ΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ, ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΥΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ,ΘΑ ΒΡΕΙΤΕ ΕΔΩ

ΤΟ ΕΚΤΕΝΕΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟ ΘΑ ΒΡΕΙΤΕ ΣΤΟ ΣΥΝΔΕΣΜΟ.

ΚΡΗΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΚΜΗΣ, ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ, ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ , ΕΡΓΑ ,ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΕΤΕ ΣΤΟ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ (πατήστε εδώ)

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΤΣΕΝΤΖΟ ΚΟΡΝΑΡΟ  ΘΑ ΒΡΕΙΤΕ ΕΔΩ

ΜΕΛΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ

https://www.youtube.com/watch?v=BNHQGtkz4-Q

Παρακολουθήστε το απόσπασμα του ” Προξενιού ” απο τη σειρά ¨Το νησί”  και σημειώστε ομοιότητες και διαφορές με το Προξενιό του Ερωτόκριτου.

Ποιες πληροφορίες για το προξενιό παίρνουμε απο την ταινία ” οι νύφες”;;

 

 

http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1999/03/21031999.pdf

Αξιολόγηση φιλολογικών μαθημάτων Γυμνασίου

 

1. Τρόπος αξιολόγησης της Ν.Ε. Λογοτεχνίας

 

(Βάσει του Π.Δ. 319, ΦΕΚ 261, τ. Α΄/27-11-2000, άρθρο 2)

 

 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: Πεζό ή ποιητικό

 

 Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

 

Α/Α	ΕΙΔΟΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ	ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ	ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ
1	Περιεχόμενο κειμένου	Δείτε το άρθρο 2 για όλες τις ερωτήσεις	05
2	Δομή κειμένου		05
3	Γλωσσική αποτίμηση κειμένου		05
4	Αξιολογική κρίση κειμένου		05
		ΣΥΝΟΛΟ	20

 

•  Όλες οι ερωτήσεις μπορούν να έχουν 2 ισοδύναμα υποερωτήματα (επαφίεται στην κρίση του διδάσκοντα)

 

 

 2. Τρόπος αξιολόγησης της Ν. Ε. Γλώσσας

 

 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: Κείμενο που ανταποκρίνεται στην αντιληπτικότητα των μαθητών

 

 Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ: 

 

 

 

 

Α/Α	ΕΙΔΟΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ	ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ	ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ
Α. 1	Κατανόηση κειμένου	Δείτε το άρθρο 2 για όλες τις ερωτήσεις	2,5
Α. 2	Οργάνωση κειμένου		2,5
Α. 3	Λειτουργία μορφο-συντακτικών δομών ή φαινομένων		2,5
Α. 4	Αξιοποίηση λεξιλογίου του κειμένου		2,5
Β.	Παραγωγή λόγου		10
		ΣΥΝΟΛΟ	20

 

 

 3. Τρόπος αξιολόγησης της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (πρωτότυπο)   

 

 

(Βάσει του Π.Δ. 319, ΦΕΚ 261, τ. Α΄/27-11-2000, άρθρο 3)

 

 

 

 

 Ι. ΤΑΞΗ Α΄

 

 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: Ένα από τα διδαγμένα

 

 Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

 

 

Α/Α	ΕΙΔΟΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ	ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ	ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ
1	Γραμματική	Δείτε το άρθρο 3 για όλες τις ερωτήσεις	2,5
2	Γραμματική		2,5
3	Συντακτικό		2
4	Λεξιλογική – σημασιολογική		2,5
5	Λεξιλογική – σημασιολογική		2,5
6	Ερώτηση κατανόησης		4
7	Ερώτηση κατανόησης		4
		ΣΥΝΟΛΟ	20

 

• Οι ερωτήσεις 6 και 7 μπορούν να έχουν 2 ισοδύναμα υποερωτήματα (επαφίεται στην κρίση του διδάσκοντα)

 

 

 

 ΙΙ. ΤΑΞΗ Β΄

 

 

 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: Ένα από τα διδαγμένα

 

 Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

 

 

 

Α/Α	ΕΙΔΟΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ	ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ	ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ
1	Γραμματική	Δείτε το άρθρο 3 για όλες τις ερωτήσεις	2,5
2	Γραμματική		2,5
3	Συντακτικό		2,5
4	Συντακτικό		2,5
5	Λεξιλογική		2
6	Λεξιλογική		2
7	Κατανόηση κειμένου		2
8	Κατανόηση κειμένου		2
9	Σύγκριση παράλληλου κειμένου		2
		ΣΥΝΟΛΟ	20

 

 

 ΙΙΙ. ΤΑΞΗ Γ΄

 

 

 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: Ένα από τα διδαγμένα

 

 Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

 

 

Α/Α	ΕΙΔΟΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ	ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ	ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ
1	Μετάφραση 8-10 στίχων	Δείτε το άρθρο 3 για όλες τις ερωτήσεις	4
2	Γραμματική		2
3	Γραμματική		2
4	Συντακτικό		2
5	Συντακτικό		2
6	Λεξιλογική – σημασιολογική		2
7	Λεξιλογική – σημασιολογική		2
8	Κατανόηση κειμένου		2
9	Σύγκριση παράλληλου κειμένου		2
		ΣΥΝΟΛΟ	20

 

 

 4. Τρόπος αξιολόγησης της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (από μετάφραση)    

 

 

(Βάσει του Π.Δ. 319, ΦΕΚ 261, τ. Α΄/27-11-2000, άρθρο 3)

 

 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: Ένα από τα διδαγμένα (20-30 στίχοι)

 

 Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

 

 

Α/Α	ΕΙΔΟΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ	ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ	ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ
1	Γραμματειακό είδος ή έργο του συγγραφέα	Δείτε το άρθρο 3 για όλες τις ερωτήσεις	4
2	Κατανόηση ή αποτίμηση κειμένου		4
3	Δομή κειμένου α. υποερώτημα		3
	β. υποερώτημα		3
4	Χαρακτηρισμός προσώπου ως α υποερώτημα   Πολιτιστικά στοιχεία ή σύγκριση παράλληλου κειμένου στη Γ΄ τάξη ως β υποερώτημα		3         3
		ΣΥΝΟΛΟ	20

 

 

 5. Τρόπος αξιολόγησης της Ιστορίας

 

 

(Βάσει του Π.Δ. 319, ΦΕΚ 261, τ. Α΄/27-11-2000, άρθρο 4)

 

 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ: 

 

 

 

Α/Α	ΕΙΔΟΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ	ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ	ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ
1	ΟΜΑΔΑ Α΄	5 ερωτήσεις κατανόησης της ιστορικής ύλης   Επιλέγουν 3	3 Χ 4 μονάδες =12
2	ΟΜΑΔΑ Β΄	4 ερωτήσεις ανάλυσης ή αξιολόγησης   Επιλέγουν 2	2 Χ 4 = 8
		ΣΥΝΟΛΟ	20

 

 

 

 

 

Τα διαγωνίσματα και τα τεστ στο Λύκειο

 καθορίζονται με βάση την 128747/Γ2,19-10-2012 εγκύκλιο του ΥΠΑΙΘ.

 Σχετικά με τις γραπτές δοκιμασίες αξιολόγησης των μαθητών του Γενικού Λυκείου κατά τη διάρκεια των τετραμήνων, σας υπενθυμίζουμε ότι ισχύουν οι διατάξεις του άρ. 7 του Π.Δ. 60/2006 (ΦΕΚ A΄ 65). 

«…Οι γραπτές εξετάσεις είναι οι ολιγόλεπτες γραπτές δοκιμασίες διάρκειας 5 έως 15 λεπτών, οι οποίες αποτελούν εναλλακτικό τρόπο εξέτασης των μαθητών στο μάθημα της ημέρας και συμπληρώνουν την αξιολόγηση μέσω προφορικών διαδικασιών. Γίνονται χωρίς προειδοποίηση των μαθητών με τη μορφή σύντομων, ποικίλων και κατάλληλων ερωτήσεων, οι οποίες διατυπώνονται από τον διδάσκοντα με βάση τα σχετικά παραδείγματα που περιέχονται στα σχολικά βιβλία και σύμφωνα με τις Οδηγίες του Π.Ι. Ο αριθμός των ολιγόλεπτων γραπτών δοκιμασιών αφήνεται στην κρίση του διδάσκοντος. Κατά τη διάρκεια του διδακτικού έτους πραγματοποιείται μία (1) μόνο ωριαία γραπτή δοκιμασία, στο Α΄ Τετράμηνο, η οποία καλύπτει περιορισμένης έκτασης ενότητα και γίνεται ύστερα από βραχείας διάρκειας προειδοποίηση των μαθητών. Δεν πρέπει να διεξάγονται περισσότερες από μια (1) ωριαία γραπτή δοκιμασία κατά τη διάρκεια του ημερησίου διδακτικού προγράμματος και οπωσδήποτε όχι περισσότερες από τρεις (3) κατά τη διάρκεια του εβδομαδιαίου διδακτικού προγράμματος για το ίδιο τμήμα.

 

2. Αν υπάρχει αντικειμενικό πρόβλημα η ωριαία γραπτή δοκιμασία μπορεί να πραγματοποιηθεί στο Β΄ Τετράμηνο…»

Τα διαγωνίσματα και τα τεστ στο Γυμνάσιο

 

καθορίζονται με βάση την 128746/Γ2, 19-10-2012 εγκύκλιο του ΥΠΑΙΘ.

 Σχετικά με τη διαδικασία γραπτής αξιολόγησης των μαθητών κατά τη διάρκεια των τριμήνων στο Γυμνάσιο σας υπενθυμίζουμε ότι ισχύουν οι διατάξεις του Π.Δ. 409/1994 (ΦΕΚ Α΄ 226) και ειδικότερα:

• τις ολιγόλεπτες γραπτές δοκιμασίες (τεστ) (περ. β της παρ. 1 του άρ. 2 του Π.Δ. 409/1994), διάρκειας 10-15 λεπτών (άρ. 3 του Π.Δ. 465/1981, ΦΕΚ Α΄ 129).

•  Τις ωριαίες υποχρεωτικές γραπτές δοκιμασίες, οι οποίες γίνονται, χωρίς προειδοποίηση ανά μία κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων τριμήνων και καλύπτουν την ύλη ευρύτερης διδακτικής ενότητας υπό τον όρο ότι προηγήθηκε κατά το προηγούμενο μάθημα σχετική ανακεφαλαίωση (περ. γ της παρ. 1 του άρ. 2 του Π.Δ. 409/1994).

 Οι γραπτές ωριαίες δοκιμασίες γίνονται με την ευθύνη του διδάσκοντα, σε συνάρτηση με τον προγραμματισμό της διδακτέας ύλης. Σχετικό πρόγραμμα κατατίθεται στο Διευθυντή του Σχολείου, ο οποίος σε συνεννόηση με οικείους διδάσκοντες συντονίζει τη διεξαγωγή των δοκιμασιών αυτών έτσι ώστε να αποφεύγεται η διενέργεια ωριαίων δοκιμασιών σε περισσότερα του ενός μαθήματα την ίδια μέρα (παρ. 3 του άρ. 2 του Π.Δ. 409/1994).

 

Οι στίχοι του Κ. Π. Καβάφη κυκλοφορούν με λεωφορεία, τρένα, τραμ και μετρό “συνομιλώντας” με τους Αθηναίους του σήμερα. Η πρωτοβουλία ανήκει στο Αρχείο Καβάφη του Ιδρύματος Ωνάση και οι στίχοι που επιλέχθηκαν να ταξιδέψουν στη σύγχρονη Αθήνα είναι οι εξής: «Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι» (Το πρώτο σκαλί) «είν’ επικίνδυνον πράγμα η βία» (Εν μεγάλη Eλληνική αποικία, 200 π.X.) «Ξένος εγώ ξένος πολύ» (Μύρης· Αλεξάνδρεια του 340 μ.Χ.) «Δεν έχω σήμερα κεφάλι για δουλειά.» (Συμεών) «Το σώμα μου στες ηδονές θα δώσω» (Τα επικίνδυνα) «Επέστρεφε συχνά και παίρνε με, αγαπημένη αίσθησις» (Επέστρεφε) «Και τέλος πάντων, να, τραβούμ’ εμπρός» (Εν μεγάλη Eλληνική αποικία, 200 π.X.) «Όπως μπορείς πια δούλεψε, μυαλό» (Ένας νέος, της τέχνης του λόγου – στο 24ον έτος του) «Τα μεγαλεία να φοβάσαι, ω ψυχή» (Μάρτιαι Ειδοί) Πηγή: www.lifo.gr

ΘΕΜΑ: Οδηγίες για τη διδασκαλία των μαθημάτων των Α΄, Β΄ και Γ΄ τάξεων Ημερήσιου και Εσπερινού Γυμνασίου για το σχ. έτος 2013-2014

 

Μετά από σχετική εισήγηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (πράξη 24/08-07-2013 και 33/30-09-2013 Δ.Σ.) σας αποστέλλουμε τις παρακάτω οδηγίες σχετικά με τη διδασκαλία των Μαθημάτων και των τριών τάξεων Ημερησίου και Εσπερινού Γυμνασίου. Συγκεκριμένα:

 

ΙΣΤΟΡΙΑ

ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση του μαθήματος είναι η διδασκαλία της ύλης χωρίς χάσματα και ασυνέχειες. Η αποσπασματικότητα δεν επιτρέπει στους μαθητές να κατανοήσουν τη σχέση που συνδέει μεταξύ τους τα ιστορικά γεγονότα ούτε το πλέγμα των συνθηκών υπό τις οποίες αυτά συντελέστηκαν. Για τον λόγο αυτό πρέπει να καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια για ολοκλήρωση της ύλης μέσα στο διδακτικό έτος. Επειδή όμως σε πολλές περιπτώσεις η συστηματική διδασκαλία όλου του βιβλίου καθίσταται αδύνατη λόγω αντικειμενικών προβλημάτων προτείνεται ως απολύτως αναγκαία η διδασκαλία των αμέσως παρακάτω ενοτήτων. Όσον αφορά τις ενότητες που δεν έχουν συμπεριληφθεί στη διδακτέα ύλη, θεωρείται αυτονόητο ότι ο/η εκπαιδευτικός θα μεριμνήσει ώστε, μέσα από μια ευσύνοπτη προσέγγιση των βασικών στοιχείων τους, να διασφαλισθεί η συνέχεια και η συνοχή της ιστορικής αφήγησης.

Επίσης, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη για όλες τις τάξεις ότι οι ιστορικές πηγές που περιέχονται στα σχολικά βιβλία ιστορίας δεν αποτελούν προέκταση της αφήγησης του βιβλίου και επομένως δεν πρέπει να διδάσκονται ως επιπλέον γνωστικά στοιχεία, των οποίων ζητείται κατά τις εξετάσεις η εκμάθηση, αλλά αποτελούν μεθοδολογικά εργαλεία για την άσκηση της κριτικής σκέψης των μαθητών.

 

ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ι. ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ

Κεφάλαιο Β΄: Η Εποχή του Χαλκού (3000-1100 π.Χ.)

