Από τον ΘΟΔΩΡΗ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟ
Η εκπαίδευση στη συνύπαρξη, στην αλληλεγγύη και στην ανοχή στο διαφορετικό πάει αντάμα με τη διεκδίκηση τρόπων κοινωνικής οργάνωσης.
Μία από τις λίγες «μη πολιτικές» (επιφανειακά, βέβαια) ειδήσεις που απασχολούν έντονα την επικαιρότητα τον τελευταίο μήνα είναι η εξαφάνιση του 22χρονου Βαγγέλη Γιακουμάκη, σπουδαστή στη Γαλακτοκομική Σχολή Ιωαννίνων, η οποία οφείλεται, πιθανότατα, στο εξευτελιστικό bullying στο οποίο τον υπέβαλλαν συμπατριώτες συμφοιτητές του, μια και δεν τον έβρισκαν αρκετά «Κρητίκαρο». Διότι φαίνεται πως ακόμα και εν έτει 2015 το ανδρικό πρότυπο για κάποια ντεμέκ λεβεντόπαιδα παραμένει ο μαυροντυμένος γενειοφόρος κατσαπλιάς με το σαρίκι και τα στιβάνια – ή αυτό είναι απλώς το πρόσχημα που καλύπτει δικές τους επίκτητες ανεπάρκειες.
Κάποιες ενστάσεις ότι ο Βαγγέλης είναι «λίγο μεγάλος», ώστε να χαρακτηριστεί θύμα bullying, παραβλέπουν ότι ως τέτοιο νοείται ακόμα και η επιθετικά απαξιωτική συμπεριφορά νεότερων προς ωριμότερους, όπως αποτυπώθηκε και σε εκείνες τις αλαζονικές, ηλικιακά ρατσιστικές επικρίσεις κατά Μαντόνα μετά την επί σκηνής πτώση της στα British Music Awards.
Εκφοβισμός, τσαμπουκάς, νταηλίκι, όπως κι αν το ορίσεις, το bullying είναι το πιο πονεμένο θέμα της γκρίζας ζώνης της ενηλικίωσης – και όχι μόνο.
Όμως, δυστυχώς, ο Βαγγέλης –που καθότι ομορφόπαιδο ευτύχησε να αποκτήσει κι ευρύ κίνημα συμπαράστασης– δεν ήταν η μόνη πρόσφατη σχετική είδηση. Ήταν επίσης ο 15χρονος που ξυλοκόπησαν μέρα μεσημέρι στα Τρίκαλα νταήδες συνομήλικοι, ο 9χρονος που είχαν κρεμάσει συμμαθητές του σε μπασκέτα στη Λέσβο, η χοντρούλα και δυσλεκτική μαθήτρια που έτρωγε τόσο κάζο στην τάξη, ώστε έγραψε στην κόλλα διαγωνίσματος «θέλω να πεθάνω»… Πόσες ακόμα κραυγές στη σιωπή; «Ανησυχητικές» χαρακτηρίζονται οι διαστάσεις του bullying στην ελληνική κοινωνία (περσινή έρευνα μας έβγαζε δεύτερους στην Ευρώπη), όχι επειδή είμαστε τόσο πιο μοχθηροί αλλά επειδή σε συνθήκες ανέχειας, αβεβαιότητας και έκπτωσης αξιών οι άνθρωποι τείνουμε να κανιβαλίζουμε τους πιο αδύναμους.
Ένα από τα ξένα δημοσιεύματα που συζητήθηκαν αυτές τις μέρες ήταν το κάλεσμα των «Financial Times» στην Ελλάδα «να μην υποκύψει στο γερμανικό bullying». Και μπορεί οι κοινωνικές ευαισθησίες και οι αντιστασιακές επιδόσεις της συγκεκριμένης εφημερίδας να αμφισβητούνται, η συγκεκριμένη διατύπωση όμως φανερώνει τόσο τη διευρυμένη πια χρήση του όρου «μπούλινγκ» όσο και το καταρχάς πολιτικό του περιεχόμενο – όπως, άλλωστε, μάθαμε και στο σχολείο της αμφισβήτησης, το προσωπικό είναι πάντα επίσης πολιτικό. Βullying φέρεται, εξάλλου, να υπέστη μικρός και ο αρχιεκτελεστής του ISIS Τζιχάντι Τζον και ας μην αποτελεί κανόνα ότι τα θύματα τέτοιων περιστάσεων κάποτε θα το αντιγυρίσουν (μπορεί απλώς να αποκτήσουν περισσότερη ενσυναίσθηση και κατανόηση).
