Αυστρία

Γενικά

Η Αυστρία είναι κράτος της Κεντρικής Ευρώπης, όπως φαίνεται και στον παρακάτω χάρτη (εικόνα 2.1). Έχει έκταση 83.871 Km² και πληθυσμό 8.859.992 κάτοικους. Αποτελεί ομοσπονδία εννέα κρατιδίων με πολίτευμα προεδρευόμενη δημοκρατία (ομοσπονδιακή). Κάθε κρατίδιο έχει δική του κυβέρνηση και νομοθετικό σώμα. Το 90% του πληθυσμού είναι Αυστριακοί Γερμανικής καταγωγής, επίσημη γλώσσα είναι τα Γερμανικά, ενώ το 74% του πληθυσμού είναι χριστιανοί καθολικοί.

Εικόνα 2.1: Ευρωπαϊκός χάρτης Google

Η Αυστρία ανήκει στη ζώνη του ευρώ και είναι μια σχετικά πλούσια χώρα με κατά κεφαλή ΑΕΠ 38.000 € για το 2018 (πίνακας 1 του παραρτήματος). Καλύτερη εικόνα του βιοτικού επιπέδου των Αυστριακών, αλλά και των υπόλοιπων Ευρωπαίων, δίνει η κατάταξη που έχει κάνει η Eurostat για τις Ευρωπαϊκές χώρες με βάση τις μονάδες αγοραστικής δύναμης (ΜΑΔ) στην οποία η Αυστρία είναι αρκετά ψηλά στον πίνακα με ΜΑΔ ίσο με 127 σύμφωνα με τα στοιχεία Ιουνίου 2019 (ΜΑΔ =100 είναι ο μέσος όρος της Ε.Ε.). Η ανεργία στην Αυστρία είναι πολύ χαμηλή, σύμφωνα με τα στοιχεία Ιουνίου 2019 από την Eurostat είναι στο 4,5%.

Η δομή και η οργάνωση του αυστριακού εκπαιδευτικού συστήματος

Η δημοκρατία, η ανθρωπιά, η αλληλεγγύη, η ειρήνη και η δικαιοσύνη, η ανεκτικότητα και η προσβασιμότητα στο εκπαιδευτικό σύστημα όλων ανεξάρτητα από τη φυλή, την κοινωνική θέση και το οικονομικό υπόβαθρο, είναι οι βασικές αρχές που απορρέουν από το αυστριακό ομοσπονδιακό συνταγματικό δίκαιο και διέπουν την εκπαίδευση στην Αυστρία.

Παιδική εκπαίδευση και φροντίδα – Early Childhood Education and Care (ECEC), Προσχολική, Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Οι βρεφονηπιακοί και οι παιδικοί σταθμοί στην Αυστρία λειτουργούν με ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης, η οποία είναι υπεύθυνη και για την εφαρμογή της αντίστοιχης νομοθεσίας. Το 60% των παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών είναι δημόσιοι και το 40% είναι ιδιωτικοί με μεγάλη συμμετοχή της εκκλησίας.

Γράφημα 2.1: Η δομή του αυστριακού εκπαιδευτικού συστήματος. Πηγή: Eurydice

Από τον Σεπτέμβριο του 2010 νομοθετήθηκε η υποχρεωτική παρακολούθηση νηπιαγωγείου για παιδιά ηλικίας 5 ετών, η οποία παρέχεται δωρεάν για τουλάχιστον 4 ημέρες και 16 ώρες την εβδομάδα. Οι δομές μέχρι το νηπιαγωγείο ανήκουν στη βαθμίδα ISCED 0.

Η σχολική εκπαίδευση είναι υποχρεωτική για εννέα χρόνια και αρχίζει από την ηλικία των 6 ετών.

Όλοι οι Αυστριακοί μαθητές ηλικίας 6 έως 10 ετών παρακολουθούν υποχρεωτικά το Δημοτικό σχολείο για 4 χρόνια (βαθμίδα ISCED 1).

Η υποχρεωτική εκπαίδευση συνεχίζει για άλλα 4 έτη στο κατώτερο δευτεροβάθμιο επίπεδο με ηλικιακή κάλυψη μαθητών από τα 11 έως τα 14 έτη τους, (βαθμίδα ISCED 2) με τις εξής επιλογές:

• Γενικό Γυμνάσιο(Allgemein bildende Höhere Schule), που είναι το κατώτερο επίπεδο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
• Νέο Γυμνάσιο (ή νέο σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης- Neue Mittelschule) το οποίο έχει προσανατολισμό στην Επαγγελματική εκπαίδευση.

Πίνακας 2.1: Δομή αυστριακού εκπαιδευτικού συστήματος πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Πηγή Eurydice.

Στη συνέχεια οι μαθητές ολοκληρώνοντας την υποχρεωτική εκπαίδευση στην ηλικία των 14 ετών έχουν τη δυνατότητα συνέχισης των σπουδών τους είτε στη Γενική εκπαίδευση ή σε ένα πλήθος επιλογών στην Επαγγελματική εκπαίδευση, η οποία στην Αυστρία συγκεντρώνει τη συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών σε ποσοστό περίπου 75% έναντι της Γενικής εκπαίδευσης που την ακολουθεί μόνο το 25% των μαθητών. Οι εκπαιδευτικές δομές που ακολουθούν την υποχρεωτική εκπαίδευση ανήκουν στη βαθμίδα ISCED 3. Οι επιλογές της Επαγγελματικής εκπαίδευσης για τον Αυστριακό μαθητή των 14 ετών είναι:

• Ειδικού τύπου Γυμνάσιο ανώτερου δευτεροβάθμιου κύκλου με διάρκεια 4 έτη στις ηλικίες 14 έως 18 (Oberstufenrealgymnasium) .
• Προ επαγγελματικό σχολείο ή Πολυτεχνική σχολή για 1 έτος στην ηλικία 14-15 και στη συνέχεια σχολή Μαθητείας (διττή εκπαίδευση) με μερική διδασκαλία και παράλληλη εργασία στην ειδικότητα σπουδών (Berufsschule und Lehre). Η διάρκεια στις Σχολές Μαθητείας είναι τρία έτη στην ηλικία μαθητών από 15 έως 18.
• Επαγγελματικό Γυμνάσιο (ενδιάμεση επαγγελματική εκπαίδευση) με διάρκεια 4 έτη στις ηλικίες 14 έως 18 (Berufsbildende Mittlere Schule) .
• Επαγγελματικό κολλέγιο με διάρκεια 3 έτη στις ηλικίες 14 έως 17 (Berufsbildende Höhere Schule). Έπειτα από το Επαγγελματικό κολλέγιο μπορεί να συνεχίσει σε σχολεία με προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης στα επαγγέλματα της υγειονομικής περίθαλψης που διαρκούν 2 έτη (Ausbildungen Gesundheitswesen) ηλικίες 18 έως 19.
• Σχολεία επαγγελμάτων Υγείας που παρέχουν επίσης προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης στα επαγγέλματα της υγειονομικής περίθαλψης (Ausbildungen Gesundheitswesen) αλλά είναι τριετή και καλύπτουν τις μαθητικές ηλικίες από 17 έως 19 ετών και ανήκουν στη μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση στη βαθμίδα ISCED

Είναι φανερή η στήριξη και προώθηση της Επαγγελματικής εκπαίδευσης στην Αυστρία από την πλευρά της πολιτείας αλλά και η αποδοχή της από την πλευρά της κοινωνίας.

Διοικητική οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος

H διοίκηση ολόκληρου του εκπαιδευτικού συστήματος στην Αυστρία κατανέμεται σε τρία επίπεδα :

1. Ομοσπονδιακό / Κεντρικό επίπεδο με φορέα το  Ομοσπονδιακό Υπουργείο Παιδείας, Επιστήμης και Έρευνας. Σύμφωνα με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 2017, από 1/1/2019 ιδρύθηκαν εννέα κοινά εκπαιδευτικά συμβούλια μεταξύ του Αυστριακού κράτους και των εννέα ομοσπονδιών που το απαρτίζουν.
2. Επίπεδο κρατιδίων (εννέα κρατίδια).
3. Επίπεδο δήμων.

Σε ότι αφορά τη προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα (νηπιαγωγεία και παιδικοί σταθμοί) η διοίκησή τους έχει την εξής μορφή:

1. Σε ομοσπονδιακό επίπεδο, το Ομοσπονδιακό Υπουργείο  Παιδείας, Επιστημών και Έρευνας  είναι υπεύθυνο για τη χάραξη πολιτικών και για την εκπαίδευση και την κατάρτιση των εκπαιδευτικών της.
2. Οι κυβερνήσεις των κρατιδίων νομοθετούν πάνω σε αυτή την πολιτική και είναι υπεύθυνες για την  εφαρμογή της.
3. Δήμοι, εκκλησίες και άλλοι ιδιωτικοί φορείς είναι υπεύθυνοι για τη ζητήματα εφαρμογής προγραμμάτων αλλά και συντήρησης νηπιαγωγείων και παιδικών σταθμών.

Σε ότι αφορά τη πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση:

1.    Σε ομοσπονδιακό επίπεδο, το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Παιδείας, Επιστήμης και Έρευνας είναι η ανώτατη εκτελεστική εξουσία σε όλα τα θέματα που άπτονται της σχολικής εκπαίδευσης. Οι γενικοί Διευθυντές του Υπουργείου είναι τοποθετημένοι με θητεία και δεν αντικαθίστανται με τις αλλαγές πολιτικών καταστάσεων και προσώπων. Το Ομοσπονδιακό Υπουργείο είναι υπεύθυνο για τη νομοθεσία και την εκτέλεση (σε ορισμένες περιπτώσεις μαζί με το νεοσυσταθέν «συμβούλιο εκπαίδευσης») όλων των θεμάτων που αφορούν:

• Το σύνολο του συστήματος ανώτερης δευτεροβάθμιας γενικής εκπαίδευσης και ολόκληρο το σύστημα της ενδιάμεσης και ανώτερης τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης.
• Τα προγράμματα σπουδών.
• Την διαρθρωτική οργάνωση των εκπαιδευτικών αρχών.
• Τα ιδιωτικά σχολεία.
• Την εκπαίδευση και κατάρτιση των εκπαιδευτικών.
• Τις επιχορηγήσεις και γενικά τη χρηματοδότηση των σχολείων.

2.    Στο επίπεδο κρατιδίων και στην περίπτωση της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από 1/1/2019 για την εφαρμογή της σχολικής νομοθεσίας και τη διοίκηση του σχολικού τομέα υπάρχει μια ενιαία αρχή, υπεύθυνο είναι το σχολικό συμβούλιο. Είναι κοινή αρχή της Κεντρικής Ομοσπονδίας και των κρατιδίων και αποτελείται από μια εκτελεστική επιτροπή (αρμόδια κυρίως για τη διοίκηση προσωπικού και τα οικονομικά θέματα) καθώς και την παιδαγωγική υπηρεσία  (υπεύθυνη για την εποπτεία του σχολείου).  Η συντήρηση των κτιρίων υποστηρίζεται από τα κρατίδια με οικονομικές επιχορηγήσεις (επαρχιακά ταμεία κατασκευής σχολείων). 