2. Ο Κυκλαδικός πολιτισμός (σελ.21-22)

3. Ο Μινωικός πολιτισμός (σελ.23-25)

4. Η θρησκεία και η τέχνη των Μινωιτών (σελ.26-28)

5. Ο Μυκηναϊκός κόσμος (σελ.29-32)

6. Η Μυκηναϊκή θρησκεία και τέχνη (σελ.33-34)

 

ΙΙ. ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

Κεφάλαιο Γ΄: Ο Ελληνικός κόσμος από το 1100 έως το 800 π.Χ., (σελ.37-41)

Κεφάλαιο Δ΄: Αρχαϊκή Εποχή (800-479 π.Χ.), (σελ.43-66)

Κεφάλαιο Ε΄: Η Ηγεμονία της Αθήνας (479-431π.Χ.), (σελ.69-80)

Κεφάλαιο ΣΤ΄: Ηγεμονικοί ανταγωνισμοί και κάμψη των ελληνικών πόλεων

(431-362 π.Χ.), (σελ.83-93)

Κεφάλαιο Ζ΄: Η ανάπτυξη της Μακεδονίας (σελ.96-105)

Κεφάλαιο Η΄: Οι Τέχνες και τα Γράμματα την Κλασική Εποχή (σελ.107-116)

Κεφάλαιο Θ΄: Ελληνιστικοί και Ρωμαϊκοί Χρόνοι

1. Tα ελληνιστικά βασίλεια (σελ.118-120)

2. Η κατάσταση στον ελλαδικό χώρο (σελ. 121-122)

3. Το ρωμαϊκό κράτος αποκτά μεγάλη δύναμη (σελ. 123-124)

4. Η υποταγή του ελληνικού κόσμου (σελ. 125-126)

Κεφάλαιο Ι΄: Από τη Ρώμη στο Βυζάντιο

1. Η ρωμαϊκή ειρήνη (σελ. 138-139)
2. 3^ος αιώνας μ.Χ. Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία σε κρίση (σελ. 144-145)
3. Κωνσταντίνος: Η μεγάλη στροφή (σελ. 146-147)

 

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Κεφάλαιο Πρώτο: Οι πρώτοι αιώνες του Βυζαντίου (330-717),

Ι. Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους

1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη (σελ. 7-9)

ΙΙ. Εξωτερικά προβλήματα και αναδιοργάνωση του κράτους (σελ. 16-21)

Κεφάλαιο Δεύτερο: Λαοί στον περίγυρο του βυζαντινού κράτους

Ι. Ο Βαλκανικός κόσμος κατά τον Μεσαίωνα

1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο  (σελ.23)

2. Οι Βούλγαροι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο (σελ.24-25)

ΙΙ. Ο κόσμος του Ισλάμ κατά την περίοδο του Μεσαίωνα

2. Το εμπόριο και ο πολιτισμός του Ισλάμ (σελ.29-30)

Κεφάλαιο Τρίτο: Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου (717-1025)

(σελ.32-51)

Ι. Παγίωση της Βυζαντινής κυριαρχίας στα Βαλκάνια και τη Μ. Ασία

ΙΙ. Κοινωνία και Οικονομία

Κεφάλαιο Τέταρτο: Περίοδος της κρίσης του Βυζαντίου (1025-1453) (σελ.53-68)

Ι. Η εξασθένηση του Βυζαντίου και το Σχίσμα με τη Δύση

ΙΙ. Οι Σταυροφορίες και οι συνέπειές τους για το Βυζάντιο

ΙΙΙ. Ανασύσταση του Βυζαντίου και υποταγή στους Οθωμανούς

Κεφάλαιο Πέμπτο: Ο πολιτισμός του Βυζαντίου (σελ.70-73 και 80-84)

1.Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο (σελ.70-73)

4. Εικαστικές Τέχνες και Μουσική (σελ.80-84)

Κεφάλαιο Έκτο: Η μεσαιωνική Ευρώπη (σελ.89-90)

Ι. Η εξέλιξη της Μεσαιωνικής Ευρώπης μετά τη μετανάστευση των λαών (5ος-10ος  αι.)

2. Ο Καρλομάγνος και η εποχή του (σελ.89-90)

Κεφάλαιο Έβδομο: Η Ευρώπη στους νεότερους χρόνους (15^ος-18^ος  αι.)

Ι. Οι ανακατατάξεις στη μεταμεσαιωνική ευρωπαϊκή κοινωνία

1. Οι ανακαλύψεις (σελ. 110-112)

2. Αναγέννηση και Ανθρωπισμός (σελ. 113-119)

3. Η θρησκευτική Μεταρρύθμιση (σελ. 120-123)

4. Πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις από το 15ο ως το 18ο αιώνα. (σελ. 124-128)

ΙΙ. Ο Ελληνισμός υπό βενετική και οθωμανική κυριαρχία (σελ. 133-138).

 

ΝΕΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Κεφάλαιο πρώτο: Οι απαρχές διαμόρφωσης του Νεότερου κόσμου

• Η εποχή του Διαφωτισμού (σελ.10-13)
• Η αμερικανική επανάσταση (σελ.14-15)
• Η έκρηξη και η εξέλιξη της γαλλικής επανάστασης (1789-1794),  (σελ.16-19)

Κεφάλαιο δεύτερο: Η ελληνική επανάσταση του 1821 στο πλαίσιο της ανάδυσης των εθνικών ιδεών και του φιλελευθερισμού στην Ευρώπη

1. 5.      Ο Ελληνισμός από τα μέσα του 18^ου αι. έως τις αρχές του 19^ου αι. (σελ.23-25)
2. 6.      Τα επαναστατικά κινήματα των ετών 1820-1821 στην Ευρώπη (σελ.26-27)
3. 7.      Η Φιλική Εταιρεία και η κήρυξη της ελληνικής επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες (σελ.28-29)
4. 8.      Η εξέλιξη της ελληνικής επανάστασης (1821-1827), (σελ.30-32)
5. 9.      Πρώτες προσπάθειες των επαναστατημένων Ελλήνων για συγκρότηση κράτους (σελ.33-34)
6. 10.   Ελληνική επανάσταση και Ευρώπη (σελ.35-37)

Κεφάλαιο τρίτο: Οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη και στον κόσμο τον 19^Ο αιώνα

12.     Η ωρίμανση της βιομηχανικής επανάστασης (σελ.41-43)

13.     Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης (σελ.44-45)

Κεφάλαιο τέταρτο: Το ελληνικό κράτος από την ίδρυσή του έως τις αρχές του 20^ου αιώνα (σελ.55-71)

Κεφάλαιο έκτο: Η Ελλάδα από το κίνημα στο Γουδί (1909) έως το τέλος των Βαλκανικών    πολέμων (1913) (σελ.82-88)

Κεφάλαιο έβδομο: Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος και η ρωσική επανάσταση (1914 – 1918)  (σελ.89-99)

Κεφάλαιο όγδοο: Ο Μικρασιατικός πόλεμος  (1919-1922) (σελ. 100-110)

Κεφάλαιο ένατο: Η εποχή του Μεσοπολέμου (1919-1939) (σελ. 111-122)

Κεφάλαιο δέκατο: Ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος και η Ελλάδα (σελ.123-136)

Κεφάλαιο ενδέκατο: Διεθνείς εξελίξεις από το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου έως τα τέλη του 20^ου αιώνα

 50. Η πολιτική διαίρεση της μεταπολεμικής Ευρώπης (σελ.138-140)

Κεφάλαιο δωδέκατο: Η Ελλάδα από το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου έως τα τέλη του 20^ου  αιώνα (σελ.150-165)

Κεφάλαιο δέκατο τρίτο: Οι προσπάθειες ενοποίησης της Ευρώπης και η Ελλάδα (σελ.166-170)

 

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜMΑΤΕΙΑ (ΑΠΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ)

ΤΑΞΗ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Θα διδαχτούν η Ομήρου Οδύσσεια και οι Ηροδότου Ιστορίες σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών.

Α. ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ

 

Η Ομήρου Οδύσσεια θα διδαχτεί δύο (2) ώρες την εβδομάδα (σε συνεχόμενο δίωρο, εφόσον ο διδάσκων το επιθυμεί) από τον Σεπτέμβριο μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου.

 

Τα εισαγωγικά σημειώματα των ραψωδιών αποτελούν στοιχεία αναφοράς κατά την επεξεργασία δηλαδή αξιοποιούνται, αλλά δεν απομνημονεύονται και ούτε αποτελούν εξεταστέα ύλη.

Ο διδάσκων φροντίζει να εντάσσει τα επιλεγμένα προς αναλυτική επεξεργασία αποσπάσματα στο πλαίσιο της ραψωδίας στην οποία ανήκουν, αξιοποιώντας τις περιληπτικές αναδιηγήσεις του περιεχομένου των ραψωδιών και ενθαρρύνοντας, κατά την κρίση του και σύμφωνα με τον διαθέσιμο διδακτικό χρόνο, την ανάγνωση ανθολογημένων αποσπασμάτων του εγχειριδίου.

 

Β. ΗΡΟΔΟΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Οι Ηροδότου Ιστορίες θα διδαχτούν κανονικά δύο (2) ώρες την εβδομάδα (σε συνεχόμενο δίωρο, εφόσον ο διδάσκων το επιθυμεί) από την 1^η Μαρτίου μέχρι τον Μάιο σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών.

Ενότητες	Διδακτικές ώρες
Εισαγωγή, σ. 8-11	1
Βιβλίο πρώτο Ενότητα 1η: Προοίμιο Ενότητα 2η: Κροίσος και Σόλων Η νουβέλα του Άδραστου (ανάγνωση) Ενότητα 3η: Κροίσος και Κύρος	5
Βιβλίο δεύτερο Ενότητα 5η: «Θωμάσια» και «νόμοι» των Αιγυπτίων (ανάγνωση) Ενότητα 6η:Μνημεία της Αιγύπτου	2
Βιβλίο τρίτο Ενότητα 7η : Το δαχτυλίδι του Πολυκράτη (ανάγνωση) Ενότητα 8η: Τα πολιτεύματα	3
Βιβλίο έκτο Ενότητα 11: Η μάχη του Μαραθώνα	2
Βιβλίο έβδομο Ενότητα 12: Διάλογος Ξέρξη-Δημάρατου Ενότητα 13: Η μάχη των Θερμοπυλών	3
Βιβλίο όγδοο Ενότητα 15: Η ναυμαχία της Σαλαμίνας	1
Συνολική θεώρηση	1
Σύνολο προβλεπόμενων ωρών	18 ώρες

 

 

 

 

ΤΑΞΗ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Θα διδαχτούν κανονικά τα Ομηρικά Έπη: Ιλιάδα και το Ανθολόγιο Αρχαία Ελλάδα. Ο τόπος και οι άνθρωποι σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών.

 

ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ: ΙΛΙΑΔΑ

Το βιβλίο Ομηρικά Έπη: Ιλιάδα θα διδαχτεί δύο (2) ώρες την εβδομάδα (σε συνεχόμενο δίωρο, εφόσον ο διδάσκων το επιθυμεί) από τον Σεπτέμβριο έως το τέλος Φεβρουαρίου.

 

 

Ο διδάσκων φροντίζει να εντάσσει τα επιλεγμένα προς αναλυτική επεξεργασία αποσπάσματα στο πλαίσιο της ραψωδίας στην οποία ανήκουν, αξιοποιώντας τις περιληπτικές αναδιηγήσεις του περιεχομένου των ραψωδιών και ενθαρρύνοντας, κατά την κρίση του και σύμφωνα με τον διαθέσιμο διδακτικό χρόνο, την ανάγνωση ανθολογημένων αποσπασμάτων του εγχειριδίου.

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ. Ο ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ

(ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ)

Το βιβλίο Αρχαία Ελλάδα. ο Τόπος και οι Άνθρωποι θα διδαχτεί δύο (2) ώρες την εβδομάδα (σε συνεχόμενο δίωρο, εφόσον ο διδάσκων το επιθυμεί) από τον Μάρτιο έως τον Μάιο.

Ενότητες	Διδακτικές ώρες
Η Αθήνα (επιλογή τουλάχιστον 2 κειμένων κατά την κρίση του καθηγητή)	4
Η Σπάρτη	2
Η Μακεδονία	2
Η Θήβα	2
Η Κόρινθος μετά την καταστροφή	2
Η Αλεξάνδρεια	2
Αθλητισμός και αθλήματα	4
Σύνολο προβλεπόμενων ωρών	18 ώρες

 

ΤΑΞΗ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Θα διδαχθούν κανονικά τα αντικείμενα 1) Δραματική Ποίηση, στο οποίο ο διδάσκων επιλέγει ανάμεσα στα βιβλία Δραματική Ποίηση. Ευριπίδη Ελένη και Δραματική Ποίηση Αριστοφάνη Όρνιθες, σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ) και 2) το Ανθολόγιο Φιλοσοφικών Κειμένων σύμφωνα με το (ΑΠΣ).

1) ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ 

Το αντικείμενο θα διδαχτεί δύο (2) ώρες την εβδομάδα (σε συνεχόμενο δίωρο, εφόσον ο διδάσκων επιθυμεί) από τον Σεπτέμβριο έως το τέλος Φεβρουαρίου. Ο διδάσκων επιλέγει ανάμεσα στα βιβλία Δραματική Ποίηση. Ευριπίδη Ελένη και Δραματική Ποίηση. Αριστοφάνη Όρνιθες, σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών.

Α. Δραματική Ποίηση. Ευριπίδη Ελένη

Ως εισαγωγή, από το εγχειρίδιο Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γραμματείας θα διδαχθούν οι σ. 63-74 και 88-96. Από τις σ. 88-96 θα δοθεί έμφαση στα χαρακτηριστικά του έργου του Ευριπίδη και οι μαθητές θα πρέπει να γνωρίζουν ονομαστικά τα έργα του. Στο περιεχόμενο των σ. 76-87 (Οι μεγάλοι Τραγικοί: Πρόδρομοι, Αισχύλος, Σοφοκλής) να γίνει απλή αναφορά.

Ενότητες	Διδακτικές ώρες
Εισαγωγή	2
Αναλυτική επεξεργασία Προλόγου (1-191)	4
Αναλυτική επεξεργασία Παρόδου (192-288)	2
Συνοπτική θεώρηση Παρόδου (289-436)	1
Αναλυτική επεξεργασία Α΄ Επεισοδίου (437-575)	3
Αναλυτική επεξεργασίαΕπιπαρόδου – Β΄ Επεισοδίου (576-658)	2
Αναλυτική επεξεργασία Β΄ Επεισοδίου (659-840)	3
Αναλυτική επεξεργασία Β΄ Επεισοδίου (841-941)	2
Αναλυτική επεξεργασία Β΄ Επεισοδίου (942-1139)	3
Αναλυτική επεξεργασία Β΄ Επεισοδίου (1140-1219)	3
Αναλυτική επεξεργασία Α΄ Στασίμου (1220-1285)	1
Αναλυτική επεξεργασία Γ΄ Επεισοδίου (1286-1424)	4
Αναλυτική επεξεργασία Β΄ Στασίμου (1425-1499)	1
Αναλυτική επεξεργασία Δ΄ Επεισοδίου (1500-1592)	2
Συνοπτική θεώρηση Γ΄ Στασίμου (1593-1652)	1
Συνοπτική θεώρηση εξόδου (1653-1778)Αναλυτική επεξεργασία Εξόδου (1779-1870)	4
Γενική θεώρηση	2
Σύνολο προβλεπόμενων ωρών	40

 

Β. Δραματική Ποίηση, Αριστοφάνη Όρνιθες

Από το εγχειρίδιο Δραματική Ποίηση. Αριστοφάνη Όρνιθες ως Εισαγωγή θα διδαχθούν οι σελίδες 10-18. Υποστηρικτικά ο διδάσκων μπορεί να αναφερθεί στα αντίστοιχα κεφάλαια από το εγχειρίδιο Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γραμματείας.

