Ειρήσθω…

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ

• Τυπικά αρχηγός του σπαρτιατικού στόλου είναι ο Άρακος. Ο Λύσανδρος ήταν «ἐπιστολεύς», δηλαδή υποναύαρχος. Η επιλογή του Ξενοφώντα να μην αναφέρει καθόλου τον Άρακο δηλώνει ότι ο Λύσανδρος ήταν ο «ιθύνων νους» των επιχειρήσεων (πραγματολογικό στοιχείο)
• Ο σύνδεσμος δὲ χρησιμοποιείται με τη μεταβατική του σημασία, όχι την αντιθετική. Με τη χρήση του ο Ξενοφώντας δηλώνει μια επόμενη ή μια παράλληλη ενέργεια. (μορφοσυντακτική παρατήρηση)
• Ο Λύσανδρος επιχειρεί να αποκλείσει τη μεταφορά σιταριού από τις πόλεις του Εύξεινου Πόντου προς την Αθήνα. Παράλληλα, ο βασιλιάς της Σπάρτης Άγης έχει αποκλείσει την Αθήνα από την ξηρά. (ερμηνευτική παρατήρηση)
• Ο Λύσανδρος επιλέγει να αφήσει τους πολίτες της Λαμψάκου ελεύθερους, ενώ η συνήθης πρακτική ήταν να πωλούνται οι αιχμάλωτοι ως δούλοι.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

• 16 – 21
• ὁρμώμενοι (ὁρμάω-ῶ): ορμητήριο, ορμητικός, παρορμητικός, αφορμή, εξόρμηση, αυθόρμητος
• ἐποίουν (ποιέω-ῶ) : ποίηση, ποίημα, ποιητής, ποιητικός, αχειροποίητος, προσποιούμαι, προσποιητός
• ἐπέπλεον (πλέω) : αποπλέω, πλοίο, πλους, πλοηγός, πλοίαρχος, πλοιάριο, πλωτός, πλεούμενο
• προσείλοντο (αἱροῦμαι): αίρεση, αναιρώ, αναίρεση, αφαίρεση, εξαίρετος, αρχαιρεσίες, προαιρούμαι
• ἀφεστηκυίας (ἵστημι): σταθμός, στήλη, στήθος, στάδιο, στάθμη, ιστός, σταθερός, διάστημα, κατάσταση, επαναστάτης, προΐσταμαι, εικονοστάσι, εγκαθίσταμαι, εγκατάσταση, ενίσταμαι, ένσταση
• ἀνήγοντο (ἀνάγομαι): άγω, εξάγω, διαγωγή, εισακτέος, αγωγός, παιδαγωγός, άγημα, ξεναγός, λοχαγός, ανάγωγος
• ἡγεῖτο (ἡγοῦμαι): ηγεμόνας, ηγεμονία, ηγέτης, ηγεσία, ηγούμενος, προηγούμαι, περιηγούμαι, εισηγούμαι, εισήγηση, διήγηση, καθηγητής, αφήγημα, διηγηματικός, ανεκδιήγητος
• προσβαλόντες (βάλλω): βέλος, βλήμα, βόλος, βαλβίδα, βολίδα, βαλτός, περιβάλλω, περιβολή, περιβάλλον, καταβάλω, αναβλητικός, προσβλητικός, αποβολή
• ἀφῆκε (ἵημι): άφεση, άνεση, ένεση, κάθετος, εγκάθετος, έφεση, χειραφέτηση

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

• Συνηρημένα ρήματα: ὁρμάομαι-ῶμαι, ποιέω-ῶ, πλέω, προσαιρέομαι –οῦμαι, ἐκπλέω, ἡγέομαι-οῦμαι, αἱρέω-ῶ
• Ουσιαστικά γ΄ κλίσης: βασιλεύς, Τυδεύς, πόλις, κράτος, σῶμα
• Συνηρημένα ουσιαστικά β΄κλίσης: ἔκπλους

