Φινλανδία

Η Φινλανδία (Suomi) είναι μια χώρα της Βόρειας Ευρώπης με πληθυσμό 5.521.236 κατοίκους, που  ζουν σε μια έκταση 338.400 km² εκ των οποίων το 70% είναι δασώδεις περιοχές και έτσι έχει την χαμηλότερη πληθυσμιακή πυκνότητα στην Ε.Ε. με μέσο όρο 18 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Το 7% του πληθυσμού της έχει μεταναστευτικό υπόβαθρο, με τάσεις αύξησης από το 2015 και μετά. Η Φινλανδία αντιμετωπίζει δημογραφικό πρόβλημα. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Στατιστικής Υπηρεσίας της Φινλανδίας ο πληθυσμός της αναμένεται να μειωθεί και να γεράσει όπως φαίνεται και στον πίνακα 2.51, αφού το έτος 2018 ήταν η τρίτη συνεχής χρονιά όπου οι θάνατοι υπερβαίνουν τις γεννήσεις.

Ηλικιακή ομάδα / Έτος	1950	2000	2020	2040	2070
0 – 14 (%)	30	18	16	15	11
15 – 64 (%)	63	67	61	59	54
65 – (%)	7	15	23	26	32

Πίνακας 2.51: Η μεταβολή του ηλικιακού πληθυσμού της Φινλανδίας σε εκατομμύρια κατοίκους.

Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Φινλανδίας

Η Φινλανδία είναι ανεξάρτητη χώρα από το 1917 (απελευθέρωση από τη Ρωσία). Έχει πολίτευμα την προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία και αυτοδιοικείται σε 311 Δήμους. Έγινε μέλος της ΕΕ μόλις το 1995 και σχεδόν αμέσως αποφάσισε να ενταχθεί στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Η οικονομία της Φινλανδίας βασίζεται στη βιομηχανία με πρώτο κλάδο την επεξεργασία ξύλου (1^η παραγωγός παγκοσμίως στο τύπο κοντραπλακέ), τον κλάδο μηχανοκατασκευών, ηλεκτρονικών, αλλά και στο εμπόριο, τον τουρισμό, τη κτηνοτροφία και λιγότερο την γεωργία, ενώ διαθέτει και πυρηνικά εργοστάσια παραγωγής ενέργειας. Το ετήσιο κατά κεφαλή εισόδημα των Φινλανδών  είναι αρκετά ψηλό και ίσο με 39.200 €, (πίνακας 1 του παραρτήματος 1), ενώ είναι ψηλά και στον πίνακα της κατάταξης της Eurostat με βάση τις Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης (ΜΑΔ) έχοντας τιμή 110 για το 2018 (πίνακας 3 του παραρτήματος 1). Σύμφωνα με την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού της Στατιστικής Υπηρεσίας της Φινλανδίας, τον Ιούνιο του 2019 οι άνεργοι ήταν κατά 18.000 λιγότεροι από το ποσοστό του Ιουνίου του 2018 και η ανεργία που εμφάνιζε η χώρα τον ίδιο μήνα ήταν 6,6% με εμφανείς τάσεις μείωσης της (πίνακας 2 του παραρτήματος 1). Στη Φινλανδία επίσημες γλώσσες είναι τα Φινλανδικά, που χρησιμοποιεί το 87,9% του πληθυσμού και τα Σουηδικά που χρησιμοποιεί το 5,2%, με τις υπόλοιπες γλώσσες να μιλούνται από το 6,9% του πληθυσμού (Σάμι, Καρελιανή που μιλούνται από πληθυσμούς Λαπωνικής καταγωγής στο βόρειο άκρο της χώρας και άλλες 150 περίπου διάλεκτοι).  Η Φινλανδία έχει νόμο περί ελευθερίας της θρησκείας, ο οποίος εγγυάται το δικαίωμα άσκησης της πίστης οποιασδήποτε θρησκείας, με το 71% της χώρας να ανήκει στην Ευαγγελική Λουθηρανική Εκκλησία και το 1% στην Ορθόδοξη (οι οποίες είναι και οι μόνες που τυγχάνουν και ευνοϊκής φορολογικής μεταχείρισης από την πολιτεία). Σε ότι αφορά την εκπαίδευση, η προσέγγιση για την διδασκαλία της θρησκείας είναι περισσότερο επιστημονική και πολιτισμική παρά θρησκευτική. Μάθημα διδασκαλίας θρησκείας στα σχολεία  λειτουργεί σε τμήμα με 3 μαθητές τουλάχιστον.

 Εικόνα 2.71: Χάρτης Google

Η δομή και η οργάνωση του Φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος

Το πρώτο Φινλανδικό σχολείο ιδρύθηκε από καθολικούς μοναχούς το 1200 μ.Χ., με Σουηδική γλώσσα διδασκαλίας (η Φινλανδία ήταν υπό Σουηδική κατοχή από τα μέσα του 12^ου αιώνα, έως τις αρχές του 19^ου αιώνα και στη συνέχεια υπό Ρωσική κατοχή έως το 1917), ενώ το πρώτο σχολείο με γλώσσα διδασκαλίας τα Φινλανδικά ιδρύθηκε το 1858. Ήταν ένα συνηθισμένο φαινόμενο την εποχή εκείνη στις χώρες που είχε ισχυρή παρουσία η Λουθηρανική εκκλησία, να ανακηρύσσεται σε βασικό πυλώνα και πάροχο εκπαίδευσης, ξεκινώντας από την αρχή ότι οι πολίτες θα πρέπει να είναι σε θέση να διαβάζουν την Αγία Γραφή στη δική τους γλώσσα. Μάλιστα την εποχή εκείνη η Λουθηρανική εκκλησία έθετε την ικανότητα ανάγνωσης και την  επαρκή παιδεία γενικά, ως απαραίτητη προϋπόθεση που κάθε πολίτης έπρεπε να εκπληρώσει, για να μπορέσει να παντρευτεί. Η πρώτη μορφή υποχρεωτικής εκπαίδευσης καθιερώθηκε μόλις το 1921 (από τις τελευταίες χώρες της Ευρώπης) με υποχρεωτικό το εξαετές Δημοτικό για παιδιά από 7 έως 13 ετών. Το πρώτο πανεπιστήμιο ιδρύθηκε το 1640.

Αυτό που χαρακτηρίζει σήμερα την Φινλανδική εκπαίδευση, είναι η ισχυρή κοινωνική και πολιτική συναίνεση σε θέματα παιδείας που εξασφαλίζει την προβλέψιμη ανάπτυξή της και συμφωνεί ότι όλοι οι πολίτες πρέπει να έχουν ισότιμη πρόσβαση σε υψηλού επιπέδου υπηρεσίες εκπαίδευσης, ανεξάρτητα από το κοινωνικό, οικονομικό και φυλετικό τους υπόβαθρο.

Το Φινλαδικό εκπαιδευτικό σύστημα διακρίνεται στις εξής βαθμίδες:

• Την παιδική εκπαίδευση και φροντίδα που παρέχεται στα παιδιά πριν ξεκινήσει η υποχρεωτική εκπαίδευση και την προσχολική εκπαίδευση που παρέχεται για τα παιδιά κατά το έτος που προηγείται της έναρξης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης,
• Την βασική εκπαίδευση διάρκειας εννέα ετών, η οποία είναι υποχρεωτική,
• Την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η οποία διακρίνεται σε Γενική και Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση – Ε.Ε.Κ.,
• Την ανώτατη εκπαίδευση που παρέχεται από:
• Πανεπιστήμια και
• Πανεπιστήμια Εφαρμοσμένων Επιστημών
• Την εκπαίδευση ενηλίκων που είναι διαθέσιμη σε όλα τα επίπεδα.

Παιδική εκπαίδευση και φροντίδα – Early Childhood Education and Care (ECEC) και προσχολική εκπαίδευση

     Η βαθμίδα της παιδικής εκπαίδευσης και φροντίδας ( Varhaiskasvatus) και προσχολικής εκπαίδευσης (Esiopetus) μεταρρυθμίστηκε πρόσφατα στη Φινλανδία με τον νόμο 540/2018 που τέθηκε σε ισχύ από την 1η Σεπτεμβρίου του 2018, αντικαθιστώντας τον προηγούμενο νόμο 36/1973, φέρνοντας σημαντικές αλλαγές στα θέματα του εκπαιδευτικού και νοσηλευτικού προσωπικού που πλαισιώνουν αυτά τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Η συμμετοχή στην παιδική μέριμνα και την προσχολική εκπαίδευση είναι δικαίωμα γα όλα τα παιδιά στην Φινλανδία για τις ηλικίες 0 έως 6 ετών, είτε σε κλασσικό εκπαιδευτικό ίδρυμα για 5 ώρες την ημέρα είτε σε ολοήμερο για 10 ώρες την ημέρα. Οι περισσότεροι παιδικοί σταθμοί και νηπιαγωγεία είναι δημοτικά ιδρύματα, αλλά υπάρχουν και ιδιωτικά,  με πάροχους ιδιώτες ή την εκκλησία ή ΜΚΟ. Όλα όμως συμμορφώνονται στην σχετική εθνική νομοθεσία και συγκεκριμένα στο  Εθνικό Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για την Προσχολική Εκπαίδευση, που εγκρίθηκε από το Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας και καθοδηγεί τον σχεδιασμό του αρχικού πρωτοβάθμιου προγράμματος σπουδών που χρησιμεύει ως βάση για τα τοπικά προγράμματα σπουδών. Το Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας, στην ιστοσελίδα του (εικόνα 2.72) έχει διαθέσιμο για λήψη τον οδηγό «Βασικά στοιχεία του σχεδίου εκπαίδευσης της παιδικής ηλικίας 2018».

Εικόνα 2.72: Βιβλίο για λήψη «Βασικά στοιχεία του σχεδίου εκπαίδευσης της παιδικής ηλικίας 2018» από την ιστοσελίδα του Εθνικού Συμβούλιου Παιδείας 

Όπως αναφέρει στο ίδιο σημείο της ιστοσελίδας της το βιβλίο «…  περιέχει αναφορές στη νομοθεσία που διέπει την παιδική εκπαίδευση, καθώς και καθοδήγηση για την προετοιμασία και ανάπτυξη τοπικών σχεδίων εκπαίδευσης στην παιδική ηλικία…» και με βάση τα κριτήρια του, θα πρέπει κάθε δημοτικός ή ιδιωτικός πάροχος παιδικής μέριμνας ή προσχολικής εκπαίδευσης να προετοιμάσει το δικό του τοπικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Αυτό συμβαίνει ώστε τα περιβάλλοντα μάθησης στην ECEC πρέπει να προάγουν την υγιή αυτοεκτίμηση και τις μαθησιακές και κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών. Να καλλιεργούν μέσα από το παιδικό παιχνίδι και τον ενθουσιασμό τους για εξερεύνηση, τον πειραματισμό και την εξάσκηση. Να καθιστούν τα παιδιά σωματικά δραστήρια και να τα ωθούν να εκφράζονται μέσα από την τέχνη και την εμπειρία της τέχνης. Να ενισχύουν την ισότητα των φύλων, να προωθούν τη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών και να προβάλλουν την πολιτιστική ποικιλομορφία.

Στην ECEC καταβάλλεται προσπάθεια εξατομικευμένης προσέγγισης της εκπαίδευσης των παιδιών. Οι εκπαιδευτικοί σε συνεργασία με τους γονείς καταρτίζουν ιδιαίτερο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για κάθε παιδί, προσαρμοσμένο στις ανάγκες του και τις κλίσεις του.

Η παιδική μέριμνα παρέχεται με δίδακτρα που εξαρτώνται από την οικογενειακή κατάσταση (αριθμό παιδιών), το οικογενειακό εισόδημα και τις ώρες που το παιδί φιλοξενείται στην αντίστοιχη δομή (νόμος 1503/2016). Με την προβλεπόμενη αναπροσαρμογή του Αυγούστου 2018 τα δίδακτρα στις προσχολικές δομές κυμαίνονται από 27 € έως και 289 €. Τα ιδιωτικά ιδρύματα της βαθμίδας ακολουθούν ανεξάρτητη πολιτική διδάκτρων.

Ξεχωριστή περίπτωση είναι η μονοετής προσχολική εκπαίδευση (Φινλανδικά: Esiopetus,  Σουηδικά: Förskoleundervisning), υποχρεωτική από το 2015 για τους Φινλανδούς μαθητές των 6 ετών, η οποία παρέχεται δωρεάν. Οι Δήμοι είναι υποχρεωμένοι να παρέχουν προσχολική εκπαίδευση σε όλους τους ηλικιακά επαρκείς μαθητές και να φροντίζουν για τη μεταφορά τους αν η απόσταση μετακίνησης είναι πάνω από 5 χλμ.  Η εφαρμογή της προσχολικής εκπαίδευσης καθοδηγείται από το Εθνικό Βασικό Πρόγραμμα Σπουδών για την Προσχολική Εκπαίδευση (καταρτίστηκε το 2014) και από τα τοπικά προγράμματα σπουδών (εφαρμόζονται από το 2016) που υποχρεωτικά βασίζονται σε αυτό. Η διαδικασία κατάρτισης του Εθνικού Βασικού Προγράμματος Σπουδών ήταν μακρά και επίπονη. Κάτω από την επίβλεψη και καθοδήγηση της Φινλανδικής Εθνικής Υπηρεσίας Εκπαίδευσης και έπειτα από δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση συνεργάστηκαν πλήθος εκπαιδευτικών ερευνητών, εκπαιδευτικών, υπαλλήλων του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, δημοτικών υπαλλήλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών στην εκπαίδευση, συνδικαλιστών και εκπροσώπων του ιδιωτικού τομέα εκπροσώπων της Φινλανδικής ένωσης γονέων ακόμα και εκπρόσωποι της ένωσης Φινλανδών εκδοτών βιβλίων, ώστε το αποτέλεσμα να δώσει υψηλής ποιότητας προσχολική εκπαίδευση σε όλη τη χώρα. Η εκπαίδευση παρέχεται για 4-5 ώρες την ημέρα, πέντε ημέρες την εβδομάδα και 700 περίπου ώρες το χρόνο. Τα παιδιά συνήθως συνεχίζουν το υπόλοιπο της ημέρας σε τμήματα με άλλες δραστηριότητες, ώστε να καλύψουν το χρόνο εργασίας των εργαζόμενων γονέων. Αξιοσημείωτο είναι για τις μονάδες ECEC ότι λειτουργούν και νύχτες και Σαββατοκύριακα, για τους γονείς που εργάζονται σε εργασίες με βάρδιες.

Ιδιαίτερη προσοχή έχει δώσει η Φινλανδική πολιτεία στην εκπαίδευση του προσωπικού. Στα ιδρύματα παιδικής εκπαίδευσης και φροντίδας οι εκπαιδευτικοί πρέπει  να είναι κάτοχοι:

• είτε πανεπιστημιακού πτυχίου στην εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένων των σπουδών των εκπαιδευτικών νηπιαγωγών
• είτε κάτοχοι πανεπιστημιακού πτυχίου εφαρμοσμένων επιστημών στις κοινωνικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των σπουδών στην ECEC και την κοινωνική παιδαγωγική.

Ενώ οι εκπαιδευτικοί της ετήσιας προσχολικής αγωγής πρέπει να είναι ειδικότητας νηπιαγωγού με πτυχίο πανεπιστημίου επιπέδου Bachelor ή Master of Education ή δάσκαλοι, κάτοχοι Master of Education.