 

Ενότητες	Διδακτικές ώρες
Εισαγωγή	2
Αναλυτική επεξεργασία Προλόγου (1-231)	5
Αναλυτική επεξεργασία Παρόδου (232-487)	5
Αναλυτική επεξεργασία Επιρρηματικού Αγώνα (488-576)	2
Συνοπτική θεώρηση Επιρρηματικού Αγώνα (577-677)	1
Συνοπτική θεώρηση Μεταβατικής σκηνής (678-716)	1
Αναλυτική επεξεργασία Παράβασης (717-794)	2
Συνοπτική θεώρηση Παράβασης (795-842)	1
Αναλυτική επεξεργασία Ιαμβικών σκηνών Ι (843-1106)	4
Συνοπτική θεώρηση Δεύτερης Παράβασης (1107-1168)	1
Συνοπτική θεώρηση Ιαμβικών σκηνών ΙΙ (1169-1397)	1
Αναλυτική επεξεργασία Ιαμβικών σκηνών ΙΙ (1398-1539)	4
Συνοπτική θεώρηση Ιαμβικών σκηνών ΙΙ (1540-1638)	1
Αναλυτική επεξεργασία Ιαμβικών σκηνών ΙΙ (1639-1773)	4
Συνοπτική θεώρηση Ιαμβικών σκηνών ΙΙ (1774-1787)	1
Αναλυτική επεξεργασία Εξόδου (1788-1851)	3
Γενική θεώρηση	2
Σύνολο προβλεπόμενων ωρών	40

 

2) ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

Το αντικείμενο θα διδαχτεί δύο (2) ώρες την εβδομάδα (εφόσον ο διδάσκων επιθυμεί, σε συνεχόμενο δίωρο) από τον Μάρτιο και μετά (σύνολο 13 ώρες).

 

Ενότητες	Διδακτικές ώρες
Εισαγωγή (1,2,3,4,5,6,8,9)Η εισαγωγή να διδαχτεί στο πλαίσιο της παρουσίασης του αντικειμένου και του βιβλίου	2
Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή (1-3), Ενότητα 3	2
Κεφάλαιο 2: Εισαγωγή (1-3), Ενότητα 2, 4	3
Κεφάλαιο 3: Εισαγωγή (1-6)	1
Κεφάλαιο 3: Ενότητες 4, 5	2
Κεφάλαιο 4: Εισαγωγή (2-3)	1
Κεφάλαιο 4: Ενότητες 2,3,5	3
Κεφάλαιο 5: Εισαγωγή (1-6)	1
Κεφάλαιο 5: Ενότητα 2	1
Κεφάλαιο 5: Ενότητα 4	1
Συνολική θεώρηση	1
Σύνολο προβλεπόμενων ωρών	18

 

Επισημαίνεται ότι οι εισαγωγές στα κεφάλαια θα διδαχθούν ως εισαγωγές στη θεματική των κειμένων και στο μέτρο που είναι χρήσιμες για την ερμηνεία τους. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να διδαχθούν ανεξάρτητα από τα κείμενα ως ιστορία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Προκειμένου να διευκρινιστούν συγκεκριμένα σημεία των εισαγωγών, ο διδάσκων, εφόσον το θεωρεί απαραίτητο, μπορεί να διαβάσει κείμενα από το εγχειρίδιο τα οποία δεν προβλέπονται στη διδακτέα ύλη.

 

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ (ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ)

Τάξη Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

• Από τις Ενότητες 1-18 του διδακτικού βιβλίου «Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου» των Ν. Μπεζαντάκου, Α. Παπαθωμά κ.ά., δεν θα διδαχθεί το Α΄ Μέρος (Κείμενο) των Ενοτήτων 5, 8, 9, 16, 17, 18, καθώς και τα αντίστοιχα παράλληλα Κείμενα του Επιμέτρου. Το Β΄ και Γ΄ Μέρος όλων των Ενοτήτων (1-18) θα διδαχθεί κανονικά.

 

Τάξη Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

• Από τις Ενότητες 1-18 του διδακτικού βιβλίου «Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου» των Α. Παπαθωμά, Μ. Γαλάνη κ.ά., δεν θα διδαχθούν τα εξής: α) Ενότητα 4^η, 6^η, 8^η, 10^η, 18^η: Α΄ Μέρος (Κείμενο και παράλληλα Κείμενα του Επιμέτρου). β) Ενότητα 14^η: Β΄2 Μέρος (Ετυμολογικά). γ) Ενότητα 16^η: Α΄ Μέρος (Κείμενο και παράλληλο Κείμενο του Επιμέτρου) και Β΄1, 2 Μέρος (Λεξιλογικά και Ετυμολογικά). δ) Ενότητα 17^η: Β΄1, 2 Μέρος (Λεξιλογικά και Ετυμολογικά). Η υπόλοιπη ύλη του βιβλίου θα διδαχθεί κανονικά.

 

Τάξη Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

• Από τις Ενότητες 1-12 του διδακτικού βιβλίου «Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου» των Ν. Μπεζαντάκου, Β. Χαραλαμπάκου κ.ά., δεν θα διδαχθεί το Α΄ Μέρος (Κείμενο και παράλληλα Κείμενα του Επιμέτρου) των Ενοτήτων 5, 7, 10, 12. Το Β΄ και Γ΄ Μέρος όλων των Ενοτήτων (1-12) θα διδαχθεί κανονικά.
• Η διδακτέα ύλη από το βιβλίο «Αρριανού Αλεξάνδρου Ανάβαση» Γ΄ Γυμνασίου των Ν. Μπούρα, Κ. Ναστούλη, Α. Σακελλαρίου, (κατά το 3^ο τρίμηνο: Μάρτιος-Μάιος) ορίζεται ως ακολούθως:

1.                                           i.    Εισαγωγή: Τα κεφάλαια Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, V, VΙΙΙ θα διδαχθούν κανονικά. Τα κεφάλαια IV, VI, VII δεν θα διδαχθούν.
2.                                          ii.    Κείμενο: Από το Α΄ Βιβλίο θα διδαχθούν τα κεφάλαια: 13,3-7, 15, 3-8,  16, 4-7. Από το Β΄ Βιβλίο θα διδαχθεί το κεφάλαιο 4, 9-11. Από το Ε΄ Βιβλίο θα διδαχθεί το κεφάλαιο 19, 1-3. Από το Ζ΄ Βιβλίο τα κεφάλαια: 28-30. Τα υπόλοιπα κεφάλαια δεν θα διδαχθούν.

 

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

ΤΑΞΕΙΣ Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου

• Τα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο διδάσκονται δύο (2) ώρες την εβδομάδα με ελεύθερη επιλογή από το διδάσκοντα. Το δίωρο αυτό, εφόσον το επιθυμεί ο διδάσκων, είναι συνεχόμενο.
• Στην Α΄ και Β΄ τάξη μπορούν να διδαχτούν 20 περίπου λογοτεχνικά κείμενα (15 για τα εσπερινά) εκ των οποίων δύο ή τρία κείμενα από την ξένη λογοτεχνία.
• Στην Γ΄ τάξη πρέπει να διδαχτούν κείμενα από όλες τις ιστορικές περιόδους. Όπου υπάρχουν κείμενα της ξένης λογοτεχνίας, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για συγκριτική ανάγνωση.
• Στην Γ΄ τάξη καλό είναι να γίνει διδακτική αξιοποίηση των εισαγωγικών σημειωμάτων που αφορούν στην ιστορική εξέλιξη της λογοτεχνίας μας. Τα στοιχεία αυτά δεν διδάσκονται ούτε αξιολογούνται αυτόνομα, αλλά πάντοτε σε αναφορά με το διδασκόμενο κείμενο.
• Σε όλες τις τάξεις οι μαθητές θα πρέπει να ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν τα βιβλία Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων. Διευκρινίζεται ότι τα βιβλία αυτά δεν προορίζονται για αυτόνομη διδασκαλία, αλλά έχουν στόχο να λειτουργήσουν συμβουλευτικά και συμπληρωματικά για το μάθημα της λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο.
• Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, εφόσον είναι εφικτό, οι μαθητές θα μπορούσαν να μελετήσουν (2) το πολύ λογοτεχνικά βιβλία, στο πλαίσιο καλλιέργειας της φιλαναγνωσίας. Επισημαίνεται ότι η συγκεκριμένη δραστηριότητα αποτελεί μεν κριτήριο αξιολόγησης των μαθητών, ωστόσο τα λογοτεχνικά βιβλία δεν συμπεριλαμβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου.

 

 

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΤΑΞΕΙΣ Α΄ Β΄ Γ΄ Γυμνασίου

Στη διδακτέα ύλη του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας περιλαμβάνονται τα εγχειρίδια Νεοελληνική Γλώσσα, Βιβλίο Μαθητή και Τετράδιο Εργασιών Α΄, Β΄ & Γ΄ τάξεων Γυμνασίου.

Για κάθε ενότητα των εγχειριδίων της Νεοελληνικής Γλώσσας, συμπληρωματικά προς το ΔΕΠΠΣ, το ΑΠΣ Νεοελληνικής Γλώσσας (ΦΕΚ/303, τ. β΄/13-03-2003, σελ. 3778-3794) και προς τις διδακτικές προτάσεις που περιλαμβάνονται στα Βιβλία Εκπαιδευτικού Α΄, Β΄ & Γ΄ τάξεων Γυμνασίου, προτείνονται τα εξής:

• Ο ενδεικτικός χρόνος για τη χρονική κάλυψη της γλωσσικής διδασκαλίας, σύμφωνα με τα διαλαμβανόμενα στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα και το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών Γυμνασίου.
• Η συνοπτική διδασκαλία ορισμένων τμημάτων των εγχειριδίων, εφόσον υπάρχουν χρονικοί περιορισμοί, ή η παράλειψή τους, εφόσον ο διδακτικός χρόνος δεν επαρκεί.
• Η διδασκαλία ορισμένων γραμματικών φαινομένων και των συναφών με αυτά δραστηριοτήτων, σύμφωνα με τη ισχύουσα Γραμματική. (Χατζησαββίδης Σ., Χατζησαββίδου Α.).
• Σημεία που αφορούν την εξοικείωση των μαθητών με τα κειμενικά είδη και την ανάπτυξη δεξιοτήτων στο γραπτό και προφορικό λόγο.

Σημειώνεται ότι οι διδάσκοντες/διδάσκουσες, στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιμου διδακτικού χρόνου, μπορούν να χρησιμοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείμενα, δραστηριότητες κ.ά.) και από άλλες πηγές, με σκοπό την εμπέδωση των γραμματικών φαινομένων, την περαιτέρω εξοικείωση των μαθητών/μαθητριών με ποικίλα κειμενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο.

 

Α΄ ΤΑΞΗ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Σύνολο: 55 διδακτικές ώρες

 

2η ΕΝΟΤΗΤΑ Επικοινωνία στο σχολείο
ΣΕΛ.	ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ	5 ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ
26-28	Α. Εισαγωγικά κείμενα	1. Να δοθεί έμφαση στη διάκριση προφορικού [Β1] και γραπτού λόγου [Β2].2. Η άσκηση 1 της υποενότητας Β1, σ. 28, να μη διδαχτεί, αν δεν υπάρχει δυνατότητα μαγνητοφώνησης του γραπτού κειμένου 1, σ. 26.3. Από τα κείμενα 14 και 15, σ. 34-35 [Γ], να επιλεγεί μόνο το ένα. 4. Να τονιστεί η σχέση ανάμεσα στις ευρύτερες περιστάσεις επικοινωνίας και τα φαινόμενα γλωσσικής ποικιλίας. 5. Να δοθεί έμφαση στη διδασκαλία της παραγράφου [Γ] και ιδιαίτερα: στον τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου και στην αναγνώριση των δομικών στοιχείων της στην αξιοποίηση των γνώσεων για την παράγραφο κατά την σύνταξη διαφορετικών ειδών κειμένων στον ρόλο των συνδετικών λέξεων για τη συνοχή της παραγράφου.
28	Β. Είδη προφορικού και γραπτού λόγου
28	Β1. Προφορικός λόγος
29-31	Β2. Γραπτός λόγος
31-33	Β3. Γλωσσική ποικιλία – Μέσο και περίσταση επικοινωνίας
34-35	Γ. Η Παράγραφος
36	Δ. Λεξιλόγιο ενότητας
37	Ε. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου
38	Διαθεματική εργασία

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Β΄ ΤΑΞΗ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Σύνολο: 52 ώρες

2. Η παράλειψη του υποκειμένου [B1] και η συμφωνία υποκειμένου – ρήματος [Β2] μπορούν να διδαχτούν περιληπτικά, εφόσον υπάρχει χρονικός περιορισμός.

3. Ως προς τα αχώριστα μόρια [Γ]:

• Να αναφερθεί ότι σύμφωνα με τη Γραμματική οι λέξεις που αρχίζουν με αχώριστα μόρια-προθήματα θεωρούνται σύνθετες και όχι παράγωγες και ότι στην περίπτωση αυτή το μόριο είναι το α΄ συνθετικό.
• Πρέπει να διευκρινιστεί όμως στους μαθητές ότι σύμφωνα με ορισμένες γραμματικές οι λέξεις που αρχίζουν με αχώριστο μόριο κατατάσσονται στις παράγωγες λέξεις.
• O πίνακας της σ. 18 να συμπληρωθεί με τα λόγια αχώριστα μόρια ανα-, απο-, κατα-, προσ-.
• Εφόσον υλοποιηθούν η άσκηση 2 της σ. 24 [Ε] του εγχειριδίου και οι ασκήσεις 1, 1α της σ. 12 και 1γ των σ. 12-13 του Τετραδίου Εργασιών, να προσαρμοστεί η διατύπωσή τους σύμφωνα με την ισχύουσα Γραμματική.
• Γενικότερα, συνιστάται να προσαρμοστεί στο σύνολο του εγχειριδίου και του συναφούς Τετραδίου Εργασιών η διδασκαλία των αχώριστων μορίων σύμφωνα με την ισχύουσα γραμματική.

