Ο 12ος άθλος του Ηρακλή:.  Ο Κέρβερος του Άδη

Το δωδέκατο κατόρθωμα του Ηρακλέους ήταν να κατεβεί στον Άδη και να ανεβάσει στη γη και να οδηγήσει στον Ευρυσθέα τον τρικέφαλο σκύλο Κέρβερο, που ήταν γιος του Τυφωέα και της Έχιδνας, είχε αδελφούς τον δικέφαλο Όρθρο, τον σκύλο του Γηρυόνη, και τη Λερναία Ύδρα και φύλαγε τις πύλες του Κάτω Κόσμου.

Αν ο Ηρακλής κατάφερε να πραγματοποιήσει έντεκα άθλους και να γυρίσει ζωντανός στην Τίρυνθα, στο δωδέκατο και τελευταίο άθλο, ο Ευρυσθέας ήταν σίγουρος ότι δεν θα τα κατάφερνε. Γιατί τον έστελνε να μπει στον Άδη και να του φέρει ζωντανό τον Κέρβερο!

Στους άθλους του Ηρακλή πρόκειται για τον δωδέκατο άθλο, κατά τον οποίο ο Ηρακλής, χρησιμοποιώντας μόνο τη δύναμη των χεριών του, αιχμαλώτισε και μετέφερε τον Κέρβερο στον Ευρυσθέα, ο οποίος όμως από τον φόβο του τον έστειλε πίσω στον Άδη.

Ο Κέρβερος ήταν ένας τρομερός σκύλος με τρία κεφάλια και ουρά που είχε στην άκρη της ένα κεφάλι φιδιού. Στεκόταν άγρυπνος φρουρός στην πύλη του Άδη, δεν πείραζε εκείνους που ήθελαν να μπουν αλλά κατασπάραζε όλους όσους τολμούσαν να βγουν. Πώς ήταν λοιπόν δυνατόν να μπει ο Ηρακλής, που ήταν άνθρωπος θνητός, στον Άδη και να καταφέρει να βγει;

Όμως ο Ηρακλής τόλμησε να ξεκινήσει και γι’ αυτόν τον άθλο. Έφτασε στην άκρη του ακρωτηρίου Ταίναρο και βρήκε την είσοδο του Άδη. Ο Κέρβερος τον πήρε αμέσως είδηση αλλά δεν έμεινε στη θέση του. Τρόμαξε τόσο πολύ από το αγέρωχο ανάστημα του Ηρακλή και την άγρια και αποφασιστική ματιά του και το έβαλε στα πόδια, ζητώντας καταφύγιο στο θρόνο του θεού του Άδη, Πλούτωνα.

Ο Ηρακλής κυνήγησε τότε τον Κέρβερο, τον έφτασε, τον άρπαξε από τους λαιμούς του, έσφιξε με δύναμη και όταν τον ζάλισε τον έδεσε με αλυσίδες και τον έβγαλε από τον Άδη. Όταν παρουσίασε τον Κέρβερο ζωντανό στο παλάτι, ο Ευρυσθέας κατακίτρινος από το φόβο του έτρεξε να κρυφτεί ακόμα μια φορά στο πιθάρι.

Ο 11ος άθλος του Ηρακλή:  τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων

Τα μήλα των Εσπερίδων ήταν σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, οι χρυσοί καρποί των δέντρων που βρίσκονταν στον κήπο των Εσπερίδων. Είναι κυρίως γνωστά μέσω του μύθου του Ηρακλή, καθώς η απόκτησή τους αποτέλεσε το αντικείμενο του ενδέκατου άθλου του.

Σύμφωνα με τον Φερεκύδη^[1], οι μηλιές που παρήγαγαν τους καρπούς αυτούς είχαν δοθεί από τη Γη στον Δία και την Ήρα σαν γαμήλιο δώρο. Η Ήρα φύτεψε τα δέντρα στον κήπο των θεών, ο οποίος βρισκόταν στη χώρα του Άτλαντα. Ο Άτλαντας βρισκόταν έξω από τον κήπο και σήκωνε στους ώμους του τον ουρανό, τιμωρία που του είχε επιβληθεί από τον Δία. Οι κόρες του Άτλαντα έκλεβαν όμως τα μήλα, γι´ αυτό και η Ήρα ανέθεσε τη φύλαξή τους στις νύμφες Εσπερίδες και στον Λάδωνα, δράκοντα με εκατό κεφάλια και γιο του Τυφώνα και της Έχιδνας.