3.    Στο τοπικό επίπεδο κυρίως οι δήμοι αλλά και η εκκλησία, είναι υπεύθυνοι για τη συντήρηση γενικών υποχρεωτικών σχολείων. Τα καθήκοντα αυτά ανατίθενται στους δήμους με νομοθεσία κρατιδίου και εφαρμόζονται από τους δήμους υπό την εποπτεία των κρατιδίων, τα οποία χορηγούν οικονομική στήριξη. Η σχολική διοίκηση σε θεσμικό επίπεδο εξασκείται από τους διευθυντές των σχολείων και το σχολικό συμβούλιο. Οι διευθυντές των σχολείων προεδρεύουν του συμβουλίου και είναι υπεύθυνοι για την παιδαγωγική διοίκηση του σχολείου, την οργανωτική ανάπτυξη, την πρόσληψη και τη διαχείριση του προσωπικού, τη διαχείριση της ποιότητας, τη διαχείριση των πόρων.

Σχετικά με το βαθμό συγκέντρωσης ή αποκέντρωσης των εκπαιδευτικών συστημάτων, ο ΟΟΣΑ πραγματοποίησε μια έρευνα η οποία αφορά τους δείκτες αυτονομίας των σχολείων. Από τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας, προέκυψε ότι  στο αυστριακό εκπαιδευτικό σύστημα μόνο το 58,3% των σημαντικών αποφάσεων λαμβάνονται σε επίπεδο σχολείου, ενώ  ο αντίστοιχος μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ που έλαβαν μέρος στην έρευνα είναι 71,3%. Τα στοιχεία αυτά έχουν επικαιροποιηθεί  τον Φεβρουάριο του 2018. Σε γενικές γραμμές το αυστριακό εκπαιδευτικό σύστημα είναι ήπια συγκεντρωτικό.

Τριτοβάθμια εκπαίδευση

     Η τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Αυστρία παρέχεται από τις εξής κατηγορίες εκπαιδευτικών ιδρυμάτων (γράφημα 2.1):

• Τα Πανεπιστήμια (Universität)

Τα πανεπιστήμια στην Αυστρία είναι δημόσια αλλά και ιδιωτικά. Συγκεκριμένα λειτουργούν 22 δημόσια πανεπιστήμια και 12 ιδιωτικά πανεπιστήμια. Βασικά αντικείμενα σπουδών είναι οι ανθρωπιστικές και νομικές επιστήμες με διάρκεια σπουδών 3 έως 4 χρόνια που αποδίδουν 180 έως 240 ECTS, μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών διάρκειας 1 έως 2 έτη, που αποδίδουν 60 έως 120 ECTS και τριετή διδακτορικά προγράμματα σπουδών. Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν χρηματοδοτούνται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση ενώ τα προγράμματα σπουδών τους υποβάλλονται προς πιστοποίηση σε αρμόδιο όργανο του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Παιδείας, Επιστήμης και Έρευνας.

Τα Πανεπιστήμια Εφαρμοσμένων Επιστημών (Fachhochschule).

     Στην Αυστρία λειτουργούν 21 Πανεπιστήμια Εφαρμοσμένων Επιστημών. Τα αντικείμενα σπουδών τους είναι στους τομείς:

• Μηχανική,
• Οικονομικά,
• Επιστήμες Υγείας,
• Κοινωνικές επιστήμες,
• Φυσικές επιστήμες,
• Σχεδιασμός / τέχνες και
• Στρατιωτικές / Επιστήμες Ασφάλειας.

Τα Εκπαιδευτικά Κολλέγια ή Πανεπιστημιακά Κολλέγια Εκπαίδευσης Εκπαιδευτικών (Pädagogische Hochschulen).

Στην Αυστρία λειτουργούν 14 Εκπαιδευτικά Κολλέγια τα οποία παρέχουν πανεπιστημιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών για την απόκτηση πιστοποιητικών διδασκαλίας σε μέλλοντες εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όπως:

• το  δίπλωμα υποχρεωτικής εκπαίδευσης    (Pflichtschulabschluss),
• ή το πιστοποιητικό άδειας μαθητείας (Lehrabschlussprüfung)

αλλά και Προγράμματα Δεύτερης Ευκαιρίας, που αποσκοπούν στην απόκτηση προσόντων από ενήλικες στον επίσημο εκπαιδευτικό τομέα.  Τα Εκπαιδευτικά Κολλέγια είναι υποχρεωμένα να προσφέρουν επιμορφωτικά προγράμματα κατάρτισης για όλες τις ειδικότητες των εκπαιδευτικών.

Τα πανεπιστήμια και κολλέγια είναι Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου και ελέγχονται νομικά από το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Παιδείας, Επιστήμης και Έρευνας. Το νέο μοντέλο χρηματοδότησης των πανεπιστημίων που εφαρμόζεται από το 2018 ονομάζεται μοντέλο τριών πυλώνων, επειδή ο συνολικός προϋπολογισμός κάθε πανεπιστημίου θα αποτελείται από τρεις μερικούς «πυλώνες χρηματοδότησης»:

• Το ποσό για τη «διδασκαλία»,
• Το ποσό για «έρευνα / εξέλιξη και εκτίμηση των τεχνών» και
• Το ποσό για τις περιοχές «υποδομή και στρατηγική ανάπτυξη»

Ο υπολογισμός των μερικών ποσών για τις δύο πρώτες περιοχές βασίζεται σε συγκεκριμένους δείκτες, για παράδειγμα ο αριθμός των φοιτητών που λαμβάνουν ενεργά εξετάσεις που αντιστοιχούν σε έναν ορισμένο αριθμό πιστωτικών μονάδων ECTS στην περιοχή «διδασκαλία». Υπάρχουν επίσης ανταγωνιστικοί δείκτες ως πρόσθετο κίνητρο (π.χ. δομημένα διδακτορικά προγράμματα). Αυτό κατέστη δυνατό λόγω της σημαντικής αύξησης του προϋπολογισμού για τα πανεπιστήμια που είναι 1,3 δισ. € επιπλέον για την περίοδο 2019-2021.

Στην περιοχή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης λειτουργούν επίσης διάφορα κολλέγια τριετούς διάρκειας και συγκεκριμένα τα:

• Βιομηχανικά κολέγια (Werkmeisterschule).
• Κολέγια τριτοβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης (Berufsbildende Höhere Schule).
• Κολέγια μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Kolleg)
• Κολλέγια τριτοβάθμιων προγραμμάτων (Tertiärer Lehrgang)

Χρηματοδότηση εκπαίδευσης και  εκπαιδευτικές υποδομές

Η χρηματοδότηση των εκπαιδευτικών συστημάτων στην Ευρώπη, κατά την τελευταία δεκαετία περίπου, παρουσίασε μια μείωση της τάξης του 0,6% εκφρασμένη ως ποσοστό του μέσου όρου του ΑΕΠ, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat. Το αυστριακό εκπαιδευτικό σύστημα είχε μια αντίστοιχη χρηματοδότηση πολύ κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, όπως φαίνεται στον πίνακα 2.2.

Πίνακας 2.2: Δαπάνες για την εκπαίδευση (ποσοστό του ΑΕΠ). Πηγή: Eurostat,2022

Όμως πιο αντικειμενικά από την πλευρά των αριθμών, με κριτήριο και νομισματική έκφραση το ευρώ, ο κάθε Αυστριακός μαθητής χρηματοδοτήθηκε ικανοποιητικά, όπως φαίνεται στον πίνακα 2.3.

 

Πίνακας 2.3: Δαπάνες ανά μαθητή και επίπεδο (€) Πηγή: Eurostat,2022

Η εφαρμογή και χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στο αυστριακό εκπαιδευτικό σύστημα παρουσιάζει καλή εικόνα σε γενικές γραμμές. Στα αυστριακά σχολεία γίνεται χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σε αντίστοιχη έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε Ευρωπαϊκό επίπεδο κατά το σχολικό έτος 2017-2018 σχετικά με την ύπαρξη και χρήση των ΤΠΕ με δείγμα 400 περίπου σχολείων ανά χώρα, που περιλάμβανε συνεντεύξεις με τους διευθυντές και τους εκπαιδευτικούς των σχολείων αλλά και μαθητές και γονείς, εξήχθησαν για το Αυστριακό εκπαιδευτικό σύστημα τα εξής συμπεράσματα:

• Το ποσοστό των αυστριακών σχολείων που διαθέτουν υψηλό επίπεδο ψηφιακού εκπαιδευτικού εξοπλισμού (Η/Υ σταθερούς και φορητούς, διαδραστικούς πίνακες, βιντεοκάμερες κλπ) και υψηλή ταχύτητα σύνδεσης στο διαδίκτυο, είναι αισθητά μεγαλύτερο στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και συγκεκριμένα στα εκπαιδευτικά επίπεδα ISCED 2, είναι 72% έναντι του Ευρωπαϊκού μέσου όρου 52% και ISCED 3 είναι 86% έναντι του Ευρωπαϊκού μέσου όρου 72%,  αλλά υστερεί στη πρωτοβάθμια εκπαίδευση εκπαιδευτικό επίπεδο ISCED 1 που είναι 11% έναντι του Ευρωπαϊκού μέσου όρου 35%.

Γράφημα 2.2: Ποσοστό Αυστριακών σχολείων ψηφιακά εξοπλισμένων και διαδικτυακά συνδεδεμένων.

Πηγή : European Commission 

• Αντίστοιχη εικόνα παρουσιάζει και το ποσοστό των αυστριακών σχολείων που διαθέτουν γρήγορες συνδέσεις στο διαδίκτυο, όπου πάλι, είναι αισθητά μεγαλύτερο στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και συγκεκριμένα στα εκπαιδευτικά επίπεδα ISCED 2 όπου το 68% των Αυστριακών σχολείων διαθέτει γρήγορες συνδέσεις πάνω από 30 Mbps, έναντι του Ευρωπαϊκού μέσου όρου 47% και ISCED 3, όπου το 79% των Αυστριακών σχολείων διαθέτει γρήγορες συνδέσεις πάνω από 30 Mbps έναντι του Ευρωπαϊκού μέσου όρου 68% αλλά και στη πρωτοβάθμια εκπαίδευση στο εκπαιδευτικό επίπεδο ISCED 1, όπου το 39% των Αυστριακών σχολείων διαθέτει γρήγορες συνδέσεις πάνω από 30 Mbps έναντι του Ευρωπαϊκού μέσου όρου 33%.

Γράφημα 2.3: Ποσοστά Αυστριακών σχολείων με κριτήριο την ταχύτητα σύνδεσης στο διαδίκτυο.

