ΙΤΙΑ
Ιεζεκιήλ 17,5 «Και έλαβεν από του σπέρματος της γης και έδωκεν αυτό εις το πεδίον φυτόν εφ ύδατι πολλώ επιβλεπόμενον έταξεν αυτό.
Η Ιτιά (επιστ. Ιτέα, Salix) είναι γένος φυτών που ανήκει στην τάξη των Ιτεωδών (Salicales) και στην οικογένεια των Ιτεοειδών(Salicaceae) και περιλαμβάνει 330 περίπου είδη δέντρων και θάμνων των εύκρατων κυρίως αλλά και ψυχρών περιοχών της γης.
Τα δέντρα βρίσκονται κυρίως κοντά σε ποτάμια, χείμαρρους ή ρυάκια τα δε μικρά δέντρα και οι θάμνοι σε βουνά, βραχώδη εδάφη και ορισμένα είδη σε αρκτικές περιοχές.
Όλα τα είδη έχουν στενά φύλλα που εναλλάσσονται, τα άνθη τους είναι αιωρούμενες ταξιανθίες και τα σπόρια τους έχουν μακριές μεταξωτές τρίχες.
Μεταξύ των διαφόρων ειδών του γένους παρατηρείται φυσικός υβριδισμός και έτσι τα είδη της ιτιάς πολλαπλασιάζονται.
Ο φλοιός της ιτιάς χρησιμοποιείται στη βυρσοδεψία, ενώ από το φλοιό ορισμένων ειδών εξάγεται μία ουσία που ονομάζεται γλυκοζίτης σαλικίνη και χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική.
Η ξυλεία των ειδών της ιτιάς δεν είναι ιδιαίτερα ανθεκτική, όμως από το είδος άλμπα κάλβα, κατασκευάζονται τα ρόπαλα του κρίκετ.
Η Iτιά (Ιτέα-Salix) είναι φυλλοβόλο δέντρο που αγαπάει το νερό και δεν μπορεί μακριά του. Βρίσκεται κοντά σε ποτάμια, ρυάκια και χείμαρρους, ενώ κάποια είδη του βρίσκονται σε αρκτικές περιοχές. Υπάρχουν 500 περίπου είδη Ιτιάς στον κόσμο ενώ στην Ελλάδα 10 και μάλιστα αυτοφυή. Τυπικοί εκπρόσωποι της οικογένειας των Ιτέων είναι η Λευκή Ιτιά και η Κλαίουσα.
Χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι το ύψος τους (φτάνει ως τα 20 μέτρα) και η φυλλωσιά της Κλαίουσας που γέρνει προς τα κάτω, δίνοντας από μακριά την εντύπωση μιας βροχής δακρύων. Τα φύλλα της Ιτιάς είναι στενά και εναλλάσσονται, τα άνθη της είναι αιωρούμενες ταξιανθίες και τα σπόρια της έχουν μακριές μεταξωτές τρίχες. Όσο για το θέαμα της ανθισμένης Ιτιάς, είναι πραγματικά εντυπωσιακό, ειδικά έτσι όπως η εικόνα της αντικατοπτρίζεται στο νερό πάνω από το οποίο σκύβει. Το ξύλο είναι χρήσιμο από την αρχαιότητα για την κατασκευή αντικειμένων ενώ ο φλοιός και οι χυμοί της βοηθούσαν στην παρασκευή φαρμάκων. Το σαλικυλικό οξύ είναι ο πρόγονος της ασπιρίνης.
Ωστόσο, αυτό που έχει πραγματικά ενδιαφέρον αναφορικά με την Ιτιά, είναι οι μύθοι και οι θρύλοι που έντυσαν κατά καιρούς τα φύλλα και τα άνθη της.
Η Ιτιά ήταν και παραμένει αγαπητή σε πολλούς λαούς, όχι μόνο για τη χρησιμότητα του κορμού και του φλοιού της αλλά και για την εμβληματική ομορφιά της. Αρκετοί μύθοι και ιστορίες έχουν γεννηθεί μέσα από τα «δάκρυα» της Ιτιάς, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Κίνα, την Ιαπωνία, τη Βαβυλώνα και τα νησιά των Κελτών. Δέντρο συνδεδεμένο με τη μυσταγωγία, το νερό, το φεγγάρι και τον χαμένο έρωτα, η Ιτιά-Ιτέα έχει μια ξωτική δύναμη στο όνομά της, ειδικά αν προφερθεί σωστά, κάτι πραγματικά αιθέριο. Πόσο μάλλον η αντίστοιχη αγγλική της λέξη Willow που είναι ακόμα πιο ξωτική και παραπέμπει σε άλλες λέξεις όπως will (θέληση) και will (μελλοντική πρόθεση) αλλά και will o’ wisp, το μυστηριώδες φανάρι ή βαλτοφάναρο των θρύλων που οδηγούσε είτε σε κάποιον θαυμαστό αλλόκοσμο, ή σε θανάσιμη παγίδα των λασπόνερων. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Ευρώπη οι ιτιές ήταν συνδεδεμένες με τις μάγισσες, μιας και οι λέξεις witch (μάγισσα) και wicked (μοχθηρός-σατανικός) προέρχονται από το Willow (τουλάχιστον σύμφωνα με τον Robert Graves), το αποκαλούμενο και ως «φεγγαρόδεντρο». Ακόμα και στις ιστορίες της Παλαιάς Διαθήκης, η Ιτιά παραμένει δέντρο συμβολικό και ιδιαίτερο, ενώ όπως συμβαίνει και με άλλες μυθολογίες, φτάνει μέχρι τη δημιουργία του κόσμου.
Ψάχνοντας την ετυμολογία της λέξης “willow” καταλήγουμε στην αρχαία Ελλάδα και στη λέξη «ελίκη». Το «ελίκη» έγινε στα σαξονικά helix, και έπειτα wellix και wellig μέχρι που έγινε willow. Από το «ελίκη» επίσης βγαίνει και το λατινικό “salix” που είναι η επιστημονική ονομασία της Ιτιάς, κάτι που λογικά επηρέασε τους Κέλτες και τη λέξη “saileach” που έδωσαν στο συγκεκριμένο δέντρο.
Η ιτιά είναι ένα δέντρο σοφό και συμπονετικό, ενίοτε φοβιστικό, μα σίγουρα παρεξηγημένο. Γιατί ήταν εκεί, από τη δημιουργία του κόσμου, όταν όλα τα άλλα δέντρα ήταν ακόμα σπόροι. Γιατί ανέθρεψε τους πρώτους θεούς, τον Δία και την Ήρα και έγινε σύμβολο της γονιμότητας και της οικογένειας. Γιατί προστάτεψε την πρώτη μητέρα και στάθηκε μάρτυρας στη γέννηση του πρώτου ανθρώπου πάνω στη Γη. Γιατί θρήνησε τον Φαέθοντα όταν γκρεμίστηκε και προσκύνησε τον Χριστό όταν βαφτίστηκε. Γιατί κράτησε το φως του ήλιου και του φεγγαριού στα κλαδιά της και χάρισε στους ποιητές έμπνευση και λόγο. Γιατί γεφύρωσε τις δύο όχθες, τον δικό μας κόσμο με τον άλλον, εκείνον που κρύβει κάθε μυστήριο, γοητεία και γνώση. Γιατί παρέμεινε ταπεινή όταν η θρησκεία άλλαξε και το βασίλειο των δέντρων έχασε τη λατρεία του. Γιατί θα φυλάει πάντοτε το φεγγάρι και τον δράκοντα, τα σύμβολα του Φανταστικού, μαζί με τις ιστορίες μας.