Ο Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή να μεταβεί στον κήπο των Εσπερίδων και να του προσκομίσει τα χρυσά μήλα. Στην πορεία του προς τον κήπο ο ήρωας αντιμετώπισε πολλές περιπέτειες. Σημαντικότερη από αυτές ήταν η απελευθέρωση του Προμηθέα από τον βράχο στον οποίο ήταν δεμένος. Ο Ηρακλής απελευθέρωσε τον Προμηθέα και σκότωσε τον αετό που έτρωγε το συκώτι του, δίνοντας έτσι τέλος στο μαρτύριο του Τιτάνα. Ο Προμηθέας συνόδευσε στη συνέχεια τον Ηρακλή στον κήπο των Εσπερίδων. 

Ο Ηρακλής ακολούθησε τη συμβουλή του Προμηθέα να μην μπει ο ίδιος στον κήπο. Συμφώνησε λοιπόν με τον Άτλαντα να κρατήσει για λίγο εκείνος το φορτίο του, μέχρι ο Άτλας να του φέρει τα χρυσά μήλα. Ο Άτλας συμφώνησε με την πρόταση αυτή. Επιστρέφοντας όμως από τον κήπο, αρνήθηκε να παραδώσει τους καρπούς στον Ηρακλή. Δήλωσε ότι θα πήγαινε ο ίδιος τα μήλα στον Ευρυσθέα και ότι θα άφηνε τον Ηρακλή στη θέση του για πάντα. Ο Ηρακλής επιστράτευσε τότε όλη του την ευστροφία για να μπορέσει να ξεφύγει από την αιώνια καταδίκη στην οποία τον έριξε ο Άτλαντας. Άφησε τον Άτλαντα να πιστέψει ότι αποδέχτηκε τη μοίρα του, του ζήτησε όμως πρώτα να κρατήσει για λίγο τον ουρανό προκειμένου να φτιάξει ένα μαξιλάρι για το κεφάλι του. Ο Άτλας δέχτηκε, ο Ηρακλής όμως δραπέτευσε παίρνοντας μαζί του και τα μήλα.

Όταν ο Ηρακλής έφτασε στις Μυκήνες παρέδωσε τα μήλα στον Ευρυσθέα. Εκείνος τα έδωσε πίσω στον ήρωα ως δώρο. Ούτε ο Ηρακλής όμως κράτησε τα μήλα. Τα παρέδωσε στην Αθηνά, η οποία τα επέστρεψε στον κήπο των Εσπερίδων, καθώς εκεί ήταν η θέση στην οποία έπρεπε να βρίσκονται.

Αυτός ο μύθος άρεσε πολύ στα παιδιά. Έδωσε την ευκαιρία να μιλήσουμε για το ν Ατλάντα, για τον ουρανό, για τα μήλα της εσπέρας, δηλαδή τα πορτοκάλια, να αποσαφηνίσουμε τί σημαίνει η λέξη ΕΣΠΕΡΑ και εσπεριδοειδή. Αναλύσαμε την συμπεριφορά  του Άτλαντα και του Ηρακλή. Καταλήξαμε ότι σημαντικό είναι να έχουμε δύναμη τόσο στα χέρια όσο και στο μυαλό μας, στη σκέψη μας. Τα παιδιά τον ζωγράφισαν, αφού πρώτα έπαιξαν το παιχνίδι της κρυμμένης λέξης του τίτλου. Στη συνέχεια το δραματοποίησαν πολλές φορές γιατί όλα ήθελαν να παίξουν όλους τους ρόλους!

