του έργου της σχολικής χρονιάς όλων των εκπαιδευτικών. Με αυτά τα στοιχεία στα χέρια του, σε συνδυασμό πάντα με τις δικές του παρατηρήσεις (από τις επισκέψεις στις αίθουσες διδασκαλίας), αποχτά μια ολοκληρωμένη άποψη για το παραγόμενο εκπαιδευτικό έργο της σχολικής μονάδας. Γνώρισα εξαιρετικούς δασκάλους ως σχολικός σύμβουλος και ως διευθυντής σχολείου και είναι κρίμα που δεν ήταν στις υποχρεώσεις μου η θεσμική επιβράβευση της εργατικότητάς τους.
Θεωρώ λάθος, η ετήσια έκθεση της λειτουργίας της σχολικής μονάδας να συντάσσεται σε κοινή συνεδρίαση του Συλλόγου Διδασκόντων. Σε τέτοιες συνεδριάσεις ποτέ δε γίνεται σύνθεση των διαφορετικών απόψεων των εκπαιδευτικών. Συνήθως, γράφεται η θετική εικόνα του σχολείου, όπως θέλει να την αντιλαμβάνεται ο διευθυντής. Η εμπειρία μου έδειξε ότι κανείς διευθυντής δεν γράφει σε κοινή ετήσια έκθεση την αρνητική εικόνα του σχολείου του. Έτσι η αρνητική πλευρά αποσιωπάται και προβλήματα που απαιτούν λύσεις παραμένουν.
Πολλές φορές ένας μάχιμος εκπαιδευτικός, μέσα από την προσωπική του έκθεση, μπορεί να αναδείξει με τον καλύτερο τρόπο τα σοβαρά προβλήματα του σχολείου του. Γιατί να μην υποβάλλονται όλες αυτές οι ετήσιες εκθέσεις των εκπαιδευτικών και στο σχολικό σύμβουλο; Όταν ο εκπαιδευτικός γνωρίζει ότι ο σχολικός σύμβουλος είναι πλήρως ενημερωμένος για όλες τις δραστηριότητες της σχολικής μονάδας, το γεγονός αυτό από μόνο του είναι ένα κίνητρο για περισσότερη εργασία και υπευθυνότητα.
Αρκετές φορές το Υπουργείο Παιδείας μετά το 1982 προσπάθησε (με νόμους, προεδρικά διατάγματα και υπουργικές αποφάσεις) να εφαρμόσει ένα είδος μεικτής αξιολόγησης, αλλά απέτυχε παταγωδώς. Όλα έμειναν στα χαρτιά, γιατί δεν υπήρχε ισχυρή πολιτική βούληση, που στην προκειμένη περίπτωση ήταν η σύγκρουση με τους συνδικαλιστές. Η συντριπτική πλειοψηφία των εκπαιδευτικών σήμερα θεωρεί την αυτοαξιολόγηση, που πιλοτικά εφαρμόζει το Υπουργείο Παιδείας από το έτος 2010, ως το «Δούρειο Ίππο» για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών που θα ακολουθήσει το 2013. Μήπως έχουν άδικο ; Γιατί να μην ξεκαθαρίσουν τα πράγματα ευθύς εξαρχής ;
Πολύ καλή είναι και η ιδέα που υπάρχει στο Νόμο 3848/ 2010, άρθρο 32, παράγραφο 3, όπου το πρόγραμμα δράσης και η έκθεση αξιολόγησης της σχολικής μονάδας, «….γνωστοποιούνται στους μαθητές και στο σύλλογο γονέων, δημοσιεύονται στο διαδίκτυο στις ιστοσελίδες του σχολείου και της αρμόδιας διεύθυνσης εκπαίδευσης και υποβάλλονται στο Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας» Μόνον που η ιδέα αυτή μένει χωρίς αντίκρισμα, γιατί δεν υπάρχουν ιστοσελίδες στα περισσότερα σχολεία. Χωρίς να υπάρχει αξιολόγηση, ένα μέρος των σχολείων δε θα δημιουργήσουν ιστοσελίδες, ώστε να μη κινδυνεύουν ανά πάσα στιγμή να εκτεθούν δημόσια.
Ο ίδιος Νόμος, στο αμέσως επόμενο άρθρο, θα έπρεπε να υποχρεώνει και τους σχολικούς συμβούλους και όλα τα διοικητικά στελέχη, να αναρτούν και αυτοί στην υπηρεσιακή τους ιστοσελίδα το δικό τους πρόγραμμα δράσης. Έτσι θα υπάρχει μεγαλύτερη ευθύνη από όλους, γι` αυτά που προγραμματίζονται να γίνουν κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους. Δεν μπορεί το Υπουργείο Παιδείας να ζητά την ανάρτηση του έργου των απλών δασκάλων της σχολικής μονάδας και να μη κάνει το ίδιο για τα στελέχη της εκπαίδευσης. Όλα στο φως. Όλα στο Διαδίκτυο.
Σήμερα, η αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας που εφαρμόζεται πιλοτικά από το Υπουργείο Παιδείας, μπορεί να είναι πιο οργανωμένη, με ειδικές φόρμες και ενδεικτικά κριτήρια ποσοτικής και ποιοτικής αποτίμησης συγκεκριμένων δεικτών, αλλά απομονωμένη από την εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση, είναι καταδικασμένη σε μια ανούσια γραφειοκρατική διαδικασία.