Γράφημα 2.19: Η δομή του φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος. Πηγή: Eurydice

Είναι γεγονός όμως ότι από το 2016, η στάση της Φινλανδικής πολιτείας σε θέματα εκπαίδευσης καθορίζεται σε ένα βαθμό και από δημοσιονομικούς περιορισμούς. Για παράδειγμα οι περισσότεροι (όχι όλοι) Δήμοι της Φινλανδίας καθιέρωσαν ως επιδοτούμενο το όριο των 20 ωρών την εβδομάδα για την φιλοξενία παιδιών στις δομές ECEC. Το όριο αυξάνεται μόνο αν το αιτιολογεί το ωράριο εργασίας των γονέων.

Υποχρεωτική εκπαίδευση (Πρωτοβάθμια και κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση)

Η υποχρεωτική εκπαίδευση (Perusopetus) παρέχεται δωρεάν, στα 2.304 σχολεία της (σχολικό έτος 2018-2019) για εννέα χρόνια από την ηλικία των 7 ετών με όριο τα 10 χρόνια φοίτησης. Περιλαμβάνει 9 τάξεις με εσωτερικές διακριτές δομές μεταξύ των τάξεων 1 έως 6 και 7 έως 9. Όπως και στην ECEC και στην προσχολική εκπαίδευση έτσι και στην υποχρεωτική εκπαίδευση της Φινλανδίας, εξελίσσεται η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Το 2014 ολοκληρώθηκε η σύνταξη του νέου Εθνικού Βασικού Προγράμματος Σπουδών (Perusopetuksen opetussuunnitelman perusteet)  υπό την επίβλεψη της Φινλανδικής Εθνικής Υπηρεσίας για την Εκπαίδευση , άρχισε η εφαρμογή του το 2016 για τις τάξεις 1 έως και 6 και ολοκληρώθηκε το 2019 για τις τάξεις 7 έως 9. Το νέο πρόγραμμα εστίασε στα εξής πεδία[5]:

• Εκπαιδευτική καθοδήγηση και αξιολόγηση μαθητών.
• Ειδική αγωγή.
• Μάθηση και ευημερία μαθητών.
• Καλλιέργεια επιχειρησιακής κουλτούρας.

Τα πεδία αυτά καλλιεργούν επτά τομείς ικανοτήτων των μαθητών (Σκέψη και Μάθηση, Πολιτιστικός γραμματισμός, Επικοινωνία και έκφραση, Διαχείριση καθημερινότητας, Φροντίδα εαυτού, Μαθηματικά και δεξιότητες ΤΠΕ, Οικοδόμηση βιώσιμου μέλλοντος).

Το πρόγραμμα εκπονήθηκε με τη συνεργασία πλήθους ομάδων εργασίας από εκπαιδευτικούς ερευνητές,  ανώτερους υπαλλήλους του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, εκπρόσωπους γονέων και μαθητών, πάροχων εκπαίδευσης, εκπρόσωπους εργατικού και εργοδοτικού κόσμου, συνδικαλιστές της εκπαίδευσης κ.α.

Ισχύει όπως και στην ECEC και στην προσχολική αγωγή ότι οι τοπικοί φορείς εκπαίδευσης (βασικά τα σχολικά συμβούλια των δήμων) πρέπει να εκπονούν τα Τοπικά Προγράμματα Σπουδών Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης, λαμβάνοντας υπόψη τις τοπικές συνθήκες (γλωσσικές ή πολιτιστικές ιδιαιτερότητες, γεωγραφική κατανομή μαθητών κλπ), τα οποία σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι εναρμονισμένα με το Εθνικό Πρόγραμμα. Το Εθνικό πρόγραμμα σπουδών καθορίζει τα μαθήματα ανά τάξη και τον ελάχιστο χρόνο διδασκαλίας του καθενός. Αυτός ο ελάχιστος αριθμός ωρών ανά μάθημα είναι το δεσμευτικό στοιχείο για τα τοπικά προγράμματα σπουδών, ο οποίος είναι τέτοιος ώστε να δίνει βαθμούς ελευθερίας στους συντάκτες των τοπικών προγραμμάτων νε κινηθούν με επιλεκτική ευελιξία στη κατανομή του εκπαιδευτικού χρόνου.  Για παράδειγμα, στα Μαθηματικά η κατανομή των ωρών διδασκαλίας στο Εθνικό Πρόγραμμα ορίζει ότι πρέπει να αφιερωθούν 1.216 ώρες διδασκαλίας σε 32 θέματα (ενότητες), κατά τη διάρκεια των εννέα ετών της βασικής εκπαίδευσης. Αυτά τα 32 θέματα χωρίζονται σε τρία τμήματα:

• Στις τάξεις 1 και 2 πρέπει να διδαχθούν 6 θέματα μαθηματικών σε 228 τουλάχιστον ώρες.
• Στις τάξεις 3 έως 6 πρέπει να διδαχθούν 15 θέματα μαθηματικών σε 480 τουλάχιστον ώρες.
• Στις τάξεις 7 έως 9 πρέπει να διδαχθούν 11 θέματα μαθηματικών σε 352 τουλάχιστον ώρες.

Οι τοπικές αρχές ή τα σχολεία μπορούν να αποφασίσουν πώς θα κατανείμουν τα μαθήματα Μαθηματικών, ώστε να καλύψουν τουλάχιστον τα προαπαιτούμενα. Οι ώρες διδασκαλίας είναι 45 λεπτών.

Στα πεδία των μεθόδων διδασκαλίας και της χρήσης εποπτικών μέσων και ΤΠΕ, έχει δοθεί στον εκπαιδευτικό της τάξης μεγάλη έως απεριόριστη ελευθερία επιλογών και κινήσεων. Γενικές συστάσεις και οδηγίες σχετικά με τις μεθόδους διδασκαλίας παρέχονται στους εκπαιδευτικούς αλλά ο εκπαιδευτικός τις επιλέγει και τις χρησιμοποιεί κατά περίπτωση. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του Φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος είναι η εμπιστοσύνη στον εκπαιδευτικό.

Όπως ειπώθηκε παραπάνω, η Φινλανδία αντιμετωπίζει δημογραφικό πρόβλημα και αυτό έχει αντανάκλαση στο εκπαιδευτικό της σύστημα ακόμα και στον αριθμό των σχολείων. Στον πίνακα 2.52, φαίνεται καθαρά η μείωση του αριθμού των σχολικών μονάδων υποχρεωτικής εκπαίδευσης (μαζί με τα ειδικά σχολεία).

Η διαδικασία ιδρύσεων, συγχωνεύσεων και καταργήσεων σχολικών μονάδων σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης είναι δυναμική και συνεχής όπως φαίνεται και στην ιστοσελίδα της Φινλανδικής Στατιστικής Υπηρεσίας (πίνακας 2.53), όπου κατά η έναρξη του σχολικού έτους 2016-2017 βρήκε τον εκπαιδευτικό κατάλογο των σχολικών μονάδων με 88 σχολεία λιγότερα. Συγκεκριμένα, είναι λιγότερα κατά 58 σχολεία υποχρεωτικής εκπαίδευσης, 10 σχολεία υποχρεωτικής εκπαίδευσης για μαθητές ΑΜΕΑ, 8 σχολεία δευτεροβάθμιας γενικής εκπαίδευσης, 3 σχολεία δευτεροβάθμιας Επαγγελματικής εκπαίδευσης, 2 Ειδικά σχολεία Επαγγελματικής εκπαίδευσης, 3 Κέντρα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Ενηλίκων, 2 Λαϊκά Γυμνάσια και 2 Πολιτικά κολλέγια. Σε αυτές τις μεταβολές υπολογίζονται νέες ιδρύσεις σχολικών μονάδων (ιδρύθηκαν 9 σχολεία υποχρεωτικής εκπαίδευσης και 2 σχολεία δευτεροβάθμιας γενικής εκπαίδευσης), αλλά και συγχωνεύσεις άλλων.

Μεταβολές	2006			2010			2016
	Ιδρύθηκαν	Καταργήθηκαν	Συγχωνεύθηκαν	Ιδρύθηκαν	Καταργήθηκαν	Συγχωνεύθηκαν	Ιδρύθηκαν	Καταργήθηκαν	Συγχωνεύθηκαν
Αριθμός σχολείων υποχρεωτικής εκπαίδευσης (Ολοκληρωμένα σχολεία)	5	120	47	8	88	24	9	44	18
Σχολές ειδικών αναγκών	0	3	16	2	4	7	0	5	5
Σύνολο	5	123	63	10	92	31	9	49	23
Συνολικός αριθμός σχολείων υποχρεωτικής εκπαίδευσης	3 180			2 785			2 339
Αριθμός μαθητών	578 918			542 200			537 100

Πίνακας 2.52: Η μεταβολή του αριθμού των σχολικών μονάδων υποχρεωτικής εκπαίδευσης στη Φινλανδία

Πίνακας 2.53:  Η μεταβολή του αριθμού των σχολικών μονάδων κατά το έτος 2015 – 2016 στη Φινλανδία

Δυο χρόνια αργότερα το 2018, η δημοσίευση του αντίστοιχου πίνακα σχολείων της Φινλανδικής Στατιστικής υπηρεσίας (πίνακας 2.54), δείχνει ότι η τάση συρρίκνωσης του αριθμού των σχολικών μονάδων είναι έντονη αφού οι σχολικές μονάδες αυτή τη χρονιά είναι 82 λιγότερες και συνολικά είναι 3236.

Μια προσεκτική μελέτη των στοιχείων των πινάκων, εξάγει το συμπέρασμα, ότι η μικρή αρνητική δημογραφική μεταβολή συνοδεύεται από μία  αναλογικά μεγαλύτερη αρνητική μεταβολή του αριθμού των σχολικών μονάδων της Φινλανδίας. Η μικρή δημογραφική κάμψη δεν μπορεί από μόνη της να δικαιολογήσει την αναλογικά μεγαλύτερη μείωση του αριθμού των σχολικών μονάδων.

Πίνακας 2.54: Η μεταβολή του αριθμού των σχολικών μονάδων κατά το έτος 2018 (στοιχεία 20/9/2018)στη Φινλανδία

Συγκεκριμένα, όπως φαίνεται στον πίνακα 2.55 που ακολουθεί για τα έτη 2016 και 2018, φαίνεται ότι στην πραγματικότητα μεταξύ των ετών 2016 και 2018 ο αριθμός των μαθητών στην υποχρεωτική εκπαίδευση αυξήθηκε κατά 8.300 μαθητές (προφανώς λόγω μεταναστευτικών ροών), αλλά τα σχολεία μειώθηκαν και είναι 110 λιγότερα από το 2016 (μείωση κατά 47 σχολεία από το 2017).

Στη Δευτεροβάθμια Γενική εκπαίδευση, ο αριθμός των μαθητών μειώθηκε κατά 2.300 μαθητές από το 2016 έως το 2018 και ταυτόχρονα τα αντίστοιχα Γενικά σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μειώθηκαν κατά 6 το ίδιο χρονικό διάστημα.

Στη δευτεροβάθμια Επαγγελματική εκπαίδευση όμως παρά την θεαματική αύξηση του αριθμού των μαθητών από το 2016 έως το 2018 (24.600 περισσότεροι μαθητές), οι αντίστοιχες σχολικές μονάδες μειώθηκαν κατά 15 στο ίδιο χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα σε 84 σχολεία, κατά το σχολικό έτος 2018/2019 να φοιτούν 189.100 μαθητές της Επαγγελματικής εκπαίδευσης (2.251 μαθητές κατά μέσο όρο σε κάθε σχολείο).

Το συνολικό μαθητικό δυναμικό (πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, μεταδευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση) διατηρήθηκε σχετικά σταθερό από το 2016 (1.846.400 μαθητές/σπουδαστές/φοιτητές) έως το 2018 (1.844.600 μαθητές/σπουδαστές/φοιτητές), αλλά οι αντίστοιχες σχολικές μονάδες μειώθηκαν κατά 159.

Είναι φανερό λοιπόν, ότι το καθαρό δημογραφικό πρόβλημα της Φινλανδίας, αντισταθμίζεται από τις μεταναστευτικές ροές. Έτσι αλγεβρικά το μαθητικό δυναμικό παραμένει σταθερό στο σύνολό του. Με δεδομένο ότι πανευρωπαϊκά οι μαθητές με μεταναστευτικό υπόβαθρο στρέφονται κατά κύριο λόγο στην Επαγγελματική εκπαίδευση, φαίνεται ότι η Φινλανδική πολιτεία προφανώς για δημοσιονομικούς λόγους ίσως και για παιδαγωγικούς, διαχειρίζεται το φαινόμενο αυτό με πληθυσμιακά μεγάλες σχολικές μονάδες. Στην Γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν φαίνεται να ισχύει κάτι τέτοιο, αφού η μείωση μαθητών και αντίστοιχων σχολικών μονάδων, εμφανίζουν μια ήπια αναλογία, με αποτέλεσμα σε 336 σχολεία, κατά το σχολικό έτος 2018/2019 να φοιτούν 109.900 μαθητές (327 μαθητές κατά μέσο όρο σε κάθε σχολείο).

Σχολεία /   Μαθητές ανά έτος	Υποχρεωτική εκπαίδευση (μαζί με τα ειδικά σχολεία)		Δευτεροβάθμια Γενική Εκπαίδευση		Δευτεροβάθμια Επαγγελματική  Εκπαίδευση
2016	537.100 μαθητές	2.414 σχολικές μονάδες (Μείωση κατά 68 σχολεία από  το 2015)	112.200 μαθητές	342 σχολικές μονάδες (Μείωση κατά 8 σχολεία από  το 2015)	164.500 μαθητές	99  σχολικές μονάδες (Μείωση κατά 3 σχολεία από  το 2015)
2018	545.400 μαθητές (αύξηση κατά 8.300 μαθητές)	2.304 σχολικές μονάδες (Μείωση κατά 47 σχολεία από το 2017)	109.900 μαθητές (Μείωση κατά 2.300 μαθητές από το 2016)	336 (Μείωση κατά 6 σχολεία από  το 2016, τα 4 από το 2017)	189.100 μαθητές (αύξηση κατά 24.600 μαθητές)	84 σχολικές μονάδες (Μείωση κατά 15 σχολεία από  το 2016)

Πίνακας 2.55: Πίνακας μεταβολών αριθμού μαθητών και σχολικών μονάδων από το 2016 έως το 2018.

Πηγή : Φινλανδική στατιστική υπηρεσία (Πίνακες 2.53 και 2.54)

Το διδακτικό έτος στη Φινλανδία ξεκινά στα μέσα Αυγούστου και τελειώνει την τελευταία εργάσιμη ημέρα της 22^ης εβδομάδας του επόμενου χρόνου, διαρκώντας περίπου 190 σχολικές εργάσιμες ημέρες. Οι εβδομαδιαίες ώρες διδασκαλίας ξεκινούν από τις 19 στην 1^η τάξη και αυξάνονται σταδιακά ως τις 30 ώρες στην 9^η τάξη. Οι μαθητές λαμβάνουν όλοι ένα ζεστό γεύμα κάθε μέρα. Εκτός από τα μαθήματα, το σχολείο μπορεί να προσφέρει επιπλέον δραστηριότητες. Οι Δήμοι δεν είναι υποχρεωμένοι να προσφέρουν επιπλέον δραστηριότητες στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα των σχολείων. Συνήθως το κάνουν και λαμβάνουν επιπλέον χρηματοδότηση από το κράτος, αποδεχόμενοι τους όρους που καθορίζει η Φινλανδική Εθνική Υπηρεσία Εκπαίδευσης (EDUFI) (τουλάχιστον 3 έως 4 δραστηριότητες την ημέρα μεταξύ 07:00 και 17:00, τουλάχιστον 570 ώρες δραστηριοτήτων τον χρόνο, όριο διδάκτρων για τις δραστηριότητες 120 € για 570 ώρες κλπ).