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. «Λύσανδρος δὲ ἔκπλει πρὸς τὸν Ἑλλήσποντον πρὸς τε τῶν πλοίων τὸν ἔκπλουν»: Γιατί ο Λύσανδρος προσπαθεί να αποκλείσει τον αθηναϊκό στόλο από τον Ελλήσποντο;
2. «Ἡ γάρ Ἀσία πολεμία αὐτοῖς ἦν» : Με ποια φράση συνδέεται  από τα προηγούμενα; (Να ληφθούν υπόψη ιστορικές γνώσεις για τις σχέσεις Αθηναίων-Σπαρτιατών-Περσών)
3. Τι σήμαινε η κατάληψη της Λαμψάκου: α) για τους Σπαρτιάτες β) για τους Αθηναίους
4. Ποια πραγματολογικά στοιχεία μπορούμε να εντοπίσουμε: α)για τη διεξαγωγή του ναυτικού πολέμου β) για τον ανεφοδιασμό των εκστρατευτικών σωμάτων την εποχή εκείνη.
5. ἐπιπλέω, παρασκευάζομαι, στρατηγός, προσαιροῦμαι: Να αναλύσετε τις λέξεις στα συνθετικά τους.
6. βασιλεύς, ναυμαχία, σύμμαχος, κράτος: Να γράψετε για καθεμιά λέξη ένα ομόρριζο ρήμα.
7. πλουσίαν πόλιν, ἐλεύθερα σώματα: να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις
8. ἐποίουν, αἱροῦσι: να γίνει χρονική αντικατάσταση
9. τὴν βασιλέως, τῶν πλοίων, πολεμία, πελάγιοι, επιτηδείων, προσβαλόντες: να χαρακτηριστούν συντακτικά

ΞΕΝΟΦΩΝ ΓΡΥΛΛΟΥ ΕΡΧΙΕΥΣ  (περ. 431-354 π.Χ.)

Βιογραφικά στοιχεία

• Καταγωγή από το δήμο Ερχιάς της Αττικής (Σπάτα)
• Πατέρας του ο Γρύλλος, εύπορη οικογένεια, αξιόλογη μόρφωση , (δάσκαλοί του ο Σωκράτης, ο Ισοκράτης, ο Πρόδικος). Ποικιλία στα ενδιαφέροντά του.
• Ανήκε στην τάξη των Ιππέων (μεγάλη η αγάπη του για τα άλογα)
• Πήρε μέρος ως μισθοφόρος στην εκστρατεία του Κύρου (του νεότερου) εναντίον του Αρταξέρξη Β΄ στην Περσία. Μετά την αποτυχία της εκστρατείας (μάχη στα Κούναξα – 401 π.Χ. ) κατόρθωσε ως στρατηγός να πετύχει την ασφαλή επιστροφή των 10.000 περίπου Ελλήνων μισθοφόρων στην πατρίδα («Κάθοδος των Μυρίων)
• Έρχεται σε επαφή και γίνεται στενός φίλος με τον βασιλιά της Σπάρτης Αγησίλαο. 394 π.Χ. Μάχεται με τη σπαρτιατική παράταξη εναντίον της Θήβας (σύμμαχος Αθήνας) – Οι Αθηναίοι τον κατηγορούν για «λακωνισμό» – Εξορίζεται – Οι Λακεδαιμόνιοι του προσφέρουν «προξενία» – Εγκατάσταση στη Σκιλλούντα (Ολυμπία) για 20 χρόνια
• 365 π.Χ. Βελτίωση των σχέσεων Σπάρτης-Αθήνας – Αίρεται το ψήφισμα για την εξορία Εξομαλύνονται οι σχέσεις του με την πόλη – Ο γιος του σκοτώνεται υπερασπιζόμενος την Αθήνα στη μάχη της Μαντίνειας (362)

Τα πρότυπά του

• Ο Σωκράτης (τρόπος ζωής)
• Ο Αγησίλαος (ηγετικά προσόντα – απλότητα συμπεριφοράς)

Η συγγραφή των έργων του

Η συγγραφική του παραγωγή είναι πολύ μεγάλη. Πιθανότατα άρχισε ύστερα από την εξορία στη Σκιλλούντα.