Η Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδας (Δ.Ο.Ε) για άλλη μια φορά (όπως έκανε και με την καινοτομία της Ευέλικτης Ζώνης), προέτρεψε με ανακοίνωση «τους Συλλόγους Διδασκόντων να αρνηθούν να συμμετέχουν στην διαδικασία της αποκαλούμενης “αυτοαξιολόγησης” των σχολικών μονάδων και τους σχολικούς συμβούλους και όλα τα στελέχη της εκπαίδευσης να μη συμπράξουν στην προώθηση των αντιεκπαιδευτικών σχεδιασμών». Άλλο που δεν ήθελαν αρκετοί εκπαιδευτικοί των σχολείων. Εκεί που προσπαθούσαμε οι σχολικοί σύμβουλοι να πείσουμε τα σχολεία να συμμετάσχουν στην αυτοαξιολόγηση και είχαμε την αίσθηση ότι κάτι καταφέραμε, ήρθε η ανακοίνωση της Δ.Ο.Ε. και έδρασε ως καταλύτης, ώστε να παρθούν ομόφωνες αρνητικές αποφάσεις από τους Συλλόγους Διδασκόντων. Το παράδοξο είναι ότι μερικοί εκπαιδευτικοί έχουν την εντύπωση ότι τον πρώτο λόγο στην εφαρμογή της εκπαιδευτικής πολιτικής στο σχολείο τον έχουν οι συνδικαλιστές και όχι το Υπουργείο Παιδείας ! Γι` αυτό και τους ακούγαμε να λένε ότι θα πειθαρχήσουν στη Δ.Ο.Ε., η οποία τους παρέχει πλήρη συνδικαλιστική κάλυψη!!!
Ας έχουμε υπόψη ότι στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης εφαρμόζεται ένα μεικτό σύστημα εσωτερικής και εξωτερικής αξιολόγησης. Η εξωτερική αξιολόγηση μπορεί στην πορεία να υποχωρεί, χωρίς όμως να καταργείται, μόνον όταν ανεβαίνει η ποιότητα του παραγόμενου εκπαιδευτικού έργου της σχολικής μονάδας.
Σήμερα, πάμε προς την αξιολόγηση τραβώντας κουπί από τη μία πλευρά της βάρκας (την αυτοαξιολόγηση), γι` αυτό και είμαστε κολλημένοι στο ίδιο σημείο.
Οι σχολικοί σύμβουλοι, που κλήθηκαν να εφαρμόσουν την εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας για την αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας, καθημερινά απαξιώνονταν από τη θρασύτητα των συνδικαλιστών και μερικών εκπαιδευτικών. Η πειθώ και η καλή θέληση των σχολικών συμβούλων από μόνες τους δε φτάνουν. Από τη στιγμή που οι συνδικαλιστές έχουν καταλάβει θέσεις ευθύνης στη Δημόσια εκπαίδευση – συνήθως δια της πλαγία οδού – είναι φυσική εξέλιξη να αποτελούν το σοβαρότερο εμπόδιο στην εφαρμογή των καινοτομιών και των αλλαγών που έχει ανάγκη το σχολείο. Μετά αναρωτιόμαστε γιατί δεν μπορεί να εφαρμοστεί η αξιολόγηση! Όσοι αρμόδιοι της εκπαίδευσης αμφιβάλουν περί του λόγου το αληθές, ας επισκεφθούν στο Διαδίκτυο μερικές εκπαιδευτικές ιστοσελίδες, όπου εκφράζονται οι συνδικαλιστές.
Και επειδή ο λαός μας λέει «ότι στη βράση κολλάει το σίδερο», το εκπαιδευτικό μας σύστημα ή θα εισάγει και θα έχει τη βούληση να υποστηρίξει με κάθε «κόστος» μια ολοκληρωμένη μορφή μεικτής αξιολόγησης ή θα άγεται και θα φέρεται από τις επιλογές των συνδικαλιστών. Η εθελοντική αυτοαξιολόγηση σημαίνει αδύναμη πολιτική βούληση που δεν οδηγεί πουθενά.
Η Ελληνική κοινωνία βλέποντας μια προβληματική Δημόσια εκπαίδευση, όχι μόνον αποδέχεται την αξιολόγηση, αλλά θα ευγνωμονεί κι αυτούς που θα την επιτύχουν. Σήμερα, κανένας ουσιαστικός έλεγχος στην εκπαίδευση δεν υπάρχει. Αν ο σχολικός σύμβουλος κάνει κάποια καλόπιστη κριτική για τον τρόπο διδασκαλίας ενός εκπαιδευτικού, υπάρχει περίπτωση να έρθει σε αντιπαράθεση με τους συνδικαλιστές.
Δεν ισχυρίζομαι ότι με τη μεικτή αξιολόγηση θα λυθούν ως δια μαγείας όλα τα προβλήματα ή ότι δε θα υπάρξουν παρενέργειες κατά την εφαρμογής της. Πιστεύω, όμως, ότι είναι ο σωστός δρόμος, που θα μας οδηγήσει – βασανιστικά θα έλεγα – στο νοικοκύρεμα της Δημόσιας εκπαίδευσης. Διαφορετικά άσπρη μέρα δεν πρόκειται να δούμε στην εκπαίδευση. Όλες οι επιχειρούμενες αλλαγές και καινοτομίες (Ευέλικτη Ζώνη, αξιολόγηση, δημιουργία ιστοσελίδων στα σχολεία, κ.τ.λ.) θα απορρίπτονται, πριν καν δοκιμαστούν στην πράξη. Καιρός να τολμήσουμε να εφαρμόσουμε το αυτονόητο που γίνεται σχεδόν σε όλη την Ευρώπη, τη μεικτή αξιολόγηση, δίχως μεταβατικά στάδια, πισωγυρίσματα και θολούς προσανατολισμούς. Αρκετός χρόνος χάθηκε και δεν έχουμε την πολυτέλεια να χάσουμε περισσότερο.
