Δημοσίευση: 8-4-2021
Α. Η περίοδος της Φραγκοκρατίας (1192-1489 μ.Χ. )
Η γαλλική βασιλική δυναστεία των Λουζινιανών εξουσιάζει την Κύπρο αυτό το διάστημα, υιοθετώντας το φεουδαρχικό σύστημα της μεσαιωνικής Ευρώπης και παραχωρώντας εμπορικά προνόμια σε ισχυρές πόλεις της Δύσης, όπως η Βενετία και η Γένουα. Το ντόπιο ελληνικό στοιχείο του νησιού διαβιώνει σε συνθήκες δυστυχίας, οικονομικής εκμετάλλευσης και καταπίεσης. Η λατινική εκκλησία που εγκαθιδρύεται ως επίσημος κρατικός θεσμός εξαπολύει συστηματικούς διωγμούς στην ορθόδοξη εκκλησία, οι κάτοικοι κατορθώνουν όμως να διατηρήσουν την εθνική και τη θρησκευτική τους συνείδηση. Η κατάσταση φαίνεται να βελτιώνεται επί βασιλείας στην Κύπρο της Ελένης Παλαιολογίνας, κατά τη διάρκεια της οποίας το ελληνικό στοιχείο ενισχύεται και πολλοί Έλληνες αποκτούν κρατικά αξιώματα, ενώ και οι αντιθέσεις μεταξύ Ορθόδοξων και Καθολικών αμβλύνονται μετά τη σύνοδο της Φερράρας- Φλωρεντίας και την ένωση των δύο εκκλησιών (1439 μ.Χ.).
Γκυ ντε Λουζινιάν, Παλάτι Βερσαλλιών, Έργο του Francois-Eduar Picot (1786-1868)
Πηγή φωτογραφίας: ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
Η πνευματική παραγωγή της περιόδου στην Κύπρο κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική και αποτελεί πηγή για τη γλώσσα, τη θρησκεία, τον πολιτισμό και τη λαογραφία του νησιού. Οι δύο χρονογραφίες με συγγραφείς τους Λεόντιο Μαχαιρά και Γεώργιο Βουστρώνιο, γραμμένες στη λαϊκή δημοτική γλώσσα της εποχής, παρέχουν με αντικειμενικότητα πληροφορίες για την πολιτιστική ζωή της εποχής της Φραγκοκρατίας.
Στην τέχνη, δεσπόζουν γοτθικά καλλιτεχνήματα, κυρίως κάστρα και ναοί, χωρίς όμως να εκλείπει και η προσήλωση στη βυζαντινή παράδοση, ιδιαίτερα στη βυζαντινή εκκλησιαστική ζωγραφική.
Β. Η περίοδος της Βενετοκρατίας (1489-1571 μ.Χ.).
Η τελευταία βασίλισσα της Κύπρου, Αικατερίνη Κορνάρο, πειθαναγκάστηκε να παραχωρήσει το βασίλειό της στη Βενετία και έτσι ξεκίνησε η περίοδος της Βενετοκρατίας για το νησί. Η βενετική κατοχή αποδείχτηκε χειρότερη από εκείνη των Λουζινιανών για τους Έλληνες της Κύπρου. Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για ειρηνική περίοδο, οι Βενετοί ένιωθαν τον οθωμανικό κίνδυνο σε όλη τη διάρκεια της κυριαρχίας τους στο νησί. Για το λόγο αυτό, φρόντισαν ιδιαίτερα την άμυνα, χτίζοντας ισχυρές οχυρώσεις, όπως μαρτυρούν τα τείχη της Λευκωσίας και της Αμμοχώστου.
Αικατερίνη Κορνάρο, Μουσείο Τεχνών Βρέμης, Έργο του Albrecht Durer (1471-1528)
Πηγή φωτογραφίας: ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
Την περίοδο της Βενετοκρατίας, η οικονομία και η πνευματική ζωή των κατοίκων έπεσαν σε παρακμή, καθώς η Κύπρος αντιμετωπίστηκε ως αποικία και το ενδιαφέρον των Βενετών εστιάστηκε κυρίως στη συλλογή φόρων και στις εμπορικές τους δραστηριότητες.