Η αξιολόγηση των μαθητών και στις εννέα τάξεις του σχολείου, γίνεται από τους εκπαιδευτικούς της τάξης. Δεν υπάρχουν εξετάσεις σε εθνικό επίπεδο. Ειδικά στις τρεις πρώτες τάξεις του σχολείου, όταν εντοπίζεται μαθητής με μαθησιακά προβλήματα, τότε υποστηρίζεται συμπληρωματικά με ειδικό πρόγραμμα αντιμετώπισης τους, μέχρι του σημείου που θα κριθεί ότι μπορεί να παρακολουθήσει το κανονικό πρόγραμμα της τάξης του. Στο Εθνικό πρόγραμμα σπουδών έχουν θεσπιστεί τυποποιημένα κριτήρια αξιολόγησης των μαθητών στο τέλος της 6^ης τάξης, τα οποία ενσωματώνονται όπως είναι και στα τοπικά προγράμματα σπουδών, ώστε να υπάρχει μέτρο σύγκρισης σε εθνικό επίπεδο. Από την 1^η έως την 7^η τάξη, η αξιολόγηση είναι λεκτική και στην 8^η και 9^η τάξη αριθμητική με κλίμακα από το 4 έως το 10, με αποδεκτή βαθμολογία για την επόμενη τάξη το 5. Οι μαθητές που ολοκληρώνουν επιτυχώς τη φοίτηση μέχρι και την 9^η τάξη του σχολείου, λαμβάνουν το αντίστοιχο πιστοποιητικό Βασικής εκπαίδευσης, όπου αναγράφονται οι αριθμητικές επιδόσεις τους στα μαθήματα.

Ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Έπειτα από τα εννέα έτη της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και με απαραίτητη αλλά όχι μοναδική προϋπόθεση το βαθμό 5 στην κλίμακα του 4 έως 10, οι μαθητές εισέρχονται με μια συγκεκριμένη διαδικασία στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, επιλέγοντας έναν από τους δύο τύπους σχολείων:

• Γενικής εκπαίδευσης (Lukiokoulutus) και
• Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση – Ε.Ε.Κ. (Ammatillinen koulutus)

Στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση της Φινλανδίας υπάρχουν και αρκετά ειδικά σχολεία (περίπου 60), όπως τα σχολεία Steiner (υπάρχουν 11), σχολεία που στοχεύουν στην απόκτηση του διεθνούς απολυτηρίου (υπάρχουν 16) κλπ. Τα σχολεία αυτά είναι υποχρεωμένα να ακολουθούν το Εθνικό Πρόγραμμα Σπουδών και επιπλέον να διδάσκουν τα όποια μαθήματα κατά περίπτωση.

Εικόνα 2.73: Στιγμιότυπο της ιστοσελίδας ενημέρωσης opintopolku (διαδρομή μάθησης) σχετικά με την εισαγωγή στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση 

Η είσοδος σε ένα σχολείο της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Φινλανδία, δεν είναι το αποτέλεσμα της επιλογής των γονέων, ούτε και σύστασης των εκπαιδευτικών, αλλά στην ουσία ο καθοριστικός παράγοντας είναι οι βαθμοί συγκεκριμένων μαθημάτων του κάθε μαθητή στο Πιστοποιητικό Βασικής Εκπαίδευσης. Τα μαθήματα αυτά και οι λεπτομέρειες εισαγωγής στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, έχουν καθοριστεί νομοθετικά με τους νόμους 856/2006 και 948/2007. Στην ιστοσελίδα  www.opintopolku.fi που συντηρεί η Φινλανδική Εθνική Υπηρεσία Εκπαίδευσης, δίνεται πλήθος πληροφοριών για τις εκπαιδευτικές διαδρομές που μπορεί να ακολουθήσει ο κάθε Φινλανδός πολίτης ή και μετανάστης, καθώς και οι απαραίτητες διαδικασίες που πρέπει να κάνει κατά περίπτωση (εικόνα 2.73).

Για να εγγραφεί ο μαθητής σε κάποιο σχολείο της ανώτερης δευτεροβάθμιας (Γενικής ή Επαγγελματικής εκπαίδευσης) υποβάλλει αίτηση στην ιστοσελίδα που συντηρεί η Φινλανδική Εθνική Υπηρεσία Εκπαίδευσης. Η πλατφόρμα των αιτήσεων για την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ανοίγει κάθε άνοιξη (για παράδειγμα, το σχολικό έτος 2019/2020 η πλατφόρμα λειτούργησε από 19/2/2019 έως 12/3/2019 ). Υπάρχει η δυνατότητα κοινής αίτησης για Γενική και Επαγγελματική εκπαίδευση και ο κάθε μαθητής μπορεί να δηλώσει έως 5 επιλογές. Η αίτηση εξετάζεται από τα σχολεία υποδοχής και ανακοινώνονται στην ιστοσελίδα τους τα αποτελέσματα μέσα στο καλοκαίρι. Αιτήσεις για σχολεία που η γλώσσα διδασκαλίας δεν είναι τα Φινλανδικά ή τα Σουηδικά, δεν υποβάλλονται ηλεκτρονικά, αλλά αυτοπροσώπως στο ίδιο το σχολείο. Αιτήσεις μπορούν να υποβάλλουν όλοι οι κάτοικοι της Φινλανδίας, που έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση στην Φινλανδία ή σε ισότιμο ίδρυμα του εξωτερικού.

Οι μαθητές που έχουν ελλείψεις στη γλώσσα (κυρίως μεταναστευτικού υπόβαθρου) έχουν δύο επιλογές προετοιμασίας:  τις VALMA και LUVA, για τις οποίες επίσης υποβάλλουν αιτήσεις στην ίδια πλατφόρμα. Αυτές διαρκούν ένα έτος και η μεν VALMA (ammatilliseen peruskoulutukseen valmentava koulutus = προπαρασκευαστική επαγγελματική εκπαίδευση) αφορά άτομα που επιθυμούν να παρακολουθήσουν πρόγραμμα σπουδών που οδηγεί στην  ανώτερη επαγγελματική δευτεροβάθμια εκπαίδευση και ταυτόχρονα βελτιώνει τις γλωσσικές τους δεξιότητες η δε LUVA τους προετοιμάζει περισσότερο για την ανώτερη δευτεροβάθμια γενική εκπαίδευση. Οι ημερομηνίες αιτήσεων των VALMA και LUVA για το σχολικό έτος 2019/2020 ήταν από 21/5/2019 έως 23/7/2019.     

Στα παρακάτω στιγμιότυπα (εικόνα 2.74) της ιστοσελίδας των εκπαιδευτικών διαδρομών (opintopolku), μπορεί ο κάθε μαθητής να εξερευνήσει τις εκπαιδευτικές επιλογές του σε όποια βαθμίδα και αν βρίσκεται και να εντοπίσει συγκεκριμένα εκπαιδευτικά ιδρύματα για τη περίπτωσή του.

       

Εικόνα 2.74: Η ιστοσελίδα των εκπαιδευτικών διαδρομών στην Φινλανδία

Οι μαθητές που ολοκλήρωσαν την υποχρεωτική εκπαίδευση επιλέγοντας «Τελείωσα την υποχρεωτική εκπαίδευση» οδηγούνται στις επιλογές που φαίνονται στην εικόνα 2.75 που ακολουθεί.

Εικόνα 2.75: Το σύνολο των επιλογών των μαθητών μετά την υποχρεωτική εκπαίδευση

Στη συνέχεια αφού επιλέξουν τύπο σχολείου, έστω Γενική Εκπαίδευση και περιοχή με ακρίβεια Δήμου, έστω Κεντρική Φινλανδία και δήμο Karstula, το σύστημα επιστρέφει 4 επιλογές σχολείων όπως φαίνεται στο παρακάτω στιγμιότυπο της ιστοσελίδας (εικόνα 2.76). Ο δήμος Karstula έχει 4400 κατοίκους.  Στις πληροφορίες που δίνει το σύστημα για το πρώτο από τα 4 σχολεία του δήμου, αναφέρεται ότι η γλώσσα διδασκαλίας είναι τα Φινλανδικά, τα συνολικά διαθέσιμα μαθήματα (υποχρεωτικά και επιλογής) είναι 75, εκ των οποίων ο κάθε μαθητής θα διδαχθεί υποχρεωτικά τα 38, ξεκινούν στις 1/8/2019, διαρκούν 3 χρόνια, έγιναν δεκτοί οι μαθητές που είχαν μέσο όρο μαθημάτων 6,2 και πάνω, όλοι οι μαθητές έχουν πρόσβαση σε Η/Υ, υπάρχει ψυχολόγος στο σχολείο, γιατρός και νοσηλευτής και διδάσκονται επιπλέον γλώσσες Σουηδικά, Αγγλικά, Ρώσικα, Γερμανικά, Γαλλικά και Ισπανικά.

 

Εικόνα 2.76: Τα αποτελέσματα της αναζήτησης σχολείων δευτεροβάθμιας Γενικής Εκπαίδευσης στο δήμο Karstula της κεντρικής Φινλανδίας

     Η δευτεροβάθμια Επαγγελματική εκπαίδευση στη Φινλανδία, είναι οργανωμένη σε 14 επαγγελματικούς τομείς, με πλήθος ειδικοτήτων ο καθένας. Οι μεγαλύτεροι τομείς σπουδών της Επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι ο τομέας Τεχνολογίας και ο τομέας Υγείας.  Έστω ότι επιλέχθηκε ο τομέας Τεχνολογίας ο οποίος δίνει 14 ειδικότητες και πρέπει ο μαθητής να επιλέξει μία από αυτές, ώστε να οδηγηθεί πάλι στην διαδρομή επιλογής περιοχής, δήμου και σχολείου. Στα διάφορα σχολεία, ειδικά αυτά της Επαγγελματικής εκπαίδευσης, είναι δυνατό να ισχύουν διαφορετικά κριτήρια επιλογής μαθητών για εγγραφή. Για παράδειγμα, σε Επαγγελματικό σχολείο του δήμου Loimaa στον τομέα Τεχνολογίας και στην ειδικότητα Ηλεκτρολόγων και Αυτοματισμών, το σχολείο μοριοδοτεί κριτήρια επιλογής μαθητών ως εξής:

• Ολοκλήρωση κατά το έτος της αίτησης ή το προηγούμενο:
• Βασικού εκπαιδευτικού προγράμματος 6 μόρια.
• 10^η τάξη  6 μόρια
• VALMA  6 μόρια
• Εκπαίδευσης για μετανάστες και άλλες ξένες γλώσσες  6 μόρια
• Ένα εξάμηνο Λαϊκού Γυμνασίου  6 μόρια

Η πρώτη επιλογή σχολείου δίνει επιπλέον 2 μόρια.

• Ανάλογα με τον μέσο όρο του Πιστοποιητικού βασικής εκπαίδευσης λαμβάνονται από 1 έως 16 κλιμακωτά μόρια σύμφωνα με τον πίνακα 2.56, που ακολουθεί:

Πίνακας 2.56: Μόρια ανάλογα με το μέσο όρο Πιστοποιητικού βασικής εκπαίδευσης

Βαθμός	Μόρια
5.50 – 5.74	1
5.75 – 5.99	2
6.00 – 6.24	3
6.25 – 6.49	4
6.50 – 6.74	5
6.75 – 6.99	6
7.00 – 7.24	7
7.25 – 7.49	8
7.50 – 7.74	9
7.75 – 7.99	10
8.00 – 8.24	11
8.25 – 8.49	12
8.50 – 8.74	13
8.75 – 8.99	14
9.00 – 9.24	15
9.25 – 10.00	16

Εικόνα 2.77: Η Αγγλική έκδοση της ιστοσελίδας διαδρομών εκπαίδευσης www.studyinfo.fi στις πληροφορίες της εφαρμογής 

 

Αν είχε επιλεγεί σχολείο Επαγγελματικής εκπαίδευσης, θα έπρεπε επιπλέον να έχει επιλεγεί και τομέας σπουδών (εικόνα 2.78) και στη συνέχεια και ειδικότητα (εικόνα 2.79).

Εικόνα 2.78: Τομείς της Επαγγελματικής εκπαίδευσης στην Φινλανδία

 

Εικόνα 2.79: Οι ειδικότητες του Τομέα Τεχνολογίας

Όταν ο μαθητής καταλήξει στις επιλογές του, πιστοποιείται από το σύστημα και ολοκληρώνει την αίτησή του.

Εικόνα 2.80: Η εφαρμογή αίτησης εγγραφής μαθητών

 

Εικόνα 2.81: Επιλογές πιστοποίησης ταυτότητας μαθητή (κάρτα, κινητό, τραπεζικοί λογαριασμοί κλπ)

Με δεδομένες τις συγχωνεύσεις και των σχολείων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι δήμοι στηρίζουν τις μετακινήσεις των μαθητών. Εκτός της έκπτωσης του 50% στην τιμή των εισιτηρίων, επιδοτούν τις μετακινήσεις άνω των 54 € μηνιαίως ή άνω των 10 χιλιομέτρων.

Το σχολικό έτος στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση διαιρείται σε δύο εξάμηνα. Η έναρξη του κάθε διδακτικού έτους, καθορίζεται από το κάθε σχολείο και είναι συνήθως αρχές με μέσα Αυγούστου, ενώ η λήξη του είναι η τελευταία εργάσιμη μέρα της 22^ης εβδομάδας του ημερολογιακού έτους. Το σχολικό έτος λήγει στα τέλη Ιουλίου. Τα μαθήματα που διατίθενται για διδασκαλία από τα σχολεία είναι 75 (εικόνα 2.76) για όλη τη διάρκεια των σπουδών,  με τα μισά περίπου από αυτά να είναι υποχρεωτικά, ενώ συμπληρώνονται για κάθε μαθητή με 10 ακόμη τουλάχιστον επιλογής. Το ωρολόγιο πρόγραμμα καθορίζεται από το κάθε σχολείο, η διδακτική εβδομάδα είναι πέντε ημερών και οι διδακτικές ώρες είναι 45 λεπτών. Υπάρχει σχετική αυτονομία στα σχολεία με μοναδική προϋπόθεση να τηρείται το Εθνικό Πρόγραμμα Σπουδών, το οποίο επίσης πρόσφατα μεταρρυθμίστηκε,  (Lukion opetussuunnitelman perusteet 2015) με την ευθύνη της Φινλανδικής Εθνικής Υπηρεσίας Εκπαίδευσης και εφαρμόζεται από το σχολικό έτος 2016-2017. Όπως και στις προηγούμενες εκπαιδευτικές βαθμίδες, έτσι και στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το κάθε σχολείο καταρτίζει το δικό του τοπικό πρόγραμμα σπουδών που είναι σε αρμονία με το εθνικό πρόγραμμα. Δεν υπάρχει αυστηρή διαίρεση σε σχολικά έτη, οπότε η τριετής φοίτηση στα σχολεία αυτής της βαθμίδας δεν είναι καθοριστική και μπορεί να μεταβληθεί έως και ένα χρόνο (λιγότερο ή περισσότερο). Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μη χρειάζεται να επαναλάβει τη τάξη ο μαθητής που σε κάποιο μάθημα αξιολογήθηκε ως ανεπαρκής, αλλά έπειτα από 14 ημέρες από την έκδοση του αποτελέσματος να επανεξεταστεί. Το νέο Εθνικό πρόγραμμα σπουδών παροτρύνει τους εκπαιδευτικούς στην διδασκαλία διατομεακών θεμάτων, για παράδειγμα θεμάτων Τεχνολογίας και Κοινωνίας όπου εξετάζονται και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους. Η ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρέχεται δωρεάν, εκτός των σχολικών βιβλίων, τα οποία σε κάποιες περιπτώσεις είναι ακριβά και έτσι πολλοί μαθητές χρησιμοποιούν βιβλία από «δεύτερο χέρι». Η αξιολόγηση των Φινλανδών μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, γίνεται από τους εκπαιδευτικούς του σχολείου στην κλίμακα από 4 έως 10, ως εξής:

4 :   Ανεπαρκής επίδοση

5 :   Επαρκής επίδοση

6 :   Μέτρια επίδοση

7 :   Ικανοποιητική επίδοση

8 :   Καλή επίδοση

9 :   Πολύ καλή επίδοση

10 : Εξαιρετική επίδοση

Ολοκληρώνοντας τη φοίτησή τους οι μαθητές λαμβάνουν το Πιστοποιητικό (Απολυτήριο) Ανώτερης Γενικής Εκπαίδευσης, που είναι αποτέλεσμα ενδοσχολικής αξιολόγησης. Όμως για την πρόσβασή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, οι μαθητές για πρώτη φορά συμμετέχουν σε εθνικές εξετάσεις (Φινλανδικά: Ylioppilastutkinto, σουηδικά: Studentexamen (εξετάσεις εγγραφής) σε τουλάχιστον 4 μαθήματα.