Ο 9ος άθλος του Ηρακλή:     Η ζώνη της Ιππολύτης

Η Ιππολύτη ήταν η βασίλισσα των Αμαζόνων, ενός λαού που  είχε κατά βάση πολεμική κοινωνική οργάνωση και οι γυναίκες απολάμβαναν μεγάλο βαθμό ελευθερίας και ισότητας. Ο λαός αυτός αποτελούνταν αποκλειστικά από γυναίκες που ζούσαν χωρίς άντρες και ήταν άρτια εκπαιδευμένες στρατιωτικά ενώ ζούσαν νομαδικά και αγαπούσαν πολύ τα άλογα και το κυνήγι. Σύμφωνα με τον μύθο, οι πολεμίστριες Αμαζόνες κατάγονταν από τον θεό του πολέμου Άρη και τη νύμφη Αρμονία, ή κατά άλλη εκδοχή τη θεά Άρτεμη ή την Αθηνά. Η Άρτεμις, θεά του κυνηγιού, της ελεύθερης ζωής στην φύση και της άρνησης του γάμου, ήταν η θεότητα που λάτρευαν κατά κύριο λόγο και προς τιμήν της χόρευαν πυρρίχιους πολεμικούς χορούς. Λάτρευαν επίσης και την θεά Κυβέλη στην οποία θυσίαζαν άλογα.

Η κλοπή της ζώνης της Ιππολύτης αποτέλεσε, κατά την ελληνική μυθολογία, τον ένατο άθλο του Ηρακλή. Η ζώνη τής είχε δοθεί ως δώρο από τον Άρη, τον θεό του Πολέμου, και αποτελούσε για τις Αμαζόνες έμβλημα εξουσίας. Η Αδμήτη, κόρη του Ευρυσθέα, επιθυμούσε να αποκτήσει τη ζώνη αυτή, γι’ αυτό και ο Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή να του τη φέρει.

 Κατά το μύθο ο Ηρακλής σκότωσε την Ιππολύτη για να κλέψει την Ζώνη της. Για κάποιους άλλους σύμφωνα με μία άλλη παραλλαγή του μύθου η Ιππολύτη φαινόταν καταρχήν πρόθυμη να τους παραχωρήσει τη ζώνη. Ωστόσο η Ήρα, θέλοντας να δυσκολέψει το έργο του Ηρακλή, μεταμορφώθηκε σε Αμαζόνα και ξεσήκωσε τις υπόλοιπες εναντίον του. Αυτό το κατόρθωσε διαδίδοντας τη φήμη ότι ο Ηρακλής και οι σύντροφοι του είχαν σκοπό να απαγάγουν τη βασίλισσά τους. Αποτέλεσμα της δολοπλοκίας ήταν οι Αμαζόνες να οπλιστούν ακαριαία και να ορμήσουν στο μέρος όπου βρισκόταν το πλοίο του Ηρακλή. Ακολούθησε αιματηρή μάχη η οποία οδήγησε στον θάνατο πολλές από τις Αμαζόνες.

Τα παιδιά θέλησαν να φτιάξουν τη ζώνη της Ιππολύτης  και το καθένα με τον δικό του τρόπο επέλεξε χρώμα, υλικά, σχήμα και τελικά την φόρεσαν.

Στη συνέχεια ζωγράφισαν τον άθλο, έγραψαν τον τίτλο αφού προηγουμένως παίξαμε παιχνίδια με τον τίτλο: πόσες λέξεις, με ποια σειρά, το παιχνίδι της κρυμμένης λέξης, σύνθεση και ανασύνθεση πρότασης.

Ο 8ος άθλος του Ηρακλή:   Τα άλογα του Διομήδη

Το άλογο είναι ένα από τα αγαπημένα ζώα των παιδιών. Χαίρονται να πηδούν και να τρέχουν όπως αυτά, να μιμούνται το χλιμίντρισμά τους, να περπατούν με καμάρι όπως αυτά και να χορεύουν τραγουδώντας το τραγούδι του αλόγου.