Είναι χαρακτηριστικό πως αν και η βενετική κατοχή του νησιού συνέπεσε με την ιταλική Αναγέννηση, ελάχιστες επιδράσεις έφτασαν στην Κύπρο, με εξαίρεση την τέχνη και ιδιαίτερα την εκκλησιαστική ζωγραφική, όπου συνδυάζονται βυζαντινά και αναγεννησιακά στοιχεία (ιταλοβυζαντινός ρυθμός), χαρακτηριστικό δείγμα του οποίου υπάρχει στις τοιχογραφίες της Παναγίας της Ποδίθου στη Γαλάτα.
Ενετική απεικόνιση της Κύπρου, Έργο του Francesco Basilikata (-1618)
Πηγή φωτογραφίας: ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
Γ. Η Τουρκοκρατία (1571-1878 μ.Χ.)
Η αιώνες που ακολούθησαν ήταν μια δύσκολη περίοδος για τον ελληνισμό της Κύπρου, καθώς χαρακτηρίζονται από αυθαιρεσίες των τοπικών κυβερνητών, βαριά φορολογία, θεομηνίες, εξεγέρσεις και αναγκαστικούς εξισλαμισμούς των κατοίκων, έστω και επιφανειακά. Οι κάτοικοι απηύθυναν εκκλήσεις στη χριστιανική Ευρώπη για βοήθεια, όμως αυτές έμειναν άκαρπες.
Παρόλα αυτά, η εκκλησία της Κύπρου αναγνωρίστηκε από την Υψηλή Πύλη ως ανεξάρτητη και της παραχωρήθηκαν προνόμια που είχε πριν την περίοδο της Φραγκοκρατίας και της Βενετοκρατίας, ώστε απέκτησε κυρίαρχο ρόλο στη θρησκευτική και οικονομική ζωή.
Κυπριανός – Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστινιανής και Πάσης Κύπρου
Όταν αρχιεπίσκοπος Κύπρου ήταν ο Κυπριανός, ξέσπασε η ελληνική επανάσταση του 1821, στην οποία η Κύπρος βοήθησε ενεργά οικονομικά και ηθικά, ενώ πολλοί Κύπριοι έλαβαν ενεργό μέρος στην επανάσταση. Βαρύτατο φόρο αίματος πλήρωσε το νησί την 9η Ιουλίου 1821, όταν θανατώθηκαν ο αρχιεπίσκοπος, επίσκοποι, πρόκριτοι, κληρικοί και λαϊκοί και δημεύτηκαν οι περιουσίες τους.
Κατά τον 19ο αιώνα και τη νέα φάση του Ανατολικού ζητήματος, αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων για την Κύπρο. Ιδιαίτερα η Αγγλία, ως η μεγαλύτερη αποικιακή δύναμη της εποχής, ενδιαφέρθηκε για το νησί στο πλαίσιο των συμφερόντων της στη Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή. Έτσι, το 1878, Αγγλία και Τουρκία υπέγραψαν μυστική αμυντική συνθήκη συμμαχίας, με την υποχρέωση της δεύτερης να παραχωρήσει την Κύπρο στην Αγγλία.
Η πνευματική ζωή του νησιού την περίοδο της Τουρκοκρατίας ήταν σε παρακμή, ενώ στην τέχνη η εκκλησιαστική αρχιτεκτονική και η ζωγραφική της μεταβυζαντινής εποχής ακολουθούν παλαιότερα πρότυπα.
Πηγή: Ιστορία της Κύπρου, Μεσαιωνική-Νεότερη, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, Διεύθυνση Μέσης Εκπαίδευσης
http://archeia.moec.gov.cy/sm/230/istoria_kyprou_mesaioniki_neoteri_c_lykeiou.pdf
Πηγή φωτογραφίας Αρχιεπισκόπου Κυπριανού: ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
Θεοδωρακοπούλου Αναστασία, Β2, Σχολ. Έτος 2020-2021
Επίβλεψη: Ποντίκη Γεωργία, φιλόλογος