Πηγή : European Commission

Σημαντικό εύρημα είναι ότι οι Αυστριακοί εκπαιδευτικοί δεν χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ στην διδασκαλία τους όσο οι υπόλοιποι κατά μέσο όρο Ευρωπαίοι συνάδελφοί τους, δείχνοντας υστέρηση σε όλες τις βαθμίδες της υποχρεωτικής εκπαίδευσης από 3% έως και 24%.

Γράφημα 2.4: Ποσοστό και είδος ΤΠΕ που χρησιμοποιούν οι αυστριακοί εκπαιδευτικοί. Πηγή : European Commission

 

Εκπαιδευτικό προσωπικό

Οι εκπαιδευτικοί στην Αυστρία που απασχολούνται στην υποχρεωτική πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, υπάγονται εργασιακά στο αντίστοιχο κρατίδιο της Αυστριακής ομοσπονδίας σε αντίθεση με τους εκπαιδευτικούς της μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης οι οποίοι είναι ομοσπονδιακοί υπάλληλοι. Οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν στην προσχολική ηλικία (ISCED 0, βρεφονηπιακοί σταθμοί, παιδικοί σταθμοί και νηπιαγωγεία) υπάγονται στη τοπική αυτοδιοίκηση (έντονη είναι και η παρουσία της εκκλησίας) και είναι απόφοιτοι πενταετών κολλεγίων ανώτερης επαγγελματικής εκπαίδευσης (ECEC). Οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι απόφοιτοι των πανεπιστημιακών παιδαγωγικών τμημάτων. Με ομοσπονδιακό νόμο του 2013 (Federal Act on the New Teacher Training Scheme 2013), όλοι οι Αυστριακοί εκπαιδευτικοί υποχρεώθηκαν σε επιμορφωτικές σπουδές σε αντίστοιχα Πανεπιστημιακά τμήματα.

Είναι  ενδιαφέρουσα η διαδικασία επιλογής των υποψήφιων εκπαιδευτικών για την είσοδό τους στο αντίστοιχο πανεπιστήμιο που υποδηλώνει την ευαισθησία και την προσοχή που επιδεικνύει το Αυστριακό κράτος στην επιλογή των κατάλληλων εκπαιδευτικών. Για τους εκπαιδευτικούς που πρόκειται να διδάξουν  στο προσχολικό επίπεδο (ISCED 0) εκτός από την επιτυχή παρακολούθηση των σπουδών προβλέπεται και μια δοκιμασία επάρκειας δεξιοτήτων πριν την είσοδό τους στο πενταετές επαγγελματικό κολλέγιο ECEC. Οι υποψήφιοι εκπαιδευτικοί για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, εκτός από την επιτυχή συμμετοχή τους στις αντίστοιχες εξετάσεις, πρέπει να πιστοποιήσουν την καταλληλόλητά τους για το επάγγελμα του εκπαιδευτικού, με μια διαδικασία αυτοαξιολόγησης μέσω Η/Υ. Είναι μια υποχρεωτική τυποποιημένη τρίωρη δοκιμασία που περιλαμβάνει σταθμισμένα τεστ ελέγχου βασικών γνώσεων αλλά και τεστ καταλληλόλητας που πρέπει να ολοκληρώσουν επιτυχώς ώστε να γίνουν δεκτοί από το αντίστοιχο Πανεπιστήμιο. Πολλά Πανεπιστήμια εκτός της γραπτής δοκιμασίας και της απομακρυσμένης αυτοαξιολόγησης των υποψηφίων, απαιτούν και προσωπική συνέντευξη πριν κάνουν δεκτό τον υποψήφιο. Με βάση και κριτήριο τα παραπάνω αποτελέσματα καταρτίζονται οι πίνακες επιτυχόντων ανά πανεπιστήμιο. Δεν σταματά όμως η κρίση καταλληλόλητας εδώ. Με το τέλος του 1^ου εξαμήνου σπουδών οι φοιτητές πλέον των εκπαιδευτικών σχολών δίνουν τις λεγόμενες εξετάσεις προσανατολισμού (STEOP) που σκοπό έχουν να διαγνώσουν αν οι φοιτητές μπορούν να αποκτήσουν τις προσωπικές και επαγγελματικές δεξιότητες που απαιτούνται για το επάγγελμα του εκπαιδευτικού προκειμένου να υποβληθούν σε περαιτέρω κατάρτιση. Μόνο με την επιτυχή ολοκλήρωση των εξετάσεων αυτών μπορεί ο φοιτητής να συνεχίσει τις σπουδές του. Χαρακτηριστική είναι η ανάρτηση του Πανεπιστημίου της Βιέννης στην ιστοσελίδα του σχετικά με τις εξετάσεις STEOP όπου αναφέρει:

 «The aim of the STEOP is to give you an insight into your studies and enable you to assess:whether the course contents are in line with your personal expectations in the programme, and if you can meet the requirements for the degree programme. Only after passing all STEOP examinations, you can attend additional courses and take further examinations.»

Κάθε φοιτητής έχει δικαίωμα να δώσει τις εξετάσεις STEOP μέχρι τέσσερις φορές. Αν και η τέταρτη φορά είναι ανεπιτυχής τότε αναστέλλεται η φοίτηση του για διάρκεια τριών εξαμήνων. Μετά την παρέλευση των τριών εξαμήνων μπορεί αν επιθυμεί να εγγραφεί ξανά στο ίδιο τμήμα από την αρχή.

Εικόνα 2.2: Η ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου της Βιέννης σχετικά με τις εξετάσεις STEOP. 

Στην Αυστρία, το ελάχιστο επίπεδο απαιτούμενων προσόντων μέσω της αρχικής κατάρτισης εξαρτάται από τον τύπο του σχολείου όπου θα εργαστούν οι εκπαιδευτικοί. Για παράδειγμα επίπεδο μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών απαιτείται για τη διδασκαλία στη «δευτεροβάθμια ακαδημαϊκή εκπαίδευση»  δηλαδή στο Γενικό Γυμνάσιο (Allgemein bildende Höhere Schule), ενώ για εργασία στο Νέο Γυμνάσιο  (Neue Mittelschulen ή Hauptschulen) χρειάζεται μόνο επίπεδο πτυχίου.

• Η μισθολογική πολιτική που ακολουθεί η Αυστρία στις αμοιβές των εκπαιδευτικών προβλέπει ένα βασικό μισθό και επιπλέον αμοιβές ανάλογα με τις δραστηριότητες που αναλαμβάνει ο εκπαιδευτικός ή τις θέσεις ευθύνης που καταλαμβάνει. Οι εκπαιδευτικοί ανάλογα με τη βαθμίδα που διδάσκουν και τα χρόνια προϋπηρεσίας τους αμείβονται με ετήσιους μισθούς από 34.595 €  έως και 71.377 (στοιχεία σχολικού έτους 2016-2017)  αλλά υπάρχει και μια σειρά επιπλέον αμοιβών όπως:
• Για εργασία σε ειδικά νηπιαγωγεία λαμβάνουν μηνιαίο επίδομα 144,90 €. Για την ανάληψη καθηκόντων διαχείρισης οι εκπαιδευτικοί νηπιαγωγείων και παιδικών σταθμών λαμβάνουν, ανάλογα με τον αριθμό των ομάδων παιδικών σταθμών, μηνιαία αποζημίωση ύψους 75,40 ευρώ έως 202,60 ευρώ.
• Διδασκαλία σε θέματα τα οποία απαιτούν επιπλέον εργασία (προετοιμασία, δραστηριότητες παρακολούθησης όπως Γερμανικά, ξένες γλώσσες), καταβάλλονται επιδόματα ύψους έως 563,20 ευρώ.
• Ανάληψη ειδικών δραστηριοτήτων όπως εκπαιδευτική συμβουλευτική, καθοδήγηση, σχεδιασμός μάθησης, συντονισμός της συμβουλευτικής σταδιοδρομίας, ειδική και θεραπευτική εκπαίδευση, πρακτική σχολική διδασκαλία κ.λ.π. καταβάλλεται επίδομα ύψους έως 160,10 ευρώ.
• Ανάληψη διοικητικής υποστήριξης και εκπροσώπησης της σχολικής διοίκησης, καταβάλλεται επιπλέον μηνιαίο επίδομα ύψους 426,90 ευρώ έως 767,60 ευρώ.
• Ανάληψη θέσης ευθύνης στη διοίκηση καταβάλλονται επιδόματα που εξαρτώνται από το μέγεθος του σχολείου και ξεκινούν από 483,30 € (σχολείο έως 10 εκπαιδευτικούς) έως 1758,9 €.

Πίνακας 2.4: Οι μισθοί των εκπαιδευτικών στην Αυστρία και η εξέλιξή τους.

Πηγή: Management Information System –  Federal Ministry of Education, Science and Research.

Οι διευθυντές σχολείων ανάλογα με τα τυπικά προσόντα σπουδών τους (μεταπτυχιακό, διδακτορικό), την προϋπηρεσία τους, τη βαθμίδα και το μέγεθος του σχολείου που διευθύνουν αμείβονται με ετήσιους μισθούς από 39.267 € έως 99.101 € (στοιχεία σχολικού έτους 2016-2017).

Πίνακας 2.5: Οι μισθοί των διευθυντών σχολικών μονάδων στην Αυστρία και η εξέλιξή τους.

Πηγή: Management Information System –  Federal Ministry of Education, Science and Research.

Καλύτερη εικόνα για την μισθολογική πολιτική των εκπαιδευτικών στην Αυστρία, δίνουν τα αποτελέσματα μιας έρευνας του ΟΟΣΑ το 2018 όπου απεικονίζονται οι μέσες αποδοχές των εκπαιδευτικών σε σχέση με τις αποδοχές των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην υπόλοιπη αγορά εργασίας ή και των εργαζομένων με τα ίδια προσόντα στην αγορά εργασίας. Στην Αυστρία οι εκπαιδευτικοί αμείβονται με το 90% των αποδοχών των εργαζομένων αντίστοιχων απόφοιτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην υπόλοιπη αγορά εργασίας.

Ο χρόνος εργασίας των Αυστριακών εκπαιδευτικών είναι 20 έως 22 ώρες την εβδομάδα ανάλογα με τη βαθμίδα που διδάσκουν. Η εκπαιδευτική ώρα διδασκαλίας είναι 50 λεπτά. Είναι υποχρεωτική η παρουσία τους τουλάχιστον 2 επιπλέον ωρών την εβδομάδα για την επαφή με τους γονείς ή μαθητές ή εκπλήρωση υποχρεώσεων μέντορα κλπ. Οι διευθυντές σχολείων έχουν μείωση υποχρεωτικής διδασκαλίας από 25% έως 50% για σχολεία που διδάσκουν έως 10 εκπαιδευτικοί και πλήρη απαλλαγή από τη διδασκαλία στα μεγαλύτερα σχολεία.