Τα τριάντα χρόνια έλλειψης κουλτούρας αξιολόγησης δημιούργησαν ένα ισχυρό κατεστημένο άρνησής της. Όσοι καλοπροαίρετα λένε ότι η μεικτή αξιολόγηση είναι «γροθιά στο μαχαίρι», κατά βάθος φοβούνται τους συνδικαλιστές και δεν έχουν καταλάβει ότι η ρήξη μαζί τους είναι μονόδρομος για την αναγέννηση της Δημόσιας εκπαίδευσης.
Εύλογα, λοιπόν, αναρωτιέται κανείς με ποια προσόντα οι συνδικαλιστές είναι μέλη των επιτροπών επιλογής στελεχών και μάλιστα βαθμολογούν τους υποψήφιους σχολικούς συμβούλους, τους διευθυντές εκπαίδευσης και τους διευθυντές σχολείων ! Να γιατί οι καινοτομίες του Υπουργείου Παιδείας δεν περνάνε στη βάση των εκπαιδευτικών, αφού οι συνδικαλιστές έγιναν οι ρυθμιστές στην επιλογή των στελεχών της εκπαίδευσης ! Θα μπορούσαν σ` αυτές τις επιτροπές οι συνδικαλιστές να συμμετέχουν μόνον ως παρατηρητές, «ως το μάτι του κλάδου», για να καταγγέλλουν τα κακώς κείμενα. Μέχρι εκεί όμως και τίποτε περισσότερο. Γνωρίζω ικανούς δασκάλους που δε συμμετείχαν στο διαγωνισμό επιλογής στελεχών, γιατί δεν ήθελαν να αξιολογηθούν από τους συνδικαλιστές, τους οποίους θεωρούσαν αναρμόδιους και ανεπαρκείς για μια τέτοια διαδικασία. Και δεν είχαν άδικο. Ακόμη γνωρίζω δασκάλους που βαθμολογήθηκαν διαμετρικά αντίθετα από τους δύο συνδικαλιστές. από τον κομματικό φίλο «άριστα» και από τον κομματικό αντίπαλο «σαδιστικά». Σε τέτοιες άθλιες καταστάσεις μας οδήγησε η κομματικότητα στη Δημόσια εκπαίδευση.
Αυτές οι απόψεις για το ρόλο των συνδικαλιστών στην επιλογή στελεχών δεν είναι μόνον δικές μου, αλλά κυκλοφορούν ευρέως στους μάχιμους εκπαιδευτικούς. Δυστυχώς όμως δεν δημοσιοποιούνται, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο στους συνδικαλιστές να αλωνίζουν τη Δημόσια εκπαίδευση. Και για να μη παρεξηγηθώ, δεν είμαι καθόλου αντίθετος με τον υγιή συνδικαλισμό, που προωθεί δίκαια αιτήματα των εκπαιδευτικών. Αντίθετος είμαι με τον παρακμιακό συνδικαλισμό, που χαϊδεύει τα αυτιά των εκπαιδευτικών, εμποδίζοντας την εφαρμογή καινοτομιών και αλλαγών που έχει ανάγκη η Ελληνική εκπαίδευση.
Καθόλου δεν με εκπλήσσει το γεγονός ότι οι συνδικαλιστές κήρυξαν πόλεμο κατά του ερωτηματολογίου για την αξιολόγηση, που δόθηκε από το Υπουργείο Παιδείας στα σχολεία τον Οκτώβριο του 2012. Πιστοί στις παραδόσεις τους οι συνδικαλιστές κάλεσαν τους εκπαιδευτικούς να αρνηθούν τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου, με τα γνωστά επιχειρήματα της «παιδαγωγικής ελευθερίας και δημοκρατίας στα σχολεία», της «μη χειραγώγησης των εκπαιδευτικών», κ.τ.λ. Με όλα αυτά τα ωραία συνθήματα φθάσαμε στα σημερινά αδιέξοδα της εκπαίδευσης.
Πολλές φορές ακούμε ύμνους για τις καλές εκπαιδευτικές πρακτικές των Ευρωπαϊκών χωρών, όπως για παράδειγμα την πρακτική του «μέντορα» (που βοηθάει το νεοδιόριστο εκπαιδευτικό), την πρακτική του «κριτικού φίλου» (που βοηθάει την αξιολόγηση της σχολικής μονάδας), την πρακτική της ανάρτησης στο Διαδίκτυο του προγράμματος δράσης και της αξιολογικής έκθεσης της σχολικής μονάδας κ.τ.λ. Όταν όμως επικαλούμαστε αυτές τις εκπαιδευτικές πρακτικές των Ευρωπαϊκών σχολείων, καλά θα κάνουμε να μην τις αποσυνδέουμε απ` τη μεικτή αξιολόγηση που υπάρχει στις χώρες αυτές, γιατί κι εκεί, αν αφαιρεθεί η εφαρμογή της, στον ίδιο παρονομαστή με εμάς θα βρεθούν. Για τα δικά μας δεδομένα οι καλές πρακτικές των Ευρωπαϊκών σχολείων φαντάζουν εκτός τόπου και χρόνου, εφόσον τα πάντα έχουν αφεθεί στην καλή θέληση των εκπαιδευτικών.