Η κατάταξη των έργων του σε είδη (ειδολογική):

[ορισμένα έργα του συνδυάζουν στοιχεία από διάφορα φιλολογικά είδη]

Α) ΙΣΤΟΡΙΚΑ

1. Ελληνικά : Τα γεγονότα από 411-362 π.Χ. – Το μόνο ιστορικό σύγγραμμα του 4^ου αι. που σώζεται
2. Κύρου Ανάβασις : Η συμμετοχή των «μυρίων» στην εκστρατεία του Κύρου και η περιπλάνησή τους κατά την επιστροφή – πηγή για τον 4^ο αι.
3. Αγησίλαος : Εγκωμιαστική βιογραφία του Σπαρτιάτη βασιλιά
4. Κύρου Παιδεία: Μυθιστορηματική Βιογραφία του Κύρου (του Μεγάλου). Παραποίηση των ιστορικών στοιχείων για να προβάλει τις ιδέες του.

Β) ΣΩΚΡΑΤΙΚΑ (ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ)

1. Απολογία Σωκράτους
2. Απομνημονεύματα Σωκράτους
3. Συμπόσιον
4. Οικονομικός

Γ)  ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ (ΤΕΧΝΙΚΑ)

1. Περί ιππικής
2. Ιππαρχικός
3. Ιέρων
4. Πόροι ή περί προσόδων

Χρονολόγηση των έργων του:

• [Δεν είναι εύκολη – Στηρίζεται σε εσωτερικές μαρτυρίες του (αναφορές στο έργο του σε πρόσωπα, γεγονότα) και στη διάκριση του ύφους του Ξενοφώντα
• Πιθανώς προηγούνται τα ιστορικά (σύνδεση με τις εμπειρίες που είχε ο ίδιος από τον πόλεμο)
• Έπονται τα «σωκρατικά» (συνάντηση με μαθητές του Σωκράτη στην εξορία)
• Τελευταία τα διδακτικά (για τεχνικά θέματα, θεσμούς)

Η πίστη του σε αξίες

• ευγενές ήθος, ανθρωπια
• εντιμότητα, ειλικρίνεια
• πίστη και σεβασμός στο θείο
• τήρηση λόγων και όρκων
• πειθαρχία

Σύγκριση με Θουκυδίδη – Αξιολόγηση

• Δεν διαθέτει την πολιτική σκέψη και τη διεισδυτικότητα του Θουκυδίδη
• Σαφήνεια, φυσικότητα και ακρίβεια στην έκφραση («αττική μέλιττα»)
• Ευκρίνεια στην περιγραφή του χώρου και εξέλιξης των γεγονότων
• Χρήση απλοποιημένης αττικής διαλέκτου – πρόδρομος της ελληνιστικής κοινής γλώσσας
• Ζωντάνια στη γραφή (θυμίζει ικανό «ρεπόρτερ»)
• Ικανότητα να αναπαριστά με δραματική ένταση συγκεκριμένες εντυπωσιακές σκηνές των γεγονότων
• Επιτυγχάνει να δώσει ξεκάθαρη εικόνα των πολιτικών εξελίξεων του 4^ου αι.