Η ηλικία συνταξιοδότησης είναι τα 65 χρόνια για τους άνδρες εκπαιδευτικούς και τα 60 για τις γυναίκες. Έχει νομοθετηθεί όμως η σταδιακή εξίσωση της ηλικίας συνταξιοδότησης στα 65 χρόνια και για τις γυναίκες εκπαιδευτικούς σταδιακά από το 2024 έως το 2033.

Η Συνεχιζόμενη Επαγγελματική Ανάπτυξη των Αυστριακών εκπαιδευτικών

Όπως και το εργασιακό καθεστώς έτσι και η Συνεχιζόμενη Επαγγελματική Ανάπτυξη των εκπαιδευτικών διαφοροποιείται στους εκπαιδευτικούς της προσχολικής ηλικίας (ISCED 0) και είναι ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης. Έτσι η συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση (Continuing Education and Training – CET) των εκπαιδευτικών της προσχολικής ηλικίας καθορίζεται ως υποχρέωση από την ομοσπονδιακή νομοθεσία αλλά ρυθμίζεται ανεξάρτητα από το κάθε κρατίδιο. Είναι ετήσια υποχρέωση κάθε εκπαιδευτικού να επιμορφώνεται σε προγράμματα που συνήθως υλοποιούνται στα πανεπιστημιακά κολέγια εκπαίδευσης εκπαιδευτικών και έχουν διάρκεια 3 έως 5 ημέρες τον χρόνο.

Η Συνεχιζόμενη Επαγγελματική Ανάπτυξη είναι καθοριστική για τους Αυστριακούς εκπαιδευτικούς που στοχεύουν στην επαγγελματική τους εξέλιξη, όπως φαίνεται  στην εικόνα 2.3, που ακολουθεί.

Για τους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, έχει ψηφιστεί νέα εκπαιδευτική νομοθεσία με έναρξη ισχύος το σχολικό έτος 2019-2020, η οποία προβλέπει υποχρεωτική παρακολούθηση επιμορφωτικών προγραμμάτων διάρκειας 15 ωρών που συνήθως υλοποιούνται στα πανεπιστημιακά κολέγια εκπαίδευσης εκπαιδευτικών. Ο εκπαιδευτικός δεν αμείβεται για την παρακολούθηση των επιμορφωτικών προγραμμάτων τα οποία διεξάγονται εκτός του εκπαιδευτικού ωραρίου του.

Εικόνα 2.3: Κατάσταση της Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Ανάπτυξης (CPD)  των εκπαιδευτικών στην Ευρώπη

Εικόνα 2.4: Μέθοδοι προγραμμάτων επαγωγής νέων εκπαιδευτικών

 Όπως δείχνει η εικόνα 2.4, οι Αυστριακοί εκπαιδευτικοί:

• Έχουν υποχρεωτικά την υποστήριξη και καθοδήγηση ενός έμπειρου εκπαιδευτικού του σχολείου.
• Μπορούν εφόσον το επιθυμούν να πραγματοποιήσουν προγραμματισμένες συναντήσεις με τον διευθυντή του σχολείου ή άλλους εκπαιδευτικούς, για να συζητήσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν ή να εκτιμήσουν την πρόοδο σε θέματα διδασκαλίας.
• Δέχονται βοήθεια για το σχεδιασμό και αξιολόγηση των μαθημάτων τους.
• Επιμορφώνονται υποχρεωτικά μέσω σεμιναρίων και μαθημάτων.
• Παρακολουθούν υποχρεωτικά μαθήματα ή δραστηριότητες σε εκπαιδευτικούς άλλων τάξεων.

Μια σημαντική αλλαγή έχει δρομολογηθεί για τους Αυστριακούς εκπαιδευτικούς της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (ISCED 2 και 3). Από τον Σεπτέμβριο του 2019 ενσωματώθηκε στην Αρχική Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών (Initial Teacher Education – ITE) ένας χρόνος «επαγγελματικής εισόδου»  ή δοκιμαστικής υπηρεσίας τον οποίο θα πρέπει να ολοκληρώνουν  επιτυχώς ώστε να είναι σε θέση να διδάξουν. Για την επιτυχή ολοκλήρωση του χρόνου επαγγελματικής εισόδου κάθε εκπαιδευτικού καθοριστικός είναι ο ρόλος του μέντορα που τον αναλαμβάνει.

Εικόνα 2.5: Η κατάσταση των προγραμμάτων επαγωγής των νέων εκπαιδευτικών  στα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήματα.

Ο ΟΟΣΑ διεξάγει τα τελευταία χρόνια τη Διεθνή Έρευνα Διδασκαλίας και Μάθησης (Teaching and Learning International Survey -TALIS). Στην διαχρονική αυτή έρευνα γίνεται μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης εκπαιδευτικών και διευθυντών σχολείων ώστε να διευκρινίσουν τις συνθήκες εργασίας και τα περιβάλλοντα μάθησης στα σχολεία τους με σκοπό την αξιοποίηση των ευρημάτων για την αντιμετώπιση ποικίλων προκλήσεων στο χώρο της εκπαίδευσης. Στη νέα έρευνα TALIS 2018 συμμετείχαν περίπου 260.000 εκπαιδευτικοί από 15.000 σχολεία σε 48 χώρες.

Εικόνα 2.6: Έρευνα TALIS 2018 σχετικά με την αρχική και τη συνεχιζόμενη επαγγελματική ανάπτυξη των Αυστριακών εκπαιδευτικών

Σύμφωνα με τα ευρήματα αυτής της έρευνας σε ότι αφορά την αρχική αλλά και την συνεχιζόμενη επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών στην Αυστρία έχουμε τα εξής ευρήματα:

• Το 76,6% των Αυστριακών εκπαιδευτικών δεν είχε αρχική επαγωγική κατάρτιση (initial and induction training of teachers), δηλαδή υποστήριξη και καθοδήγηση κατά το αρχικό στάδιο της σταδιοδρομίας τους, όπως τον προσανατολισμό στον χώρο του σχολείου από τη πλευρά του εκπαιδευτικού ή καθοδήγηση σε πρακτικές των εκπαιδευτικών. Ο μέσος όρος των 48  χωρών που έλαβαν μέρος στην έρευνα είναι 58,1% και η Αυστρία κατατάσσεται στην 5^η θέση από το τέλος (44^η).
•  Υποστήριξη με το θεσμό του μέντορα στα σχολεία που τοποθετήθηκαν είχε μόλις το 10,8% των νέων εκπαιδευτικών  όταν ο μέσος όρος των 48  χωρών που έλαβαν μέρος στην έρευνα είναι 21,9% και η Αυστρία κατατάσσεται στην 41^η θέση ανάμεσά τους.
• Ένα αρκετά μεγάλο όμως ποσοστό των Αυστριακών εκπαιδευτικών, το 98,7%, συμμετείχε σε δράσεις επαγγελματικής ανάπτυξης τον τελευταίο χρόνο πριν την έρευνα, όταν ο μέσος όρος των 48  χωρών που έλαβαν μέρος στην έρευνα είναι 94,5% και η Αυστρία κατατάσσεται στην 4^η θέση ανάμεσά τους.
• Επίσης ένα μεγάλο ποσοστό των Αυστριακών εκπαιδευτικών, το 92,3%, παρακολούθησε μαθήματα και σεμινάρια δια ζώσης τον τελευταίο χρόνο πριν την έρευνα, όταν ο μέσος όρος των 48  χωρών που έλαβαν μέρος στην έρευνα είναι 75,6% και η Αυστρία κατατάσσεται στην 6^η θέση ανάμεσά τους.
• Αντίθετα πολύ μικρό ποσοστό των Αυστριακών εκπαιδευτικών, το 22,3%, συμμετείχε σε δράσεις δικτύων διδασκόντων επαγγελματικής ανάπτυξης εκπαιδευτικών τον τελευταίο χρόνο πριν την έρευνα, όταν ο μέσος όρος των 48  χωρών που έλαβαν μέρος στην έρευνα είναι 39,9% και η Αυστρία κατατάσσεται στην 46^η θέση ανάμεσά τους.

Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου

     Ακόμα και στο στάδιο της προσχολικής αγωγής, εφαρμόζεται η αυτοαξιολόγηση των παιδικών σταθμών και νηπιαγωγείων από τον κάθε εκπαιδευτικό ξεχωριστά, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να υποβάλλει ετήσια έκθεση αυτοαξιολόγησης αλλά και από τις Διευθύνσεις των ιδρυμάτων. Άλλωστε, η διαχείριση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου, αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της εκπαίδευσης  εκπαιδευτικών στο τομέα της νηπιακής εκπαίδευσης. Χωρίς να είναι δεσμευτικά στο σύνολο της Αυστριακής επικράτειας, έχουν αναπτυχθεί τοπικά μοντέλα  αυτοαξιολόγησης της ποιότητας διδασκαλίας στα ιδρύματα παιδικής μέριμνας και βασίζονται στο γενικότερο (εθνικό) εκπαιδευτικό πλαίσιο. Χαρακτηριστικό είναι το μοντέλο αυτοαξιολόγησης που ανέπτυξε στην Άνω Αυστρία κατόπιν πιλοτικής εφαρμογής σε νηπιαγωγεία, βρεφονηπιακούς σταθμούς και κέντρα ημερήσιας φροντίδας το Ινστιτούτο Charlotte Bühler.

Η προσχολική εκπαίδευση υπάγεται στην τοπική αυτοδιοίκηση η οποία είναι και υπεύθυνη  για τη τήρηση της σχετικής ισχύουσας νομοθεσίας. Επιφορτισμένη με την διαχείριση ποιότητας του εκπαιδευτικού  έργου είναι η αντίστοιχη Επιθεώρηση που λειτουργεί σε επίπεδο επαρχίας των κρατιδίων και εκπροσωπείται από τον αρμόδιο επιθεωρητή (Kindergarteninspektor). Οι επιθεωρητές διενεργούν επιτόπιες επισκέψεις είτε προγραμματισμένες (τουλάχιστον μία ή δύο το χρόνο) είτε κατόπιν καταγγελίας στους παιδικούς σταθμούς και τα νηπιαγωγεία με σκοπό τη διαπίστωση της τήρησης των προδιαγραφών ποιότητας κτιρίων και  εγκαταστάσεων, του εξοπλισμού, της ασφάλειας, της υγιεινής αλλά και της καταλληλότητας του προσωπικού. Οι επιθεωρητές υποβάλλουν τις αντίστοιχες εκθέσεις με συστάσεις βελτίωσης όπου απαιτούνται οι οποίες είναι δεσμευτικές και σε περίπτωση που δεν υιοθετηθούν από το εκπαιδευτικό ίδρυμα, προβλέπεται μέχρι και η κατάργησή του.

Παρά του γεγονότος ότι η προσχολική εκπαίδευση υπάγεται στη τοπική αυτοδιοίκηση των κρατιδίων, το 2009 αναπτύχθηκε ένα ομοσπονδιακό σχέδιο εκπαίδευσης για ενιαία μορφή λειτουργίας παιδικών σταθμών και νηπιαγωγείων (Bildungsrahmenplan) που δέσμευσε το σύνολο του Αυστριακού κράτους στην προσχολική εκπαίδευση. Οι βελτιώσεις είναι συνεχείς με καθοριστικό τον ρόλο του  Αυστριακού Ινστιτούτου για τα Δικαιώματα του Παιδιού και τη γονική εκπαίδευση (Institut für Kinderrechte und Elternbildung – IKEB).