Βρισκόμαστε σε μια εποχή οικονομικής κρίσης που έχει επιφέρει σημαντικές περικοπές και στην εκπαίδευση. Η επικείμενη αξιολόγηση σημαίνει για τους εκπαιδευτικούς περισσότερη ευθύνη και περισσότερη εργασία, τη στιγμή μάλιστα που έχουν υποστεί σημαντικές μειώσεις στο μισθό τους. Παρόλα αυτά δε θεωρώ σωστό τη μείωση του μισθού, ως επιχείρημα λιγότερης εργασίας για τον εκπαιδευτικό, γιατί στερείται ηθικής και στρέφεται ενάντια στη μόρφωση των μαθητών. Αυτό δε σημαίνει ότι αδιαφορώ για τα σημερινά προβλήματα. Πάγια θέση μου είναι ότι η πολιτεία πρέπει να στηρίζει τους εκπαιδευτικούς πνευματικά, ηθικά και οικονομικά, ώστε να μπορούν να επιτελούν σωστά και απερίσπαστα το εκπαιδευτικό τους έργο.
Οι απόψεις που αναφέρονται στην ενότητα αυτή, έχουν κατατεθεί και στις προσωπικές μου ετήσιες εκθέσεις (προς το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και την Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Δυτικής Μακεδονίας), με την ιδιότητά μου ως σχολικός σύμβουλος της 2ης Περιφέρειας Δημοτικής Εκπαίδευσης Γρεβενών.
«Το μάθημα του επιθεωρητή»
Ο μακροβιότερος θεσμός στην Ελληνική εκπαίδευση είναι ο επιθεωρητής. Εμφανίστηκε το 1834 και καταργήθηκε το 1982, έπειτα από 148 χρόνια. Προσωπικά, νιώθω ότι τα τρία τελευταία χρόνια ύπαρξης του θεσμού του επιθεωρητή, εισέπραξα τον απόηχο που άφηνε ολοκληρώνοντας το μεγάλο ιστορικό του κύκλο.
Ο θεσμός του επιθεωρητή – επιγραμματικά θα μπορούσαμε να πούμε – περιλάμβανε την παράλληλη άσκηση διοικητικών και εποπτικών καθηκόντων. Το ανάλογο έργο σήμερα, με αρκετές διαφορές στην εφαρμογή του και χωρίς να υπάρχει αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, ασκείται από τους διευθυντές εκπαίδευσης και από τους σχολικούς συμβούλους.
Ένιωσα το ρόλο του επιθεωρητή για πρώτη φορά ως μαθητής του Δημοτικού στα τρομαγμένα μάτια του δασκάλου μας. Τον θυμάμαι την ημέρα της επιθεώρησης φοβισμένο, αδύναμο και ανήσυχο, να προσπαθεί να βγάλει προς τα έξω την εικόνα του αγαπητού και ευγενικού δασκάλου που φροντίζει τους μαθητές του. Μια εικόνα διαφορετική από αυτήν, του σκληρού δασκάλου, που εμείς καθημερινά βιώναμε. Σκέφτηκα πόσο ωραία θα περνούσαμε στο σχολείο, αν αυτή η συμπεριφορά ήταν αληθινή και καθημερινή, αντί της σωματικής και λεκτικής βίας που υπομέναμε. Γινόταν μπροστά στα μάτια μας η μεταμόρφωση ή καλύτερα η μετάλλαξη του δασκάλου μας. Ο επιθεωρητής, ένας φαλακρός κοντόχοντρος κύριος με κοκκινωπό πρόσωπο, καθόταν στο τελευταίο θρανίο σοβαρός και αμίλητος, παρακολουθούσε το μάθημα και κατά διαστήματα κρατούσε σημειώσεις στο ανοιγμένο τετράδιο που είχε μπροστά του. Στο τέλος μας απηύθυνε και μερικές ερωτήσεις, εντείνοντας ακόμη περισσότερο την αγωνία του δασκάλου μας, αν θα δώσουμε τις σωστές απαντήσεις.
Ένιωσα το ρόλο του επιθεωρητή για δεύτερη φορά, ως αναπληρωτής δάσκαλος, πάλι στα τρομαγμένα μάτια μιας δασκάλας, μια μέρα που χρειάστηκε να μπω στην αίθουσά της εν ώρα μαθήματος. Χτύπησα την πόρτα και μόλις την άνοιξα και με είδε, αναστέναξε βαθιά και μου είπε : «Μου έκοψες το αίμα, νόμισα ότι ήταν ο επιθεωρητής!»
Στο ίδιο σχολείο θυμάμαι τους δασκάλους να έχουν μεγάλη ανησυχία και εγρήγορση τις ημέρες που υπολόγιζαν ότι θα τους επισκεφτεί ο επιθεωρητής. Τελικά, ο επιθεωρητής ήρθε στο σχολείο μας την ημέρα που είχε χαρακτηριστεί «SOS» από τους δασκάλους και επέλεξε για επιθεώρηση εμένα που ήμουν αναπληρωτής, στο μάθημα της Μουσικής. Κάθισε στο τελευταίο θρανίο έχοντας μια σοβαρή και ανέκφραστη όψη. Δεν έκανε καμία παρέμβαση κατά τη διάρκεια του μαθήματος, ούτε και κάποια νουθεσία ή παρατήρηση για τη μέθοδο διδασκαλίας. Ήταν μια άτυπη βιαστική επιθεώρηση, χωρίς τη σύνταξη αξιολογικής έκθεσης.