Ερωτήσεις εισαγωγής

1. Τι γνωρίζετε για την καταγωγή (γέννηση, οικογενειακό περιβάλλον), τη μόρφωση του Ξενοφώντα και τις πολιτικές συνθήκες της εποχής του;
2. Τι γνωρίζετε για την υπηρεσία του Ξενοφώντα ως μισθοφόρου;
3. Ποια ήταν η σχέση του Ξενοφώντα με τον Αγησίλαο και την πόλη της Σπάρτης;
4. Ποιοι λόγοι οδήγησαν τον Ξενοφώντα στην εξορία;
5. Να κατατάξετε τα ακόλουθα βιογραφικά στοιχεία του Ξενοφώντα κατά χρονική σειρά: α) Συμμετείχε ως μισθοφόρος στο στράτευμα του Κύρου κατά του αδελφού του Αρταξέρξη. β) Μεγάλωσε σε εύπορη οικογένεια στον Δήμο της Ερχιάς Αττικής. γ) Ακολούθησε τον Σπαρτιάτη βασιλιά Αγησίλαο στη μάχη της Κορωνείας. δ) Υπηρέτησε στο σώμα των ιππέων της πατρίδας του, της Αθήνας. ε) Οδήγησε τους Έλληνες μισθοφόρους (τους Μυρίους) από τα βάθη της Ασίας στην πατρίδα τους.
6. Να εξηγήσετε γιατί οι Αθηναίοι εξόρισαν τον Ξενοφώντα από την πατρίδα του (394π.Χ.) και γιατί, πολύ αργότερα (365 π.Χ.), ανακάλεσαν αυτή την απόφασή τους.
7. Να αναφέρετε τα Ιστορικά έργα του Ξενοφώντα και να δώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο δύο έργων αυτής της κατηγορίας.
8. Ο Ξενοφών είχε τη φιλοδοξία να συνεχίσει το έργο του Θουκυδίδη. Πόσο επιτυχημένη θεωρείται η προσπάθειά του;
9. Πώς δικαιολογείται ο χαρακτηρισμός του Ξενοφώντα ως «ρεπόρτερ» και πώς αποτυπώνεται στο έργο του η εικόνα των πολιτικών εξελίξεων του 4ου π.Χ. αι.;
10. Ποιοι λόγοι οδήγησαν τους Αθηναίους στην άρση του ψηφίσματος της εξορίας του Ξενοφώντα;
11. α) Να εξηγήσετε γιατί δεν είναι εύκολη η ειδολογική και η χρονολογική κατάταξη των έργων του Ξενοφώντα. β) Σε ποια κριτήρια στηρίζεται η χρονολογική κατάταξη των έργων του Ξενοφώντα;
12. Ποια δημοφιλέστερα έργα του Ξενοφώντα χρησιμοποιήθηκαν ως διδακτικά βιβλία από την Αναγέννηση μέχρι σήμερα και για ποιους λόγους;

Η ΑΙΓΥΠΤΟΣ

2.1 Η χώρα

Αίγυπτος το βορειοανατολικό τμήμα της Αφρικής που διαρρέεται από τον ποταμό Νείλο

«το δώρο του Νείλου» την ονόμασε ο Ηρόδοτος

δεξιά και αριστερά υπάρχει έρημος

σημαντικότερο φαινόμενο: οι ετήσιες πλημμύρες του Νείλου που κάνουν τη γη

εύφορη.

Δύο τμήματα: α) η Άνω Αίγυπτος (το νότιο και ορεινό τμήμα)

β) η Κάτω Αίγυπτος (το βόρειο και πεδινό τμήμα με το Δέλτα –

ευάλωτο  λόγω της εισβολής λαών από τη χερσόνησο του Σινά)

2.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση

• Η Οικονομία
• Ο Νείλος και οι πλημμύρες του (άρδευση χωραφιών και συντήρηση αυλακιών => συνεργασία κατοίκων υπό την επίβλεψη του κράτους)

• Η γεωργία
  • βάση της οικονομίας
  • συστηματικά οργανωμένη υπό την επίβλεψη του κράτους – Φαραώ
  • βασιλικοί υπάλληλοι: επίβλεψη γεωργικών εργασιών, συγκέντρωση ποσοστού συγκομιδής για τον Φαραώ
  • προϊόντα γεωργικής παραγωγής: σιτάρι, κριθάρι, λινάρι, οπωροφόρα δέντρα, κηπευτικά
  • ελεύθερη συλλογή: πάπυροι και λωτοί.