Το μάθημα που δίνουν όλοι οι μαθητές υποχρεωτικά είναι η μητρική γλώσσα. Τα υπόλοιπα τρία μαθήματα εξετάσεων είναι επιλογή των υποψηφίων από τα εξής : Δεύτερη μητρική γλώσσα, Ξένη γλώσσα, Μαθηματικά, Φυσικές επιστήμες και Ανθρωπιστικές επιστήμες. Είναι επιλογή του κάθε μαθητή αν θέλει να εξεταστεί σε περισσότερα από 4 μαθήματα.

Εικόνα 2.82: Η ιστοσελίδα των εξετάσεων αποφοίτων της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης

Οι μαθητές πληρώνουν παράβολο για τη συμμετοχή τους στις εξετάσεις.

Εικόνα 2.83: Η ιστοσελίδα με τα παράβολα των εξετάσεων

Όπως αναφέρει σε σχετικό της άρθρο η ιστοσελίδα των εξετάσεων, ολοκληρώθηκε το 2019 η ψηφιοποίηση όλων των εξεταζόμενων μαθημάτων οι οποίες δίνονται πλέον για όλα τα μαθήματα ηλεκτρονικά. Οι μαθητές προσέρχονται στις αίθουσες εξετάσεων όπου εκκινώντας τους Η/Υ μέσω USB Flash και με λειτουργικό Linux, εξετάζονται μέσω του ειδικού λογισμικού που έχει αναπτυχθεί για αυτό τον σκοπό.

Εικόνα 2.84: Η ιστοσελίδα με οδηγίες ψηφιακών εξετάσεων εγγραφής

Τις εθνικές εξετάσεις οργανώνει και επιβλέπει η Εθνική Επιτροπή Εισαγωγικών Εξετάσεων που απαρτίζεται από εκπαιδευτικούς δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Τα γραπτά των μαθητών (οι απαντητικές φόρμες πλέον) βαθμολογούνται από διδάσκοντες στο αντίστοιχο μάθημα καθηγητές, από εκπαιδευτικό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και από το λογισμικό εξετάσεων.

Εικόνα 2.85: Η χαρακτηριστική εικόνα της διόρθωσης των ψηφιακών εξετάσεων, στην αντίστοιχη ιστοσελίδα

Η ανώτερη δευτεροβάθμια Επαγγελματική εκπαίδευση.

Η τελευταία εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της Φινλανδίας αφορά και την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (Ε.Ε.Κ.), με βασικό σημείο αλλαγών, την ενοποίηση της Επαγγελματικής εκπαίδευσης με την Κατάρτιση μαθητών αλλά και ενηλίκων σε ενιαία δομή και την αυξημένη βαρύτητα σε θέματα ατομικού επαγγελματικού προσανατολισμού. Οι αλλαγές υλοποιούνται από το σχολικό έτος 2018/2019.

Εντυπωσιακή είναι η εξατομικευμένη προσέγγιση του κάθε μαθητή, η οποία προβλέπει για αυτόν προσωπική καθοδήγηση και υποστήριξη από τον υπεύθυνο  εκπαιδευτικό, και χάραξη ατομικής εκπαιδευτικής διαδρομής με βάση τις ανάγκες του αλλά και τα χαρακτηριστικά του. Αυτή αποτυπώνεται στο Σχέδιο Ανάπτυξης Προσωπικών Ικανοτήτων (Henkilökohtainen osaamisen kehittämissuunnitelma – HOKS), άμεσα με την έναρξη των σπουδών του κάθε μαθητή.

Οι αφετηρίες εκκίνησης για την Ε.Ε.Κ. είναι :

• Από την αποφοίτηση από την υποχρεωτική εκπαίδευση. Οι μαθητές υποβάλλουν συνήθως την κοινή αίτηση εγγραφής.
• Από την παρακολούθηση του υποστηρικτικού έτους επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης VALMA (Ammatilliseen koulutukseen valmentava koulutus). Την επιλογή αυτή κάνουν οι μαθητές που δεν είναι έτοιμοι για την παρακολούθηση κανονικού προγράμματος σπουδών της Ε.Ε.Κ..
• Οι ήδη εργαζόμενοι που χρειάζονται πτυχίο ή επιθυμούν αλλαγή επαγγέλματος.

Εικόνα 2.86: Η ιστοσελίδα των διαδρομών μάθησης σχετικά με την Επαγγελματική εκπαίδευση

Η εκπαίδευση διττής μορφής (εκπαίδευση και μαθητεία) εφαρμόζεται καθολικά στην Ε.Ε.Κ., με το ποσοστό της εργασιακής εκπαίδευσης να είναι μικρότερο στην δευτεροβάθμια Επαγγελματική, όπου έχει τη μορφή της εξάμηνης πρακτικής άσκησης και να αυξάνει στις σχολές κατάρτισης. Είναι διαφορετική η μορφή εκπαίδευσης πρακτικής άσκησης και μαθητείας. Η πρακτική άσκηση είναι αυτοτελής εκπαιδευτική διαδικασία (δηλ δεν συνδυάζεται με ταυτόχρονη διδασκαλία στο σχολείο), προσδοκά στην απόκτηση επαγγελματικών δεξιοτήτων, ο εκπαιδευόμενος έχει την ιδιότητα του μαθητή ή φοιτητή και δεν είναι αμειβόμενη, σε αντίθεση με την μαθητεία που ο εκπαιδευόμενος υπογράφει σύμβαση και θεωρείται εργαζόμενος, αμείβεται και συνδυάζει την εργασία (τουλάχιστον 25 ώρες την εβδομάδα στη Φινλανδία) με μαθήματα στο σχολείο. Η θεωρητική εκπαίδευση μαθητείας παρέχεται από τα Κέντρα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Ενηλίκων για λίγες ώρες κάθε εβδομάδα (ammatillinen aikuiskoulutuskeskus).

Η είσοδος στα Επαγγελματικά σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχει την ίδια διαδικασία εγγραφής, όπως και στα σχολεία της Γενικής εκπαίδευσης, μέσω της εφαρμογής αίτησης, όπως περιγράφτηκε παραπάνω. Παρατηρείται όμως το φαινόμενο, παρά του γεγονότος της αύξησης του μαθητικού δυναμικού της Επαγγελματικής εκπαίδευσης, τα σχολεία της να ελαττώνονται, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει προσβασιμότητα σε όλη την επικράτεια. Στη νότια Φινλανδία, το 88% μπορεί να βρει σχολείο Ε.Ε.Κ. εντός 10 χιλιομέτρων από το σπίτι του, ενώ στην ανατολική Φινλανδία το ποσοστό πέφτει στο 62%. Γενικά, μόνο στις μεγάλες πόλεις υπάρχει ικανοποιητική κάλυψη σχολείων της Ε.Ε.Κ.. Μόνο για τα Επαγγελματικά σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, είναι νομοθετημένη η διάρκεια σπουδών (τριετής και έξι μήνες Πρακτικής Άσκησης), ηλικιακά όρια μαθητών, όρια σχολικού έτους, ωραρίου εκπαίδευσης κλπ. Στις υπόλοιπες μορφές παροχής Ε.Ε.Κ., καθορίζονται κατά περίπτωση. Εκτός από τα Επαγγελματικά σχολεία της δευτεροβάθμιας, επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση προσφέρουν αρκετοί τύποι σχολείων, όπως τα Επαγγελματικά Ιδρύματα Κατάρτισης (υπάρχουν 5 στην Φινλανδία με 5.000 μαθητές), τα Επαγγελματικά Ιδρύματα Ειδίκευσης (υπάρχουν 20 με 25.500 μαθητές),  τα Κέντρα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Ενηλίκων (υπάρχουν 14 με 18.100 μαθητές),  τα Λαϊκά Γυμνάσια (υπάρχουν 72 με 18.600 μαθητές), τα Κολλέγια Πολιτών (υπάρχουν 178 με 465.400 μαθητές).

Συνολικά μπορούμε να πούμε ότι η Ε.Ε.Κ. παρέχεται σε τρεις μορφές:

• Στην σχολική των Επαγγελματικών σχολείων της ανώτερης δευτεροβάθμιας. Οι μαθητές αξιολογούνται ενδοσχολικά από τους εκπαιδευτικούς και από τον επόπτη Πρακτικής Άσκησης και λαμβάνουν Πιστοποιητικό Τεχνικής Ανώτερης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και Πιστοποιητικό Δεξιοτήτων.
• Στην εκπαίδευση μαθητείας των διαφόρων παρόχων. Οι μαθητές αξιολογούνται ενδοσχολικά για το θεωρητικό μέρος και στο πρακτικό επίπεδο από τον εργοδότη τους και λαμβάνουν Πιστοποιητικό Συμμετοχής σε Πρόγραμμα Κατάρτισης και Πιστοποιητικό Δεξιοτήτων. Η εκπαίδευση μαθητείας, παρουσιάζει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με την ανώτερη επαγγελματική εκπαίδευση που είναι τα υψηλά ποσοστά απορρόφησης των αποφοίτων της από την αγορά εργασίας. Συγκεκριμένα στους 100 απόφοιτους εκπαίδευσης σχολείων μαθητείας την τελευταία δεκαετία εργάζονται οι 92, ενώ αντίστοιχα από τους 100 απόφοιτους της ανώτερης επαγγελματικής εργάζονται οι 77. Στη Φινλανδία όμως μόνο ένας στους πέντε μαθητές της Ε.Ε.Κ. ακολουθεί σπουδές μαθητείας.
• Στην ελεύθερη φοίτηση, όπου βασικά εκτιμάται η εργασιακή εμπειρία και οι μαθητές συμμετέχουν σε εξετάσεις για την απόκτηση του αντίστοιχου Πιστοποιητικού.

Σύμφωνα με τη πρόσφατη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, η  Φινλανδική Εθνική Υπηρεσία Εκπαίδευσης, σε συνεργασία με τους εργοδότες, εργαζόμενους και εκπαιδευτικούς της Ε.Ε.Κ. καθόρισε τις απαιτήσεις προσόντων για κάθε επάγγελμα (επαγγελματικά περιγράμματα), τα οποία με τη σειρά τους καθόρισαν και το πλαίσιο σπουδών για κάθε επάγγελμα (διδασκόμενα μαθήματα, δεξιότητες που πρέπει να αποκτηθούν, τρόποι αξιολόγησης τους κλπ). Μάλιστα για κάθε επάγγελμα καταχώρησε 180 σημεία ικανότητας ή εμπειρογνωμοσύνης (osaamispistettä), από τα οποία τα 145 αφορούν ειδικά το συγκεκριμένο επάγγελμα και 35 είναι κοινά για όλα τα επαγγέλματα. Τα 35 κοινά σημεία ικανότητας για όλα τα επαγγέλματα, αφορούν την κάλυψη τριών πεδίων:

• Επικοινωνία και ικανότητα αλληλεπίδρασης
• Επιστημονική ικανότητα Μαθηματικών και Φυσικής
• Κοινωνική και εργασιακή ικανότητα

Τα σχολεία της επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι υποχρεωμένα κατά την κατάρτιση του τοπικού προγράμματος σπουδών τους, να εξασφαλίζουν την προϋπόθεση των 180 σημείων ικανότητας των αποφοίτων τους. Πραγματικά όπως βλέπουμε στο στιγμιότυπο της ιστοσελίδας αναζήτησης σχολείων της ανώτερης δευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης, στον τομέα Τεχνολογίας και στην ειδικότητα Ηλεκτρολόγων και Αυτοματισμών, τα αντίστοιχα σχολεία που βρέθηκαν, πληρούν αυτή την προϋπόθεση (εικόνα 2.87).

Η πιστοποίηση και το περιεχόμενο του τίτλου σπουδών διέπονται από τον νόμο περί επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης 531/2017 και το διάταγμα 673/2017, καθώς και από τις εθνικές απαιτήσεις πιστοποίησης και άλλους κανονισμούς του Φινλανδικού Εθνικού Συμβουλίου Εκπαίδευσης. Από τον Ιανουάριο του 2018, οι αποδεκτές επιδόσεις βαθμολογούνται στην κλίμακα των εξαιρετικών (5), καλών (4-3) και ικανοποιητικών (2-1), σύμφωνα με το διάταγμα 673/2017. Τα πιστοποιητικά επάρκειας χορηγούνται από τον φορέα παροχής εκπαίδευσης / επαγγελματικό ίδρυμα.

Εικόνα 2.87: Τα αποτελέσματα της αναζήτησης σχολείων της ανώτερης Επαγγελματικής εκπαίδευσης του τομέα Τεχνολογίας, ειδικότητας Ηλεκτρολόγων και Αυτοματισμών

 Το πιστοποιητικό επαγγελματικού προσόντος χορηγείται με την ολοκλήρωση όλων των υποχρεωτικών και προαιρετικών μονάδων σπουδών (σύνολο 180 βαθμών ικανότητας) που περιλαμβάνονται στο σχέδιο ανάπτυξης των προσωπικών ικανοτήτων του μαθητή. Η αξιολόγηση πραγματοποιείται από τους εκπαιδευτικούς και τους εκπροσώπους της επαγγελματικής ζωής.

Μόλις οι σπουδαστές ολοκληρώσουν όλες τις μονάδες που περιλαμβάνονται σε προσόντα με ένα αποδεκτό πρότυπο, λαμβάνουν πιστοποιητικό επάρκειας.

Η τριτοβάθμια εκπαίδευση

Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης διακρίνονται στα Πανεπιστήμια (Yliopisto) και τα Πανεπιστήμια Εφαρμοσμένων Τεχνών ή Πολυτεχνεία (Ammattikorkeakoulu).