Σε αυτό το σχολείο έμαθα και το εύρημα των παλιών δασκάλων, που λεγόταν «το μάθημα του επιθεωρητή». Ο δάσκαλος στο μάθημα της Ανάγνωσης (της Γλώσσας που λέμε σήμερα), επέλεγε από το «Αναγνωστικό» ένα κείμενο της αρεσκείας του, στο οποίο προετοιμαζόταν πολύ καλά και το είχε σε ετοιμότητα, για να το διδάξει την ημέρα που θα τον επισκεπτόταν ο επιθεωρητής. Τα αναγνωστικά της εποχής εκείνης δεν απαιτούσαν τα μαθήματα να γίνονται με τη σειρά. Έτσι ο δάσκαλος είχε τη δυνατότητα να έχει σε ετοιμότητα «το μάθημα του επιθεωρητή», με το οποίο ένιωθε ασφαλής για τη δοκιμασία μιας ξαφνικής επιθεώρησης. Η εφευρετικότητα και η άμυνα των παλιών δασκάλων στην τρομοκρατία του επιθεωρητή με εντυπωσίασε. Ακόμη, με εντυπωσίαζαν και τα προσωπικά βιώματα των δασκάλων που άκουγα σχετικά με τις επισκέψεις του επιθεωρητή στα σχολεία τους. Αποκάλυπταν με τον καλύτερο τρόπο το κλίμα της εποχής εκείνης.
Αξίζει να αναφερθώ σε ένα περιστατικό, που έγινε σε χωριό του νομού Αρκαδίας, στη δεκαετία του 1960. Ο επιθεωρητής επισκέφτηκε το σχολείο του χωριού και ζήτησε από το δάσκαλο να διδάξει το μάθημα των Θρησκευτικών. Εκείνη την ημέρα το κεφάλαιο ήταν : «Η σφαγή των νηπίων από τον Ηρώδη». Ήταν Χειμώνας και ο δάσκαλος φορούσε ένα μαύρο μακρύ παλτό. Άρχισε να αφηγείται παραστατικά το μάθημα και ξαφνικά με μια αιφνιδιαστική κίνηση πάγωσε την αίθουσα διδασκαλίας. Έβγαλε από το παλτό του ένα μεγάλο σπαθί που είχε κρυμμένο και υψώνοντάς το στο αέρα φώναξε : «Να! με ένα τέτοιο σπαθί οι στρατιώτες του Ηρώδη έσφαξαν όλα τα νήπια! » Κόπηκε η ανάσα όχι μόνον των μαθητών, αλλά και του επιθεωρητή! Όταν ολοκληρώθηκε η διδασκαλία ο επιθεωρητής ρώτησε το δάσκαλο: «Τι ήταν αυτό που έκανες; Μας τρόμαξες όλους!» Ο δάσκαλος ευθαρσώς απάντησε : «Ήθελα να αναπαραστήσω τη σφαγή των νηπίων με τη χρησιμοποίηση εποπτικών μέσων διδασκαλίας, όπως μας συμβουλεύετε». Είναι δύσκολο να μη γελάσεις με αυτή την υπερβολή, αν όμως εμβαθύνεις λίγο περισσότερο, διακρίνεις εμμέσως, πλην σαφώς, το φόβο του δασκάλου για τον επιθεωρητή, που καταργούσε την κοινή λογική στην οργάνωση της διδασκαλίας. Το περιστατικό αυτό το μετέφερα, όπως ακριβώς μου το αφηγήθηκε ο βοηθός του επιθεωρητή, που ήταν αυτόπτης μάρτυρας σε αυτή την περιβόητη διδασκαλία. Πάλι καλά του είπα χαριτολογώντας, που στην αναπαράσταση της σφαγής των νηπίων ο δάσκαλος-σαμουράι δεν τραυμάτισε κάποιον μαθητή.
Ακόμη, μου έκανε πολύ αρνητική εντύπωση ένα αλαζονικό και αδιάκριτο δημόσιο έγγραφο ενός επιθεωρητή, που διάβασα στο Διαδίκτυο. Ο επιθεωρητής απευθυνόταν σε μια δασκάλα της περιφέρειάς του και ζητούσε να μάθει εγγράφως, πού είχε διανυκτερεύσει κάποιο Σάββατο, το Γενάρη του 1963, που έλειπε από το σπίτι της!!! Μπορεί σήμερα να ακούγεται εξωπραγματικό αυτό που συνέβη στη δασκάλα, αλλά αν σκεφτούμε ότι ο επιθεωρητής ήταν υπεράνω πάσης κριτικής και δεν έδινε λόγο σε κανέναν, θα μπορούσαν να συμβούν και ακόμη χειρότερα !
Έκθεση αξιολόγησης
Το θεσμό του επιθεωρητή τον γνώρισα καλύτερα, όταν διορίστηκα το 1980 στα Τουλιάτα Κεφαλονιάς.To σχολείο ήταν μονοθέσιο και είχε 24 μαθητές σε όλες τις τάξεις. Η επιθεωρήτρια ήρθε μια μέρα που δεν την περίμενα. Μου ανακοίνωσε ότι θα με παρακολουθήσει στην Ανάγνωση (Ε` και ΣΤ`) και στην Ιστορία (Γ` και Δ`). Κατά τη διάρκεια των διδασκαλιών είχε καθίσει στο τελευταίο θρανίο και κρατούσε σημειώσεις. Δεν έκανε καμία παρέμβαση στο μάθημα, ούτε απηύθυνε κάποια ερώτηση στους μαθητές. Με την ολοκλήρωση της παρακολούθησης των διδασκαλιών μου ζήτησε να πάμε στο Γραφείο για να ελέγξει τα βιβλία του σχολικού αρχείου.
Η επιθεωρήτρια, μια σοβαρή και ολιγομίλητη κυρία, διεκπεραίωσε την εποπτεία της στο σχολείο μου και απεχώρησε. Τριάντα χρόνια αργότερα – όταν η συγκεκριμένη αξιολογική έκθεση έπεσε στα χέρια μου – διαπίστωσα ότι με είχε επιβραβεύσει με πολύ καλά λόγια και με βαθμολογία ανάλογη του βαθμού του πτυχίου μου. Διαπίστωσα ακόμη, ότι το δίκτυο πληροφοριών της εποχής εκείνης με είχε ακτινογραφήσει πολύ καλά και έξω από το σχολείο.