Εκφοβισμός, τσαμπουκάς, νταηλίκι, όπως κι αν το ορίσεις, το bullying είναι το πιο πονεμένο θέμα της γκρίζας ζώνης της ενηλικίωσης – και όχι μόνο. Όχι επειδή παλιότερα σπάνιζαν τέτοια περιστατικά (καθόλου μάλιστα, το πρώτο bullying θυμάμαι ότι το υπέστην στο νηπιαγωγείο κιόλας) αλλά επειδή η ευαισθητοποίηση και η πληροφόρηση είναι πια ευρύτερες και αμεσότερες – στο Διαδίκτυο βέβαια ανθεί επίσης ένας μαζικός, ανώνυμος τραμπουκισμός. Σε κάθε περίπτωση, είναι ο κυνικότερος, ο χυδαιότερος, ο πιο πρωτόγονος τρόπος επιβεβαίωσης του δίκαιου του δυνατού, του προνομιούχου, του διαχρονικού «κωλόπαιδου» και οι τοξικές του παρενέργειες είναι συχνά ισόβιες. Αντανακλά αλλά και εμπεδώνει ουσιαστικά τις υφιστάμενες κοινωνικές σχέσεις κυριαρχίας-ιεραρχίας και τις κατηγοριοποιήσεις που αυτές θέτουν – γι’ αυτό και, ανακαλώντας τον Φουκό, το αποκαλώ σύμπτωμα βιοπολιτικό.
Εκτός του σχολικού, μπορεί επίσης να υποστείς ή και να ασκήσεις, συνειδητά ή ασυνείδητα, bullying «στρατόκαυλο» (συνήθως σε μορφή καψονιού), εργασιακό (ο προϊστάμενος ή ο βολεμένος «παλιός» στον αρχάριο), θρησκευτικό (όταν οι φανατικοί κάποιου δόγματος εξολοθρεύουν ό,τι δεν συμμορφώνεται με αυτό), σεξιστικό (συνήθη θύματα, εδώ, τα αγόρια που δεν είναι «αρκετά αγόρια», αλλά και τα αντίστοιχα κορίτσια, ανεξαρτήτως σεξουαλικότητας), ρατσιστικό/σοβινιστικό (όπου στόχος είναι η «αλλότρια» ράτσα ή καταγωγή), πολιτικό (γνωστό και ως δίκαιο του ισχυρότερου) κ.λπ. Και ενώ η lgbt κοινότητα π.χ. ανέδειξε το bullying σε μείζον δικαιωματικό θέμα, με τις εξοργιστικές κακοποιήσεις και αυτοκτονίες νέων παιδιών να δικαιολογούν ακόμα και κάποιες μελοδραματικές υπερβολές, άλλες κατηγορίες, όπως άσχημοι, υπέρβαροι, υπερευαίσθητοι, ΑμεΑ, «αλαφροΐσκιωτοι» γενικώς, που είναι, μάλιστα, από τα κατεξοχήν θύματα bullying σε μικρές κυρίως ηλικίες, δεν διαθέτουν καν ευρεία προβολή και διάσημους συμπαραστάτες.
Είναι έπειτα κι εκείνα τα πολλά μικρά καθημερινά bullying που τείνουμε να παραβλέπουμε, παρότι, ευκαιρίας δοθείσης, υιοθετούμε, ακόμα και οι ανήκοντες σε «ομάδες υψηλού κινδύνου», με πρώτο τον υπογράφοντα: σπρώχνοντας τάχα τυχαία τον παππού μπροστά μας για να επιβιβαστούμε πρώτοι στο μετρό, εκτοπίζοντας άγαρμπα τους πιο μικρόσωμους, ώστε να απολαύσουμε εμείς σαν πασάδες τη συναυλία, προσπερνώντας επικίνδυνα και με τσαμπουκά το Fiat-άκι επειδή διαθέτουμε μεγάλο κυβισμό κ.λπ. Το ζητούμενο είναι, οπότε, τόσο μια «διά βίου» εκπαίδευση στη συνύπαρξη, στην αλληλεγγύη και στην ανοχή στο διαφορετικό, όσο και η διεκδίκηση τρόπων κοινωνικής οργάνωσης που να προκρίνουν ακριβώς τέτοιες αξίες.
Πηγή: www.lifo.gr