Η είσοδος των μαθητών στα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης  γίνεται μέσω της γνωστής εφαρμογής εγγραφής, που αφορά τη τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σε όλα τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης υπάρχει κλειδωμένος αριθμός εισαγωγής φοιτητών (numerous clauses) ο οποίος δεν προκύπτει τυχαία αλλά έπειτα από σχετική μελέτη και έρευνα για κάθε κλάδο. Όπως ανέφερε σε συνέντευξή της στο ΑΠΕ – ΜΠΕ η κα Jaana Oikarinen Vasilopoulos, ειδική σύμβουλος της πρεσβείας της Φινλανδίας στην Ελλάδα για παράδειγμα στην Ιατρική, οι πανεπιστημιακές σχολές σε συνεργασία με τους ιατρικούς συλλόγους, ερευνούν τον αριθμό των απαιτούμενων μελλοντικά γιατρών, των υποψήφιων για συνταξιοδότηση κλπ για να καθορίσουν τον αριθμό των εισακτέων. Η μοριοδότηση των υποψηφίων δεν είναι τυποποιημένη για όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και εναπόκειται στην ευχέρεια του κάθε ιδρύματος να την προσαρμόσει. Σε γενικές γραμμές όμως συνεκτιμώνται οι βαθμοί σε συγκεκριμένα μαθήματα στο απολυτήριο της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι βαθμοί στις εθνικές εξετάσεις πρόσβασης, οι βαθμοί σε εισαγωγικές εξετάσεις που καθορίζει το κάθε ίδρυμα και σε κάποιες πολυτεχνικές σχολές περισσότερο η εργασιακή εμπειρία και η πρακτική ειδίκευση των υποψηφίων. Από το ακαδημαϊκό έτος 2020/2021, στα πλαίσια  της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, αλλάζουν και τα κριτήρια εισαγωγής φοιτητών στα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με μεταβολή στην ουσία του μίγματος των παραπάνω κριτηρίων.

Εικόνα 2.88: Η ιστοσελίδα ενημέρωσης των υποψήφιων φοιτητών για τα κριτήρια επιλογής το 2020

Το ακαδημαϊκό έτος 2018/2019 λειτουργούσαν στη Φινλανδία 14 Πανεπιστήμια με 158.200 φοιτητές και 25 Πολυτεχνεία με 145.500 φοιτητές.

Η αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος

Όπως έγινε αντιληπτό παραπάνω, οι Φινλανδοί παρά του γεγονότος ότι είχαν ένα διεθνώς αποδεδειγμένο πολύ καλό εκπαιδευτικό σύστημα, ξεκίνησαν το 2015 μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, σε όλα τα επίπεδα και τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, η οποία ολοκληρώνεται το 2020, με σκοπό να το βελτιώσουν ακόμα περισσότερο. Πιθανά σε αυτή τη κατεύθυνση να επηρέασε και το γεγονός ότι στους τελευταίους διεθνείς διαγωνισμούς αξιολόγησης εκπαιδευτικών επιδόσεων, παρατηρήθηκε μια μικρή κάμψη στις επιδόσεις των Φινλανδών μαθητών, οι οποίοι βέβαια παραμένουν σε πολύ υψηλές θέσεις του αξιολογικού πίνακα. Για να γίνει κατανοητή η σημερινή δομή του Φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος, είναι απαραίτητη μια σύντομη ιστορική αναδρομή.

Η Φινλανδία, μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο εξελίχθηκε από μια αγροτοβιομηχανική κοινωνία σε μια σύγχρονη χώρα, με ιδιαίτερα τεχνολογικά προηγμένη οικονομία. Η συνεργασία της με τη Σοβιετική Ένωση ειδικά στο ενεργειακό αλλά και σε εμπορικό επίπεδο, η οργανωμένη οικονομική δομή της απέδιδε εξαιρετικούς οικονομικούς δείκτες που δικαίως της αποδόθηκε η ονομασία «βόρειος τίγρης» για να χαρακτηρίσει την εύρωστη οικονομία της. Το 1990 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στη Φινλανδία ήταν τρεις φορές μεγαλύτερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο, σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας. Όμως, η κατάρρευση του καθεστώτος στην Σοβιετική Ένωση το 1989, λόγω των ισχυρών οικονομικών δεσμών που είχε συνάψει η Φινλανδία μαζί της και ένας αρνητικός συνδυασμός διεθνών και εθνικών συγκυριών, έσυρε την Φινλανδία σε μια οικονομική κρίση άνευ προηγουμένου που μόνο με την Μεγάλη Ύφεση του 1930 μπορούσε να συγκριθεί  (Simola et al.) Η Φινλανδική οικονομία κατέρρευσε και η χώρα έφτασε στα πρόθυρα χρεοκοπίας. Η χώρα γνώρισε μια περίοδο 4 ετών (1990-1994) χωρίς αύξηση του ΑΕΠ και τρία συνεχή έτη με πτώση της παραγωγής. Η επίσημη ανεργία έφτασε στο 20% (σύμφωνα τον καθηγητή Jouko Yla-Liedenpohja η πραγματική ανεργία έφτασε στο 28,3%), ενώ ανάμεσα στους νέους ξεπέρασε το 30%. Την περίοδο 1990-1993, οι ιδιωτικές επενδύσεις μειώθηκαν κατά 50%, η ιδιωτική κατανάλωση κατά 10%, οι εξαγωγές κατά 10%, η χρηματιστηριακή αγορά κατέρρευσε κατά 70%, το ΑΕΠ μειώθηκε περίπου 15%, και οι τιμές κατοικιών μειώθηκαν κατά 50%. Το δημόσιο χρέος αυξήθηκε από 12% του ΑΕΠ το 1990 στο 60% στις αρχές του 1995. Η αθροιστική απώλεια δανείων από τις Φινλανδικές τράπεζες έφτασε το 15% του ΑΕΠ. Σε εκδήλωση της Φινλανδικής πρεσβείας την Αθήνα το 2017 για τα 100 χρόνια από τη σύσταση του κράτους της Φινλανδίας, ο καθηγητής Οικονομικής ιστορίας στο πανεπιστήμιο του Ελσίνκι Σάκαρι Χεϊκίνεν, ανέφερε ότι η Φινλανδική οικονομία χτυπήθηκε από μία κρίση πιο βαθιά από οποιαδήποτε άλλη μετά το 1918, ακόμη και σε σύγκριση με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που πυροδοτήθηκε από την τραπεζική κρίση και την εκμηδένιση του εμπορίου με την καταρρέουσα τότε Σοβιετική Ένωση. Όπως επισημαίνουν οι Simola et al., η Φινλανδική οικονομική κρίση των αρχών της δεκαετίας του ’90 ήταν η πιο έντονη μεταξύ των χωρών που αντιμετώπιζαν οικονομικά προβλήματα την ίδια περίοδο και συγκρίσιμη μόνο με τη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του ’30. Ο κ. Σάκαρι Χεϊκίνεν όμως ανέφερε ότι η αντιμετώπιση της κρίσης «βασίστηκε στην αύξηση της παραγωγικότητας με βάση τον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού συστήματος, τις συνεχείς διαρθρωτικές αλλαγές και τις επενδύσεις σε φυσικό και ανθρώπινο κεφάλαιο». Είναι αξιοσημείωτο ότι οι Φινλανδοί συνειδητοποίησαν ότι η ευημερία της κοινωνίας περνά μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα. Η κρίση αντιμετωπίστηκε ως πολιτική ευκαιρία από τις κυρίαρχες τάξεις στη Φινλανδία για την ανασυγκρότηση του κοινωνικού κράτους και την προσαρμογή του στους όρους της οικονομικής ανταγωνιστικότητας στο παγκόσμιο οικονομικό πεδίο. Η μετέπειτα ένταξη της χώρας στην ΕΕ, οι ταχύτατοι ρυθμοί καπιταλιστικής ανάπτυξης και η δημιουργία μιας σύγχρονης βιομηχανικής βάσης με αιχμή τις εταιρείες πληροφορικής, στοιχεία που προβάλλονται ως απτές αποδείξεις της Φινλανδικής επιτυχίας, θα πρέπει να κατανοηθούν σε συνάρτηση με τη ριζική αναδιάρθρωση του μεταπολεμικού κοινωνικού κράτους και του ταξικού συσχετισμού κεφαλαίου-εργασίας. Η νέα εκπαιδευτική δομή σχεδιάστηκε εξαρχής στο πλαίσιο της ευρύτερης ανασυγκρότησης του δημόσιου τομέα και της προσπάθειας περιορισμού των δημόσιων δαπανών, καθώς η αποκέντρωση των εκπαιδευτικών αποφάσεων σε επίπεδο δήμων αποτελούσε μέρος της υλοποίησης του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής, μετατοπίζοντας ταυτόχρονα τις δύσκολες πολιτικές αποφάσεις από το κεντρικό στο τοπικό επίπεδο.

Οι κύριες εκπαιδευτικές αλλαγές στη δεκαετία του ’90 θα επικεντρωθούν ακριβώς στο ζήτημα της χρηματοδότησης και της διοίκησης του σχολικού συστήματος. Με το νόμο του 1993, η εκπαιδευτική παροχή αποκεντρώθηκε στους δήμους, οι οποίοι απέκτησαν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν τη δημόσια χρηματοδότηση για διαφορετικούς τομείς του κοινωνικού κράτους, όπως η υγεία, η εκπαίδευση και οι κοινωνικές υπηρεσίες, σύμφωνα με τις δικές τους επιθυμίες. Στο πεδίο της εκπαίδευσης αυτό σημαίνει ότι οι δήμοι μπορούν στην πράξη να αποφασίσουν ποιο χρηματοδοτικό σχήμα θα χρησιμοποιήσουν για την κατανομή των κεφαλαίων που λαμβάνουν από το κράτος, παράλληλα με την κατανομή των δικών τους πόρων που προέρχονται από τα δημοτικά τέλη, στα σχολεία ευθύνης τους. Η χρηματοδότηση των σχολικών μονάδων μπορεί να βασίζεται στον αριθμό των μαθητικών εγγραφών ή σε άλλα κριτήρια που αποφασίζει η δημοτική αρχή και αντίστοιχα σε επίπεδο δήμων και σχολικών μονάδων αποκεντρώθηκαν και τα ζητήματα πρόσληψης και απασχόλησης του εκπαιδευτικού δυναμικού.

Έτσι σήμερα το Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι από τα πιο αποκεντρωμένα. Σύμφωνα με σχετική έρευνα του ΟΟΣΑ στο Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα το 74,7% των σημαντικών αποφάσεων της σχολικής ζωής, είναι στην ευθύνη του επιπέδου της σχολικής μονάδας (πίνακας 13 παραρτήματος 1).

Το 2018 ο ΟΟΣΑ διεξήγαγε μεγάλη έρευνα σχετικά με τον βαθμό αποκέντρωσης των εκπαιδευτικών συστημάτων στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που είναι αρκετά ενδεικτικό για το σύνολο του κάθε εκπαιδευτικού συστήματος. Η έρευνα διαπίστωσε το βαθμό αποκέντρωσης των εκπαιδευτικών συστημάτων στους εξής τομείς:

Το Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα χαρακτηρίζεται σε ποσοστά στους παραπάνω τομείς ως εξής:

• Οργάνωση Διδασκαλίας, καθορίζεται σε ποσοστό 67% σε καθεστώς πλήρους αυτονομίας, δηλαδή καθορίζεται απόλυτα από το κάθε σχολείο και σε ποσοστό 33% από πλαίσιο που καθορίζει ανώτερη αρχή από το τοπικό επίπεδο.
• Διαχείριση προσωπικού, καθορίζεται σε ποσοστό 33% σε καθεστώς πλήρους αυτονομίας δηλ από το σχολείο και το υπόλοιπο 67% από άλλους φορείς
• Σχεδιασμός και δομές, καθορίζονται κατά 100% από πλαίσιο που καθορίζει ανώτερη αρχή από το τοπικό επίπεδο.
• Διαχείριση πόρων, λαμβάνονται αποφάσεις σε ποσοστό 100% σε καθεστώς πλήρους αυτονομίας, δηλ από το σχολείο.

Η διοικητική δομή της εκπαίδευσης έχει ως εξής:

• Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (Opetus- ja kulttuuriministeriö) καθορίζει την εκπαιδευτική πολιτική, αναπτύσσει στρατηγικές, παράγει την εκπαιδευτική νομοθεσία (μέσα από το κοινοβούλιο), επιτηρεί την εφαρμογή της και εξασφαλίζει την κρατική χρηματοδότηση για την υλοποίηση της. Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 2015 όπως σχεδιάστηκε, έχει δεκαετή ορίζοντα, με επιβλέποντα φορέα το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού.
• Η Φινλανδική Εθνική Υπηρεσία Εκπαίδευσης – EDUFI (πρώην Φινλανδικό Εθνικό Συμβούλιο Εκπαίδευσης), είναι ο υπεύθυνος εθνικός φορέας για την εφαρμογή αυτής της πολιτικής. Συντάσσει τα προγράμματα σπουδών από την προσχολική έως και την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, παρακολουθεί τις εκπαιδευτικές δαπάνες, υποβοηθά νομοθετικά το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες και πληροφόρηση σε εκπαιδευτικούς, γονείς, μαθητές, άλλους φορείς κλπ. Δεν έχει δικαιοδοσία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, Πολυτεχνεία και Πανεπιστήμια, υπάγονται στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού ενώ η Ακαδημία της Φινλανδίας είναι υπεύθυνη για θέματα που σχετίζονται με την έρευνα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Επικουρικά λειτουργούν και άλλες υπηρεσίες σχετικά με την εκπαίδευση όπως:
• Το Συμβούλιο για τη Δια Βίου Μάθηση,
• Εθνικές επιτροπές εκπαίδευσης και κατάρτισης,
• Η Συμβουλευτική Επιτροπή για την παιδική εκπαίδευση και φροντίδα (https://tietoanuorista.fi/en/publications/)
• Το Εθνικό Συμβούλιο Αθλητισμού και το Συμβουλευτικό Συμβούλιο για Θέματα Νεολαίας. (https://minedu.fi/en/sports-organisations)
• Τα Περιφερειακά γραφεία Εκπαίδευσης, τα οποία είναι έξι σε αριθμό και στην πραγματικότητα είναι Γραφεία Περιφερειακής Κυβέρνησης που έχουν τμήματα Εκπαίδευσης και Πολιτισμού τα οποία ασκούν εκπαιδευτικό συντονισμό σε περιφερειακό επίπεδο. Ιδιαίτερα αντικείμενα τους είναι οι υπηρεσίες άθλησης και νομικής προστασίας των μαθητών.
• Οι Δήμοι, οι οποίοι έχουν την ευθύνη της παροχής της παιδικής φροντίδας, της προσχολικής και της υποχρεωτικής εκπαίδευσης στους μαθητές της περιοχής τους. Αλλά και στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης οι δήμοι συμμετέχουν ενεργά στη λειτουργία τους. Σε κάθε δήμο συστήνεται το σχολικό συμβούλιο με αρμοδιότητα θέματα εκπαίδευσης. Οι δήμοι στην Φινλανδία, ρυθμίζουν την χρηματοδότηση των σχολείων ευθύνης τους και καταρτίζουν τα προγράμματα σπουδών των σχολείων τους, εντός του εθνικού πλαισίου προγραμμάτων σπουδών όπως έχει καθοριστεί κεντρικά. Είναι συχνό το φαινόμενο σε πολλούς Φινλαδικούς δήμους, να μεταβιβάζεται μέρος της εξουσίας λήψης εκπαιδευτικών αποφάσεων από το σχολικό συμβούλιο στα ίδια τα σχολεία.

2.5.2 Χρηματοδότηση εκπαίδευσης και  εκπαιδευτικές υποδομές

Το Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα σύμφωνα και με τις αρχές του, έχει ικανοποιητική χρηματοδότηση, πάνω από μια μονάδα από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο και ίση με 5,7% το 2017 (αντίστοιχα ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος ήταν 4,6% τον ίδιο χρόνο).Στον πίνακα 2.57 που ακολουθεί βλέπουμε την μεταβολή της χρηματοδότησης του Φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος συγκριτικά με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο την τελευταία δεκαετία περίπου.