• Οικογενειακή παραγωγή: μπίρα (από ζύμωση κριθαρένιου ψωμιού)
• Κτηνοτροφία
• Ψάρεμα

Χαρακτηριστικά εξελιγμένης οικονομίας και κοινωνίας:

• Αρχιτεκτονική:
• Οικοδόμηση μεγάλων έργων, ναών, ανακτόρων, ταφικών μνημείων με μαζική εργασία του λαού
• Ειδικευμένοι τεχνίτες: μεταλλουργοί, ξυλουργοί, κεραμοποιοί, ναυπηγοί κ.ά., σε ιδιωτικά και ανακτορικά εργαστήρια

• Εμπόριο
  • Εξαγωγή δημητριακών, παπύρου ή πρώτων υλών (χρυσού)
  • Εισαγωγή ξυλείας, χαλκού, αργύρου κ.ά.

• Διοίκηση

Μορφωμένοι πολίτες με ειδικευμένες γνώσεις:

• Ιερείς: κάλυψη αναγκών θεοκρατικού κράτους
• Γραφείς: γνώση ιερογλυφικής γραφής
• Επαγγελματίες στρατιωτικοί: διατήρηση και ανάπτυξη της αυτοκρατορίας

• Η κοινωνία

Το σύστημα των κοινωνικών τάξεων όχι αυστηρά κλειστό

• Φαραώ:
• ενσάρκωση επίγειου
• θεού και κράτους
• απροσπέλαστος –
• η θέλησή του νόμος

• τάξη των ισχυρών:
• ιερείς, ανώτατοι κρατικοί υπάλληλοι, γραφείς,
• επαγγελματίες στρατιωτικοί (κληρονομικό επάγγελμα)

• σκληρά εργαζόμενοι ελεύθεροι πολίτες:
• γεωργοί ή τεχνίτες

• Δούλοι: ιδιωτικοί ή κρατικοί, από πολέμους ή αγοράζονταν από εμπόρους

• Η πολιτική οργάνωση
  • Οργάνωση κράτους με Θεοκρατικό χαρακτήρα
  • Φαραώ (θεοποίησή του – θεϊκή και ανθρώπινη υπόσταση)

2.3. Η ιστορία

• Η προϊστορία
• άγνωστη η προέλευση των πρώτων κατοίκων της Αιγύπτου
• λαοί διαφορετικής καταγωγής
• οικισμοί νεολιθικού χαρακτήρα στα τέλη της 5^ης χιλιετίας π.Χ.
• καλλιέργεια της γης, κυνήγι, ψάρεμα
• την 4^η χιλιετία οι οικισμοί πληθαίνουν, συστηματική καλλιέργεια και γνώση της χρήσης των μετάλλων, χωρισμός σε φυλές η καθεμία με τον δικό της ηγεμόνα – προστάτη,
• από τις συνεχείς συγκρούσεις προκύπτουν 2 βασίλεια: Άνω και Κάτω Αίγυπτος ένα θεοποιημένο ζώο, φυτό ή αντικείμενο
• στις αρχές της 3^ης χιλιετίας τα 2 βασίλεια συνενώνονται με ηγεμόνα τον Μήνη και πρωτεύουσα τη Μέμφιδα: τέλος της προδυναστικής περιόδου

• Δυναστική περίοδος àαπό τις αρχές της 3^ης χιλιετίας μέχρι την κατάκτηση από τον Μ.

Αλέξανδρο (332 π.Χ.)

à31 δυναστείες βασιλέων

à3 μεγάλες ιστορικές περίοδοι

Το Αρχαίο βασίλειο (3000-2000 π.Χ.) / πρωτεύουσα η Μέμφιδα

1. Επέκταση των κατακτήσεων με στόχο την απόκτηση μετάλλων: Νουβία (χρυσός), Σινά (χαλκός)
2. Κατασκευή μεγάλων οικοδομημάτων την εποχή της ακμής: ναοί, ανάκτορα, οι πυραμίδες της Γκίζας.
3. Εξασθένιση κεντρικής εξουσίας + αύξηση της δύναμης των τοπικών διοικητών àκρίση.
4. Βελτίωση της ζωής των χωρικών και των ευγενών.