4. Η διδασκαλία των τρόπων ανάπτυξης παραγράφου σκόπιμο είναι να συσχετιστεί με τη λειτουργία και την αξιοποίηση τους στο πλαίσιο διαφορετικών κειμενικών ειδών.

5. Η υποενότητα «Άλλοι τρόποι ανάπτυξης παραγράφου» [Δ2] μπορεί να διδαχτεί συνοπτικά, ανάλογα με τη διαθεσιμότητα του διδακτικού χρόνου

15

B. Το υποκείμενο

15 -16

Β1. Οι μορφές του υποκειμένου

16-17

B2. Συμφωνία υποκειμένου – ρήματος

17-19

Γ. Παραγωγή με αχώριστα μόρια

17

Δ. Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου

19-20

Δ1. Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου

21-23

Δ2. Άλλοι τρόποι ανάπτυξης παραγράφου

24

Ε. Λεξιλόγιο ενότητας

25

ΣΤ. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου

25

Διαθεματική εργασία

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Κατά τη διδασκαλία της υποενότητας Β:

• να τονιστούν οι βασικές σημασίες των εγκλίσεων (οριστική: δηλώνει το πραγματικό· υποτακτική: το ενδεχόμενο ή το επιθυμητό· προστακτική: την προσταγή, την προτροπή ή την απαγόρευση).
• να γίνει αναφορά στους χρόνους στους οποίους εμφανίζεται κάθε έγκλιση,
• να αναφερθεί στους μαθητές ότι το μη συνοπτικό ποιόν ενέργειας ονομάζεται και εξακολουθητικό και ότι το συνοπτικό ονομάζεται και στιγμιαίο.

3. H υποενότητα Γ2, «Η μορφή των συνθέτων: το συνδετικό φωνήεν», αν ο διδακτικός χρόνος είναι περιορισμένος, μπορεί να διδαχτεί περιληπτικά.

4. Να δοθεί έμφαση στη σύνταξη περίληψης από πλαγιότιτλους [Δ]. Σκόπιμο είναι να υπογραμμιστεί η χρησιμότητα της περίληψης σε διαφορετικά κειμενικά είδη στα οποία αυτή ενσωματώνεται (π.χ. σε αναδιηγήσεις συμβάντων γενικά, σε δημοσιογραφικά άρθρα κ.ά.)

32

Β. Εγκλίσεις – Χρόνοι

32-33

Β1. Εγκλίσεις στις ανεξάρτητες προτάσεις

33-36

Β2. Χρόνοι του ρήματος

37

Γ. Τα είδη των συνθέτων

37-38

Γ1. Τα είδη των συνθέτων

38

Γ2. Η μορφή των συνθέτων: το συνδετικό φωνήεν

39

Δ. Περίληψη κειμένου – Πλαγιότιτλοι

40

Ε. Λεξιλόγιο ενότητας

41

ΣΤ. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου

42

Διαθεματική εργασία

 

 

2. Να υπογραμμιστεί ότι οι φωνές δεν είναι φορείς σημασίας, σε αντίθεση με τις διαθέσεις (4^η ενότητα).

3. Για να αποκτήσουν εποπτεία των ρηματικών κλίσεων, είναι σκόπιμο οι μαθητές να ανατρέξουν στη Γραμματική.

4. Προτείνεται να τονιστεί με τα κατάλληλα παραδείγματα ότι το α΄ συνθετικό των λέξεων μπορεί να ανήκει σχεδόν σε κάθε μέρος του λόγου.

48

Β. Ενεργητική και παθητική φωνή – Συζυγίες

48-49

Β1. Ενεργητική και παθητική φωνή

50-51

Β2. Συζυγίες

51-53

Γ. Το Α’ συνθετικό

54

Δ. Λεξιλόγιο

55

Ε. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου

56

Διαθεματική εργασία

 

 

2. Στις διαθέσεις του ρήματος [Β1] να δοθούν μερικά παραδείγματα μετατροπής της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική. Προτείνεται να χρησιμοποιηθεί για το σκοπό αυτό και η άσκηση 2, σ. 35, του Τετραδίου Εργασιών.

3. Ο πίνακας της σ. 63 για τις ρηματικές διαθέσεις μπορεί να μη διδαχτεί.

4. Προτείνεται να δοθεί έμφαση στις μορφές του αντικειμένου και τη διάκριση μεταξύ άμεσου και έμμεσου αντικειμένου [B3]. H διάκριση μονόπτωτα – δίπτωτα ρήματα μπορεί να διδαχτεί συνοπτικά.

5. Τα φαινόμενα κοινωνικής συνοχής προτείνεται να εξεταστούν και συγκριτικά σε παραδείγματα από διαφορετικά κειμενικά είδη.

 

62

Β. Διαθέσεις του ρήματος – Μεταβατικά και αμετάβατα ρήματα – Αντικείμενο

62-63

Β1. Διαθέσεις του ρήματος

64-65

Β2. Μεταβατικά και αμετάβατα ρήματα

65-68

Β3. Αντικείμενο – Mονόπτωτα και δίπτωτα ρήματα

69

Γ. Συνοχή ευρύτερου κειμένου

70

Δ. Λεξιλόγιο

71

Ε. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου

72

Διαθεματική εργασία

 

 

 

2. Προτείνεται να περιγραφεί ο σχηματισμός των παραθετικών των επιρρημάτων, συμπληρωματικά προς τα αναφερόμενα στην υποενότητα B1, με αξιοποίηση και του σχετικού υλικού από το εγχειρίδιο Γραμματικής.

3. Οι διάφοροι τρόποι εκφοράς του β΄ όρου σύγκρισης (σ. 80) μπορούν να αναφερθούν συνοπτικά ανάλογα με τη διαθεσιμότητα του διδακτικού χρόνου

4. Η επισήμανση «Το αρχικό -ο γίνεται -ω όταν οι λέξεις γίνονται β΄ συνθετικά ή παράγουν λέξεις με αχώριστα μόρια», που περιλαμβάνεται στο «Μαθαίνω για το β΄ συνθετικό» (σ. 83), να προσαρμοστεί σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν πιο πάνω (1^η ενότητα) για τα αχώριστα μόρια.

5. Η διδασκαλία της περιγραφής και της αφήγησης σκόπιμο είναι να εστιασθεί στα στοιχεία δομής και τις διαφορές μεταξύ διαφορετικών κειμενικών ειδών που ανήκουν στον ένα ή στον άλλον από αυτούς τους δύο κειμενικούς τύπους.

 

77

Β. Οι βαθμοί των επιθέτων – H σύγκριση

77-80

Β1. Οι βαθμοί των επιθέτων και των επιρρημάτων

80-81

Β2. Η σύγκριση

81-83

Γ. Β’ συνθετικό

83-84

Δ. Οργάνωση και συνοχή της περιγραφής και της αφήγησης

85

Ε. Λεξιλόγιο

86

ΣΤ. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου

86

Διαθεματική εργασία

6^η ΕΝΟΤΗΤΑ

Παρακολουθώ, ενημερώνομαι και ψυχαγωγούμαι από διάφορες πηγές

 

ΣΕΛ.

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ

5 ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ

 

88-90

Α. Εισαγωγικά κείμενα1. Προτείνεται να αξιοποιηθεί το βιβλίο της Γραμματικής για την κλίση των αντωνυμιών.

 

2. H διδακτική προτεραιότητα προτείνεται να δοθεί στους αδύνατους τύπους των προσωπικών αντωνυμιών και στον κειμενικό ρόλο των ισχυρών τύπων τους (έμφαση και αντιδιαστολή).

3. Σε ό,τι αφορά τα άλλα είδη αντωνυμιών η διδασκαλία μπορεί να επικεντρωθεί κυρίως στους συντακτικούς τους ρόλους.

 

90

Β. Οι αντωνυμίες

90-91

Β1. Οι αντωνυμίες

91-92

Β2. Οι προσωπικές αντωνυμίες

92-93

Β3. Οι άλλες αντωνυμίες

94-95

Γ. Ετυμολογικές οικογένειες λέξεων

95

Δ. Λεξιλόγιο

96-97

Ε. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου

98

Διαθεματική εργασία

7^η ΕΝΟΤΗΤΑ

Βιώνοντας προβλήματα της καθημερινής ζωής

 

ΣΕΛ.

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ

5 ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ

 

100-104

Α. Εισαγωγικά κείμενα1. Προτείνεται, εφόσον υπάρχει χρονικός περιορισμός, από τα κείμενα της ενότητας να επιλεγούν τα καταλληλότερα για τους σκοπούς της διδασκαλίας.

 

2.Κατά τη διδασκαλία των επιρρηματικών προσδιορισμών προτείνεται να δοθεί η έμφαση στα κυριότερα από τα είδη τους και στις συχνότερες από τις σημασίες τους.

3. Για τη διδασκαλία συνδετικών λέξεων και φράσεων [Δ] και τις σχετικές δραστηριότητες, προτείνεται να καταρτιστούν και να χρησιμοποιηθούν κατάλογοι με ανάλογους όρους. Επίσης συνίσταται να χρησιμοποιηθούν παραδείγματα από ποικίλα κειμενικά είδη και οι μαθητές να αναγνωρίσουν σε αυτά τις διαφορετικές χρήσεις (ή την απουσία) των συνδετικών λέξεων.

104-106

Β. Τα είδη των επιρρηματικών προσδιορισμών

107-108

Γ. Παράγωγα επιρρήματα

109

Δ. Οι συνδετικές λέξεις και φράσεις

110-111

Ε. Λεξιλόγιο

112-113

ΣΤ. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου

113

Διαθεματική εργασία

 

 

 

8η ΕΝΟΤΗΤΑ Συζητώντας για σύγχρονα κοινωνικά θέματα
ΣΕΛ.	ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ	7 ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ
116-119	Α. Εισαγωγικά κείμενα	1. Προτείνεται να γίνει επιλογή μεταξύ των διδακτέων κειμένων της ενότητας.

2. Στην υποενότητα Β1 να διευκρινιστούν οι διαφορετικές σημασίες της μετοχής παθητικού ενεστώτα και της μετοχής παθητικού παρακειμένου, π.χ. αναπτυσσόμενος – αναπτυγμένος.

3. H διδακτική έμφαση προτείνεται να δοθεί στους τύπους μετοχής ενεργητικού ενεστώτα σε -οντας/-ώντας και μεσοπαθητικού παρακειμένου σε -μένος.

4. Η διάκριση μεταξύ γνήσιας και καταχρηστικής σύνθεσης (σ. 125) μπορεί να διδαχτεί περιληπτικά, ανάλογα με τη διαθεσιμότητα του διδακτικού χρόνου.

5. Προτείνεται να αξιοποιηθούν επιχειρηματολογικά κείμενα από διάφορα κειμενικά είδη (επιστημονικά και δημοσιογραφικά κείμενα, τηλεοπτικές συζητήσεις κ.λπ) και οι μαθητές να αξιολογήσουν την αποτελεσματικότητα τους.

120

Β. Οι μετοχές

120-121

Β1. Οι μετοχές στην ενεργητική και παθητική φωνή

121-124

Β2. Επιθετική και επιρρηματική μετοχή

125

Γ. Παρασύνθετα και πολυλεκτικά σύνθετα

125-126

Γ1. Παρασύνθετα

126-128

Γ2. Πολυλεκτικά σύνθετα

129-131

Δ. Αξιολόγηση και διατύπωση επιχειρημάτων

131-133

Ε. Λεξιλόγιο

133

ΣΤ. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου

134

Διαθεματική εργασία

 

 

9η ΕΝΟΤΗΤΑ Ταξίδι στο μαγικό κόσμο του διαστήματος
ΣΕΛ.	ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ	5 ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ
136-138	Α. Εισαγωγικά κείμενα	1. Από τα κείμενα της ενότητας μπορούν να επιλεγούν τα καταλληλότερα για τους σκοπούς της διδασκαλίας.

2. Προτείνεται να δοθεί έμφαση στους τρόπους αξιοποίησης των διάφορων λεξικών [Δ], με χρήση τόσο του Ερμηνευτικού λεξικού της Νέας Ελληνικής του Γυμνασίου όσο και λεξικών άλλων ειδών.

3. Σκόπιμο είναι να δοθεί έμφαση στη διαφορετική οργάνωση και ενδεχομένως, στόχους (έκφραση) της επιχειρηματολογίας στα άλλα μαθήματα.

139-140

Β. Ορισμός

141-143

Γ. Η επιχειρηματολογία στα άλλα μαθήματα

143-146

Δ. Χρήση λεξικών

146

Ε. Λεξιλόγιο

147

ΣΤ. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου

147

Διαθεματική εργασία

 

 

ΤΑΞΗ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Σύνολο: 50 ώρες

2. Προτείνεται να δοθεί έμφαση στους τρόπους σύνδεσης των προτάσεων και ιδιαίτερα στη διάκριση μεταξύ παρατακτικής και υποτακτικής σύνδεσης (σ. 16-17) [B1].

3. Οι υποενότητες «Οι επιλογές στις συνδέσεις των προτάσεων και οι συνέπειές τους στο λόγο» [B2] και «Οι συνδέσεις των προτάσεων στον προφορικό λόγο» [B3] μπορούν να διδαχτούν συνοπτικά ή να παραλειφθούν ανάλογα με τις διδακτικές ανάγκες και τους χρονικούς περιορισμούς.

4. Μπορούν να ανατεθούν στους μαθητές μικρές ερευνητικές εργασίες, ατομικές ή σε ομάδες, ενδεχομένως με διαθεματικό περιεχόμενο, αφού ο διδάσκων διευκρινίσει το πλαίσιο παρουσίασης και τα κειμενικά είδη που αναμένεται να παραχθούν (προφορική συζήτηση, ομιλία, επιχειρηματολογικό κείμενο, κριτική αξιολόγηση πηγών κ.λπ) [Γ].

 

12

B. Παρατακτική και υποτακτική σύνδεση των προτάσεων

12 -17

B1. Οι διάφοροι τρόποι σύνδεσης των προτάσεων

17-19

B2. Οι επιλογές στις συνδέσεις των προτάσεων και οι συνέπειές τους στο λόγο

20

B3. Οι συνδέσεις των προτάσεων στον προφορικό λόγο

20-21

Γ. Σύνθεση ερευνητικών εργασιών

23-25

Δ. Λεξιλόγιο – H επιλογή της λέξης

25-27

Ε. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου

27

Διαθεματική εργασία

 

 

2η ΕΝΟΤΗΤΑ Γλώσσα – Γλώσσες και πολιτισμοί του κόσμου
ΣΕΛ.	ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ	6 ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ
30-32	Α. Εισαγωγικά κείμενα	1. Προτείνεται, εφόσον υπάρχει χρονικός περιορισμός, να επιλεγούν δύο από τα τέσσερα εισαγωγικά κείμενα.

2. Να δοθεί έμφαση:

• στη διάκριση μεταξύ ονοματικών και επιρρηματικών δευτερευουσών προτάσεων λόγω της σπουδαιότητάς της για τη σύνταξη και
• στην αναγνώριση των συντακτικών ρόλων των ειδικών, των βουλητικών και των ενδοιαστικών προτάσεων.

