Κατά τη διάρκεια ημερίδας με θέμα «Μηνύματα των ΜΜΕ. Μεθοδολογία ανάλυσης», που διοργάνωσε το Τμήμα Επικοινωνίας Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου, η επίκουρη καθηγήτρια κ. Κουκουτσάκη παρουσιάζοντας μια μεθοδολογική πρόταση ανάλυσης της ειδησεογραφίας για το έγκλημα αλλά και μέρος των συμπερασμάτων από σχετικές αναλύσεις που γίνονται επί σειρά ετών στο πλαίσιο προπτυχιακού σεμιναρίου, φώτισε ιδιαίτερα πτυχές της ειδησεογραφίας για το έγκλημα, τέτοιες που την καθιστούν μέρος ενός ευρύτερου ιδεολογικού λόγου περί κοινωνικής συναίνεσης, συμμέτοχο στην κατασκευή και στην αναπαραγωγή στερεότυπων και «αυτονόητων» ερμηνειών.
Αξονα της ανάλυσης και εν τέλει κομβικό σημείο ως προς το μήνυμα που εκπέμπεται αποτελεί η σχέση των ΜΜΕ με τις «πηγές» από τις οποίες αντλούν τις πληροφορίες τους καθώς και το είδος των πηγών.
«Μια κεντρική έννοια που βοηθά στην κατανόηση της σημασίας των πηγών -και με αυτή την έννοια στην κατανόηση της κατασκευής της είδησης- είναι η έννοια των “φορέων πρωταρχικού προσδιορισμού”, σύμφωνα με τον όρο που εισήγαγε ο Stuart Hall», επισήμανε η κ. Κουκουτσάκη. Ως «φορείς πρωταρχικού προσδιορισμού» ορίζει ο Hall τους κατόχους θεσμικής ισχύος (στην περίπτωσή μας, διωκτικές αρχές ή δικαστικές αρχές, αρμόδια υπουργεία), αντιπροσωπευτικής ισχύος (εκλεγμένοι εκπρόσωποι) και ειδικής γνώσης (ειδικοί επιστήμονες ασχολούμενοι με το θέμα σε θεωρητικό ή εφαρμοσμένο πεδίο)».
Σε άρθρο της στην ΕΛΕΥΕΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, η Μαρία Δέδε συνοψίζει τα βασικά συμπεράσματα που προκύπτουν από τις αναλύσεις που έγιναν στο πλαίσιο του προπτυχιακού σεμιναρίου «Κοινωνικές αναπαραστάσεις του εγκλήματος και της ποινής»:
- Η δομή και το περιεχόμενο του ειδησεογραφικού μηνύματος φαίνεται να απαντούν στο ερώτημα ποιος είναι ο δράστης, όπου η αναφορά σε ατομικά ή και κοινωνικά χαρακτηριστικά ορίζει τον βαθμό επικινδυνότητας και τον χαρακτήρα των κινήτρων.
- Ο λόγος περί ενός συγκεκριμένου δράστη συμπεριλαμβάνει και την ομάδα προέλευσης. Τυπικό παράδειγμα οι μετανάστες όπου στη δημοσιογραφική αφήγηση μεταφέρεται μια κοινωνική συνθήκη που αφορά την πλειονότητα αυτών των πληθυσμών και συντελεί στην αναπαραγωγή και εμπέδωση της γενίκευσης: μετανάστης/λαθρομετανάστης/ εγκληματίας. Δηλαδή, όπως τα προβλήματα νομιμοποίησης τους εξαιρούν από την κανονικότητα του πολίτη και τους καθιστούν «μη πρόσωπα», έτσι και στη δημοσιογραφική αφήγηση αναπαράγεται συμβολικά αυτή η συνθήκη καθώς αναφέρονται μόνο ως εθνικότητα (π.χ. Αλβανός δράστης).
- Η κατασκευή συλλογικού υποκειμένου: Ενα μεμονωμένο περιστατικό εντάσσεται σε μια κατηγορία με τυπικούς δράστες, θύματα, συνθήκες τέλεσης (εγκληματικότητα μεταναστών, νεανική εγκληματικότητα κ.ά.). Στο υλικό εντοπίστηκαν πολλές περιπτώσεις όπου «οι δράστες είναι άτομα νεαρής ηλικίας και τα θύματα ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (ηλικιωμένοι) ή ομάδες που αναπαριστώνται ως η επιτομή της κανονικότητας: νοικοκυραίοι, εργαζόμενοι κ.λπ.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπως σημείωσε η κ. Κουκουτσάκη, ο δημοσιογραφικός λόγος στην περίπτωση των εκπαιδευτικών κινητοποιήσεων και η αναπαράσταση των νεαρών διαδηλωτών συλλήβδην ως «ταραχοποιών», τοποθετώντας τα γεγονότα στο πλαίσιο της κοινής εγκληματικότητας. Το άλλο σκέλος της αναπαράστασης είναι ο λόγος περί ανυπεράσπιστων πολιτών, εγκαταλελειμμένων στο έλεος των ταραχοποιών […].
Ολόκληρο το άρθρο στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
?