Με αφορμή τον 8ο άθλο του Ηρακλή αναζητήσαμε στο διαδίκτυο εικόνες και βίντεο με άλογα. Τα είδαμε, τα θαυμάσαμε, παρατηρήσαμε την χαίτη τους, την ουρά τους, τα πόδια τους, τον τρόπο που περπατούν, που τρέχουν, που πηδούν αλλά και τον τρόπο που χορεύουν.  Στα βιβλία του νηπιαγωγείου βρήκαμε πληροφορίες για τα άλογα, μάθαμε πώς κοιμούνται, τί τρώνε,  (μάθαμε την έννοια των λέξεων χορτοφάγος, φυτοφάγος, σαρκοφάγος,  ανθρωποφάγος),  πώς επικοινωνούν, μεταξύ τους αλλά και με τον άνθρωπο. Αναλύσαμε την λέξη ά-λογο, δηλαδή αυτός που δεν έχει λόγο κάτι που μας εντυπωσίασε. 

Τότε είναι που θελήσαμε να φτιάξουμε τα δικά μας άλογα, να τα καβαλήσουμε και να παίξουμε. Σε χαρτόνια σχεδιάσαμε το κεφάλι αλόγου και αφού τα κόψαμε τα ζωγραφίσαμε παίρνοντας έμπνευση από έργα ζωγράφων και ιδιαίτερα από την αγελάδα του αγαπημένο μας Πικάσο.

Ο ενθουσιασμός μεγάλος! Κόψαμε, ζωγραφίσαμε, κολλήσαμε, ψαλιδίσαμε την χαίτη και την αλογοουρά, συνθέσαμε, δημιουργήσαμε και παίξαμε ατελείωτα στην αυλή μας πολλά παιχνίδια με τα δικά μας άλογα. Ακόμη και αλογοθέατρο!

Όμως θέλαμε να μάθουμε τον επόμενο άθλο του αγαπημένου μας Ηρακλή: Τα άλογα του Διομήδη.

Τα άλογα του Διομήδη ήταν τέσσερα όντα της ελληνικής μυθολογίας. Είναι κυρίως γνωστά μέσα από τις διηγήσεις για τον Ηρακλή, καθώς η σύλληψη τους αποτέλεσε τον όγδοο άθλο του.

Ιδιοκτήτης των αλόγων ήταν ο Διομήδης, γιος του Άρη (θεού του πολέμου) και βασιλιάς της Θράκης. Ήταν ανθρωποφάγα και διέθεταν χάλκινους σιαγόνες. Ήταν συνεχώς δεμένα με σιδερένιες αλυσίδες. Ο Διομήδης τους έριχνε για τροφή κάθε άτυχο ξένο που ναυαγούσε στην ακτή του βασιλείου του. Κάποιες πηγές διασώζουν και τα ονόματα των όντων αυτών: Πόδαργος, Λάμπων, Ξάνθος και Δήμος. Υπάρχει επίσης μύθος, σύμφωνα με τον οποίο από τα άλογα αυτά προέρχονταν τα άλογα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Ο Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή τον αιχμαλωτισμό των όντων. Ο Ηρακλής, παίρνοντας μαζί του ορισμένους συντρόφους του ξεκίνησε για τη Θράκη, όπου και κατόρθωσε με ευκολία να εξουδετερώσει τους υπηρέτες του Διομήδη και να αιχμαλωτίσει τα άλογα. Στη συνέχεια ανέθεσε τη φύλαξη των ζώων στον Άβδηρο, προκειμένου να αντιμετωπίσει το στρατό του βασιλιά. Οι σύντροφοι του Ηρακλή αρχικά ηττήθηκαν από τον πολυάριθμο στρατό. Ο Ηρακλής όμως κατόρθωσε να ανατρέψει το αποτέλεσμα. Σκάβοντας ένα χαντάκι μετέφερε νερό από τη θάλασσα στην πεδιάδα, αναγκάζοντας τους στρατιώτες να τραπούν σε φυγή προκειμένου να μην πνιγούν. Στη συνέχεια έσυρε το Διομήδη στη λίμνη που σχηματίσθηκε από το νερό και τον έριξε στα ανθρωποφάγα άλογα, τα οποία τον καταβρόχθισαν. Προηγουμένως όμως είχαν καταβροχθίσει τον Άβδηρο, ο οποίος είχε αναλάβει τη φύλαξη τους. Ο Ηρακλής για να τον τιμήσει ίδρυσε την πόλη Άβδηρα. Ο Ηρακλής παρέδωσε τα άλογα στον Ευρυσθέα, ο οποίος τα ελευθέρωσε, αφού πρώτα τα αφιέρωσε στην Ήρα. Τα άλογα ανέβηκαν στον Όλυμπο και κατασπαράχθηκαν από άγρια θηρία.