Το περιεχόμενο αυτής της αξιολογικής έκθεσης συντάχτηκε σε ειδική φόρμα και δείχνει τις παραμέτρους που βαθμολογούσαν τότε οι επιθεωρητές, όπου κυριαρχούσε έντονα το υποκειμενικό στοιχείο. Παλαιότερα που δεν υπήρχε αυτή η ειδική φόρμα, οι επιθεωρητές ήταν ακόμη πιο ελεύθεροι να γράφουν ό, τι ήθελαν για το δάσκαλο. Με μια απλή ανάγνωση της έκθεσης, γίνεται ολοφάνερο η υποκειμενικότητά της ! Δεν υπάρχει καμιά ασφαλιστική δικλείδα για το δάσκαλο ! Τα αξιολογικά στοιχεία δεν προέρχονται από κάποιους μετρήσιμους δείκτες που να έχουν σχέση με την απόδοση των μαθητών, λαμβανομένων υπόψη των οικονομικών, κοινωνικών και οικογενειακών συνθηκών διαβίωσής τους. Ακόμη, για να ανταποκριθεί ο επιθεωρητής στη συμπλήρωση των αξιολογικών στοιχείων, θα έπρεπε να διαθέτει και ένα αξιόπιστο δίκτυο πληροφοριών για τη συμπεριφορά του δασκάλου μέσα κι έξω από το σχολείο. Κι αν οι κάτοικοι του χωριού τύχαινε να έχουν απωθημένα με το δάσκαλο, αυτό αποτυπωνόταν συνήθως και στην έκθεσή του. Κάποιος δάσκαλος που υπηρετούσε σε ένα μικρό χωριό μου έλεγε ότι, ο επιθεωρητής πριν τον επισκεφθεί στην αίθουσα διδασκαλίας, έπαιρνε πληροφορίες για τη συμπεριφορά του από τον καφετζή, τους θαμώνες του καφενείου και από τους μαθητές που πήγαιναν το πρωί στο σχολείο.
Ας μου επιτραπεί να συμπεριλάβω στο άρθρο μου και τη μοναδική έκθεση αξιολόγησής μου, που συντάχτηκε στην 32/χρονη θητεία μου. Ας μη θεωρηθεί η ενέργειά μου ως ματαιόδοξη, επειδή εμπεριέχονται καλά λόγια για το πρόσωπό μου. Η συγκεκριμένη έκθεση είναι ένα ντοκουμέντο, που καταδεικνύει την αξιολόγηση της εποχής εκείνης και έχει σημασία να συμπεριληφθεί στο άρθρο μου, όπως ακριβώς συντάχτηκε :
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝ. ΠΑΙΔΕΙΑΣ
ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ 1980-1981
ΣΤ` ΑΝΩΤΕΡΑ ΕΚΠ/ΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ
ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ
ΕΚΘΕΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ
Α`. ΑΤΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΡΙΝΟΜΕΝΟΥ
ΤΑΣΙΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΑΓΓΕΛΗΣ
(Επώνυμο) (Όνομα) (Πατρώνυμο)
Κωδικός αριθμός :
Οργανική θέση : …………………………………………
Έτος Γέννησης : 1956 ………………………………………………………
(Χωριό ή Πόλη – Επαρχία – Νομός)
Στράτευση : ………… ………………………… ………………..
(Κλάση) (Όπλο ή Σώμα) (Βαθμός)
Οικογενειακά στοιχεία
α) Άγαμος
(Έγγαμος ή Άγαμος)
β) Σύζυγος : ………………………… ..…………… ……………….
(Όνομα) (Γένος) (Επάγγελμα)
γ) Τέκνα : 1. ………………………… ……….. .………………
- ………………………… ……….. ……………….
- …………………………. ……….. ……………….
4………………………….. ……….. ……………….
( Όνομα) (Ηλικία) (Επάγγελμα)
Κατάσταση υγείας : Υγιής – Αρτιμελής
Ημέρες αναρρωτικής άδειας τελευταίας τριετίας : ………………………
Κλάδος : ……………….. Βαθμός : …………. (Μ.Κ.) : …………
Συνολικός χρόνος υπηρεσίας μέχρι 31-8-1981 : Έτη 0 Μην. 11 Ημ. …
Χρόνος υπηρεσίας στο βαθμό μέχρι 31-8-1981 : Έτη … Μην. … Ημ. …
Τίτλοι σπουδών
α) Βασικές σπουδές :
Ιεροδιδασκαλείο Βελλάς .……………. ………….. 8,44
..………………………… …………….. …..………. .……
………………………….. …………….. ….………. .……
(Σχολείο ή Σχολή) (Διάρκεια φοίτησης) (Τίτλος) (Βαθμός)
α) Μεταπτυχιακές σπουδές – Επιμόρφωση :
………………………….. …………….. ………… ..…..