Το Μέσο Βασίλειο (2000-1540 π.Χ.) / πρωτεύουσα η Θήβα

1. Πρώτοι αιώνες: αναδιοργάνωση κράτους, εκστρατείες στη Νουβία, τη Λιβύη και τη Συρία, προικισμένοι ηγεμόνες, αρχιτεκτονικά και εγγειοβελτιωτικά έργα.
2. Μεταβατική περίοδος 2 αιώνων: κατάκτηση από τους Υξώς (= ασιατικός, νομαδικός λαός).
3. Διακυβέρνηση των Υξώς: σύμφωνη με τις αιγυπτιακές θρησκευτικές δοξασίες και τις παραδόσεις.
4. Τελευταίοι ηγεμόνες των Υξώς: διακυβέρνηση αιγυπτιακού χαρακτήρα, αιγυπτιακός βασιλικός τίτλος, επιμειξία με τον βασιλικό οίκο των Θηβών, διπλωματικές σχέσεις με ξένους λαούς (Μεσοποταμία + Κρήτη).
5. Επίδραση των Υξώς: χρήση του πολεμικού άρματος.

Το Νέο Βασίλειο (1540-1075 π.Χ.) / πρωτεύουσα η Θήβα.

1. Εκδίωξη των Υξώς, εξωτερικοί πόλεμοι με συνέπεια την αύξηση του πλούτου της Αιγύπτου, σημαντικοί ηγεμόνες.
2. Παραδείγματα ηγεμόνων:

α) Τούθμωσις Γ’ – 15^ος αι. π.Χ. (αιγυπτιακή κυριαρχία μέχρι τη Συρία, οι λαοί της Μεσοποταμίας και οι Χετταίοι πλήρωναν φόρο υποτέλειας, επέκταση της αιγυπτιακής κυριαρχίας και προς το νότο + προστασία των χρυσοφόρων περιοχών).

β) Ακενατών – 14^ος αι. π.Χ. (μάταιη προσπάθεια επιβολής του μονοθεϊσμού και συγκεκριμένα της λατρείας του θεού Ήλιου).

γ) Ραμσής Β’ ο Μέγας – 13^ος αι. π. Χ. (οικοδομική άνθηση στο εσωτερικό και ισχυροποίηση της Αιγυπτιακής κυριαρχίας στο εξωτερικό (μάχη του Καντές εναντίον Χετταίων και άλλων λαών της Μεσοποταμίας) // ορισμένα από τα επιτεύγματά του σήμερα αμφισβητούνται).

3. Εμπορικές σχέσεις της Αιγύπτου με πόλεις της Φοινίκης, με την Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου.
4. !2^ος αι: οι λαοί της θάλασσας με τις επιδρομές τους εκδιώκουν τους Αιγυπτίους από την Ασία.
5. 11^ος αι π.Χ.: παρακμή του Νέου Βασιλείου λόγω της προσπάθειας ισχυρών ιερέων να επιβληθούν στην εξουσία.

Η ξένη κατάκτηση.

1. 11^ος αι – 332 π.Χ. : μεταβατική φάση ξένης κατοχής με αναλαμπές ισχυροποίησης του Αιγυπτιακού κράτους.
2. 11^ος – 7^ος αι. π.Χ. : παρακμή και ξένη κυριαρχία.
3. 7^ος αι. π.Χ. : ανεξαρτησία από τους Ασσύριους, φαραώ ο Ψαμμήτιχος, πρωτεύουσα η Σάιδα στο Δέλτα, εμπορικές σχέσεις με τις ελληνικές πόλεις.
4. Άλλοι σημαντικοί ηγεμόνες: Νεκώς και Άμασις (6^ος αι. π.Χ.) – στενές σχέσεις με τους Έλληνες, ακμάζει η Ναύκρατις ως εμπορικός σταθμός).
5. Ενσωμάτωση της Αιγύπτου στην περσική αυτοκρατορία το 525 π.Χ. και περσική διακυβέρνηση.
6. Νίκη του Μ. Αλεξάνδρου επί των Περσών και αντιμετώπισή του από του Αιγυπτίους ως ελευθερωτή. Ανακήρυξή του ως φαραώ στη Μέμφιδα το 332 π.Χ.