Στις βαθμίδες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, εφαρμόζονται επίσης εξωτερικές και εσωτερικές διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας (Quality Assurance – QA) του εκπαιδευτικού έργου.

Στον πίνακα 2.6 που ακολουθεί και περιγράφει τις διαδικασίες αυτές, η πρώτη στήλη αφορά την περιοχή εκπαίδευσης και διακρίνεται σε διαδικασίες που αφορούν:

• Συνολικά την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
• Την Γενική Εκπαίδευση
• Την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση ( Vocational Education and Training – VET)
• Την διττή Επαγγελματική Εκπαίδευση, δηλαδή τα Επαγγελματικά σχολεία που συνδυάζουν την διδασκαλία με τη ταυτόχρονη και παράλληλη μαθητευόμενη εργασία στο αντικείμενο σπουδών (μαθητεία).

Η δεύτερη στήλη αφορά τις διαδικασίες και τους εξωτερικούς φορείς της διασφάλισης ποιότητας, ενώ η τρίτη στήλη  αφορά τις διαδικασίες και τους εσωτερικούς φορείς της διασφάλισης ποιότητας, σε καθεμιά από τις παραπάνω περιπτώσεις.

Διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης

Σχολική Επιθεώρηση

Η λειτουργία του θεσμού χρονολογείται από το 1774, όταν η Μαρία Θηρεσία καθιέρωσε την υποχρεωτική σχολική φοίτηση. Οι αρμοδιότητες των επιθεωρητών, αφορούν τη πρωτοβάθμια, την δευτεροβάθμια και την μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση (κολλέγια). Το 2017 νομοθετήθηκε νέο πλαίσιο λειτουργίας των σχολικών επιθεωρήσεων. Τα Συμβούλια Εκπαίδευσης – Landeschulräte με κοινή στελέχωση από την Ομοσπονδία και τα κρατίδια, που  λειτούργησαν από την 1η Ιανουαρίου 2019 υποδιαιρούνται σε  Διοικητικό τμήμα  και σε  Παιδαγωγικό Τμήμα  υπεύθυνο για την εποπτεία του σχολείου και τη διαχείριση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου. Σε αυτά υπηρετούν 390 επιθεωρητές (ή διευθυντές ποιότητας σχολείων όπως είναι η νέα τους ονομασία από το σχολικό έτος 2019-2020) (Landesschulinspektor/innen). Με άλλα λόγια η επιθεώρηση των σχολείων διακρίνεται πλέον σε διοικητική και παιδαγωγική. Ένα από τα κύρια καθήκοντα των Παιδαγωγικών Τμημάτων είναι να κατευθύνουν τη διαχείριση της ποιότητας και να εργαστούν για την ανάπτυξη της ποιότητας, ιδιαίτερα του συστήματος σχολικής εποπτείας που θα δημιουργήσει  περιφερειακές ομάδες στις εκπαιδευτικές περιφέρειες.

Πίνακας 2.6: Απόσπασμα πίνακα μοντέλου αξιολόγησης του Αυστριακού εκπαιδευτικού συστήματος. Πηγή : Eurydice

            Με το σχολικό έτος 2019/2020, η διαχείριση της ποιότητας για τα σχολεία τέθηκε σε εντελώς νέα βάση. Οι σχολικοί επιθεωρητές λέγονται πλέον «διευθυντές ποιότητας σχολείου». Η επίβλεψη του σχολείου επικεντρώνεται περισσότερο στην ευθύνη της διαχείρισης της ποιότητας, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης της σχολικής ανάπτυξης στα σχολεία. Ο έλεγχος της εκπαίδευσης είναι πολύ σημαντικός, δηλαδή η συνεχής παρακολούθηση και ανάλυση του κατά πόσον επιτυγχάνονται συγκεκριμένοι εκπαιδευτικοί στόχοι. Η επιθεώρηση κάθε σχολείου περιλαμβάνει επιτόπια επίσκεψη κλιμακίου επιθεωρητών, ανάλογη με το μέγεθος του σχολείου, διάρκειας 2-3 ημερών, με συνεντεύξεις του διευθυντή, των εκπαιδευτικών αλλά και γονέων ή μαθητών, συμπλήρωση ερωτηματολογίων, έλεγχος διοικητικών και οικονομικών πράξεων, σχέδια ανάπτυξης προσωπικού, αποτελέσματα των μαθητών σε εθνικές εξετάσεις. Ακολουθεί η  σύνταξη και η υποβολή έκθεσης για το κάθε σχολείο. Τα σχολεία στην Αυστρία δεν βαθμολογούνται, ούτε κατατάσσονται σε κατηγορίες από τους επιθεωρητές. Η εκπαιδευτική πολιτική της Αυστρίας σε αυτό το θέμα είναι ξεκάθαρη και σαφής.

Συμπληρωματικά και επικουρικά λειτουργεί το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Έρευνας για την Εκπαίδευση, την Καινοτομία και την Ανάπτυξη του Αυστριακού Σχολικού Συστήματος (Bundesinstitut für Bildungsforschung, Innovation & Entwicklung des österreichischen Schulwesens, BIFIE) το οποίο συλλέγει πληροφορίες για φοιτητές, εκπαιδευτικούς και σχολεία και διεξάγει τις περισσότερες δραστηριότητες αξιολόγησης στο σύστημα. Εκπονεί επίσης μια τριετή εθνική έκθεση εκπαίδευσης (Nationaler Bildungsbericht Österreich).

Εθνικά Εκπαιδευτικά Πρότυπα (National Education Standards)

Τα εκπαιδευτικά πρότυπα καθορίζουν τις ικανότητες που πρέπει να έχουν αποκτήσει οι μαθητές σε μια δεδομένη σχολική χρονιά. Εστιάζουν σε βασικούς τομείς ενός αντικειμένου και περιγράφουν τα αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα, καθορίζοντας τις βασικές δεξιότητες που σχετίζονται με το θέμα και οι οποίες είναι σημαντικές για την περαιτέρω σχολική εκπαίδευση ή επαγγελματική κατάρτιση. Η εισαγωγή εκπαιδευτικών προτύπων αποσκοπεί στη βελτίωση των βασικών ικανοτήτων των μαθητών σε επιλεγμένα θέματα και στην εξασφάλιση διαρκούς εκπαιδευτικής ανατροφοδότησης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί κυρίως μέσω νέων μεθόδων διδασκαλίας και προσανατολισμού τους προς το αποτέλεσμα, στον σχεδιασμό και την εφαρμογή της διδασκαλίας, των βελτιωμένων ικανοτήτων των εκπαιδευτικών στους τομείς της διάγνωσης, της υποστήριξης  και της λειτουργίας αξιολόγησης. Η τακτική εξέταση των προτύπων διασφαλίζει και βελτιστοποιεί την ποιότητα της διδασκαλίας. Επιπλέον, οι εκπαιδευτικοί λαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με τα μαθησιακά αποτελέσματα των μαθητών.

Εκπαιδευτικά πρότυπα καθορίστηκαν ως εξής (σχετικά με τάξη και μαθήματα):

• Έτος 4 (λήξη δημοτικού σχολείου ISCED 1): Γερμανικά, Ανάγνωση, Γραφή, Μαθηματικά.
• Έτος 8 (λήξη νέου δευτεροβάθμιου σχολείου, 4ο έτος ακαδημαϊκού δευτεροβάθμιου σχολείου ISCED 2): Γερμανική, πρώτη σύγχρονη ξένη γλώσσα (Αγγλικά), Μαθηματικά.

 

Τυποποιημένη εξέταση διπλωμάτων (Reifeprüfung / Reife- und Diplomprüfung)

Ξεκινώντας πιλοτικά από το σχολικό έτος 2013-2014, εφαρμόστηκε ένα νέο τυποποιημένο σύστημα εθνικών εξετάσεων μόνο στα σχολεία δευτεροβάθμιας ακαδημαϊκής εκπαίδευσης (Γενικό Γυμνάσιο -Allgemein bildende Höhere Schule και Νέο Γυμνάσιο  – Neue Mittelschule) με σκοπό την εξασφάλιση της αντικειμενικότητας των εξετάσεων για την απόδοση απολυτηρίων, πτυχίων και διπλωμάτων, σε όλη την επικράτεια. Το τυποποιημένο μοντέλο εξετάσεων έχει τρία σκέλη: την γραπτή εξέταση, την προφορική εξέταση και την εκπόνηση γραπτής προ-ακαδημαϊκής εργασίας. Το επόμενο σχολικό έτος επεκτάθηκε και στα σχολεία της δευτεροβάθμιας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (VET) και από το σχολικό έτος 2015-2016 ισχύει καθολικά για όλους τους τύπους σχολείων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Αυστρίας.

Μεταρρύθμιση της επαγγελματικής ανάπτυξης (Συνεχιζόμενη Επαγγελματική Ανάπτυξη) των εκπαιδευτικών

Η μεταρρύθμιση της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών είναι ένα από τα βασικά εκπαιδευτικά προγράμματα της κυβέρνησης και καλύπτει την αρχική επιμόρφωση και την περαιτέρω κατάρτιση για όσους εργάζονται στο επάγγελμα του εκπαιδευτικού.

Το νέο πρόγραμμα κατάρτισης των εκπαιδευτικών προβλέπει τις παρακάτω βασικές αρχές:

• Η κατάρτιση απευθύνεται στους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
• Το πρόγραμμα πτυχίου καθορίζεται για όλους τους εκπαιδευτικούς στα οκτώ εξάμηνα με 240 μονάδες ECTS.
• Το μεταπτυχιακό πρόγραμμα, καθορίζεται χρονικά σε δύο έως τρία εξάμηνα με 60 έως 90 μονάδες ECTS. Τα προγράμματα σπουδών μεταπτυχιακού τίτλου μπορούν να ολοκληρωθούν σταδιακά με μερική παρακολούθηση.
• Ένα έτος επαγγελματικής εισόδου, που υποστηρίζεται από έμπειρους εκπαιδευτικούς (μέντορες) ως συμβούλους. Κατά τη διάρκεια της φάσης επαγγελματικής εισόδου, οι υποψήφιοι εκπαιδευτικοί μπορούν παράλληλα να ολοκληρώσουν τα προγράμματα σπουδών μεταπτυχιακού τίτλου.
• Συμπληρωματικά προγράμματα σπουδών για τους νεοεισερχομένους , με εξετάσεις που πιστοποιούν τις σχετικές παιδαγωγικές δεξιότητες.
• Η ικανότητα και η διαδικασία εισόδου στο εκπαιδευτικό επάγγελμα, η οποία περιλαμβάνει διάφορα στάδια, πριν και κατά την είσοδο σε παιδαγωγικά πανεπιστημιακά κολέγια.
• Συνεργασία των Παιδαγωγικών Πανεπιστημιακών Κολεγίων Εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών και των υπολοίπων πανεπιστημίων σε θέματα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών με παράλληλη τήρηση των υφιστάμενων αρμοδιοτήτων τους.