Ο 7ος άθλος του Ηρακλή:      ο ταύρος της Κρήτης   

Ο ταύρος της Κρήτης ήταν θηρίο στην ελληνική μυθολογία. Η αιχμαλωσία του αποτέλεσε αντικείμενο του έβδομου άθλου του Ηρακλή. 

Σύμφωνα με μια εκδοχή, ο ταύρος ήρθε στον κόσμο μετά από αίτημα του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα. Συγκεκριμένα, ο Μίνωας υποσχέθηκε στον Ποσειδώνα ότι θα του θυσίαζε οτιδήποτε έβγαινε από τη θάλασσα. Τότε, αναδύθηκε μέσα από τη θάλασσα ο ταύρος, όμως ο Μίνωας, εκστασιασμένος από την ομορφιά του ζώου, θυσίασε άλλο ζώο στη θέση του ελπίζοντας ότι θα ξεγελούσε το θεό. Ο Ποσειδώνας εκνευρίστηκε και έκανε τον ταύρο μανιακό, ο οποίος άρχισε να προξενεί τεράστιες καταστροφές στο νησί.

Ο Ηρακλής αιχμαλώτισε τον ταύρο για χάρη του έβδομου άθλου του. Ο Ευρυσθέας, μάλιστα, θέλοντας να δυσκολέψει περισσότερο την αποστολή του Ηρακλή, διέταξε να του φέρει τον ταύρο ζωντανό. Έτσι ο ήρωας αναχώρησε για την Κρήτη. Ο Μίνωας δέχθηκε να του δώσει τον ταύρο, με την προϋπόθεση ότι θα κατάφερνε πρώτα να τον δαμάσει. Ο Ηρακλής αιχμαλώτισε τον ταύρο χρησιμοποιώντας ένα δίχτυ, τον κουβάλησε στους ώμους του και τον πήγε στις Μυκήνες, όπου και τον παρέδωσε στον Ευρυσθέα. Εκείνος τον ελευθέρωσε και τότε ο ταύρος, διασχίζοντας την Πελοπόννησο, έφτασε στο Μαραθώνα της Αττικής, όπου συνέχισε να προξενεί καταστροφές.

Ο 5ος άθλος του Ηρακλή:        Οι στάβλοι του Αυγεία

Στην ελληνική μυθολογία ο Αυγείας ήταν γιος του θεού Ήλιου και της Υρμίνης ή Ιφιβόης ή Ναυσιδάμης και αδελφός του Άκτορα. Σύμφωνα με τις πελοποννησιακές παραδόσεις, που ήταν διαδεδομένες σε όλους τους απογόνους των Δωριέων, ο Αυγείας ήταν βασιλιάς των Ηλείων

Η ‘Κόπρος του Αυγείου ήταν η κοπριά που είχε συγκεντρωθεί στους τεράστιους στάβλους του βασιλιά της Ήλιδος Αυγεία με τα 3.000 βόδια, οι οποίοι δεν είχαν καθαρισθεί επί πολλά (αναφέρεται και 30) χρόνια. Το καθάρισμα  των στάβλων από όλη την κοπριά μέσα σε μία μόνο ημέρα ήταν ο πέμπτος άθλος του Ηρακλή.

Ο Ηρακλής καθάρισε την κοπριά σκάβοντας δύο χαντάκια στα θεμέλια των στάβλων και στρέφοντας μέσα από αυτά τα νερά του Πηνειού και του Αλφειού προς τους στάβλους. Τα νερά των δύο αυτών ποταμών (κατ’ άλλους μόνο του Πηνειού) παρέσυραν όλη την κοπριά.