..………………………. …………….. ………… .……
………………………… …………….. ………… .……
(Σχολείο ή Σχολή) ( Διάρκεια φοίτησης) (Τίτλος) (Βαθμός)
| Μέτρια | Καλά | Πολύ καλά | Άριστα |
- Γλωσσομάθεια
α) Ομιλεί :
β) Γράφει :
- Συγγραφικές εργασίες (δημοσιευμένες)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Β`. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΩΝ
(Προπαρασκευή διδάσκοντος – στάση και έκφραση διδάσκοντος – μέθοδος και πορεία διδασκαλίας – χρήση οργάνων και εποπτικών μέσων – συμμετοχή μαθητών- αξιολόγηση διδακτικής εργασίας)
1η Διδασκαλία
Ημερομηνία επιθεωρήσεως: 19-5-1981 Σχολείο : 1/θέσιο Δημ. Σχολείο Τουλιάτων
Τάξεις : Ε`, ΣΤ` Διδακτική ώρα : 1η
Μάθημα : Ανάγνωση Διδακτική ενότητα : Τέχνη και μηχανική
Κάνει συζήτηση ο δάσκαλος για την τεχνική εξέλιξη της εποχής μας και από εκεί γίνεται η αφόρμηση για τη νέα ενότητα την οποία διαβάζει ο δάσκαλος αρκετά καλά και παρακολουθούν οι μαθητές. Μια μαθήτρια λέει το νόημα περιληπτικά και μετά γίνεται εξήγηση προτάσεων και αγνώστων λέξεων. Ακολουθεί συζήτηση για την τεχνική και βιομηχανική επανάσταση της εποχής μας, που αν και είναι ωφέλιμη προκαλεί κινδύνους για τη ζωή του ανθρώπου.
Εργασία : Ορθογραφία, αντιγραφή, γραπτή εργασία για τους κινδύνους και την εξέλιξη της τεχνολογίας.
Ήταν σχετικά προετοιμασμένος ο δάσκαλος. Κινήθηκε με άνεση. Καλή πορεία ακολούθησε. Οι μαθητές αυτενέργησαν. Ικανοποιητική κρίνεται η διδασκαλία του.
2η Διδασκαλία
Ημερομηνία επιθεωρήσεως: 19-5-1981 Σχολείο : 1/θέσιο Δημ. Σχολείο Τουλιάτων
Τάξεις : Γ`, Δ` Διδακτική ώρα : 2η
Μάθημα : Ιστορία Διδακτική ενότητα : Γ` περίοδος του Πελοποννησιακού πολέμου
Με ερωτήσεις από το δάσκαλο και απαντήσεις από τους μαθητές γίνεται η εξέταση της προηγούμενης ενότητας και λένε για τις περιόδους του Πελοποννησιακού πολέμου, που γίνεται η αφόρμηση για την ενότητα την οποία διηγείται ο δάσκαλος ζωηρά και παραστατικά. Οι μαθητές τον παρακολουθούν με ενδιαφέρον και εκτεταμένη προσοχή. Ακολουθούν απορίες, εντυπώσεις, κρίσεις, χαρακτηρισμοί προσώπων και πράξεων. Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας χρησιμοποιήθηκε χάρτης.
Ήταν προετοιμασμένος για τη διδασκαλία ο δάσκαλος. Ακολούθησε ορθή μέθοδο διδασκαλίας και χρησιμοποίησε εποπτικά μέσα. Η συμμετοχή των μαθητών ικανοποιητική. Γενικά η διδακτική εργασία κρίνεται αρκετά καλή.
Γ`. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ
(Στηριζόμενη και στις περιγραφόμενες δύο διδασκαλίες)
«ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΝ (Επιστημονική κατάρτιση, πνευματικά προσόντα, συγγραφική εργασία, σπουδές, πτυχία)»
Έχει καλή εγκυκλοπαιδική και επιστημονική κατάρτιση, την οποία συμπληρώνει. Είναι ευγενής με οξεία αντίληψη, ορθή κρίση, μνήμη και φαντασία. Διακρίνεται για την ετοιμότητά του και είναι επινοητικός και δημιουργικός.
| Χαρακτηρισμός – Βαθμολογία | Λίαν καλός | οκτώ (8) |
«ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΝ (Παιδαγωγική κατάρτιση, διδακτική ικανότητα)»
Παρακολουθεί τα επιτεύγματα της Παιδαγωγικής, της Ψυχολογίας και της Διδακτικής και τα εφαρμόζει στην πράξη με πολλή επιτυχία. Προετοιμάζεται για το διδακτικό του έργο και ελέγχει τις εργασίες των μαθητών. Έρχεται σε ψυχική και πνευματική επαφή μαζί τους και κάνει χρήση εποπτικών και άλλων βοηθητικών μέσων. Εκφράζεται με ακρίβεια και σαφήνεια.
| Χαρακτηρισμός – Βαθμολογία | Λίαν καλός | οκτώ (8) |
«ΔΙΟΙΗΚΗΤΙΚΟΝ (Διοικητική δεξιότητα)»
Επιβάλλεται αβίαστα στους μαθητές του σχολείου του. Εκτιμάται από τους συναδέλφους του, τους γονείς των μαθητών και τους κατοίκους του χωριού. Κατέχει σε καλό βαθμό την υπηρεσία του Γραφείου και τη σχολική νομοθεσία.
| Χαρακτηρισμός – Βαθμολογία | Λίαν καλός | οκτώ (8) |
«ΕΥΣΥΝΕΙΔΗΣΙΑ (Υπηρεσιακή ευσυνειδησία, ηθικές αμοιβές)»
Εκτελεί το έργο του με προθυμία και ζήλο. Κρίνει ορθά και δίκαια τις εργασίες των μαθητών του. Τηρεί την εκπαιδευτική νομοθεσία, τους σχολικούς κανονισμούς και το ωρολόγιο πρόγραμμα. Ενδιαφέρεται για το σχολείο του και το διατηρεί καθαρό και περιποιημένο. Στις σχέσεις του με τους μαθητές και τους γονείς τους είναι αξιοπρεπής και ανιδιοτελής.