Πίνακας 2.57: Δαπάνες για την εκπαίδευση σε χώρες της ΕΕ (ποσοστό του ΑΕΠ)

Όμως αν το εξετάσουμε πιο αντικειμενικά από την πλευρά των αριθμών, με κριτήριο και νομισματική έκφραση το ευρώ, βλέπουμε ότι ο κάθε Φινλανδός μαθητής χρηματοδοτήθηκε ικανοποιητικά (πίνακας 2.58).

Πίνακας 2.58: Δαπάνες ανά μαθητή και επίπεδο σε χώρες της ΕΕ(€)

Η εφαρμογή και χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στο Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα παρουσιάζει πολύ καλή εικόνα σε γενικές γραμμές. Στα Φινλανδικά σχολεία γίνεται χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σε αντίστοιχη έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε Ευρωπαϊκό επίπεδο κατά το σχολικό έτος 2017/2018 σχετικά με την ύπαρξη και χρήση των ΤΠΕ με δείγμα 400 περίπου σχολείων ανά χώρα που περιελάμβανε συνεντεύξεις με τους διευθυντές και τους εκπαιδευτικούς των σχολείων αλλά και μαθητές και γονείς εξήχθησαν για το Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα τα εξής συμπεράσματα:

• Το ποσοστό των Φινλανδικών σχολείων που διαθέτουν υψηλό επίπεδο ψηφιακού εκπαιδευτικού εξοπλισμού (Η/Υ σταθερούς και φορητούς, διαδραστικούς πίνακες, βιντεοκάμερες κλπ) και υψηλή ταχύτητα σύνδεσης στο διαδίκτυο, είναι πάνω από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και συγκεκριμένα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση με εκπαιδευτικό επίπεδο ISCED 1, είναι 94 % έναντι του Ευρωπαϊκού μέσου όρου 35%, ενώ στο επίπεδο ISCED 2, είναι στο 92% έναντι του Ευρωπαϊκού μέσου όρου 52% και στο ISCED 3 είναι στο 95% έναντι του Ευρωπαϊκού μέσου όρου 72%.
• Η εικόνα που παρουσιάζουν τα Φινλανδικά σχολεία που διαθέτουν γρήγορες συνδέσεις στο διαδίκτυο, όπου πάλι είναι πολύ καλή, με γρήγορες συνδέσεις πάνω από 30 Mbps στα σχολεία του επιπέδου ISCED1 να έχουν 81% έναντι του Ευρωπαϊκού μέσου όρου 33%, στα σχολεία επιπέδου ISCED2 να έχουν το 86% έναντι του Ευρωπαϊκού μέσου όρου 47% και στα σχολεία του επιπέδου ISCED 3 το 100% των Φινλανδικών σχολείων διαθέτει γρήγορες συνδέσεις πάνω από 30 Mbps έναντι του Ευρωπαϊκού μέσου όρου 68%.

Γράφημα 2.20: Ποσοστό Φινλανδικών σχολείων ψηφιακά εξοπλισμένων και διαδικτυακά συνδεδεμένων.

Πηγή : European Commission 

Γράφημα 2.21: Ποσοστά Φινλανδικών σχολείων με κριτήριο την ταχύτητα σύνδεσης στο διαδίκτυο.

Πηγή : European Commission

Είναι γεγονός όμως ότι οι Φινλανδοί εκπαιδευτικοί δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι για την ενσωμάτωση και  χρήση των ΤΠΕ στη διδασκαλία τους, αφού σε αντίστοιχη έρευνα του ΟΟΣΑ μόνο το 21,5% των εκπαιδευτικών θεωρήθηκαν προετοιμασμένοι για αυτό, κατατάσσοντας μάλιστα τη Φινλανδία προτελευταία ανάμεσα στις χώρες που έλαβαν μέρος στην έρευνα (47^η στις 48).

Εκπαιδευτικό προσωπικό

Η μισθολογική πολιτική που ακολουθεί η Φινλανδία στις αμοιβές των εκπαιδευτικών οδηγεί ανάλογα με τη βαθμίδα που διδάσκουν και τα χρόνια προϋπηρεσίας τους  στην αμοιβή με ετήσιους μισθούς από  28.811€  έως και 49.342 (στοιχεία σχολικού έτους 2016-2017).

Πίνακας 2.59: Οι μισθοί των εκπαιδευτικών στην Φινλανδία και η εξέλιξή τους. Πηγή: Statistics Finland

 

Αντίστοιχα οι διευθυντές σχολικών μονάδων στην Φινλανδία, ανάλογα με τα χρόνια υπηρεσίας τους και το μέγεθος του σχολείου που διευθύνουν αμείβονται από 32.559 € έως και 67.509 €.

 

 

Πίνακας 2.60: Οι μισθοί των διευθυντών σχολείων στην Φινλανδία και η εξέλιξή τους. Πηγή: Statistics Finland

 Kαλύτερη εικόνα για την μισθολογική πολιτική των εκπαιδευτικών στην Φινλανδία, δίνουν τα αποτελέσματα μιας έρευνας του ΟΟΣΑ το 2018 (πίνακας 4 του παραρτήματος 1) όπου απεικονίζονται οι μέσες αποδοχές των εκπαιδευτικών σε σχέση με τις αποδοχές των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην υπόλοιπη αγορά εργασίας που είναι στο 99% ή και των εργαζομένων με τα ίδια προσόντα στην αγορά εργασίας που είναι στο 84%.

Το επάγγελμα του εκπαιδευτικού ήταν η πρώτη επιλογή γα τους 2 στους 3 Φινλανδούς εκπαιδευτικούς (67%), όπως προέκυψε από την έρευνα TALIS του ΟΟΣΑ. Το ίδιο περίπου ποσοστό δήλωσε ως βασικό κίνητρο επιλογής του επαγγέλματος την ευκαιρία κοινωνικής προσφοράς (65,6%) και περισσότερο τον επηρεασμός της ανάπτυξης των μαθητών.

Το 97% των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι οι σχέσεις με τους μαθητές είναι θετικά αλληλεπιδραστικές αλλά οι διευθυντές των Φινλαδικών σχολείων αναφέρουν περιστατικά σχολικού εκφοβισμού σε ποσοστό 29% που είναι διπλάσιο από το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ (14%).

Η πρόσληψη των εκπαιδευτικών γίνεται σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης από τοπικό δημοτικό συμβούλιο ή επιτροπή που συντάσσεται γι αυτό το λόγο, έπειτα από ανοικτή πρόσκληση που δημοσιεύεται. Στην περίπτωση των αναπληρωτών η πρόσληψη γίνεται από το διευθυντή του σχολείου. Οι εκπαιδευτικοί είναι δημοτικοί υπάλληλοι και η εργασία τους θεωρείται μόνιμη, αφού σπάνια διακόπτεται. Σε περίπτωση που το σχολείο δεν διαθέτει ωράριο, συγχωνευτεί ή κλείσει, οι εκπαιδευτικοί τοποθετούνται σε άλλες σχολικές μονάδες. Οι μισθοί των εκπαιδευτικών καθορίζονται από συλλογική σύμβαση που συνάπτεται μεταξύ του σωματείου εκπαιδευτικών και εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης σε εθνικό επίπεδο και αναθεωρείται κάθε 1 έως 3 χρόνια. Το ωράριο διδασκαλίας είναι από 16 έως 24 ώρες την εβδομάδα, ανάλογα με την ειδικότητα και την βαθμίδα εκπαίδευσης, δίνοντας στις 185 με 190 εργάσιμες ημέρες του σχολικού έτους αθροιστικά περίπου 800 ώρες διδασκαλίας. Οι εκπαιδευτικοί συνταξιοδοτούνται στα 65 έτη όσοι προσλήφθηκαν από το 1993 και έπειτα και μεταξύ 60 και 65 ετών κλιμακωτά, όσοι προσλήφθηκαν νωρίτερα. Ο ένας στους τρεις εκπαιδευτικούς στην Φινλανδία (35%) είναι άνω των 50 ετών που σημαίνει ότι την επόμενη δεκαετία περίπου ένας στους τρεις εκπαιδευτικούς θα αντικατασταθεί.

Η Συνεχιζόμενη Επαγγελματική Ανάπτυξη των Φινλανδών εκπαιδευτικών

Το κράτος χρηματοδοτεί εκπαιδευτικά προγράμματα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών, τα οποία όπως φαίνεται δεν καλύπτουν τις εκπαιδευτικές ανάγκες στο σύνολό τους αφού ο αριθμός των αιτήσεων για προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης που επικεντρώνονται στις προτεραιότητες της εκπαιδευτικής πολιτικής είναι σημαντικά υψηλότερος από την ικανότητα χρηματοδότησης τέτοιων προγραμμάτων.

Όπως μπορεί να παρατηρήσει κάποιος (εικόνες 2.89, 2.90, 2.91), δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη, νομοθετημένη διαδικασία σχετικά με την συνεχιζόμενη επαγγελματική ανάπτυξη (Continuing Professional Development – CPD)  των εκπαιδευτικών. Μοναδική υποχρέωση των εκπαιδευτικών είναι αυτή που απορρέει από τις συλλογικές τους συμβάσεις εργασίας με βάση τις οποίες είναι υποχρεωμένοι να συμμετέχουν σε δράσεις CPD από μία έως πέντε ημέρες τον χρόνο. Γενικότερα, για την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών περισσότερο υπεύθυνη είναι η τοπική αυτοδιοίκηση και λιγότερο η κεντρική υπηρεσία.

Εικόνα 2.89: Η κατάσταση της  Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Ανάπτυξης των εκπαιδευτικών στην Ευρώπη

Εικόνα 2.90: Η κατάσταση των Μεθόδων Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Ανάπτυξης νέων εκπαιδευτικών

Εικόνα 2.91: Μέθοδοι προγραμμάτων επαγωγής νέων εκπαιδευτικών

 Δεν υπάρχουν κίνητρα για τους εκπαιδευτικούς ώστε να συμμετέχουν σε δραστηριότητες CPD, όπως προαγωγή ή μισθολογικά κίνητρα και κάποιες από αυτές τις δραστηριότητες υποχρεώνονται να τις παρακολουθήσουν. Μελέτες όμως δείχνουν ότι τελικά οι Φινλανδοί εκπαιδευτικοί συμμετέχουν πολύ περισσότερο από την τυπική τους υποχρέωση σε επιμορφωτικές διαδικασίες για λόγους ενημέρωσης, προσωπικής επαγγελματικής εξέλιξης και ευεξίας.

Υπάρχουν απόψεις ότι η επιμόρφωση και η επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών στην Φινλανδία υστερεί και είναι η «Αχίλλειος πτέρνα» του εκπαιδευτικού συστήματος (Yongjian Li, et al.). Ο Yongjian Li είναι ερευνητής στο πανεπιστήμιο του Ελσίνκι και στο βιβλίο του «Continuing Professional Development of Teachers in Finland» αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών στη Φινλανδία είναι «…θύμα αντιφατικών αντιλήψεων και ενεργειών μεταξύ των υπευθύνων για τη λήψη αποφάσεων και των εκπαιδευτικών των εκπαιδευτικών…».  Η μόνη εξέλιξη που μπορεί να έχουν οι Φινλανδοί εκπαιδευτικοί είναι η κατάληψη θέσης διευθυντή σχολείου. Ενδεικτικά γίνεται αναφορά σε κάποιες επιμορφωτικές δράσεις: ArkTORI (Αρκτική Επανάσταση), στο οποίο έγινε επιμόρφωση των διευθυντών σχολικών μονάδων, σχετικά με σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία στη διεύθυνση των σχολείων (Πανεπιστήμιο Λαπωνίας). 

• INNOPLAY – Μάθηση και Τεχνολογία στην Παιδική Εκπαίδευση, στο οποίο αναπτύσσονται παιδαγωγικές μέθοδοι εκμάθησης Μαθηματικών, Τεχνολογικής και Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης μέσα από το παιχνίδι. (Πανεπιστήμια Helsingin, Turun, Tampereen). 
• KAJO – Ενίσχυση των Δεξιοτήτων Ηγεσίας στην Εκπαίδευση, το οποίο έχει στόχο τη βελτίωση της ηγεσίας στην εκπαίδευση μέσω χαρτογράφησης αναγκών, μοντελοποίησης και πειραματισμού. (Πανεπιστήμια JYU, JAMK, Gradia, Chydenius, Centria, KPEDU, Jyväskylä, Kokkola) 

Στην προσπάθεια του να ενισχύσει την συνεχιζόμενη επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών και την ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση, ίδρυσε στον δικτυακό του τόπο, το φόρουμ για την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, όπου μεταξύ άλλων παρουσιάζει τα προγράμματα επιμόρφωσης τους αλλά και σχετικές εκδηλώσεις. Συγκεκριμένα όπως αναφέρει η ιστοσελίδα, το 2017 λειτούργησαν 20 επιμορφωτικές δράσεις σε 9 πανεπιστήμια  και 2 πολυτεχνεία, προϋπολογισμού 15 εκατομμυρίων €, ενώ το 2018 λειτούργησαν 25 επιμορφωτικές δράσεις σε 9 πανεπιστήμια, προϋπολογισμού 12,7 εκατομμυρίων €.

Εικόνα 2.92: Το φόρουμ του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού για την Συνεχιζόμενη Επαγγελματική Ανάπτυξη των εκπαιδευτικών

Σύμφωνα με τα στοιχεία του δικτύου TALIS (εικόνα 2.93) σε ότι αφορά την αρχική αλλά και την συνεχιζόμενη επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών στην Φινλανδία έχουμε τα εξής ευρήματα:

•  Το 42,6% των Φινλανδών εκπαιδευτικών δεν είχε αρχική επαγωγική κατάρτιση, δηλαδή υποστήριξη και καθοδήγηση κατά το αρχικό στάδιο της σταδιοδρομίας τους, όπως τον προσανατολισμό στον χώρο του σχολείου από τη πλευρά του εκπαιδευτικού ή καθοδήγηση σε πρακτικές των εκπαιδευτικών. Ο μέσος όρος των 48  χωρών που έλαβαν μέρος στην έρευνα είναι 58,1%.
•  Υποστήριξη με το θεσμό του μέντορα στα σχολεία που τοποθετήθηκαν είχε μόλις το 9,7% των νέων εκπαιδευτικών  όταν ο μέσος όρος των 48  χωρών που έλαβαν μέρος στην έρευνα είναι 21,9% και η Φινλανδία κατατάσσεται στην 43^η θέση ανάμεσά τους.
•  Ένα μικρό σχετικά ποσοστό των Φινλανδών εκπαιδευτικών, το 92,7%, συμμετείχε σε δράσεις επαγγελματικής ανάπτυξης τον τελευταίο χρόνο πριν την έρευνα, όταν ο μέσος όρος των 48  χωρών που έλαβαν μέρος στην έρευνα είναι 94,5%.

Εικόνα 2.93: Έρευνα TALIS 2018 σχετικά με την αρχική και τη συνεχιζόμενη επαγγελματική ανάπτυξη των Φινλανδών εκπαιδευτικών

• Επίσης ένα μικρό ποσοστό των Φινλανδών εκπαιδευτικών, το 68,0%, παρακολούθησε μαθήματα και σεμινάρια δια ζώσης τον τελευταίο χρόνο πριν την έρευνα, όταν ο μέσος όρος των 48  χωρών που έλαβαν μέρος στην έρευνα είναι 75,6%.
• Μικρό σχετικά ποσοστό των Φινλανδών εκπαιδευτικών, το 33,9%, συμμετείχε σε δράσεις δικτύων διδασκόντων επαγγελματικής ανάπτυξης εκπαιδευτικών τον τελευταίο χρόνο πριν την έρευνα, όταν ο μέσος όρος των 48  χωρών που έλαβαν μέρος στην έρευνα είναι 39,9%.

Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου

     Υπάρχει διάχυτη η εντύπωση ότι το Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα, στερείται αξιολόγησης. Αυτό δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, απλά στην Φινλανδία δεν υπάρχει το κλασσικό σχήμα επιθεώρησης των σχολικών μονάδων από αντίστοιχη  υπηρεσία σχολικής επιθεώρησης (καταργήθηκε το 1991). Αντιθέτως η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου είναι βασικό συστατικό της Φινλανδικής εκπαιδευτικής φιλοσοφίας, με διττή υπόσταση εξωτερικής και εσωτερικής μορφής και  με σκοπό την θετική του ανατροφοδότηση. Το Φινλανδικό Κέντρο Αξιολόγησης Εκπαίδευσης (FINEEC), είναι υπεύθυνο για τις διαδικασίες εξωτερικής αξιολόγησης όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης από την προσχολική έως και την τριτοβάθμια, οι οποίες εστιάζουν σε τρεις άξονες:

• Αξιολόγηση μαθησιακών αποτελεσμάτων, δηλαδή τα μαθησιακά αποτελέσματα σε επιλεγμένα γνωστικά αντικείμενα, όπως για παράδειγμα στη Γλώσσα, τα Μαθηματικά, τις Φυσικές επιστήμες και τις Ξένες γλώσσες, συγκεντρώνονται σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.
• Διεξαγωγή θεματικών αξιολογήσεων σε επιλεγμένα πεδία ενδιαφέροντος. Οι θεματικές αξιολογήσεις συνήθως διεξάγονται σε εθνικό επίπεδο. Παρ’ όλα αυτά, η θεματολογία μπορεί, αν θεωρηθεί απαραίτητο, να προσαρμοστεί και σε θέματα στενότερου – τοπικού ενδιαφέροντος.
• Παραγωγή συμβατικών δεικτών εκπαίδευσης. Συγκέντρωση στατιστικών στοιχείων για το εκπαιδευτικό σύστημα σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, όπως για παράδειγμα στοιχεία για το μαθητικό δυναμικό της χώρας, τους εκπαιδευτικούς, τους οικονομικούς πόρους των σχολείων κ.ά.

Οι διαδικασίες αυτές ασκούνται δειγματοληπτικά στις σχολικές μονάδες, στο 1/3 του συνόλου κάθε χρόνο, ώστε το κάθε σχολείο να εμπλέκεται μια φορά κάθε τρία χρόνια με την υποστήριξη των 60 υπαλλήλων του FINΕEC. Με την ολοκλήρωση της εξωτερικής αξιολόγησης, κάθε σχολική μονάδα, ενημερώνεται για τα αποτελέσματα της συγκριτικά με το μέσο όρο της ομάδας σχολείων που αξιολογήθηκαν, ώστε να τα χρησιμοποιήσει ανατροφοδοτικά στην διαδικασία της αυτό αξιολόγησης που ακολουθεί. Τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα χρησιμοποιούνται για την χάραξη της μελλοντικής εκπαιδευτικής πολιτικής σε κεντρικό επίπεδο. Δεν προβλέπεται πουθενά η ατομική αξιολόγηση του εκπαιδευτικού αυτοτελώς, παρά μόνο έμμεσα και μέσα από τα γενικότερα αποτελέσματα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, όπως περιγράφονται πιο πάνω.

Ήδη από το 1993 το FINEEC, εισήγαγε στα σχολεία, ένα πειραματικό πρόγραμμα αυτόαξιολόγησης, με σκοπό αφενός να δημιουργήσει την απαραίτητη κουλτούρα αξιολόγησης μέσα στα σχολεία και αφετέρου να δημιουργήσει διαφορετικά μοντέλα αυτό αξιολόγησης κατάλληλα προσαρμοσμένα σε κάθε τύπο σχολείου (υποχρεωτικής εκπαίδευσης, ανώτερης δευτεροβάθμιας, επαγγελματικής κλπ). Έπειτα από έξι χρόνια ο θεσμός της αυτόαξιολόγησης έγινε υποχρεωτικός για όλα τα σχολεία. Ακόμα όμως και το θέμα της αυτόαξιολόγησης εκπαιδευτικών μονάδων έχει αποκεντρωθεί. Κάθε σχολική μονάδα, έχει τη δυνατότητα να σχεδιάσει το δικό της μοντέλο για να αυτό αξιολογηθεί, προσαρμοσμένο σε τοπικές ιδιαιτερότητες. Το FINEEC σε κάθε περίπτωση προτείνει μοντέλα αξιολόγησης στα σχολεία, όπως το CQAF (Common Quality Assurance Framework) που ανταποκρίνεται κατά κύριο λόγο, στην αυτοαξιολόγηση των σχολείων της επαγγελματικής εκπαίδευσης ή το EFQM (European Foundation for Quality Management) το οποίο εστιάζει στην αξιολόγηση εννέα συνολικά τομέων. Οι πέντε από αυτούς αφορούν την οργάνωση και διοίκηση (αποτελεσματικότητα διοίκησης) ενώ οι υπόλοιποι τέσσερις σχετίζονται με τα μαθησιακά αποτελέσματα. Όποιο μοντέλο αυτό αξιολόγησης όμως και να επιλέξει να χρησιμοποιήσει το κάθε σχολείο, θεωρείται απαραίτητο να συμπεριλάβει κάποιους βασικούς τομείς προς αξιολόγηση, όπως η ασφάλεια, η υγεία και η ευημερία των μαθητών, το παιδαγωγικό κλίμα του σχολείου, η αλληλεπίδραση μαθητών – εκπαιδευτικών κλπ. Οι εκπαιδευτικοί των σχολείων συνεργάζονται στενά με τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτό αξιολόγησης και στηρίζονται στα αποτελέσματα της εξωτερικής αξιολόγησης για να την οργανώσουν και να την στοχοθετήσουν. Τα αποτελέσματα της αυτό αξιολόγησης καθορίζουν το αναπτυξιακό σχέδιο που κάθε σχολική μονάδα είναι υποχρεωμένη να καταρτίσει. Τα αποτελέσματα της αυτό αξιολόγησης δημοσιοποιούνται στους γονείς.

Στο στιγμιότυπο (εικόνα 2.94) της ιστοσελίδας της FINEEC έχει ως κεντρικό άρθρο την αξιολόγηση της Ιατρικής σχολής στα πέντε Φινλανδικά πανεπιστήμια που λειτουργεί συνολικά  (Itä-Suomen, Helsingin, Oulun, Tampereen, Turun). Οι αξιολογητές διαπίστωσαν τα πλεονεκτήματα των σχολών (συνεχή προσπάθεια βελτίωσης διδασκαλίας, διεθνείς συνεργασίες, κλινική κατάρτιση των φοιτητών εντός των πανεπιστημιακών νοσοκομείων κλπ), αλλά επίσης διαπίστωσαν έλλειψη κοινού οράματος για το επαγγελματικό περίγραμμα του Φινλανδού γιατρού (δεξιότητες, στάσεις, συμπεριφορές), μεγάλο αριθμό φοιτητών και μεγάλο όγκο μαθημάτων.

Εικόνα 2.94: Η ιστοσελίδα του Φινλανδικού Κέντρου Αξιολόγησης Εκπαίδευσης – FINEEC Αγγλική έκδοση)

Στην εικόνα 2.95 που ακολουθεί φαίνεται το εξώφυλλο της έκθεσης αξιολόγησης (65 σελίδες)  των Μαθηματικών της Α΄ τάξης υποχρεωτικής εκπαίδευσης (Perusopetus), που δημοσιεύτηκε στις 5/8/2019 και ακολουθεί στην εικόνα 2.96 το εξώφυλλο της έκθεσης αξιολόγησης του Ναυτικού τομέα των Επαγγελματικών σχολείων.

Εικόνα 2.95: Η έκθεση αξιολόγησης της FINEEC (εξώφυλλο)   μαθηματικών Α΄ τάξης υποχρεωτικής εκπαίδευσης (Perusopetus) 2019

 

Εικόνα 2.96: Η έκθεση αξιολόγησης της FINEEC(εξώφυλλο)  του Ναυτικού τομέα σπουδών της ανώτερης επαγγελματικής εκπαίδευσης

     Εξωτερική αξιολόγηση όμως διενεργούν και οι αρμόδιες δημοτικές υπηρεσίες, εστιάζοντας στους παρακάτω τομείς:

1. Οικονομικός έλεγχος σχολείου.
2. Εφαρμογή δημοτικού εκπαιδευτικού σχεδίου.
3. Χρήση του υλικοτεχνικού εξοπλισμού.
4. Εφαρμογή εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων
5. Ισότιμη πρόσβαση στην μάθηση για όλους τους μαθητές.

Τα συγκριτικά αποτελέσματα για κάθε σχολείο δημοσιοποιούνται.

Η ποιότητα των εκροών του εκπαιδευτικού συστήματος στην Φινλανδία

Οι επιδόσεις των Φινλανδών μαθητών στον διαγωνισμό PISA

Στον πίνακα 6 του παραρτήματος 1 φαίνονται οι επιδόσεις των μαθητών στον τελευταίο διαγωνισμό PISA που υλοποιήθηκε το 2015 και στην εικόνα 2.97 παρακάτω η συγκριτική τους σχέση με τα αποτελέσματα του διαγωνισμού PISA 2006 αλλά και η εικόνα των εκπαιδευτικών ανισοτήτων στο Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα.

Εικόνα 2.97: Συγκριτικές επιδόσεις Φινλανδών μαθητών στο διαγωνισμό PISA 2015

Οι επιδόσεις των Φινλανδών μαθητών είναι σαφώς πάνω από το μέσο όρο του ΟΟΣΑ σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα και κατατάσσονται στην 5^η θέση του παγκόσμιου πίνακα, αλλά είναι εμφανής επίσης σε όλα τα αντικείμενα και μείωση των επιδόσεων σε σχέση τόσο με τον αντίστοιχο διαγωνισμό του 2012 αλλά και του 2006. Συγκεκριμένα στις Επιστήμες η επίδοση των Φινλανδών μαθητών είναι 531 (ΜΟ ΟΟΣΑ 493) μειωμένη κατά 11 μονάδες από τον διαγωνισμό του 2012, στην Ανάγνωση 526 (ΜΟ ΟΟΣΑ 493) μειωμένη κατά 5 επίσης μονάδες από τον διαγωνισμό του 2012 και στα Μαθηματικά 511 (ΜΟ ΟΟΣΑ 490) μειωμένη κατά 10 μονάδες σε σχέση με το 2012. Ενώ στις επιδόσεις των μαθητών με βάση το κοινωνικό τους υπόβαθρο η εικόνα είναι σταθερά καλή όλη την τελευταία δεκαετία, αντίθετα οι επιδόσεις των μαθητών με μεταναστευτικό υπόβαθρο παρουσιάζουν ανισότητες τόσο κατά τον διαγωνισμό του 2006, όσο και στον διαγωνισμό του 2015. Αν ληφθεί υπόψη ότι οι μαθητές που προέρχονται από τις μεταναστευτικές ροές, διοχετεύονται κατά κύριο λόγο στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (Ε.Ε.Κ.) και εξεταστεί η πορεία των συγχωνεύσεων των σχολείων της Ε.Ε.Κ. αλλά και το μέγεθος των εναπομεινάντων σχολικών μονάδων, γίνεται αντιληπτό γιατί οι εκπαιδευτικές ανισότητες παραμένουν μεγάλες και μάλιστα ξεπερνούν τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ.

Στον πίνακα 7 του παραρτήματος 1 φαίνονται οι επιδόσεις των Φινλανδών μαθητών στον διαγωνισμό PISA 2018. Συγκεκριμένα στις Επιστήμες η επίδοσή τους είναι 522 (ΜΟ ΟΟΣΑ 489) μειωμένη κατά 9 μονάδες από τον διαγωνισμό του 2015, στην Ανάγνωση 520 (ΜΟ ΟΟΣΑ 487) μειωμένη κατά 6 μονάδες από τον διαγωνισμό του 2015 και στα Μαθηματικά 500 (ΜΟ ΟΟΣΑ 489) μειωμένη κατά 11 μονάδες σε σχέση με το 2015.

Ποσοστό απορρόφησης μαθητών από την αγορά εργασίας

     Όπως φαίνεται από τον πίνακα 2.61, οι απόφοιτοι του εκπαιδευτικού συστήματος στην Φινλανδία παρουσιάζουν ένα σχεδόν καλό βαθμό απορρόφησης στην αγορά εργασίας και περίπου ίσο με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Συγκεκριμένα οι απόφοιτοι του εκπαιδευτικού συστήματος απορροφήθηκαν από την αγορά εργασίας σε ένα έως τρία χρόνια από την αποφοίτηση τους σε ποσοστό 81,7% το 2018, έναντι 81,6% του αντίστοιχου Ευρωπαϊκού μέσου όρου. Τα ποσοστά αφορούν απόφοιτους εκπαιδευτικού επιπέδου δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αλλά και κατόχων μεταπτυχιακών και διδακτορικών τίτλων σπουδών (ISCED 3-8).

 

Έτος	2009		2014		2017		2018
	Ε. Ε.	Φινλανδία	Ε. Ε.	Φινλανδία	Ε. Ε.	Φινλανδία	Ε. Ε.	Φινλανδία
Απόφοιτοι επιπέδων ISCED 3-8	78,3 %	77,8 %	76 %	77 %	80,2 %	77 %	81,6 %	81,7 %
Απόφοιτοι επιπέδων ISCED 3-4	72,5 %	72,9 %	70,7 %	74 %	74,1 %	73,3 %	76,8 %	76,7 %
Απόφοιτοι επιπέδων ISCED 5-8	83,8 %	84,1 %	80,5 %	81,5 %	84,9 %	82,1 %	85,5 %	88,3 %

Πίνακας 2.61: Συγκριτικός πίνακας ποσοστών εύρεσης εργασίας αποφοίτων εκπαιδευτικών συστημάτων  Φινλανδίας και Ε.Ε.

Η επίτευξη του στόχου της Ε.Ε. για το 2020 που είναι η απορρόφηση των αποφοίτων από την αγορά εργασίας σε ποσοστό 82% (πίνακας 5 του παραρτήματος 1) έχει σχεδόν, έστω και οριακά, ήδη επιτευχθεί από το 2018. Η γενικότερη εικόνα της απορρόφησης των αποφοίτων όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης από την αγορά εργασίας, τουλάχιστον προβληματίζει, για μια χώρα οικονομικής επιφάνειας, με εύρωστη αγορά εργασίας όπως η Φινλανδική που το εκπαιδευτικό της σύστημα, λαμβάνει τα παγκόσμια εύσημα τις τελευταίες δεκαετίες. Ίσως τελικά η ακαδημαϊκή εκπαίδευση και η επαγγελματική αποκατάσταση να κινούνται παράλληλα σε μεγάλα κομμάτια των διαδρομών τους προς την επαγγελματική αποκατάσταση και να μην είναι πάντα η μία συνέπεια της άλλης. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία για το 2017, ειδικά σε ότι αφορά την Ε.Ε.Κ. με το επιτυχημένο σύστημα μαθητείας, η απορρόφηση και στην Φινλανδία ξεπερνά το 90% σε αντίθεση με τους απόφοιτους των υπόλοιπων μορφών ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που είναι στο 73,3% (στο 77% οι απόφοιτοι των Επαγγελματικών σχολείων χωρίς μαθητεία).