3. Συνιστάται να διευκρινιστεί ότι οι διστακτικοί σύνδεσμοι ονομάζονται ενδοιαστικοί (σ. 37).

4. Τα φαινόμενα πολυσημίας προτείνεται να αναδειχτούν διαθεματικά μέσα από κειμενικά παραδείγματα διαφορετικής προέλευσης, προκειμένου οι μαθητές να αντιληφθούν ότι σχετίζονται με τα κειμενικά είδη και τις περιστάσεις επικοινωνίας.

5. Οι μαθητές προτείνεται να εξοικειωθούν με τη διατύπωση αιτιολογημένων κρίσεων μέσα από την επεξεργασία παραδειγμάτων από κατάλληλα κειμενικά είδη.

 

32

Β. Είδη δευτερευουσών προτάσεων

32-34

Β1. Ονοματικές και επιρρηματικές προτάσεις

34-35

Β2. Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις: Ειδικές

35-36

Β3. Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις: Βουλητικές

36-37

Β4. Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις: Ενδοιαστικές

37-41

Γ. Λεξιλόγιο – Πολυσημία της λέξης

41-43

Δ. Διατύπωση αιτιολογημένων κρίσεων

43-44

Ε. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου

44

Διαθεματική εργασία

 

 

2. Συνιστάται να δοθεί έμφαση στις διαφορές μεταξύ ευθειών και πλάγιων ερωτηματικών προτάσεων και σε εκείνες μεταξύ ευθέος και πλάγιου λόγου [B].

3. Σε ό,τι αφορά ειδικά στον πλάγιο λόγο προτείνεται:

• να δοθεί έμφαση στη διδασκαλία των ρημάτων και εκφράσεων που χρησιμοποιούνται στον πλάγιο λόγο (βλ. σ. 52 και 56),
• να τονιστούν οι αλλαγές στις προτάσεις του ευθέος λόγου, όταν αυτές μετατρέπονται σε πλάγιο λόγο (οι κύριες αποφαντικές σε δευτερεύουσες ειδικές, οι προστακτικές προτάσεις σε βουλητικές και οι ευθείες ερωτήσεις σε πλάγιες), και

να υποδειχτούν με παραδείγματα οι αλλαγές στα πρόσωπα του ρήματος, στις προσωπικές και κτητικές αντωνυμίες και στα τοπικά και χρονικά επιρρήματα.

4. Για τη διδασκαλία της διάκρισης μεταξύ κυριολεξίας και μεταφοράς, προτείνεται να αξιοποιηθούν παραδείγματα από κείμενα ποικίλων ειδών, μεταξύ άλλων από λογοτεχνικά κείμενα [Δ] και να τονιστεί ότι ο μεταφορικός λόγος εξαρτάται από το κειμενικό είδος και την πρόθεση του ομιλητή ή του συγγραφέα.

49

Β. Ερωτηματικές προτάσεις – Ευθύς και πλάγιος λόγος

49-50

Β1. Ερωτηματικές προτάσεις

51-52

Β2. Οι ερωτήσεις στον πλάγιο λόγο

52-56

Β3. Από τον ευθύ στον πλάγιο λόγο και αντίστροφα

56

Γ1. Λεξιλόγιο. Ρήματα και εκφράσεις για τον πλάγιο λόγο.

56

Γ2. Λέξεις για την ισότητα και τη διαφορά

57-59

Δ. Σχήματα λόγου – Κυριολεξία και μεταφορά

60-61

Ε. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου

61

Διαθεματική εργασία

 

4η ΕΝΟΤΗΤΑ Ενωμένη Ευρώπη και Ευρωπαίοι πολίτες
ΣΕΛ.	ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ	7 ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ
64-66	Α. Εισαγωγικά κείμενα	1. Προτείνεται από τα δεκατρία κείμενα της ενότητας να επιλεγούν κατ’ οικονομία τα καταλληλότερα για τους σκοπούς της διδασκαλίας.2. Σε ότι αφορά στις αναφορικές προτάσεις [B], να δοθεί έμφαση: στη διάκριση μεταξύ επιθετικών και ελεύθερων αναφορικών προτάσεων και στις χρήσεις της αντωνυμίας ο οποίος/η -α/το -ο, ανάλογα με το συντακτικό της ρόλο. 3. Τα περιεχόμενα της υποενότητας Γ, «Ελληνικά σε ξένες γλώσσες», μπορούν, εφόσον ο χρόνος δεν επαρκεί, να διδαχτούν με συντομία. 4. H διδασκαλία των φαινομένων συνωνυμίας και σημασιολογικής αντίθεσης συνιστάται να γίνει διαθεματικά με παραδείγματα από διαφόρων ειδών κείμενα [Δ]. 5. Σε σχέση ειδικότερα με τις επιλογές ανάμεσα σε συνώνυμες λέξεις (π.χ. φτιάχνω/κατασκευάζω), προτείνεται να συσχετιστεί η λειτουργία τους με το ύφος, τον σκοπό και τις ευρύτερες περιστάσεις παραγωγής των κειμένων.
67	Β. Αναφορικές προτάσεις
67-68	Β1. Επιθετικές αναφορικές προτάσεις
69-71	Β2. Ελεύθερες αναφορικές προτάσεις
72-74	Β3. Γένος, αριθμός και πτώση της αναφορικής αντωνυμίας: ο οποίος
75-76	Β4. Το «που» και οι προθετικές φράσεις
77-80	Γ. Ελληνικά σε ξένες γλώσσες
81-83	Δ. Συνώνυμα – Aντίθετα
84-85	Ε. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου
85	Διαθεματική εργασία

5η ΕΝΟΤΗΤΑ Ειρήνη – πόλεμος
ΣΕΛ.	ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ	6 ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ
88-91	Α. Εισαγωγικά κείμενα	1. Προτείνεται να επιλεγούν για διδακτική αξιοποίηση ορισμένα μόνο από τα κείμενα της ενότητας, ιδίως από τα εισαγωγικά.

2. Συνιστάται να δοθεί έμφαση στη διδασκαλία των τελικών και αιτιολογικών συνδέσμων [B].

3. Η υποενότητα Γ, «Αναλύοντας το κείμενο στα συστατικά του», εφόσον υπάρχει χρονικός περιορισμός, μπορεί να διδαχτεί συνοπτικά.

4. Προτείνεται να τονιστεί η διάκριση μεταξύ ομόηχων και ομόγραφων λέξεων.

92

Β. Τελικές και αιτιολογικές προτάσεις

92-94

Β1. Τελικές προτάσεις

94-96

Β2. Αιτιολογικές προτάσεις

97-99

Γ. Αναλύοντας το κείμενο στα συστατικά του

100-101

Δ. Λεξιλόγιο – Ομόηχες και παρώνυμες λέξεις

102-103

Ε. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου

103-104

Διαθεματική εργασία

 

 

6η ΕΝΟΤΗΤΑ Ενεργοί πολίτες για την υπεράσπιση οικουμενικών αξιών
ΣΕΛ.	ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ	6 ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ
106-8	Α. Εισαγωγικά κείμενα	1. Προτείνεται να διδαχτούν κατ’ επιλογήν δύο από τα τέσσερα εισαγωγικά κείμενα.

2. Προτείνεται κατά τη διδασκαλία των χρονικών προτάσεων να δοθεί έμφαση στους κυριότερους χρονικούς συνδέσμους και τις σημασίες τους, καθώς και στο ρόλο τους στα αφηγηματικά κείμενα.

3. Από τα κείμενα της ενότητας για τους μη κυβερνητικούς οργανισμούς προτείνεται να επιλεχθεί το κείμενο 7 (σ. 113).

4. Συνιστάται η διδασκαλία των υπωνύμων και του ορισμού [Γ] να προσεγγιστεί διαθεματικά, με χρήση και κειμένων από άλλα σχολικά εγχειρίδια και από το σχολικό λεξικό.

 

109

Β. Χρονικές και υποθετικές προτάσεις

109-11

Β1 Χρονικές προτάσεις

112-14

Β2 Υποθετικές προτάσεις

115

Γ. Υπώνυμα – Ορισμός

115

Γ1. Υπώνυμα

115-18

Γ2. Ορισμός

118-20

Δ. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου

120

Διαθεματική εργασία

7^η ΕΝΟΤΗΤΑ

Τέχνη: μια γλώσσα για όλους σε όλες τις εποχές

ΣΕΛ.

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ

6 ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ

122-23

Α. Εισαγωγικά κείμενα1. Προτείνεται να διδαχτούν κατ’ επιλογήν δύο έως τρία από τα τέσσερα εισαγωγικά κείμενα.

 

2. Σε ό,τι αφορά τις αποτελεσματικές και τις εναντιωματικές προτάσεις [B], η έμφαση να δοθεί στις χρήσεις και σημασίες των αντίστοιχων συνδέσμων.

3. Η θεωρία για τη μετωνυμία προτείνεται να δοθεί με τη χρήση χαρακτηριστικών παραδειγμάτων από διαφορετικά κειμενικά είδη, ώστε να αναδειχθούν οι επικοινωνιακοί και κειμενικοί παράγοντες που αιτιολογούν τη χρήση της [Γ].

 

124

Β. Αποτελεσματικές προτάσεις και εναντιωματικές προτάσεις

124-25

Β1. Αποτελεσματικές προτάσεις

125-27

Β2. Εναντιωματικές προτάσεις

127-28

Γ. Μετωνυμία

129-31

Δ. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου

131

Διαθεματική εργασία

 

 

 

 

2. Η διδασκαλία των μορίων [B] θα πρέπει να επικεντρωθεί στα συχνότερα από αυτά, (να, θα, ας, για). Oι διδάσκοντες καλό είναι να αποφεύγουν να χαρακτηρίζουν γενικά ως μόρια άκλιτες λέξεις που αναγνωρίζονται σε άλλα σημεία των εγχειριδίων ως επιρρήματα ή σύνδεσμοι.

3. Aπό τα σχήματα λόγου [Δ], προτείνεται η διδακτική έμφαση να δοθεί κυρίως στην παρομοίωση, την υπερβολή και το σχήμα λιτότητας, που συναντούν οι μαθητές και στα λογοτεχνικά κείμενα.

4. Να δοθεί έμφαση στη διδασκαλία της περίληψης [Ε]. Προτείνονται ενδεικτικά τα ακόλουθα στάδια στη σύνταξη περίληψης:

• Kατανόηση του κειμένου και εντοπισμός του θεματικού του κέντρου.
• Eπεξεργασία του κειμένου: υπογράμμιση των βασικών λέξεων κάθε παραγράφου, σύνταξη πλαγιοτίτλων για κάθε παράγραφο.
• Συγγραφή της περίληψης: αναφορά του θεματικού κέντρου του κειμένου, αξιοποίηση των πλαγιοτίτλων, χρησιμοποίηση συνδετικών λέξεων και εκφράσεων, μετατροπή του ευθέος λόγου σε πλάγιο με χρήση κατάλληλων ρημάτων κ.ά.
• Eπανέλεγχος της περίληψης: αριθμός λέξεων, αποφυγή υπερβολικής πύκνωσης αλλά και περιττών λεπτομερειών, σφάλματα νοηματικά, υφολογικά, εκφραστικά, ορθογραφικά, αντιστοιχία του παραχθέντος κειμένου με το ζητούμενο επικοινωνιακό πλαίσιο κ.ά.

5. Σχετικά με την περίληψη, επισημαίνεται ειδικότερα ότι δεν είναι μία δεξιότητα αποκομμένη από τις περιστάσεις της χρησιμοποίησης της (συντάκτης, αποδέκτης, σκοπός της συμπύκνωσης) και είναι σκόπιμο οι σχετικές δραστηριότητες να εντάσσονται σε ευρύτερο κειμενικό πλαίσιο (π.χ. δημοσιογραφικό άρθρο που συμπεριλαμβάνει την περίληψη της έκθεσης ενός διεθνούς οργανισμού για την κοινωνική κατάσταση στην Ελλάδα).138-139Β. Μόρια140-142Γ. Στίξη142-144Δ. Σχήματα λόγου145-147Ε. Περίληψη148-149ΣΤ. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου150Διαθεματική εργασία

 

 

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ

(ΤΑΞΕΙΣ Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου)

Τα διδακτικά βιβλία του μαθήματος στο Γυμνάσιο έχουν ήδη μειωμένες διδακτικές ενότητες και γι’ αυτό δεν προτείνεται οποιασδήποτε περαιτέρω μείωση. Ωστόσο, ο διδάσκων σε συνεργασία με τον Σχολικό Σύμβουλο, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες του σχολείου και της συγκεκριμένης τάξης, μπορεί να προβαίνει σε ανάλογες διαφοροποιήσεις της διδασκόμενης ύλης και του αριθμού των ωρών σε ορισμένες από τις διδακτικές ενότητες. Συνεπώς, προτείνεται στο διδάσκοντα να ακολουθεί τα συνακόλουθα βιβλία του εκπαιδευτικού για κάθε συγκεκριμένη τάξη (βλ. http://www.pi-schools.gr/books/gymnasium/)

 

 

 

ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ

(ΤΑΞΕΙΣ Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου)

ΑΓΓΛΙΚΑ ΓΑΛΛΙΚΑ ΚΑΙ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ

Για τα Αγγλικά:

Η διδασκαλία της Αγγλικής γλώσσας στηρίζεται στην κατάκτηση επιπέδων γλωσσομάθειας. Σύμφωνα με αυτό η διδακτέα ύλη δεν μπορεί να οριστεί με κεφάλαια βιβλίων αλλά με τις γλωσσικές δεξιότητες των μαθητών για την επίτευξη των επιπέδων γλωσσομάθειας.

Εκείνο που μπορεί να επισημανθεί είναι ότι οι καθηγητές έχουν την ευχέρεια να μην ολοκληρώσουν την ύλη ενός βιβλίου για τη συγκεκριμένη τάξη, να συνεχίσουν ένα βιβλίο το επόμενο σχολικό έτος ή να παραλείπουν έως και δύο ή τρία κεφάλαια, ανά τάξη, ανάλογα με το επίπεδο γλωσσομάθειας του μαθητικού δυναμικού της.

 

Για τα Γαλλικά:

Α΄ Γυμνασίου	Μέχρι και την 3η Ενότητα (Unité 3) του διδακτικού πακέτου Action.fr–gr 1
Β΄ Γυμνασίου	Ολοκλήρωση του διδακτικού πακέτου Action.fr–gr 1
Γ΄ Γυμνασίου	Μέχρι και την 3η Ενότητα (Unité 3) του διδακτικού πακέτου Action.fr–gr 3

 

Για τα Γερμανικά:

Α΄ Γυμνασίου	Μέχρι το 5ο κεφάλαιο (Lektion 5) του διδακτικού πακέτου Deutsch – ein Hit! 1
Β΄ Γυμνασίου	Ολοκλήρωση του διδακτικού πακέτου Deutsch – ein Hit! 1
Γ΄ Γυμνασίου	Μέχρι το 4ο κεφάλαιο (Lektion 4) του διδακτικού πακέτου Deutsch – ein Hit! 2

 

Επισημαίνεται ωστόσο ότι θα πρέπει οι εκπαιδευτικοί να λαμβάνουν υπόψη τους το ΑΠΣ, να αξιοποιούν στο μέγιστο βαθμό τις γνώσεις που απέκτησαν οι μαθητές στην προηγούμενη βαθμίδα ή τάξη καθώς και να δίνουν την απαιτούμενη προσοχή στον προγραμματισμό και στην οργάνωση  της διδασκαλίας εν γένει, αλλά και της κάθε διδακτικής ώρας χωριστά, ώστε να γίνεται «αποτελεσματική» χρήση του διδακτικού χρόνου. Επίσης θα πρέπει να διδάσκουν τα μορφοσυντακτικά φαινόμενα  που κρίνονται απαραίτητα για την καλλιέργεια επικοινωνιακών δεξιοτήτων ανάλογα με το επίπεδο γλωσσομάθειας του μαθητικού δυναμικού τους.