Εθνική Έκθεση για την Εκπαίδευση

Για πρώτη φορά το 2009 εκδόθηκε η Εθνική Έκθεση για την Εκπαίδευση (Nationaler Bildungsbericht – NBB)  και εκδίδεται από τότε κάθε τρία χρόνια. Η NBB  παρέχει βάσεις για την χάραξη της εκπαιδευτικής πολιτικής στην Αυστρία. Η Έκθεση για την Εκπαίδευση απευθύνεται κυρίως σε μέλη του Ομοσπονδιακού Κοινοβουλευτικού Συμβουλίου.

Η NBB παρέχει σχετικά στοιχεία, αναλύσεις και αναφορές για την ανάπτυξη του σχολείου που ρυθμίζουν την κατανομή αρμοδιοτήτων ή προσόντων στον εκπαιδευτικό κόσμο, καθώς και τις πιθανές κοινωνικοοικονομικές συνέπειες. Τα επιλεγμένα θέματα συμπληρώνονται με εμπεριστατωμένες αναλύσεις για να διασφαλιστεί ότι οι αναγνώστες μπορούν να ερμηνεύσουν βασικούς δείκτες απόδοσης και τις παρατηρούμενες αλλαγές με την πάροδο του χρόνου.

Η NBB αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο μέρος είναι στατιστικό και αφορά σχετικούς δείκτες και το δεύτερο μέρος περιέχει αναλύσεις. Τα δύο μέρη αλληλοσυμπληρώνονται. Αξιοσημείωτο είναι ότι το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει δέκα αναλύσεις και προτάσεις κορυφαίων εκπαιδευτικών επιστημόνων σχετικά με βασικά θέματα ανάπτυξης και βελτίωσης του Αυστριακού εκπαιδευτικού συστήματος.

Διασφάλιση ποιότητας στη Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση

Εικόνα 2.7: Η ιστοσελίδα του EQAVET

Τα αναφερόμενα παραπάνω είναι γενικές πτυχές της προσπάθειας εξωτερικών παραγόντων από τις σχολικές μονάδες (External Quality Assurance – External QA), στην κατεύθυνση διασφάλισης της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου που αφορούν την πρωτοβάθμια εκπαίδευση αλλά και όλους τους τύπους σχολείων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ειδικά όμως για τα σχολεία της δευτεροβάθμιας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης – Ε.Ε.Κ. (VET) που αποτελούν την απόλυτη προτεραιότητα της Αυστριακής πολιτείας, αφού τρεις στους τέσσερις μαθητές την ακολουθούν, έχουν αναπτυχθεί και άλλες πρόσθετες διαδικασίες προσαρμοσμένες στις ιδιαιτερότητες της Ε.Ε.Κ.. Η εδραίωση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης ως βασικού τύπου εκπαίδευσης την Αυστρία και η περαιτέρω διαρκής προσπάθεια στήριξης και διασφάλισης της ποιότητας του εκπαιδευτικού της έργου καθοδηγείται από το αντίστοιχο πρότυπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι το EQAVET (European Quality Assurance in Vocational Education and Training – Ευρωπαϊκή Διασφάλιση Ποιότητας της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης).

Εικόνα 2.8: Η ιστοσελίδα του QIBB (Αγγλική έκδοση)

Η δομή, οι κατευθυντήριες γραμμές και οι στόχοι του EQAVET, οδήγησαν κατά αντιστοιχία στο Αυστριακό QIBB (QUALITÄTSINITIATIVE BERUFSBILDUNG) δηλαδή την Ποιοτική Πρωτοβουλία Επαγγελματικής Κατάρτισης. Το QIBB έχει αναπτύξει αξιοθαύμαστα εργαλεία αλλά και λογισμικά υποστήριξης και ανάπτυξης της Ε.Ε.Κ. στην Αυστρία αλλά και αξιολόγησης της και διασφάλισης της ποιότητας του εκπαιδευτικού της έργου υπό την αιγίδα του Αυστριακού Ομοσπονδιακού Υπουργείου Παιδείας, Επιστήμης και Έρευνας (Bundesministerium für Bildung, Wissenschaft und Forschung – BMBWF).

Το αυστριακό σημείο αναφοράς για τη διασφάλιση της ποιότητας στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση είναι το ARQA-VET (Austrian Reference Point for Quality Asurance in Vocational Education and Training), το οποίο είναι ένας κόμβος διασύνδεσης των εμπλεκόμενων φορέων και ιδρυμάτων του Αυστριακού τομέα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και έχει σκοπό τη δημιουργία δικτύων μεταξύ τους και ασκεί ενεργό μεσολαβητικό ρόλο από και προς τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό κόμβο ( EQAVET ).

            Εικόνα 2.9: Η ιστοσελίδα της ARQA–VET

Αξιόλογος είναι και ο θεσμός της «ανασκόπησης από ομότιμους» (Peer Review) στο QIBB (QUALITÄTSINITIATIVE BERUFSBILDUNG). Σύμφωνα με αυτόν μια ομάδα τεσσάρων ατόμων καλείται από το σχολείο με σκοπό να το αξιολογήσει. Η βάση που θα χρησιμοποιήσει είναι η έκθεση αυτοαξιολόγησης που το σχολείο έχει συντάξει. Τα άτομα αυτά εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα σε ίδιο ή σε παρόμοιο αντικείμενο με αυτούς που το Επαγγελματικό σχολείο εκπαιδεύει τους μαθητές του. Τα άτομα όμως αυτά έχουν επαγγελματική εμπειρία, γνώσεις, δεξιότητες και συμπεριφορές, είναι αντικειμενικά και αμερόληπτα στην κρίση τους, χωρίς να έχουν κάποια προσωπική αντιπαράθεση ή επιδίωξη με το σχολικό περιβάλλον, γι αυτό και αποκαλούνται και «κριτικοί φίλοι». Έπειτα από δύο συνήθως μέρες παραμονής στο χώρο του σχολείου και μελέτης της σχολικής καθημερινότητας αλλά και των σχολικών εγκαταστάσεων, υποβάλλουν την έκθεση τους, η οποία δεν έχει ακριβώς αξιολογική σκοπιμότητα, αλλά αποτελεί ένα εργαλείο ανάπτυξης του σχολείου, η οποία είναι για δική του χρήση και δεν δημοσιοποιείται.

Εικόνα 2.10: Η ιστοσελίδα Peer Review

Ο θεσμός της διττής εκπαίδευσης (μαθητεία και διδασκαλία) είναι πολύ διαδεδομένος στο Αυστριακό εκπαιδευτικό σύστημα και ο στόχος της πολιτείας είναι η περαιτέρω εφαρμογή του. Υπεύθυνο για την εφαρμογή της είναι το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Παιδείας, Επιστήμης και Έρευνας, το οποίο ασχολείται με όλα τα θέματα της μαθητείας και εκδίδει τους κανονισμούς κατάρτισης για τα μεμονωμένα επαγγέλματα μαθητείας με βάση γνωμοδοτήσεις εμπειρογνωμόνων που υποβάλλονται από την Ομοσπονδιακή Συμβουλευτική Επιτροπή για τη μαθητεία, στην οποία συμμετέχουν και εκπρόσωποι των κοινωνικών εταίρων. Σε επίπεδο κρατιδίων και επαρχιών τους η διασφάλιση της ποιότητας εκπαίδευσης είναι πρωτίστως ευθύνη των γραφείων μαθητείας. Τα γραφεία μαθητείας εξετάζουν από κοινού με τους εκπροσώπους των περιφερειακών επιμελητηρίων την καταλληλόλητα των επιχειρήσεων να παρέχουν κατάρτιση μαθητείας στα αντικείμενά τους, σε επίπεδο εγκαταστάσεων και προσωπικού. Σε περίπτωση καταλληλόλητας υπογράφεται η σύμβαση μαθητείας με την επιχείρηση. Η συνεργασία του εκπαιδευτικού συστήματος και της αγοράς εργασίας είναι έντονη. Το 2013, το Υπουργείο Παιδείας και οι κοινωνικοί εταίροι ξεκίνησαν την πρωτοβουλία «Διαχείριση της ποιότητας στην μαθητεία», η οποία δημιούργησε ένα ολοκληρωμένο σύστημα διασφάλισης ποιότητας το QM, το οποίο διαχειρίζεται σε συνεργασία με το QIBB θέματα εμπλεκόμενου προσωπικού των εταιρειών μαθητείας, μέχρι και θέματα εξετάσεων των αποφοίτων των σχολείων μαθητείας.

Η εσωτερική αξιολόγηση των σχολικών μονάδων

Η εσωτερική αξιολόγηση των σχολικών μονάδων είναι κατά κύριο λόγο ευθύνη του διευθυντή του σχολείου. Πέρα από τη χρήση διαδικτυακών εργαλείων όπως το  SQA online για σχολεία Γενικής εκπαίδευσης και VET Quality Initiative (QIBB) για σχολεία Επαγγελματικής εκπαίδευσης και Κατάρτισης η διαχείριση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου, η ανάπτυξη σχολικών προγραμμάτων, η ηγεσία και η ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού αποτελούν καθήκοντα διευθυντή.  Η εσωτερική αξιολόγηση καλύπτει τη διδασκαλία και τη μάθηση, το περιβάλλον στην τάξη και το περιβάλλον του σχολείου εν γένει, τις εταιρικές σχέσεις και τις εξωτερικές σχέσεις των σχολείων, τη σχολική διοίκηση, τον επαγγελματισμό και την ανάπτυξη του εκπαιδευτικού προσωπικού. Επιπλέον, εφαρμόζονται δείκτες που εκφράζουν εισροές, διαδικασίες και αποτελέσματα. Τα αποτελέσματα των τυποποιημένων δοκιμασιών συζητούνται επίσης, καθώς η έκθεση εσωτερικής αξιολόγησης που υποβάλλεται έχει λειτουργία ελέγχου για τη διαχείριση της εκπαίδευσης, παρουσιάζει την εφαρμογή βασικών ικανοτήτων αλλά και αποκαλύπτει προβληματικές περιοχές της σχολικής ζωής.

Η ποιότητα των εκροών του εκπαιδευτικού συστήματος στην Αυστρία

Ποσοστό μαθητών που απορροφά η αγορά εργασίας.