| Χαρακτηρισμός – Βαθμολογία | Εξαίρετος | εννέα (9) |
«ΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΕΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΚΤΟΣ ΤΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ (Ήθος, χαρακτήρας, κοινωνική παράσταση και δράση, ποινές)»
Είναι πειθαρχικός, ειλικρινής, εργατικός, ευθύς, με καλές αρχές. Πιστεύει στην αποστολή του εκπαιδευτικού. Έχει καρτερία, δύναμη θελήσεως, αυτοπεποίθηση και το θάρρος της γνώμης του. Λαβαίνει μέρος σε όλες τις εκδηλώσεις εντός και εκτός του σχολείου.
| Χαρακτηρισμός – Βαθμολογία | Εξαίρετος | εννέα (9) |
Δ`. ΓΕΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ)
| Χαρακτηρισμός | Βαθμολογία | ||
| Ι. | «ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΝ» | Λίαν καλός | οκτώ (8) |
| ΙΙ. | «ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΝ» | Λίαν καλός | οκτώ (8) |
| ΙΙΙ | «ΔΙΟΙΗΚΗΤΙΚΟΝ» | Λίαν καλός | οκτώ (8) |
| ΙV | «ΕΥΣΥΝΕΙΔΗΣΙΑ» | Εξαίρετος | εννέα (9) |
| V | «ΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΕΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΚΤΟΣ ΤΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ» | Εξαίρετος | εννέα (9) |
Ε`. ΣΥΝΟΛΟ ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑΣ ΟΥΣΙΣΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ: Σαράντα δύο (42)
(Ολογράφως) (Αριθμητικώς)
ΣΤ`. ΠΡΟΤΑΣΗ: Προακτέος………………………… (ΠΡΟΑΚΤΕΟΣ ή ΜΗ ΠΡΟΑΚΤΕΟΣ)
Αργοστόλι 3-8-1981
Επιθεωρήτρια Αγγελική Βρανά
Η παραίτησή μου από τη θέση του σχολικού συμβούλου
Στη θητεία μου ως σχολικός σύμβουλος αντιμετώπισα σοβαρά προβλήματα από παράγοντες της εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια άσκησης των καθηκόντων μου. Ανάλογα προβλήματα αντιμετώπισαν και οι άλλοι δύο σχολικοί σύμβουλοι Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Γρεβενών. Δεν μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε ότι η Υπηρεσία θα ήταν τόσο ανύπαρκτη στα προβλήματά μας! Έτσι αναγκαστήκαμε (οι δύο εκ των τριών σχολικών συμβούλων) να προσφύγουμε στη Δικαιοσύνη για την υπεράσπιση των νομίμων δικαιωμάτων μας, της αξιοπρέπειάς μας και του εκπαιδευτικού μας έργου.
Η τότε Υπουργός Παιδείας, αντί να δώσει λύση στα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζαμε, τη στιγμή μάλιστα που η Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Δυτικής Μακεδονίας δεν το έπραξε, θεώρησε πιο εύκολο να αποδεχτεί την παραίτησή μου στις 16 Ιουνίου 2011. Έτσι, με αυτόν τον τρόπο ολοκληρώθηκε, εφτά μήνες πριν την ώρα της, η θητεία μου ως σχολικός σύμβουλος. Τα προβλήματα όμως παρέμειναν για να τα λύσει η Δικαιοσύνη. Οι αρνητικές εμπειρίες που βίωσα μου αποκάλυψαν, για άλλη μια φορά, το μισοδιαλυμένο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Δεν θα ήθελα όμως να επεκταθώ περισσότερο σε αυτό το θέμα. Εξάλλου, τα προβλήματα που αντιμετωπίσαμε και οι τρεις σχολικοί σύμβουλοι Γρεβενών, καθώς και οι λόγοι της παραίτησής μου, αναφέρονται σε έγγραφά μου τα οποία αναρτήθηκαν και στο Διαδίκτυο.
Ο κύκλος των εφτά εκπαιδευτικών άρθρων
Με τη συγγραφή του παρόντος άρθρου κλείνει ένας κύκλος εφτά εκπαιδευτικών άρθρων. Ένας κύκλος βγαλμένoς απ` το πεδίο της σχολικής πράξης, που εμπεριέχει καλές πρακτικές για το μάχιμο εκπαιδευτικό, το διευθυντή του σχολείου και το σχολικό σύμβουλο.
Πιστεύω, τα γραφόμενά μου να προβληματίσουν και να βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς στο καθημερινό τους έργο. Ακόμη, μπορεί να φανούν χρήσιμα στους φοιτητές των Παιδαγωγικών Σχολών, στους αρμόδιους φορείς της εκπαίδευσης, στους γονείς των μαθητών και σε όσους πολίτες ενδιαφέρονται για θέματα Παιδείας.
Τα έξι προηγούμενα εκπαιδευτικά μου άρθρα που αναρτήθηκαν στο Διαδίκτυο είναι τα εξής : «Το εκπαιδευτικό μας σύστημα ανέτοιμο να συμβάλει στην αποδοχή της Ευέλικτης Ζώνης» 2009, «Καλές πρακτικές για το δάσκαλο» 2010, «Ο ζερβοχέρης» 2011, «Τα δασκαλοπαίδια» 2011, «Άκου όταν μιλάς δάσκαλε!» 2012 και «Διευθυντής σχολείου, ο βασικός κρίκος στη δομή της εκπαίδευσης» 2012.
Και τα εφτά άρθρα μου γράφτηκαν στη δίνη μιας βαθιάς πολιτικής, κοινωνικής, ηθικής και οικονομικής κρίσης. Παρόλα αυτά, πιστεύω ότι εκπέμπουν αισιοδοξία και ελπίδα, για μια καλύτερη Παιδεία στον τόπο μας. Την αξίζουμε !
Ιωάννινα 7 Νοεμβρίου 2012
Αφήστε μια απάντηση