Βυζαντινή Περίοδος

 

Δημοσίευση: 8-4-2021

 

Η Βυζαντινή περίοδος στην Κύπρο διακρίνεται στην Πρωτοβυζαντινή, στην περίοδο των Αραβικών επιδρομών και στην Κυρίως Βυζαντινή περίοδο. Πιο αναλυτικά:

Α. Πρωτοχριστιανική- Πρωτοβυζαντινή περίοδος (4^ος– 7^ος αιώνας μ.Χ.)

Από τον 4^ο αιώνα μέχρι και τον 12^ο αιώνα  μ.Χ. η Κύπρος ανήκει στο ανατολικό ρωμαϊκό κράτος, δηλαδή στη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Η εκκλησία της Κύπρου διατηρεί το αυτοκέφαλό της, ενώ ο αρχιτεκτονικός τύπος της βασιλικής, καθώς και τα ψηφιδωτά, δείχνουν το υψηλό επίπεδο πολιτισμού του νησιού. Ιδιαίτερα ο τύπος της βασιλικής στολίζεται στη συνέχεια με τρούλους και αποκτά διάφορους τύπους στο σχήμα του σταυρού. Γενικά, η βυζαντινή τέχνη της περιόδου χαρακτηρίζεται από εσωτερικότητα, συμβολισμό και υπερβατικότητα.

Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν αυτή την περίοδο οι βυζαντινοί αυτοκράτορες Ιουστινιανός και Ηράκλειος, καθώς επέδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και φροντίδα για το νησί. Ο Ιουστινιανός μάλιστα ευνόησε την ανάπτυξη της μεταξουργίας, που αποτέλεσε σημαντικό οικονομικό πυλώνα για την Κύπρο, ενώ ο Ηράκλειος βοήθησε στη δημιουργία υδραγωγείου στην πόλη της Σαλαμίνας.

Β. Περίοδος των Αραβικών επιδρομών (7^ος– 10^ος αιώνας μ.Χ.)

Η Κύπρος υπέστη τις ολέθριες συνέπειες των επιδρομών των Αράβων για πάνω από 300 χρόνια, μέχρι να ενταχθεί ξανά στη Βυζαντινή αυτοκρατορία, επί αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά. Οι επιδρομές αυτές οφείλονταν σε μεγάλο βαθμό στη γεωγραφική της θέση, καθώς έριζαν για αυτή οι δύο υπερδυνάμεις της εποχής, το Βυζάντιο και το Ισλάμ. Όταν οι Άραβες κατέκτησαν τη Συρία, την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο, θέλησαν να κυριαρχήσουν στη Μεσόγειο και ήθελαν την Κύπρο ως ορμητήριο των επιδρομών τους εναντίον του Βυζαντίου.

Οι σημαντικότερες αραβικές επιδρομές ήταν πέντε και προκάλεσαν στο νησί της Κύπρου μεγάλες καταστροφές, αρπαγές και αποδεκατισμό του πληθυσμού, με δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή. Πόλεις και μνημεία καταστράφηκαν και η πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία περιορίστηκαν σημαντικά.

Παρόλα αυτά, η εθνική και θρησκευτική φυσιογνωμία του νησιού έμεινε αδιατάρακτη. Η Κύπρος έμεινε έξω από τη διαμάχη εικονομάχων- εικονολατρών, ακολουθώντας αδιάλειπτα την προσκύνηση των εικόνων. Αναφέρεται  μάλιστα, πως ο Κύπριος πατριάρχης Κων/πολης  Παύλος συμβούλευσε την αυτοκράτειρα Ειρήνη την Αθηναία να συγκαλέσει την οικουμενική σύνοδο της Νίκαιας και να καταδικάσει την Εικονομαχία.

Γ. Κυρίως Βυζαντινή περίοδος (10^ος– 12^ος αιώνας μ.Χ.)

Ο 11^ος και ο 12^ος αιώνας αποτελούν κρίσιμη εποχή, καθώς το νησί της Κύπρου δοκιμάζεται από τις Σταυροφορίες. Ο βυζαντινός αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄ Κομνηνός, διαβλέποντας τον κίνδυνο που πλησίαζε, με τους Τούρκους να καταλαμβάνουν τη Μ. Ασία και το δυτικό κόσμο να εξαπολύει εξορμήσεις για την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων, μετέτρεψε την Κύπρο σε στρατιωτικό οχυρό.

 

Πηγή φωτογραφίας: Βικιπαίδεια

 

Κατά τη διάρκεια της Γ΄ Σταυροφορίας,  το νησί καταλαμβάνεται από τον Άγγλο βασιλιά Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο, ο οποίος είχε ξεκινήσει για να απελευθερώσει τους Αγίους Τόπους και βρέθηκε στην Κύπρο ύστερα από θαλασσοταραχή και διάλυση του στόλου του. Στο επόμενο χρονικό διάστημα, ο ίδιος πουλά το νησί στο θρησκευτικό τάγμα των Ναϊτών και αυτοί στη συνέχεια στον Γκυ ντε Λουζινιάν, γεγονός που σηματοδοτεί την έναρξη της Φραγκοκρατίας για την Κύπρο.

 

Πηγή φωτογραφίας: Βικιπαίδεια

 

Εξαιρετική ανάπτυξη την περίοδο αυτή εμφανίζουν  η βυζαντινή αρχιτεκτονική και ζωγραφική, καθώς η Κύπρος γνωρίζει «τη χρυσή εποχή» της τέχνης της δυναστείας των Κομνηνών αυτοκρατόρων. Η ίδρυση κάστρων, τειχών και μοναστηριών, όπως εκείνο του Αγίου Ιλαρίωνα στην οροσειρά του Πενταδάχτυλου, αλλά και η μονή Κύκκου και η μονή Μαχαιρά, καθώς  και η καθιέρωση της εικονογραφικής διάταξης στη διακόσμηση του εσωτερικού των ναών με τοιχογραφίες, είναι χαρακτηριστικά της περιόδου.

Στη λογοτεχνική παραγωγή του νησιού ξεχωρίζουν τα ακριτικά δημοτικά τραγούδια, που διαδόθηκαν στην Κύπρο από την κοιτίδα τους, τον Πόντο και τη Μ. Ασία.

 

Πηγή: Ιστορία της Κύπρου, Βυζαντινή  Περίοδος, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, Διεύθυνση Μέσης Εκπαίδευσης

http://archeia.moec.gov.cy/sm/230/istoria_kyprou_vyzantini_b_lykeiou.pdf

 

Δαμιανού Χριστίνα, Β2, Σχολ. Έτος 2020-2021
Επίβλεψη: Ποντίκη Γεωργία, φιλόλογος