 

ΙΤΑΛΙΚΑ ΚΑΙ ΙΣΠΑΝΙΚΑ (Β΄, Γ΄ ΤΑΞΗ)

Η διδασκαλία των Ιταλικών και των Ισπανικών στο Γυμνάσιο γίνεται με τα διδακτικά εγχειρίδια, τα οποία ο διδάσκων επιλέγει από τον Κατάλογο Εγκεκριμένων Βοηθημάτων του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και διατίθενται στο εμπόριο. Κάθε κατάλογος περιλαμβάνει διαφορετικές διδακτικές σειρές οι οποίες συνάδουν με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ). Η κάθε μία από αυτές αποτελεί διαφορετική πρόταση υλοποίησης του ΑΠΣ, με διαφορετική δομή και δόμηση της ύλης, διαφορετική παρουσίαση των λεκτικών πράξεων, των μορφοσυντακτικών φαινομένων κ.λπ., και γι’ αυτό, κάθε τμήμα προχωράει μεν προς τον ίδιο στόχο, αλλά με διαφορετικό τρόπο.

Ωστόσο, οι διδάσκοντες θα πρέπει να λάβουν υπόψη:

α) ότι ιδιαίτερα κατά τα αρχικά στάδια εκμάθησης μιας ξένης γλώσσας, αυτό που προέχει είναι η οικοδόμηση ενός βασικού γνωστικού υπόβαθρου, προκειμένου να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη συνέχιση της κατάκτησης της γλώσσας,

β) ότι το εκάστοτε διδακτικό εγχειρίδιο είναι ένα «εργαλείο» υλοποίησης του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών, το οποίο, στο σύνολό του, αλλά και ως προς τους επιμέρους διδακτικούς στόχους, αποτελεί τον βασικό οδηγό, βάσει του οποίου σχεδιάζεται και υλοποιείται το μάθημα.

Σε περίπτωση που παρά τις προσπάθειες αυτές η διδαχθείσα ύλη του τρέχοντος σχολικού έτους υπολείπεται εκείνης που έχει προγραμματίσει ο διδάσκων, η ολοκλήρωσή της μπορεί να επιτευχθεί στο επόμενο σχολικό έτος, αφού ενταχθεί στον προγραμματισμό της ύλης της επόμενης τάξης.

 

 

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

(ΤΑΞΕΙΣ Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου)

 

Τα ισχύοντα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών των Εικαστικών είναι «ανοικτού» τύπου. Δεν προσδιορίζουν εντελώς καθορισμένη διδακτέα ύλη, αλλά προτείνουν άξονες περιεχομένου. Η διδακτέα ύλη των ΑΠΣ αναφέρεται για κάθε τάξη στις θεματικές ενότητες των έξι αξόνων (1. Υλικά και τεχνικές, 2. Μορφικά στοιχεία, 3. Περιεχόμενο, 4. Μορφές Εικαστικών Τεχνών, 5. Ιστορία Τέχνης, 6. Αισθητική ανάλυση). Ο εκπαιδευτικός κατά την κρίση του συνδυάζει αυτούς τους άξονες στην διδασκαλία του και δύναται να εμβαθύνει περισσότερο ή λιγότερο στην ύλη που έχει επιλέξει. Η έκταση της διδακτέας ύλης μπορεί να προγραμματιστεί κατά την κρίση του εκπαιδευτικού, σε σχέση με το επίπεδο των μαθητών του, και την υλικοτεχνική υποδομή του σχολείου.

Το μάθημα των Εικαστικών υποστηρίζεται από βιβλίο μαθητή, τετράδιο εργασιών και βιβλίο εκπαιδευτικού. Στο βιβλίο του μαθητή εφαρμόζεται ένας συνδυασμός  των προαναφερθέντων αξόνων.  Ο εκπαιδευτικός δύναται να χρησιμοποιεί το έντυπο, το ψηφιακό ή άλλο υλικό που έχει στη διάθεσή του (βλ. υποστηρικτικό υλικό στην ιστοσελίδα του Π.Ι.) σε συνθήκες εικαστικού εργαστηρίου, ώστε να επιτευχθούν στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό οι στόχοι που τίθενται στο ΑΠΣ.

 

 

 

 

 

ΙΙ. Διαχείριση διδακτέας ύλης

Στην περίπτωση που ο εκπαιδευτικός επιλέξει να ακολουθήσει την ύλη του βιβλίου του μαθητή, τότε προτείνεται:

 

Α΄ Γυμνασίου

• Στο πρώτο τρίμηνο να διδάξει τα εξής: κεφ. 1. «Από την Κίνηση στην Έκφραση», κεφ.2.  «Όλα είναι Χρώμα», κεφ.3. «Οργανώνω, Σύνθεση και Αισθητική», κεφ.4. «Σχέδιο για Όλους».
• Στο δεύτερο τρίμηνο να διδάξει τα εξής: κεφ.5. «Η Δική μου Πραγματικότητα», κεφ.6. «Κινούμενο Σχέδιο», κεφ.7. «Πηλός», κεφ.8. «Χαρακτική».
• Στο τρίτο τρίμηνο να διδάξει τα εξής: κεφ. 9. «H Zωή και οι Τέχνες», κεφ. 10. «Ένα  Πρωινό στον Παρθενώνα», κεφ. 11. «Στους θησαυρούς του Μουσείου».

 

 

Β΄ Γυμνασίου

• Στο πρώτο τρίμηνο να διδαχθούν τα εξής:

«1^η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ – ΥΛΙΚΑ, ΤΕΧΝΙΚΕΣ, ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ»: ΘΕΜΑ 1. Το Σχέδιο και το Χρώμα, ΘΕΜΑ 2. Το Χαρτί και οι Τεχνικές του, ΘΕΜΑ 3. Το Ψηφιδωτό και η Γλυπτική με Ξύλο.

«2^η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ – ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΕΣ ΤΕΧΝΕΣ»: ΘΕΜΑ 1. Διακόσμηση Εσωτερικών Χώρων – Σκηνικά.

• Στο  δεύτερο τρίμηνο τα εξής:

«3^η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ – ΜΟΡΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ», ΘΕΜΑ 1. Η υφή., ΘΕΜΑ 2. O όγκος και ο χώρος.

• Στο  τρίτο τρίμηνο τα εξής:

«4^η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ. ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΟΥ – ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΕΧΝΗΣ»: ΘΕΜΑ 1. Ανάλυση και σύνθεση, ΘΕΜΑ 2. Αλληγορικά και συμβολικά έργα, ΘΕΜΑ 3. Βυζαντινή τέχνη, ΘΕΜΑ 4. Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη.

 

 

Γ΄ Γυμνασίου

• Στο πρώτο τρίμηνο να διδαχθούν τα εξής:

«1^η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ – ΜΟΡΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ»: ΘΕΜΑ 1. Το Φως και οι Φωτοσκιάσεις, ΘΕΜΑ 2. Ο Όγκος μέσα από τον Τόνο και το Χρώμα, ΘΕΜΑ 3. Ο Χώρος και το Βάθος, ΘΕΜΑ 4. Κίνηση, Ένταση και Δυναμική, ΘΕΜΑ 5. Δομή και Σύνθεση.

• Στο δεύτερο τρίμηνο τα εξής:

«2^η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ – ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΕΣ ΤΕΧΝΕΣ»: ΘΕΜΑ 1. Σχέδιο Γραφιστικής, ΘΕΜΑ 2. Βιομηχανικός Σχεδιασμός, ΘΕΜΑ 3. Σχεδιασμός Ενδύματος και Μόδα

«3^η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ – ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ»: ΘΕΜΑ 1. Φωτογραφία, ΘΕΜΑ 2. Βίντεο και Ηλεκτρονικός Υπολογιστής.

• Στο τρίτο τρίμηνο τα εξής:

«4^η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ – ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ»: ΘΕΜΑ 1. Αφηρημένη Τέχνη – τα μη παραστατικά έργα, ΘΕΜΑ 2. Ασαμπλάζ, παρεμβάσεις στο χώρο, ΘΕΜΑ 3. Ομοιότητες και Διαφορές των Καλών Τεχνών.

 

 

ΜΟΥΣΙΚΗ

(ΤΑΞΕΙΣ Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου)

1. I.              Διδακτέα ύλη

Στα διδακτικά πακέτα (βιβλίο μαθητή, τετράδιο εργασιών και βιβλίο εκπαιδευτικού ανά τάξη) ο εκπαιδευτικός μπορεί κατά την κρίση του να συμπτύξει ορισμένες διδακτικές ενότητες, εστιάζοντας στους άξονες που προσδιορίζει το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών και το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών, και να ολοκληρώνει κυρίως τις απαραίτητες και ουσιαστικότερες για αυτό μουσικές δραστηριότητες εκτέλεσης, δημιουργίας και ακρόασης σε σχέση με το επίπεδο των μαθητών του.

Για την αποτελεσματικότερη προσέγγιση του μαθήματος της Μουσικής συνιστάται η παράλληλη χρήση των συνοδευτικών των βιβλίων CDs καθώς και του Υποστηρικτικού Υλικού για τη Μουσική (Audio CD A΄ έως Γ΄ Γυμνασίου Μουσική Αγωγή – Μουσικό Ανθολόγιο), του Εκπαιδευτικού Λογισμικού (Audio CD) «Μουσικές Πράξεις Γυμνασίου» και του Συμπληρωματικού Ακουστικού Υλικού (Audio CD) για το Βιβλίο Μουσικής της Α’ Γυμνασίου.

 

ΙΙ. Διαχείριση διδακτέας ύλης

Προκειμένου οι εκπαιδευτικοί να διευκολυνθούν στην επιλογή και διαχείριση διδακτικών ενοτήτων, παρέχουμε παρακάτω μια ενδεικτική πρόταση διαχείρισης της ύλης ανά τάξη και ανά τρίμηνο:

 

• Α΄ Γυμνασίου

Στο Α΄ Τρίμηνο προτείνεται να διδαχθούν οι ενότητες Α΄ και Β΄:

–          Α΄ Ενότητα: «Ρυθμός, Ήχος και Χρώματα», σσ. 7-26. Στο σημείο αυτό προτείνεται να ξεκινήσει η διδασκαλία από τη 12 σελίδα. Το «Διάλογος στην ήπειρο του ρυθμού» (σσ. 7-11) να διδάσκεται λίγο αργότερα όταν οι μαθητές θα έχουν κατανοήσει την υπόλοιπη ενότητα.

–          Β΄ Ενότητα: «Υφαίνω Μουσική», σσ. 27-50.

 

Οι παρακάτω σελίδες θα μπορούσαν να αφαιρεθούν:

–          Β΄ Ενότητα, 1.α.  «Υφαίνω Μουσική – Επιμένω Μουσικά», σσ. 28-31.

–          Β΄ Ενότητα  1.β.  «Υφαίνω Μουσική – Επιμένω Μουσικά», σσ. 32-36.

–          Β΄ Ενότητα  2.β.  «Υφαίνω Μουσική – Μουσικές σε πέντε τόνους», σσ. 41-45.

–          Γ΄ Ενότητα, «Ας κάνουμε μια επανάληψη», σσ. 51-58,

 

Στο Β΄ Τρίμηνο προτείνεται να διδαχθούν οι ενότητες Δ΄, Ε΄ και Στ΄:

–          Δ΄ Ενότητα: «Υφαίνω και άλλη Μουσική», σσ. 59-80.

–          Ε΄ Ενότητα: «Ταξιδεύω με τη Μουσική», σσ. 81-96.

–          Στ΄ Ενότητα: «Χορεύω με τη Μουσική», σσ. 97-111.

 

Oι παρακάτω σελίδες θα μπορούσαν να αφαιρεθούν:

–          Δ΄ Ενότητα «Υφαίνω κι άλλη Μουσική – Μουσική σε δύο χρόνους», σσ. 60-65.

–          Δ΄ Ενότητα «Υφαίνω κι άλλη Μουσική – Μουσική σε κύκλο», σσ. 74-79.

–          ΣΤ΄ Ενότητα «2. Χορεύω Ευρωπαϊκά» σσ. 109-111.

 

Στο Γ΄ Τρίμηνο προτείνεται να διδαχθεί η ενότητα Η΄:

Η΄ Ενότητα Σχέδιο Συνθετικής Εργασίας- project «το Νερό» σσ. 117-127.

Η Ζ΄ Ενότητα, «Ας κάνουμε μια επανάληψη»  σσ. 112-115, θα μπορούσε να αφαιρεθεί.

 

 

• Β΄ Γυμνασίου

Στο Α΄ Τρίμηνο προτείνεται να διδαχθούν οι ενότητες:

–          Ένας κόσμος… μετά μουσικής σσ. 8-11.

–          Σε ρυθμούς… αφρικάνικους σσ. 12-19.

 

Στο Β΄ Τρίμηνο προτείνεται να διδαχθούν οι ενότητες:

–          Μελωδικοί εξωτικοί αυτοσχεδιασμοί σσ. 20-33.

–          Ευρωπαϊκές προδιαγραφές σσ. 46-65.

 

Στο Γ΄ Τρίμηνο προτείνεται να διδαχθούν οι ενότητες:

–          Ο γύρος της Ελλάδας σσ. 66-81.

–          Ευρετήριο σελ. 82.

 

Από το βιβλίο της Β΄ Γυμνασίου μπορεί να αφαιρεθεί η Ενότητα “Μουσική για… χορό” σσ. 34-45.

 

 

• Γ΄ Γυμνασίου

Στο Α΄ Τρίμηνο προτείνεται να διδαχθούν οι ενότητες:

–          Το ταξίδι της μουσικής στον 20ο αι.

Η μουσική πρωτοπορία στην Ελλάδα του 20ου αι. σσ. 13-17.

–          Εικόνα και Ήχος

Εικαστικά και μουσική… μουσική και εικαστικά, σσ. 18-20.

Μουσική και κινηματογράφος, σσ. 21-24.

Μουσική και διαφήμιση, σσ. 25-29.

 

Στο Β΄ Τρίμηνο προτείνεται να διδαχθούν οι ενότητες:

–          Από το γκόσπελ στο ροκ

Και εγένετο… τo blues, σσ. 30-32.