2.4 Ο Πολιτισμός

• Η θρησκεία

Βασικά χαρακτηριστικά:

• Ο πολυθεϊσμός. Οι θεοί παρουσιάζονταν με σώμα ανθρώπου και κεφάλι ζώου. Στην αρχή à κάθε πόλη και θεός – προστάτης.

Αργότερα à όλη η χώρα λάτρευε τους ίδιους βασικούς θεούς: Άμμων-Ρα (= θεός Ήλιος, ο μεγαλύτερος θεός) με εκπρόσωπο επί γης τον φαραώ. Δημοφιλέστεροι θεοί:  Ίσις, Όσιρις, Ώρος. Η προσπάθεια του Ακενατών να εξαλείψει την πολυθεΐα απέτυχε.

• Βαθιά πίστη για μετά θάνατον ζωή, εφόσον δεν καταστραφεί το σώμα του νεκρού à ταρίχευση νεκρών και ταφή μαζί με τα αναγκαία για τη μετά θάνατο ζωή, κατασκευή ταφικών μνημείων, με αμύθητα πλούτη και πολυτελή στολισμό για τον φαραώ και τους ευγενείς à συστηματική τυμβωρυχία.

• Η γραφή
  1. Επινόηση και χρησιμοποίηση γραφής ήδη από την 4^η χιλιετία π.Χ. à υψηλό πολιτιστικό επίπεδο.
  2. Ιερογλυφική γραφή, με χαρακτήρες – σύμβολα, που αποκωδικοποιήθηκε το 1822 από τον J. Champollion, ο οποίος διάβασε το κείμενο της τρίγλωσσης Στήλης της Ροζέτας.
  3. Γραφή δύσκολη στην εκμάθηση και την απόδοσή της à εξειδικευμένοι τεχνίτες, οι γραφείς που ήταν δημόσιοι υπάλληλοι και ασκούσαν ένα επάγγελμα με κύρος (Νέο Βασίλειο ).
  4. Κείμενα γράφονταν πάνω σε παπύρους ή διακοσμούσαν τους τοίχους μνημείων, ναών και τάφων.
• Τα γράμματα

1. Κείμενα που εξυμνούν τη δράση και τα κατορθώματα των φαραώ (η συντριπτική πλειοψηφία).
2. Ποιήματα θρησκευτικού και λυρικού περιεχομένου, λαϊκές διηγήσεις (ελάχιστα λόγω της δυσκολίας της γραφής

• Οι επιστήμες

1. Αστρονομία(παρακολούθηση των πλημμυρών του Νείλου και της κίνησης των αστεριών)
   • Καθιέρωση ημερολογίου 365 ημερών
   • Χωρισμός του έτους σε μήνες και βδομάδες
   • Προσδιορισμός της ώρας βάσει της ηλιακής σκιάς
2. Γεωμετρία: ανάγκη μέτρησης των καλλιεργήσιμων εκτάσεων
3. Μαθηματικά: με αφορμή την οικοδόμηση μνημείων (πυραμίδων).
4. Ανατομία και ιατρική: ταρίχευση νεκρών – θεραπείες

• Οι τέχνες

1. Αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική στην υπηρεσία των Φαραώ Σκοπός: η προβολή της ζωής και της δράσης των Φαραώ
2. Κατασκευή έργων μνημειακού χαρακτήρα (μεγάλες διαστάσεις-εσωτερικός διάκοσμος) προς τιμήν των Φαραώ (Πυραμίδες του Χέοπος, του Χεφρήνος και του Μυκερίνου στην Γκίζα, και τεράστιοι ναοί (στο Λούξορ και το Καρνάκ) με περιστύλια, υπόστυλες αίθουσες κ.ά.)
3. Έργα ζωγραφικής και ανάγλυφα που κοσμούσαν τις επιφάνειες των ναών και των ταφικών μνημείων.
4. Μικρά αγάλματα από ξύλο ή πέτρα.
5. Έργα μικροτεχνίας από μέταλλα, πολύτιμους ή ημιπολύτιμους λίθους

Τζορτζ Ουάσινγκτον

Τόμας Τζέφερσον

Βένιαμιν Φραγκλίνος