Η σχολική διαρροή στο Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα

Η πρόωρη εγκατάλειψη της εκπαιδευτικής ζωής στη Φινλανδία κινείται σε χαμηλά επίπεδα, χαμηλότερα του Ευρωπαϊκού μέσου όρου, έχοντας ήδη κατοχυρώσει τον στόχο της ΕΕ για το 2020 σχετικά με την σχολική διαρροή ο οποίος είναι το 10% (πίνακας 5 του παραρτήματος 1). Συγκεκριμένα στη Φινλανδία εγκαταλείψανε πρόωρα την εκπαιδευτική διαδικασία στις ηλικίες 18-24 το 8,3% των μαθητών το 2018, ενώ ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος της σχολικής διαρροής  ήταν 10,6 % για τη χρονιά αυτή. Πιο αναλυτικά στον πίνακα 2.62 φαίνονται τα αντίστοιχα στοιχεία αν διακρίνουμε τους μαθητές σε Φινλανδούς  και αλλοδαπούς, ως εξής:

 

Έτος	2009		2014		2017		2018
	Ε. Ε.	Φινλανδία	Ε. Ε.	Φινλανδία	Ε. Ε.	Φινλανδία	Ε. Ε.	Φινλανδία
Συνολικά	14,2 %	9,9 %	11,2 %	9,5 %	10,6 %	8,2 %	10,6 %	8,3 %
Γηγενείς	13,1 %	9,3 %	10,4 %	9,1 %	9,6 %	7,9 %	9,5 %	8,1 %
Αλλοδαποί	26,1 %	27,2 %	20,2 %	19,5 %	19,4 %	15,2 %	20,2 %	25,9 %

Πίνακας 2.62: Συγκριτικός πίνακας ποσοστών σχολικής διαρροής εκπαιδευτικών συστημάτων Φινλανδίας και Ε.Ε.

Το πρώτο συμπέρασμα από τα στοιχεία του πίνακα 2.62 είναι το υψηλό ποσοστό των αλλοδαπών μαθητών που εγκαταλείπουν πρόωρα το εκπαιδευτικό σύστημα, φτάνοντας στο σημείο το 2018 να εγκαταλείπει την εκπαιδευτική διαδρομή ο ένας στους τέσσερις αλλοδαπούς μαθητές.

Συμμετοχή των ενηλίκων σε προγράμματα εκπαίδευσης

Η Φινλανδία παρουσιάζει εντυπωσιακά υψηλά ποσοστά ενηλίκων που συμμετέχουν στη Δια Βίου Μάθηση και δείχνουν μια σταθερή πίστη των Φινλανδών στην οργανωμένη Ευρωπαϊκή προσπάθεια ένταξης και επανένταξης των ενηλίκων στην αγορά εργασίας. Συγκεκριμένα το 2018 το ποσοστό ενηλίκων στην Φινλανδία που παρακολούθησε προγράμματα εκπαίδευσης στις ηλικίες 25-64 ετών σε όλο το εκπαιδευτικό φάσμα (ISCED 0-8) ήταν 28,5 % όταν ο αντίστοιχος Ευρωπαϊκός μέσος όρος ήταν 11,1%. Έχει ήδη υπερκαλυφθεί  ο στόχος της Ε.Ε. για το 2020 που είναι 15 % για αυτό τον εκπαιδευτικό δείκτη (πίνακας 5 του παραρτήματος 1), από την Φινλανδία εδώ και πολλά χρόνια.  Στον πίνακα 2.63 που ακολουθεί φαίνονται τα ποσοστά των ενηλίκων (από 25 έως 64 ετών) απόφοιτους όλων των επιπέδων (ISCED 0-8), που παρακολούθησαν προγράμματα Δια Βίου Μάθησης στην Φινλανδία την τελευταία δεκαετία περίπου.

 

Έτος	2009		2014		2017		2018
	Ε. Ε.	Φινλανδία	Ε. Ε.	Φινλανδία	Ε. Ε.	Φινλανδία	Ε. Ε.	Φινλανδία
Ποσοστό ενηλίκων που παρακολούθησε προγράμματα  μάθησης	9,5 %	22,1 %	10,8 %	25,1 %	10,9 %	27,4 %	11,1 %	28,5 %

Πίνακας 2.63: Συγκριτικός πίνακας ποσοστών συμμετοχής ενηλίκων σε προγράμματα εκπαίδευσης στην Φινλανδία

Υψηλές και χαμηλές επιδόσεις μαθητών

     Τα ποσοστά των μαθητών που υστερούν στα Μαθηματικά, την Ανάγνωση και τις Επιστήμες στην Φινλανδία, είναι ικανοποιητικά και σε όλες περιπτώσεις η εικόνα είναι καλύτερη από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Στον πίνακα 2.64 παρακάτω φαίνονται τα ποσοστά των μαθητών που υστερούν στα τρία βασικά γνωστικά αντικείμενα στην Φινλανδία σε σύγκριση με τους αντίστοιχους μέσους όρους των χωρών της Ε.Ε στα έτη 2009, 2012, 2015 (αντίστοιχοι διαγωνισμοί PISA). Είναι φανερό ότι το Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα, έχει ήδη καλύψει το στόχο που έχει θέσει η Ε.Ε. για το 2020 στους δείκτες υστέρησης των τριών βασικών γνωστικών αντικειμένων με μέγιστη τιμή για το καθένα από αυτά το 15 % (πίνακας 5 του παραρτήματος 1), αλλά παρουσιάζει μια αυξητική τάση στο ποσοστό των μαθητών που υστερούν στα τρία γνωστικά αντικείμενα.

 

Έτος	2009		2012		2015
	Ε. Ε.	Φινλανδία	Ε. Ε.	Φινλανδία	Ε. Ε.	Φινλανδία
Ανάγνωση	19,5 %	8,1 %	17,8 %	11,3 %	19,7 %	11,1 %
Μαθηματικά	22,3 %	7,9 %	22,1 %	12,3 %	22,2 %	13,6 %
Φυσικές Επιστήμες	17,7 %	6 %	16,6 %	7,7 %	20,6 %	11,5 %

Πίνακας 2.64: Συγκριτικός πίνακας ποσοστών χαμηλών επιδόσεων μαθητών στα βασικά γνωστικά αντικείμενα

Στον  διαγωνισμό PISA 2018, το ποσοστό των Φινλανδών μαθητών με υψηλές επιδόσεις (επίπεδα 5 και 6, όπως φαίνονται στους πίνακες 7, 8, 9 και 10 του παραρτήματος 1), σε ένα τουλάχιστον από τα τρία γνωστικά αντικείμενα είναι 21%, αρκετά μεγαλύτερο από το μέσο όρο των   διαγωνιζομένων χωρών του ΟΟΣΑ που είναι 15,7%.

Επίσης στο διαγωνισμό PISA 2018, το ποσοστό των Φινλανδών μαθητών με χαμηλές επιδόσεις και στα τρία γνωστικά αντικείμενα, δηλαδή κάτω από το επίπεδο 2, είναι 7% αρκετά μικρότερο  από το 13,4% που είναι ο μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ που συμμετείχαν στο διαγωνισμό (πίνακες 7, 8, 9 και 10 του παραρτήματος 1). Φαίνεται ότι το Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα παρουσιάζει σταθερά καλές επιδόσεις σε θέματα εκπαιδευτικών ανισοτήτων.

Πίνακας 2.65: Βασικοί δείκτες Φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος. Πηγή: Education and Training Monitor 2018 Country Analysis.

Πίνακας 2.66: Βασικοί δείκτες Φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος. Πηγή: Education and Training Monitor 2019 Country Analysis.

Γενικά συμπεράσματα για το Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα 

Η πτώση των επιδόσεων των Φινλανδών μαθητών, δεν φαίνεται να ανησύχησε ιδιαίτερα ούτε τον πολιτικό ούτε τον εκπαιδευτικό κόσμο της χώρας. Η Φινλανδική πολιτεία εφαρμόζει πάλι ένα καλά προετοιμασμένο όπως φαίνεται μεταρρυθμιστικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα που έχει κύριο στόχο και επίκεντρο το άτομο, τον μαθητή και την απόκτηση από αυτόν, σύγχρονων δεξιοτήτων. Στηρίζεται στον πολύ καλά εκπαιδευμένο εκπαιδευτικό για να το εφαρμόσει, τον οποίο περιβάλλει με κύρος, εμπιστοσύνη και ελευθερία κινήσεων και τον αξιολογεί διακριτικά και έμμεσα από τα αποτελέσματα της δουλειάς του. Η συνεχής επαγγελματική ανάπτυξη των Φινλανδών εκπαιδευτικών χρήζει βελτίωσης, γεγονός που το αντιμετωπίζει ως ένα βαθμό ήδη η Φινλανδική πολιτεία, τοποθετώντας 2500 ειδικά εκπαιδευμένους  εκπαιδευτικούς στους δήμους σε ρόλο μέντορα προώθησης της ψηφιακής διδασκαλίας και στήριξης των εκπαιδευτικών στο πεδίο αυτό. Οι Φινλανδοί εκπαιδευτικοί πληρώνονται οριακά καλύτερα σε σχέση με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο αλλά λιγότερο, από τους συναδέλφους τους στις γειτονικές Σκανδιναβικές χώρες και είναι και γηραιότεροι κατά μέσο όρο από αυτούς.

Γράφημα 2.22: Συγκριτικό γράφημα εκπαιδευτικών δεικτών της Φινλανδίας  και χωρών της Ε.Ε. και του ΟΟΣΑ

     Η χρηματοδότηση του εκπαιδευτικού συστήματος είναι γενναία, αλλά είναι εμφανής πλέον μια δημοσιονομική προσαρμογή και μια πιο στοχευμένη χρήση των κονδυλίων και το «συμμάζεμα» των σχολικών μονάδων μέσα από τις συγχωνεύσεις και τις καταργήσεις τους. Το φαινόμενο των εκπαιδευτικών ανισοτήτων σχετικά με τους μαθητές μεταναστευτικού υπόβαθρου δεν φαίνεται να απασχολεί την Φινλανδική πολιτεία, αφού ο αριθμός τους είναι ελεγχόμενος και ο προορισμός τους στην Ε.Ε.Κ. προδιαγεγραμμένος. Η στροφή των νέων στην Ε.Ε.Κ. είναι δεδομένη στη Φινλανδία, η οποία παρουσιάζει σημαντική αύξηση του μαθητικού δυναμικού. Ωστόσο η μεγάλη περικοπή της χρηματοδότησής της (230 εκατομμύρια € το 2017) δυσχεραίνει το φιλόδοξο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης. Αξιοσημείωτη είναι και η μεγάλη συμμετοχή ενηλίκων στα προγράμματα Δια Βίου Μάθησης, όπου με ποσοστό 27,4% η Φινλανδία κατατάσσεται δεύτερη χώρα στην ΕΕ σε αυτό τον τομέα. Τα ποσοστά απορρόφησης αποφοίτων στην αγορά εργασίας της Φινλανδίας δεν είναι ικανοποιητικά και εναρμονισμένα με το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και την σχετικά εύρωστη οικονομία της χώρας. Είναι πάντως εμφανή η προσπάθεια δημοσιονομικής προσαρμογής στο χώρο της εκπαίδευσης ακόμα και της τριτοβάθμιας αφού παρά την αύξηση των εγγραφών των φοιτητών την τελευταία δεκαετία, οι αντίστοιχες δαπάνες μειώθηκαν (OECD Education At a Glance – EAG 2018).

Σύμφωνα με τα  παραπάνω διαπιστωμένα στοιχεία, επιδόσεις και χαρακτηριστικά του Φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος και σε μια προσπάθεια προσέγγισης κάτω από το πρίσμα κριτηρίων που αποτυπώνουν την επίτευξη του στόχου του, των βασικών αξιών του, των δραστηριοτήτων συνεχούς βελτίωσης του σύμφωνα με τη δομή της μεθόδου Balanced Scorecard, καταρτίστηκε ο πίνακας 2.67 που ακολουθεί.

 

	Δείκτες – Κριτήρια		Φινλανδία	ΟΟΣΑ / ΕΕ 28
Χρηματοοικονομική πτυχή (financial aspect)	Χρηματοδότηση της Εκπαίδευσης (% ΑΕΠ)[3]		5,7% (+1,1%)	4,6%
	Ετήσια δαπάνη ανά μαθητή/φοιτητή		9.271 € (+1522 €)	7.749 €
	Δαπάνες ανά κατηγορία	Μισθοδοσία εργαζομένων	48% (-10%)	58%
		Ενδιάμεση Ανάλωση	23% (+3%)	20%
		Ακαθάριστες Επενδύσεις	14% (+1%)	13%
		Ποσοστό Δημοσίων Επενδύσεων	9,8% (+0,8%)	9%
Πτυχή Ωφελουμένων  (customer benefits)	Ποσοστό νέων που βρήκαν εργασία έπειτα από την αποφοίτησή τους[4]		81,7 % (0,1%)	81,6%
	Υστέρηση μαθητών σε Μαθηματικά, Επιστήμες, Γλώσσα[5]		12, % (-8,8%)	20,8%
	Επιδόσεις μαθητών σε διεθνείς αξιολογήσεις (PISA)[6]	Μ.Ο.  Επιδόσεων PISA 2018	516 (+5,4%)	488
		Μ.Ο. ποσοστών Υστέρησης	12, % (-8,8%)	20,8%
		Υψηλές Επιδόσεις	21% (+5,3%)	15,7%
		Χαμηλές Επιδόσεις	7%  (-6,4%)	13,4 %
	Σχολική διαρροή, πρόωρη εγκατάλειψη εκπαίδευσης[7]		8,3% (-2,3%)	10,6%
Μάθηση και ανάπτυξη (learning and growth)	Συνεχιζόμενη Επαγγελματική Ανάπτυξη των εκπαιδευτικών[8]		40 %
	Υποδομές και τεχνολογικά – εποπτικά μέσα[9]		91,3% (+39,5%)	51,2%
	Συμμετοχή ενηλίκων στη μάθηση (δια βίου μάθηση)[10]		28,5% (+17,4)	11,1%
Εσωτερικές διαδικασίες (internal process)	Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου[11]		90 %
	Η διοικητική δομή και διάρθρωση του εκπαιδευτικού συστήματος[12]		78%

Πίνακας 2.67: Οι επιδόσεις του φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος

[3] Αφορούν το έτος 2017

[4] Αφορούν το έτος 2018

[5] Ο μέσος όρος των μαθητών ηλικίας 15 ετών που υστερούν στα τρία γνωστικά αντικείμενα, στοιχεία PISA 2015

[6] PISA 2015 και PISA 2018

[7] Αφορούν το έτος 2018

[8]Συνεκτίμηση από την διαθεσιμότητα μορφών επιμορφωτικών δράσεων και ενεργειών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο (10 δράσεις από δίκτυο Ευρυδίκη) και δείκτες CPD (από δίκτυο TALIS 2018)  για τους Φιλανδούς εκπαιδευτικούς για την επιμόρφωσή και την επαγγελματική τους εξέλιξη. Μέγιστη τιμή 100%.

[9] Συνεκτιμήθηκαν και εξήχθησαν οι μέσοι όροι διαφόρων υποκριτηρίων χρήσης ΤΠΕ (χαρακτηριστικών) στα σχολεία: ψηφιακός εξοπλισμός, σύνδεση και ταχύτητα διαδικτύου.

[10] Αφορούν το έτος 2018

[11] Συνεκτιμήθηκαν το είδος της αξιολόγησης (εσωτερική ή εξωτερική ή μικτή) και η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της στη χάραξη εκπαιδευτικής πολιτικής.

[12] Συνεκτιμήθηκαν η πληρότητα και το πλήθος των εκπαιδευτικών διαδρομών που προσφέρονται στους μαθητές και ο βαθμός αυτονομίας του σχολείου.