All that Jazz!, σσ. 33-38.

Το φαινόμενο Beatles, σσ. 43-45.

Η ιστορία ενός τοίχου, σσ. 46-49.

–          Ελληνικές μουσικές ιστορίες

Η ελληνική μουσική του χτες και του σήμερα, σσ. 50-53.

Ρεμπέτικο και λαϊκό τραγούδι, σσ. 58-62.

Ελληνική τζαζ, σσ. 63-65.

 

Στο Γ΄ Τρίμηνο προτείνεται να διδαχθούν οι ενότητες:

–          Στις γειτονιές του ελληνικού τραγουδιού

Οδός Μάνου Χατζιδάκι, σσ. 66-68.

Άξιον εστί το φως, σσ. 69-72.

Η «επιστροφή στις ρίζες» του Γ. Μαρκόπουλου, σσ. 73-74.

Η.γειτονιά του Σταύρου Ξαρχάκου, σσ. 75-76.

Ο δρόμος του Μάνου Λοΐζου, σσ. 77-78.

Για τη μικρή Ελλάδα του Δ. Σαββόπουλου, σσ. 79-81.

–          Αντί επιλόγου… σχέδια εργασίας!

Είμαστε στον αέρα!, σελ. 82.

Πολύτεχνο υπερθέαμα!, σσ. 83-84.

–          Ευρετήριο, σελ. 85

 

Από το βιβλίο της Γ΄ Γυμνασίου, προτείνεται να αφαιρεθούν οι εξής σελίδες :

–          Μουσικοί πειραματισμοί και ανατροπές, σσ. 8-12.

–          Πέτρα που κυλάει δεν χορταριάζει, σσ. 39-42.

–          Το ρεμπέτικο και λαϊκό τραγούδι, σσ. 54-57.

 

 

 

 

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

(Γ΄ τάξη Γυμνασίου)

Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Για το μάθημα «Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή» της Γ΄ Γυμνασίου (βιβλίο ‘Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή’ των Στέλλα Σωτηρίου, Στέλλα Κορδονούρη και Αικατερίνη Ζαφρανίδου) για τα Ημερήσια Γυμνάσια κρίνεται ότι είναι απαραίτητο να διδαχθεί όλη η ύλη του βιβλίου.

 

Γ΄ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η διδακτέα ύλη του μαθήματος από το βιβλίο ‘Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή’ των Στέλλα Σωτηρίου, Στέλλα Κορδονούρη και Αικατερίνη Ζαφρανίδου, ορίζεται ως εξής:

Μέρος Α΄- Ενότητα Ι: Το άτομο και η κοινωνία

–                      Κεφάλαιο 1: Εισαγωγικές έννοιες, σελ. 11–13

–                      Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση και κοινωνικός έλεγχος, σελ. 37-45

–                      Κεφάλαιο 6: Κοινωνικά προβλήματα, σελ. 46-56.

Μέρος Β΄ – Ενότητα ΙΙ: Το άτομο και η πολιτεία

–                      Κεφάλαιο 7: Το άτομο και η πολιτεία, σελ. 59-65

–                      Κεφάλαιο 8: Τα πολιτεύματα και το Σύνταγμα, σελ. 66-75

–                      Κεφάλαιο 10: Οι λειτουργίες του κράτους, σελ. 87-97

–                      Κεφάλαιο 12: Δικαιώματα και υποχρεώσεις του πολίτη, σελ. 104-119.

 

ΟΙΚΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Α΄ Γυμνασίου

 

Σκοπός και στόχοι του μαθήματος της Οικιακής Οικονομίας Α΄ Γυμνασίου

Γενικός σκοπός διδασκαλίας της Οικιακής Οικονομίας είναι η ανάπτυξη του ανθρώπου στην οικογένεια και στην κοινότητα. To μάθημα της Οικιακής Οικονομίας συμβάλλει στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε, ανεξάρτητα από φύλο και καταγωγή, να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά. Η Οικιακή Οικονομία προσφέρει γνώση για τη δημιουργία ενός φυσικού, κοινωνικού, οικονομικού, πολιτισμικού αλλά και αισθητικού περιβάλλοντος, με σκοπό την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής, την ευημερία του ατόμου, της οικογένειας και της κοινωνίας γενικότερα.

Στις Διδακτικές Οδηγίες που ακολουθούν, ο εκπαιδευτικός θα βρει τους γενικούς στόχους (γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις και αξίες) τον προτεινόμενο χρονικό προγραμματισμό, τις βασικές πηγές, τις θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες, καθώς και ενδεικτικά σχέδια εργασίας.

 

1. Γενικοί στόχοι

Η οικογένεια και ο κοινωνικός περίγυρος  (10 ώρες)

–   Οι μαθητές προσεγγίζουν το θεσμό της οικογένειας και τη σημασία του για την προσωπική και κοινωνική ζωή. Γνωρίζουν τις ιδιαιτερότητες και τα χαρακτηριστικά της ελληνικής οικογένειας, κατανοούν το ρόλο της οικογενειακής ανατροφής και διαπαιδαγώγησης, αναπτύσσουν διαπροσωπικές σχέσεις και κοινωνικές δεξιότητες για συνεργασία και συμμετοχή σε συλλογικές προσπάθειες.

Οικονομικά της οικογένειας (5 ώρες)

–   Αντιλαμβάνονται τη σημασία των οικονομικών πόρων και ζητημάτων που απασχολούν την οικογένεια και να ευαισθητοποιηθούν σε θέματα «οικογενειακού προϋπολογισμού» και καταναλωτικής συμπεριφοράς.

Διατροφή (10 ώρες)

–   Συνειδητοποιούν τη σπουδαιότητα της διατροφής στην καθημερινή ζωή και ευαισθητοποιούνται για θέματα ποιότητας, υγιεινής διατροφής και διαιτολογίας, καθώς και καταναλωτικής συμπεριφοράς.

Αγωγή Υγείας (8 ώρες)

–   Γνωρίζουν τον εαυτό τους και αντιλαμβάνονται τις καθημερινές ανάγκες υγιεινής φροντίδας, αναπτύσσουν γνώσεις και δεξιότητες μέσα από βιωματική μάθηση και κριτική γνώση ώστε να καλλιεργούν στάσεις αυτοπεποίθησης και αυτοελέγχου με σκοπό την σωστή λήψη αποφάσεων.

Πρόληψη ατυχημάτων (7 ώρες)

–   Αποκτούν γνώσεις και εμπειρίες για την αποφυγή, πρόληψη και αντιμετώπιση ατυχημάτων, ασκούνται στην κυκλοφοριακή αγωγή και αποφεύγουν τη βία.

Κατοικία (5 ώρες)

–   Γνωρίζουν τη πολλαπλή σημασία της κατοικίας για τον άνθρωπο, την αξία της παράδοσης και της πολιτιστικής κληρονομιάς, καλλιεργούν την καλαισθησία και αποκτούν γνώσεις για την λειτουργικότητα, αισθητική και υγιεινή της κατοικίας.

Ενδυμασία (5 ώρες)

–   Αποκτούν γνώσεις και πληροφορίες για την ιστορική εξέλιξη της ενδυμασίας, για την ελληνική παραδοσιακή ενδυμασία, τις πρώτες ύλες, τα κριτήρια επιλογής, καθώς και στοιχεία για την αισθητική και υγιεινή της ενδυμασίας.

 

Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Σύστημα, αλληλεπίδραση, μεταβολή, άτομο-σύνολο (ομάδα), ομοιότητα-διαφορά, χώρος, χρόνος.

 

2. Προτεινόμενες στρατηγικές μάθησης:

–       Βιωματική μάθηση

–       Ομαδοσυνεργατική μέθοδος

–       Διευρευνητική μέθοδος

–       Μέθοδος κατάκτησης εννοιών

–       Παρακολούθηση βίντεο, φιλμ,  εικόνων, βασισμένη σε φύλλα εργασίας από την εκπαιδευτική τηλεόραση ή από άλλους εγκεκριμένους ιστότοπους

–       Ανακαλυπτική παρατήρηση βασισμένη σε φύλλα εργασίας από εικονογραφημένο υλικό  και έργα Τέχνης

–       Χρήση Τ.Π.Ε. και διαδραστικού πίνακα, (σε όσες σχολικές μονάδες υπάρχει η κατάλληλη υποδομή),  δημιουργία διαφανειών και συστηματική  χρήση των δυνατοτήτων που παρέχει ο ιστότοπος http://www.e-yliko.gr/default.aspx.

–       Διδασκαλία με διάλογο

–       Εννοιολογικός χάρτης

–       Καταιγισμός ιδεών

 

3. Διδακτικά εργαλεία

Πέρα από το διδακτικό βιβλίο του μαθητή ο διδάσκων οφείλει να αξιοποιεί τις προτάσεις του Βιβλίου του Εκπαιδευτικού, καθώς και τον Εργαστηριακό Οδηγό Α Γυμνασίου (βλ.  http://dschool.edu.gr/). Ποικίλα πολυμεσικά εργαλεία καθώς και ποικίλο διδακτικό υλικό μπορεί να αναζητήσει στο  Φωτόδεντρο, Πανελλήνιο Ψηφιακό Αποθετήριο Μαθησιακών Αντικειμένων για την Α/θμια & Β/θμια Εκπ/ση, σχεδιαστής ΙΤΥΕ-ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ (βλ. http://photodentro.edu.gr/jspui/),στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη, Επιχειρησιακό Πρ/μα «Εκπαίδευση και δια Βίου Μάθηση» (βλ. http://repository.edulll.gr/edulll/).

 

4. Προτεινόμενα σχέδια εργασίας

1. Η οικογένεια στο χώρο και στο χρόνο. Σε συνεργασία με τους καθηγητές των Ξένων Γλωσσών, της Γεωγραφίας και της Ιστορίας να ερευνήσετε τα χαρακτηριστικά των οικογενειών άλλων χωρών και λαών και να τα συγκρίνετε με τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης ελληνικής οικογένειας. Να διαπιστώσετε διαφορές, ομοιότητες και αλλαγές μέσα στο χώρο και στο χρόνο και να εξηγήσετε την αιτία τους.

2. Ασφαλής χρήση του Διαδικτύου. Οι μαθητές αναζητούν πληροφορίες από τον  Συνήγορο του Παιδιού, από το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου και από άλλους φορείς για την ασφαλή χρήση των κοινωνικών δικτύων:

(http://issuu.com/synigorostoypaidioy/docs/syntagi_prostasia_internet http://internet-safety.sch.gr/  http://www.saferinternet.gr/  (Για ένα ασφαλές διαδίκτυο)

http://www.sch.gr/# Υπηρεσία δίωξης ηλεκτρονικού εγκλήματος http://www.antibullyingnetwork.gr/ (Δίκτυο κατά της βίας στο σχολείο) http://europa.eu/youth/eu/article/κυβερνοεκφοβισμός-όταν-ο-εκφοβισμός-μεταφέρεται-στο-διαδίκτυο_el

3. Ομάδες Τροφίμων. Εκπόνηση ατομικών και ομαδικών εργασιών με θέμα συγκέντρωση πληροφοριών για κάθε ομάδα τροφίμων και προτάσεις για τη δημιουργία του ιδανικού διαιτολογίου με βάση το μεσογειακό διατροφικό πρότυπο, προτάσεις εβδομαδιαίου διαιτολογίου.

4. Ιστορική εξέλιξη της κατοικίας στην περιοχή σας. Εκπόνηση ατομικών και ομαδικών εργασιών με θέμα συγκέντρωση πληροφοριών, κατασκευές μακέτας, συγκριτική παρουσίαση και ερμηνεία για την εξέλιξη της ανθρώπινης κατοικίας μέσα στο χώρο και στο χρόνο.

5. Παραδοσιακές ενδυμασίες. Καταγραφή και παρουσίαση με τη χρήση ΤΠΕ παραδοσιακών ενδυμασιών της Ελλάδας και άλλων χωρών. Ομοιότητες και διαφορές, σύγκριση με τη σύγχρονη ενδυμασία.

 

ΟΙΚΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

(Β΄ Γυμνασίου)

Για το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας στη Β΄ Γυμνασίου προτείνεται να διδαχθούν τα κεφάλαια: 1−6 και 8−10 από το διδασκόμενο βιβλίο.

 

ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

(ΤΑΞΕΙΣ Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου)

Η ύλη της Φυσικής Αγωγής για τις τρεις τάξεις του γυμνασίου, με βάση το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών αποτελείται από κοινές θεματικές ενότητες. Το γεγονός αυτό επιτρέπει τη διδασκαλία όσων είναι απαραίτητο να διδαχθούν, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Για το λόγο αυτό, ο εκπαιδευτικός μπορεί να προγραμματίσει τη διδασκαλία της ύλης, καθ΄ έτος, με βάση τις ιδιαίτερες συνθήκες της σχολικής μονάδας (υλικοτεχνική υποδομή, αύλειος χώρος, ανάγκες της τάξης κλπ). Στον προγραμματισμό του θα πρέπει να συμπεριλάβει θέματα απ’ όλες τις θεματικές ενότητες.

 

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

(ΤΑΞΕΙΣ Α΄, Β΄ Γυμνασίου)

Για τo μάθημα της Τεχνολογίας Α΄, Β΄ Γυμνασίου δεν διδάσκεται συγκεκριμένη ύλη, αφού η εκπαιδευτική διαδικασία προσαρμόζεται αυτόματα στα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες του κάθε μαθητή σύμφωνα με το ιδιαίτερο δυναμικό του. Επιπλέον, η εκπαιδευτική διαδικασία προσαρμόζεται στα δεδομένα του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος, του οποίου προσπαθεί να αξιοποιήσει το μέγιστο των δυνατοτήτων προς όφελος των μαθητών.

 

Οι διδάσκοντες να ενημερωθούν ενυπόγραφα.

 

 

 

 

 

 

 

 

Εσωτ. Διανομή

• Δ/νση Σπουδών Δ.Ε., Τμήμα Α΄
• Δ/νση Εκκλησιαστικής Εκπ/σης
• Δ/νση Ιδιωτικής Εκπ/σης
• Δ/νση Π.Ο.Δ.Ε.
• Δ/νση Ειδικής Αγωγής
• ΣΕΠΕΔ

ΜΙΑ ΠΟΛΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ…

Γ.Π. ΣΑΒΒΙΔΗΣ, «O ΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ KΑΒΑΦΗ» (1972) ΆΡΘΡΑ

 

«ΕΛΕΥΘΕΡΙΗΣ ΦΑΟΣ ΙΡΟΝ…»

δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό

ΚΑΒΑΦΗΣ

– Πια δεν μπορώ! Θα φύγω φτερωτός

στον «ελεύθερον κόσμο του φωτός»!

(Όχι Άφρικα κι Ασία! Καθημερνά

φωτιά κι ατσάλι ο Αθάνατος κερνά.)

 

Θα γεννηθώ ξανά, όπως θέλω, κι όσο

μπορώ και θέλω εγώ να μεγαλώσω!