     Οι απόφοιτοι του εκπαιδευτικού συστήματος στην Αυστρία παρουσιάζουν ικανοποιητικό βαθμό απορρόφησης στην αγορά εργασίας και αρκετά πάνω από τον αντίστοιχο Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η συνολική εικόνα για τους απόφοιτους των εκπαιδευτικών επιπέδων ISCED 3 έως ISCED 8, ηλικίας από 20 έως 34 ετών, δίνει για την Αυστρία ποσοστό απορρόφησης αποφοίτων από την αγορά εργασίας από 1 έως και 3 χρόνια έπειτα από την αποφοίτησή τους, 88,6% για το 2018, έναντι 81,6% του αντίστοιχου Ευρωπαϊκού μέσου όρου, καλύπτοντας με άνεση τον στόχο που έχει θέσει η Ε.Ε. για το 2020 σε αυτόν τον δείκτη και είναι 82%. Πιο αναλυτικά η εικόνα και η ροή απορρόφησης των αποφοίτων στην Αυστρία συγκριτικά με τους αντίστοιχους Ευρωπαϊκούς μέσους όρους, φαίνεται στον πίνακα 2.7.

 

Έτος	2009		2014		2017		2018
	Ε. Ε.	Αυστρία	Ε. Ε.	Αυστρία	Ε. Ε.	Αυστρία	Ε. Ε.	Αυστρία
Απόφοιτοι επιπέδων ISCED 3-8	78,3 %	87,9 %	76 %	87,2 %	80,2 %	89,4 %	81,6 %	88,6 %
Απόφοιτοι επιπέδων ISCED 3-4	72,5 %	87,1 %	70,7 %	86 %	74,1 %	87,6 %	76,8 %	86,8 %
Απόφοιτοι επιπέδων ISCED 5-8	83,8 %	90,1 %	80,5 %	88,5 %	84,9 %	91,3 %	85,5 %	90,1 %

Πίνακας 2.7 : Συγκριτικός πίνακας ποσοστών εύρεσης εργασίας αποφοίτων εκπαιδευτικών συστημάτων  Αυστρίας και Ε.Ε.

 

 Οι επιδόσεις των αυστριακών μαθητών στον διαγωνισμό PISA

Στην εικόνα 2.11 φαίνεται η συγκριτική  σχέση διαγωνισμών PISA  σε βάθος δεκαετίας με τα αποτελέσματα του διαγωνισμού PISA 2015  και η σύγκρισή τους με τα αποτελέσματα του διαγωνισμού PISA 2006,  αλλά και η εικόνα των εκπαιδευτικών ανισοτήτων στο Αυστριακό εκπαιδευτικό σύστημα. Οι επιδόσεις των Αυστριακών μαθητών είναι κοντά στον μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Όμως και στα τρία γνωστικά πεδία εξέτασης παρουσιάζεται πτώση των επιδόσεων σε σχέση με τον προηγούμενο διαγωνισμό. Συγκεκριμένα στις Επιστήμες η επίδοση των Αυστριακών μαθητών είναι 495 (ΜΟ ΟΟΣΑ 493) μειωμένη κατά 5 μονάδες από τον διαγωνισμό PISA 2012, στην Ανάγνωση 485 (ΜΟ ΟΟΣΑ 493) μειωμένη κατά 5 επίσης μονάδες από τον διαγωνισμό του 2012 και στα Μαθηματικά 497 (ΜΟ ΟΟΣΑ 490) μειωμένη κατά 2 μονάδες σε σχέση με το 2012.

Στις Επιστήμες (PISA 2018) η επίδοσή τους είναι 490 (ΜΟ ΟΟΣΑ 489) μειωμένη κατά 5 μονάδες από τον διαγωνισμό του 2015, στην Ανάγνωση είναι 484 (ΜΟ ΟΟΣΑ 487) μειωμένη κατά 1 μονάδα από τον διαγωνισμό του 2015 και στα Μαθηματικά 499 (ΜΟ ΟΟΣΑ 489) αυξημένη κατά 2 μονάδες σε σχέση με το 2015.

Εικόνα 2.11: Συγκριτικές επιδόσεις Αυστριακών μαθητών στο διαγωνισμό PISA 2015

Η σχολική διαρροή στο αυστριακό εκπαιδευτικό σύστημα

Η πρόωρη εγκατάλειψη της εκπαιδευτικής ζωής στην Αυστρία κινείται σε αρκετά χαμηλά επίπεδα, ικανοποιώντας ήδη τους στόχους της Ε.Ε. για το 2020 σχετικά με την σχολική διαρροή. Τα ποσοστά σχολικής διαρροής για τα έτη 2009, 2014, 2017, 2018 φαίνονται στον πίνακα 2.8 που ακολουθεί, με διάκριση σε γηγενείς και αλλοδαπούς. Συγκεκριμένα στην Αυστρία εγκατέλειψαν πρόωρα την εκπαιδευτική διαδικασία στις ηλικίες 18-24 ετών, το 7,3% των σπουδαστών το 2018, έναντι 10,6% του αντίστοιχου μ.ο. της ΕΕ. Αποτελεί πρώτη προτεραιότητα για την Ε.Ε. η μείωση της σχολικής διαρροής, για την οποία έχει θέσει στόχο για το 2020 την μέγιστη τιμή 10%, την οποία βέβαια ήδη έχει εξασφαλίσει με άνεση το Αυστριακό εκπαιδευτικό σύστημα.

Έτος	2009		2014		2017		2018
	Ε. Ε.	Αυστρία	Ε. Ε.	Αυστρία	Ε. Ε.	Αυστρία	Ε. Ε.	Αυστρία
Συνολικά	14,2 %	8,8 %	11,2 %	7 %	10,6 %	7,4 %	10,6 %	7,3 %
Γηγενείς	13,1 %	6,4 %	10,4 %	5,7 %	9,6 %	5,3 %	9,5 %	5,5 %
Αλλοδαποί	26,1 %	22 %	20,2 %	14,9 %	19,4 %	18,4 %	20,2 %	17 %

Πίνακας 2.8 : Συγκριτικός πίνακας ποσοστών σχολικής διαρροής εκπαιδευτικών συστημάτων Αυστρίας και Ε.Ε.

 

Υψηλές και χαμηλές επιδόσεις μαθητών

     Ανησυχητικά είναι τα ποσοστά των 15χρονων μαθητών που υστερούν στα Μαθηματικά, την Ανάγνωση και τις Φυσικές Επιστήμες στην Αυστρία και σε κάποιες περιπτώσεις ξεπερνούν το Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Στον πίνακα 2.9 φαίνονται τα ποσοστά των μαθητών που υστερούν στα τρία βασικά γνωστικά αντικείμενα στην Αυστρία σε σύγκριση με τους αντίστοιχους μέσους όρους των χωρών της Ε.Ε στα έτη 2009, 2012, 2015 (διαγωνισμοί PISA). Είναι φανερό ότι το Αυστριακό εκπαιδευτικό σύστημα απέχει ακόμα αρκετά από το στόχο που έχει θέσει η Ε.Ε. για το 2020 στους δείκτες υστέρησης των τριών βασικών γνωστικών αντικειμένων με μέγιστη τιμή για το καθένα από αυτά το 15 %.

Στο διαγωνισμό PISA 2018, το ποσοστό Αυστριακών μαθητών με υψηλές επιδόσεις (επίπεδα 5 και 6, όπως φαίνονται στους πίνακες 7, 8, 9 και 10 του παραρτήματος 1), σε ένα τουλάχιστον από τα τρία γνωστικά αντικείμενα, είναι 15,7% ίσο ακριβώς με το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ που συμμετείχαν στο διαγωνισμό.

Στον ίδιο διαγωνισμό, το ποσοστό μαθητών με χαμηλές επιδόσεις και στα τρία γνωστικά αντικείμενα, δηλαδή κάτω από το επίπεδο 2, είναι 13,5% οριακά μεγαλύτερο από το 13,4% που είναι ο μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ που συμμετείχαν στο διαγωνισμό.

 

Έτος	2009		2012		2015
	Ε. Ε.	Αυστρία	Ε. Ε.	Αυστρία	Ε. Ε.	Αυστρία
Ανάγνωση	19,5 %	27,6 %	17,8 %	19,5 %	19,7 %	22,5 %
Μαθηματικά	22,3 %	23,3 %	22,1 %	18,7 %	22,2 %	21,8 %
Φυσικές Επιστήμες	17,7 %	20,9 %	16,6 %	15,8 %	20,6 %	20,8 %

Πίνακας 2.9: Συγκριτικός πίνακας ποσοστών χαμηλών επιδόσεων μαθητών στα βασικά γνωστικά αντικείμενα

Συμμετοχή των ενηλίκων σε προγράμματα εκπαίδευσης

Έτος	2009		2014		2017		2018
	Ε. Ε.	Αυστρία	Ε. Ε.	Αυστρία	Ε. Ε.	Αυστρία	Ε. Ε.	Αυστρία
Ποσοστό ενηλίκων που παρακολούθησε προγράμματα  μάθησης	9,5 %	13,9 %	10,8 %	14,3 %	10,9 %	15,8 %	11,1 %	15,1 %

Πίνακας 2.10: Συγκριτικός πίνακας ποσοστών συμμετοχής ενηλίκων σε προγράμματα εκπαίδευσης στην Αυστρία

Η Αυστρία παρουσιάζει μεγάλα ποσοστά ενηλίκων που συμμετέχουν στη Δια Βίου Μάθηση και δείχνουν την οργανωμένη προσπάθεια ένταξης και επανένταξης των ενηλίκων στην αγορά εργασίας. Στον πίνακα 2.10 παραπάνω φαίνονται τα ποσοστά των ενηλίκων (από 25 έως 64 ετών), απόφοιτοι όλων εκπαιδευτικών των επιπέδων (ISCED 0-8), που παρακολούθησαν προγράμματα Δια Βίου Μάθησης στην Αυστρία και δείχνουν ότι ήδη έχει καλυφθεί ο στόχος της Ε.Ε. για το 2020 που είναι 15%.

Πίνακας 2.11: Βασικοί δείκτες Αυστριακού εκπαιδευτικού συστήματος.  Education and Training Monitor 2018 Country Analysis.

 

 

 Πίνακας 2.12:Βασικοί δείκτες Αυστριακού εκπαιδευτικού συστήματος. Education and Training Monitor 2019 Country Analysis.