Ο 4ος άθλος του Ηρακλή: ο κάπρος του Ερυμάνθου

Στην ελληνική μυθολογία ο Ερύμανθος ήταν γιος του Απόλλωνα, ο οποίος τυφλώθηκε από τη θεά Αφροδίτη επειδή την είδε την ώρα που λουζόταν και ετοιμαζόταν να ενωθεί με τον Άδωνι. Ο Απόλλων εξοργίσθηκε από την τύφλωση του γιου του, μεταμορφώθηκε σε αγριόχοιρο και πήγε και σκότωσε τον Άδωνι.

Ο Ερυμάνθιος Κάπρος ήταν μυθολογικό ον, που έπιασε ο Ηρακλής στον τέταρτο άθλο του.

Σύμφωνα με τον μύθο, στον Ερύμανθο είχε χαρίσει η Θεά Άρτεμις έναν τεράστιο αγριόχοιρο. Από εκεί εξορμούσε σε ολόκληρη την περιοχή της Ψωφίδος και του Λασιώνα στην Πελοπόννησο, όπου τρομοκρατούσε και κατέστρεφε τα σπαρτά των χωρικών, ενώ με τους χαυλιόδοντές του ξέσκιζε όποιο ζώο έβρισκε μπροστά του. Αυτό το αγρίμι ενοχλούσε ακόμη και τους Κενταύρους, οι οποίοι δεν μπορούσαν να το αντιμετωπίσουν όταν κατέβαινε για τροφή (βελάνι) στο δάσος της Φολόης και για νερό στο φαράγγι.

Ο Ευρυσθέας (ξάδερφος του Ηρακλή και βασιλιάς των Μυκηνών) του ανέθεσε να πιάσει τον κάπρο και να τον φέρει ζωντανό στο Άργος (περιοχή της Πελοποννήσου), βέβαιος ότι ο Ηρακλής δεν θα μπορούσε να τον πιάσει. Ο ήρωας όμως, προτού βγει για κυνήγι, πέρασε από τον φίλο του Κένταυρο Φόλο για να πάρει πληροφορίες για το άγριο ζώο. Έπρεπε να έχει επιδεξιότητα, ώστε να μην τον σκοτώσει, γιατί ο άθλος του δεν θα εκτελείτο, αλλά ούτε και να τον πλησιάσει από μπροστά γιατί θα τον ξέσκιζε με τα άγρια δόντια του. Έπρεπε λοιπόν να τον προσεγγίσει κρυφά από τα πλάγια και να τον δέσει. Έτσι ο Ηρακλής, παρά τις προσδοκίες του Ευρυσθέα, πέτυχε με το τέχνασμά του να οδηγήσει το ζώο στο Φαράγγι της Φολόης στο γεφύρι του Μπερή στο Αντρώνι που είχε φράξει με δίχτυ. Πήρε στους ώμους το ζωντανό αγριογούρουνο και το μετέφερε στις Μυκήνες. Όταν αντίκρισε ο Ευρυσθέας τον Ηρακλή φορτωμένο με τον κάπρο κρύφτηκε σε ένα μεγάλο πιθάρι.

Τα παιδιά εντυπωσιασμένα από τον μύθο και από τον κάπρο (αγριογούρουνο) έψαξαν στο διαδίκτυο και βρήκαν φωτογραφίες και πληροφορίες για αυτόν.  Σχολίασαν την συμπεριφορά του Ηρακλή και του Ευρυσθέα και βρήκαν τα επίθετα που τους ταιριάζουν. Γενναίος, ειλικρινής, δυνατός στο σώμα, στην καρδιά και στο μυαλό, δειλός, φοβιτσιάρης, αδύναμος, πονηρός, κακός.

Ψάχνοντας με τα παιδιά για σχέδια κάπρων στο διαδίκτυο, βρήκαμε πολλά και το καθένα επέλεξε ένα, το οποίο το εκτυπώσαμε, το κόψαμε και το χρωματίσαμε μαύρο ή καφέ ή μαύρο και καφέ.  Παίρνοντας έμπνευση από την μελανόμορφη παράσταση στα αγγεία που ζωγράφισαν οι αρχαίοι Έλληνες καλλιτέχνες και με τη σειρά μας αποτυπώσαμε με τον δικό μας τρόπο τον άθλο.