Γενικά συμπεράσματα για το αυστριακό εκπαιδευτικό σύστημα

Η Αυστρία βρίσκεται σε πολλούς τομείς του εκπαιδευτικού συστήματος μπροστά σε ένα φιλόδοξο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα. Ανακεφαλαιώνοντας, μπορούμε να σημειώσουμε ότι:

• Το αυστριακό εκπαιδευτικό σύστημα διακηρύσσει ότι είναι ανοικτό και διαθέσιμο σε όλους, χωρίς φραγμούς, ταξικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς ή φυλετικούς με μοναδικά όρια αυτά των ατομικών ικανοτήτων των μαθητών. Σχετική όμως έρευνα του ΟΟΣΑ δεν επαλήθευσε αυτή την εικόνα, εντοπίζοντας στο Αυστριακό εκπαιδευτικό σύστημα, ανισότητες που οφείλονται στο κοινωνικό υπόβαθρο (εικόνα 2.11) οι οποίες ξεπερνούν τον αντίστοιχο μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ.
• Οι δαπάνες για την εκπαίδευση παραμένουν σταθερές τα τελευταία χρόνια και κοντά στο μέσο όρο της ΕΕ, όμως οι επιδόσεις των Αυστριακών μαθητών δεν βελτιώνονται. Η κοινωνική και ανθρωπιστική διάσταση της εκπαίδευσης είναι στις προτεραιότητες του Αυστριακού κράτους, αφού τη θεωρεί ύψιστο κοινωνικό αγαθό, προσβάσιμο σε όλους και παρέχεται δωρεάν. Συνολικά η τριτοβάθμια εκπαίδευση συμπεριλαμβάνοντας και μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές παρέχεται δωρεάν όχι μόνο για τους Αυστριακούς πολίτες αλλά και για όλους τους πολίτες της ΕΕ.
• Η απορρόφηση των αποφοίτων από την αγορά εργασίας κινείται σε υψηλά επίπεδα και αυτό οφείλεται πιθανότατα στην εύρωστη και δομημένη Αυστριακή οικονομία αλλά και στη στενή σχέση εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας. Δεν είναι τυχαίο ότι η Αυστρία παρουσιάζει από τα υψηλότερα ποσοστά μαθητικού δυναμικού στην Ευρώπη στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (Ε.Ε.Κ.) και ειδικά στα σχολεία που ακολουθούν τη διττή μορφή εκπαίδευσης (διδασκαλία και εργασία – μαθητεία).
• Το σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Αυστρία συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την οικονομία: η διττή κατάρτιση πραγματοποιείται στο 80% των επιχειρήσεων, με το περιεχόμενο της κατάρτισης να είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες των επιχειρήσεων. Τα αναλυτικά προγράμματα των σχολείων για την ενδιάμεση επαγγελματική εκπαίδευση και τα κολέγια ανώτερης επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι επίσης ευθυγραμμισμένα με τις απαιτήσεις της οικονομίας. Από τη δεκαετία του 1990, στα πανεπιστήμια των εφαρμοσμένων επιστημών, υπήρχαν όλο και περισσότερα προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στον τριτογενή τομέα στην Αυστρία.
• Η Αυστρία αναμένοντας αύξηση του συνολικού μαθητικού δυναμικού έως το 2040, αρκετοί εξ αυτών υπολογίζεται ότι θα είναι μετανάστες, επενδύει στην Ε.Ε.Κ.. Ο αριθμός των μαθητών θα αυξηθεί από 1.090.000 μαθητές που είναι σήμερα σε 1.300.000 μαθητές το 2040, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Education and Training Monitor 2018 Country Analysis). Πάνω από το 70% του μαθητικού δυναμικού στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρακολουθεί σχολεία της Ε.Ε.Κ..
• Το αυστριακό σύστημα της Ε.Ε.Κ. παράγει αποφοίτους που έχουν μεγάλη απορροφητικότητα από την αγορά εργασίας. Τα ποσοστά απασχόλησης για άτομα ηλικίας 25-34 ετών με ανώτερη δευτεροβάθμια ή μεταδευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση είναι σχεδόν τόσο υψηλά όσο για τα άτομα με τριτοβάθμια εκπαίδευση γύρω στο 90% και στις δύο περιπτώσεις (ΟΟΣΑ Education at a Glance 2018).

Γράφημα  2.5: Συγκριτικό γράφημα εκπαιδευτικών δεικτών της Αυστρίας και χωρών της Ε.Ε. και του ΟΟΣΑ

• Οι ψηφιακές δεξιότητες που αποκτούν οι Αυστριακοί μαθητές είναι ικανοποιητικές, βελτιώνονται, είναι κοντά στο μέσο όρο της ΕΕ αλλά υπολείπονται των Σκανδιναβικών χωρών. Ανακοινώθηκε στην Αυστρία η λειτουργία του «School 4.0» ως πρότυπο σχολείων με έντονο ψηφιακό προσανατολισμό. Πάντως σε σχετική έρευνα του ΟΟΣΑ (EAG 2018 και TALIS) οι Αυστριακοί εκπαιδευτικοί δεν είναι προετοιμασμένοι για τη χρήση ΤΠΕ στο μάθημά τους σε ποσοστό 59,5% κατατάσσοντας έτσι την χώρα στις τελευταίες θέσεις (46η στις 48) σε αυτό τον τομέα.
• Οι Αυστριακοί μαθητές είναι ενσωματωμένοι στο εκπαιδευτικό σύστημα, αφού ο δείκτης του «ανήκειν» σε σχετική έρευνα ήταν πολύ ψηλά κατατάσσοντας την Αυστρία 2^η χώρα στις 68 που έλαβαν μέρος.
• Η μαθητική διαρροή κινείται γενικά σε χαμηλά επίπεδα και κάτω του Ευρωπαϊκού μέσου όρου.
• Παρά του γεγονότος ότι καταβάλλονται προσπάθειες από την Αυστριακή πολιτεία για την ομαλή ένταξη των μεταναστών μέσω της εκπαίδευσης, διαπιστώνεται χάσμα επιδόσεων μεταξύ των Αυστριακών και των αλλοδαπών μαθητών (διαγωνισμός 2016 Progress in International Reading Literacy Study – PIRLS). Στη Βιέννη, λειτούργησε το 2016 ένα κολλέγιο για νέους πρόσφυγες ηλικίας 15-21 ετών ώστε να διευκολυνθεί η μετάβασή τους στο κανονικό Αυστριακό σύστημα εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης.
• Η συμμετοχή ενηλίκων στην εκπαίδευση είναι μεγάλη και πάνω από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο.
• Έχει δοθεί μεγάλη βαρύτητα στην επιλογή, εκπαίδευση και επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών. Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου στην Αυστρία είναι συνεχής, εσωτερική και εξωτερική και αποτελεί παράμετρο εκσυγχρονισμού στην επερχόμενη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση από το σχολικό έτος 2019-2020.
• Είναι σημαντικά τα ευρήματα σχετικής έρευνας του ΟΟΣΑ (Education at A Glance 2018 – EAG 2018), σύμφωνα με τα οποία, το επάγγελμα του εκπαιδευτικού ήταν η πρώτη επιλογή του 67% των εκπαιδευτικών στην Αυστρία (TALIS). Μάλιστα το 87% των εκπαιδευτικών ανέφεραν ότι ο βασικός λόγος που επέλεξαν το επάγγελμα αυτό, ήταν η ευκαιρία να επηρεάσουν την ανάπτυξη των παιδιών και να συνεισφέρουν κοινωνικά. Απόρροια αυτού του γεγονότος είναι ότι το 97% των εκπαιδευτικών αναφέρουν θετικές αλληλεπιδράσεις με τους μαθητές τους.

Σύμφωνα με τα  παραπάνω διαπιστωμένα στοιχεία, επιδόσεις και χαρακτηριστικά του αυστριακού εκπαιδευτικού συστήματος και σε μια προσπάθεια προσέγγισης κάτω από το πρίσμα κριτηρίων που αποτυπώνουν την επίτευξη του στόχου του, των βασικών αξιών του, των δραστηριοτήτων συνεχούς βελτίωσης του, καταρτίστηκε ο πίνακας 2.13 που ακολουθεί.

 

	Δείκτες – Κριτήρια Χαρακτηριστικά		Αυστρία	ΟΟΣΑ / ΕΕ
Χρηματοοικονομική πτυχή (financial aspect)	Χρηματοδότηση της Εκπαίδευσης (% ΑΕΠ)[7]		4,8% (+0,2%)	4,6%
	Ετήσια δαπάνη ανά μαθητή/φοιτητή		10.605 € (+2.855 €)	7.749 €
	Δαπάνες ανά κατηγορία	Μισθοδοσία εργαζομένων	65% (+7%)	58%
		Ενδιάμεση Ανάλωση	16% (-4%)	20%
		Ακαθάριστες Επενδύσεις	5% (-8%)	13%
		Ποσοστό Δημοσίων Επενδύσεων	9% (0%)	9%
Πτυχή Ωφελουμένων (customer benefits)	Ποσοστό νέων που βρήκαν εργασία έπειτα από την αποφοίτησή τους[8]		88,6 % (+7%)	81,6%
	Σχολική διαρροή, πρόωρη εγκατάλειψη εκπαίδευσης[9]		7,3% (-3,3%)	10,6%
	Επιδόσεις μαθητών σε διεθνείς αξιολογήσεις (PISA)[10]	Μ.Ο.  Επιδόσεων PISA 2018	491 (+0,2%)	488
		Μ.Ο. ποσοστών Υστέρησης	21,7% (+0,9%)	20,8%
		Υψηλές Επιδόσεις	15,7% 0%	15,7%
		Χαμηλές Επιδόσεις	13,5% (+0,1%)	13,4 %
Μάθηση και ανάπτυξη  (learning and growth)	Συνεχιζόμενη Επαγγελματική Ανάπτυξη των εκπαιδευτικών[11]		56%
	Υποδομές και τεχνολογικά – εποπτικά μέσα[12]		59,2% (+8 %)	51,2%
	Συμμετοχή ενηλίκων στη μάθηση (δια βίου μάθηση)[13]		15,1% (+4 %)	11,1%
Εσωτερικές διαδικασίες (internal process)	Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου[14]		85 %
	Η διοικητική δομή και διάρθρωση του εκπαιδευτικού συστήματος[15]		79%

Πίνακας 2.13:  Οι επιδόσεις του Αυστριακού εκπαιδευτικού συστήματος

[7] Αφορούν το έτος 2017

[8] Αφορούν το έτος 2018

[9] Αφορούν το έτος 2018

[10] PISA 2015 και PISA 2018

[11] Συνεκτίμηση από την διαθεσιμότητα μορφών επιμορφωτικών δράσεων και ενεργειών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο (10 δράσεις από δίκτυο Ευρυδίκη) και δείκτες CPD (από δίκτυο TALIS 2018)  για τους αυστριακούς εκπαιδευτικούς για την επιμόρφωσή και την επαγγελματική τους εξέλιξη. Μέγιστη τιμή 100%.

[12] Συνεκτιμήθηκαν και εξήχθησαν οι μέσοι όροι διαφόρων υποκριτηρίων χρήσης ΤΠΕ (χαρακτηριστικών) στα σχολεία: ψηφιακός εξοπλισμός, σύνδεση και ταχύτητα διαδικτύου.

[13] Αφορούν το έτος 2018

[14] Συνεκτιμήθηκαν το είδος της αξιολόγησης (εσωτερική ή εξωτερική ή μικτή) και η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της στη χάραξη εκπαιδευτικής πολιτικής (υποκειμενική εκτίμηση).

[15] Συνεκτιμήθηκαν η πληρότητα και το πλήθος των εκπαιδευτικών διαδρομών που προσφέρονται στους μαθητές και ο βαθμός αυτονομίας του σχολείου (υποκειμενική εκτίμηση).