(Ιδού στάδιον δόξης σου λαμπρόν,

αθάνατη λεξούλα του Καμπρόν!)

 

– Αν απ’ εδώ σ’ αφήσουν κι αν εκεί

σε δεχτούνε, θ’ αλλάξεις φυλακή.

Ανάσα πουθενά του δουλευτή

που προσκυνά, ο φτωχός, να βολευτεί.

 

Χιλιάδες μίλια πέρα, αιώνες πίσω,

φτηνά το κρέας πουλιέται τ’ ανθρωπίσο.

Ξέν’ οι λαοί στον τόπο τους και δούλοι,

δεν έχουνε πατρίδα, οχτροί και μούλοι!

 

Όπου να πας, ξένος και δούλος, κι όπου

σταθείς, θα χάνεις κάθε αξία τ’ ανθρώπου.

Αλλού να γεννηθείς κι αλλού να πας,

παντού θα σε χτυπούν, αν δε χτυπάς!

 

Πουθενά δε θα μείνεις. Κάθε λίγο

θα παίρνεις το δισάκι σου: «Θα φύγω!»

Οι αλυσίδες σου στο ’να το σακί,

στ’ άλλο ο τάφος σου – κι ώρα σου κακή!

 

Τι τα θέλεις φτερά και πλοία κι οδό;

Ο «ελεύθερός σου κόσμος» είν’ εδώ.

Κόσμος θανάτου, απάτης και φαλλού!

Όλα τα ’χεις, γιατί να πας αλλού;

 

(ψιθυριστά)

 

Αν ζητάς ανθρωπιά και δίκιο νόμο,

δεν είν’ εκεί που πας. Ν’ αλλάξεις δρόμο!

 

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ

Το καινούργιο αυτό ποίημα, πρόσφατο και πολύτιμο δώρο του πολεμάρχου-ποιητή προς τον γράφοντα,1 μαρτυρεί (κοντά σε άλλα, ίσως πιο αυτονόητα) την συνεχιζόμενη γόνιμη επίδραση του Καβάφη στην ποίησή μας, τριανταεννιά χρόνια μετά τον θάνατό του.Δεν είναι, ασφαλώς, ποίημα που ο Αλεξανδρινός θα έγραφε ποτέ· ούτε, πάλι, θυμίζει κατά τίποτε (πέρα από την διαλεκτική δομή) τον καβαφικό τόνο και τρόπο – γι’ αυτό, άλλωστε, μίλησα για επίδραση και όχι διόλου για μίμηση. Με άλλα λόγια, παραφράζοντας την κατάθεση ενός άλλου ποιητή, κάποτε «στρατευμένου» όσο και ο κ. Βάρναλης, του W. H. Auden,2 μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το ποίημα τούτο, οργανική μεν συνέχεια της συλλογής Ελεύθερος Κόσμος (1965)3 και του Άτταλος ο Τρίτος, θα είχε μολαταύτα γραφεί πολύ διαφορετικά, ίσως και να μην είχε γραφεί διόλου, αν ο ποιητής του δεν είχε διαβάσει την «Πόλι» του Καβάφη.4

Ανάλογα θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς και σε άλλους ποιητές μας, νεότερους από τον κ. Βάρναλη. Για να περιοριστώ σε πρόσφατα, λίγο-πολύ χτυπητά παραδείγματα, αρκεί να μνημονεύσω το «Επί ασπαλάθων» του Σεφέρη, τα επτά ποιήματα της «Μυστικής σύνδεσης» της Ζωής Καρέλλη,5 ολόκληρη σχεδόν την σειρά των «Επαναλήψεων» του Γιάννη Ρίτσου,6 τα δέκα ποιήματα που αποτελούν το δεύτερο μέρος της Εκατονήσου του Πάνου Θασίτη – και, βέβαια, τα Κατά Σαδδουκαίων του Μιχάλη Κατσαρού, που επιτέλους «αποκαταστάθηκαν» στην συνείδηση του πλατύτερου αναγνωστικού κοινού, σχεδόν είκοσι χρόνια μετά την πρώτη τους έκδοση. Ακόμη, συλλογίζομαι το καίριο εκείνο τραγούδι των Μουσικών του Γιώργου Σκούρτη, «Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί»: θα είχε τάχα γραφεί με τόση μυθικήν ενάργεια, δίχως την προϋπόθεση του «Περιμένοντας τους Βαρβάρους»;

Θα ήταν ενδιαφέρον, χωρίς άλλο, να επιχειρούσε κανείς μιαν αναλυτικήν εξέταση του βαθμού και των τρόπων με τους οποίους η καβαφική επίδραση έχει αφομοιωθεί σε τούτα τα ποιήματα, καθώς και της ιδιάζουσας προσωπικής διαφοράς που παρουσιάζουν σε σύγκριση με τα καβαφικά τους πρότυπα αφ’ ενός και αφ’ ετέρου με άλλες συνθέσεις των ίδιων ποιητών. Όμως ο χώρος και ο χρόνος μιας επιφυλλιδογραφικής περιδιάβασης δεν επιτρέπει παρά νύξεις και προτάσεις.

Να είναι σύμπτωση ότι όλα σχεδόν τα παραπάνω ποιήματα (ώς και η «Κυνίσκα» της κ. Καρέλλη)7 έχουν μια κόψη ή μιαν αιχμή πολιτική; Δεν το πιστεύω. Πρώτα-πρώτα γιατί δεν πιστεύω στις «λογοτεχνικές συμπτώσεις»·8 μέχρις αποδείξεως του εναντίου για κάθε περίπτωση, προτιμώ να τις θεωρώ συμπτώματα, τελείως διαφορετικά λ.χ. από το τυχαίο γεγονός ότι ο Καβάφης γεννήθηκε και πέθανε την ίδια ημερομηνία: 17/29 Απριλίου 1863 και 29 Απριλίου 1933. Αλλά επίσης γιατί όσοι από μας δεν παραδέχονται «παρθενογένεση στην τέχνη»,9 γνωρίζουν καλά πως κάθε νέο έργο τέχνης οφείλει εν μέρει την γένεσή του (θετικά είτε αρνητικά) και σε ένα άλλο, προγενέστερο έργο άλλου τεχνίτη. Όσο για εκείνους που επαίρονται ως αυτοδίδακτοι, ο «πρωτόγονος» Hemingway τους έχει βάλει μια για πάντα στην θέση τους, παρατηρώντας: «Δεν βλέπω γιατί καμαρώνουν που είχαν τόσο κακό δάσκαλο…».

Ωστόσο, το αξιοσημείωτο, εδώ, είναι πως τα ποιήματα αυτά δηλώνουν, κατά το πλείστον, για πατέρα τους τον «πολιτικό» Καβάφη –όπως μας έπεισε να τον ονομάζουμε ο Στρατής Τσίρκας– ενώ, ομολογουμένως, ο πρωτεϊκός Γέρος έχει πλήθος άλλες όψεις, από τις οποίες, σε πιο σεμνότυφα χρόνια, επικρατέστερη φαινόταν η ηδονική. Αξιοσημείωτο, όχι αξιοπερίεργο. Το βιβλίο, μας έχουν πει, είναι ένας καθρέφτης παράξενος: καθρεφτίζει όχι μονάχα τον συγγραφέα και την εποχή του, μα και τον εκάστοτε αναγνώστη και την δική του εποχή. Έτσι, σε εποχές αναστολής των φυσικών πολιτικών λειτουργιών, επόμενο είναι να διαπιστώνεται μια υπερτροφία της πολιτικής ευαισθησίας, ως αντιστάθμισμα. Εύλογα, λοιπόν, στα χρόνια μας, αντικρίζουμε κάπως αποκλειστικά τον «πολιτικό» Καβάφη – ο οποίος, εξ άλλου, ταυτίζεται με τον «ιστορικό», πάντως για όσους αναγνωρίζουν «πως η ιστορία είναι η πολιτική του παρελθόντος και η πολιτική η ιστορία του μέλλοντος».

Σχετικός με τον «ιστορικό», αλλά διόλου ταυτόσημος, είναι ο «κοινωνικός» Καβάφης. Αγκαλά και η ποίησή του, ως κοινωνικό φαινόμενο, έχει κατά κόρον συζητηθεί (και κάποτε κωμικοτραγικά παρερμηνευθεί από αδρανείς κριτικούς), πολύ λιγότερο έχει προσεχτεί ως κρυστάλλωμα κοινωνικής παρατήρησης και ενέργειας (στο σημείο αυτό χρωστώ να μνημονεύσω, ανάμεσα στις λιγοστές οξυδερκείς και θαρρετές εξαιρέσεις, τον ψευδώνυμο Μανόλη Λαμπρίδη).10

Ξεχνούμε, π.χ., ότι από το 1909 ως το 1918 ο ποιητής συνεργαζόταν αποκλειστικά στα δυο αλεξανδρινά περιοδικά, τα Γράμματα και την Νέα Ζωή, που είχαν για κύριο ιδεολογικό συνεργάτη τους τον Γ. Σκληρό11 (Το κοινωνικόν μας ζήτημα, 1907 – Τα σύγχρονα προβλήματα του Ελληνισμού, 1919). Διαξιφιζόμαστε ατέρμονα μπρος στα «Τείχη» ή απαγγέλλουμε δημοσία το «Ας φρόντιζαν», αλλά ένα ποίημα σαν το «Μέρες του 1909, ’10 και ’11», βαρύ από την διαπίστωση της ανθρώπινης σπατάλης (άλλοι θα την ονόμαζαν «αλλοτρίωση»), το προσπερνούμε είτε το κατατάσσουμε μηχανικώς στα «ηδονικά»:

ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ 1909, ’10 ΚΑΙ ’11

Ενός τυραννισμένου, πτωχοτάτου ναυτικού

(από νησί του Αιγαίου Πελάγους) ήταν υιός.

Εργάζονταν σε σιδερά. Παληόρουχα φορούσε.

Σχισμένα τα ποδήματά του της δουλειάς κ’ ελεεινά.

Τα χέρια του ήσαν λερωμένα από σκουριές και λάδια.

 

Το βραδυνό, σαν έκλειε το μαγαζί,

αν ήταν τίποτε να επιθυμεί πολύ,

καμιά κραβάτα κάπως ακριβή,

καμιά κραβάτα για την Κυριακή,

ή σε βιτρίνα αν είχε δει και λαχταρούσε

κανένα ωραίο πουκάμισο μαβί,

το σώμα του για ένα τάλληρο ή δυο πουλούσε.

Διερωτώμαι αν στους αρχαίους καιρούς

είχεν η ένδοξη Αλεξάνδρεια νέον πιο περικαλλή,

πιο τέλειο αγόρι από αυτόν – που πήε χαμένος:

δεν έγινε, εννοείται, άγαλμά του ή ζωγραφιά·

στο παληομάγαζο ενός σιδερά ριχμένος,

γρήγορ’ απ’ την επίπονη δουλειά,

κι από λαϊκή κραιπάλη, ταλαιπωρημένη, είχε φθαρεί.

Και όμως, τούτο το ποίημα είναι που έδωσε αφορμή στον Σεφέρη να σημειώσει για τον Καβάφη: «Δεν ξέρει κανείς, διαβάζοντάς τον, αν ένας νέος που δουλεύει σ’ ένα φτωχό σιδεράδικο της σημερινής Αλεξάνδρειας δεν πρόκειται να πάει το βράδυ στα χαμαιτυπεία όπου διασκεδάζουν οι υπήκοοι του Πτολεμαίου Λαθύρου».12 Και η έμφαση δεν είναι τόσο στα χαμαιτυπεία, όσο στο παρατσούκλι του άθλιου Πτολεμαίου: Λάθυρος, δηλ. Φάβας.

Ιδίως για όσους θα είχαν την διάθεση να εμβαθύνουν το θέμα του «κοινωνικού» Καβάφη, δημοσιεύω παρακάτω δυο άγνωστα σημειώματά του, από το αρχείο του, τα οποία είχα παλαιότερα ανακοινώσει προφορικώς.13

Το πρώτο σημείωμα, ρίχνει έναν κοινωνικό φωτισμό, απροσδόκητα βίαιο, στον τάχα απλώς αισθησιακό λαϊκισμό ορισμένων όψιμων ποιημάτων του Καβάφη, αλλά και στον δήθεν αποκλειστικά «αισθητικόν» αριστοκρατισμό πολλών ιστορικοφανών συνθέσεών του:

 

Με αρέσει και με συγκινεί η εμορφιά του λαού, των πτωχών νέων. Δούλοι, εργάται, μικροϋπάλληλοι του εμπορίου, υπάλληλοι των μαγαζιών. Είναι η αμοιβή, θαρρείς, για τες υστερήσεις των. Η πολλή δουλειά και η πολλή κίνησις τους κάμνουν λεπτά και συμμετρικά τα σώματα. Είναι σχεδόν πάντα λιγνοί. Τα πρόσωπά τους, ή άσπρα όταν η εργασία τους είναι μες σε μαγαζιά, ή ηλιοκαμένα όταν είναι έξω, έχουν ένα συμπαθητικό, ποιητικό χρώμα. Είναι μια αντίθεσις στους πλουσίους νέους που είναι ή αρρωστιάρηδες και φυσιολογικώς βρώμικοι, ή με πάχητα και με λίγδες απ’ τα πολλά φαγιά και τα πιοτά και τα παπλώματα· θαρρείς που στα πρησμένα ή στα ζουρωμένα μούτρα τους φανερώνεται η ασχημία της κλεψιάς και της ληστείας των κληρονομιών και των τόκων των.

29.6.’08

Το δεύτερο σημείωμα φανερώνει σαφέστατα και την μετρημένη αυτοσυνείδηση του Καβάφη και την κοινωνική του εγρήγορση, μα ιδίως την παραδειγματική αντίληψή του για την δραστικότητα του λόγου, ακόμη και του προφορικού:

Συχνά παρατηρώ τι λίγη σπουδαιότητα που δίδουν οι άνθρωποι στα λόγια. Ας εξηγηθώ. Ένας απλούς άνθρωπος (με απλούς δεν εννοώ βλαξ: αλλά όχι διακεκριμένος) έχει μιαν ιδέα, κατακρίνει έναν θεσμόν ή μιαν γενικήν γνώμην· ξεύρει ότι η μεγάλη πλειοψηφία σκέπτεται αντιθέτως προς αυτή, ως εκ τούτου σιωπά, θαρρώντας πως δεν ωφελεί να ομιλήση, στέκοντας που με την ομιλία του δεν θ’ αλλάξει τίποτε. Είναι ένα μεγάλο λάθος. Εγώ πράττω αλλέως. Κατακρίνω λ.χ. την θανατικήν ποινήν. Μόλις τύχει ευκαιρία, το κηρύττω, όχι διότι νομίζω ότι επειδή θα το πω εγώ θα την καταργήσουν αύριον τα κράτη, αλλά διότι είμαι πεπεισμένος ότι λέγοντάς το συντείνω εις τον θρίαμβον της γνώμης μου. Αδιάφορον εάν δεν συμφωνεί κανένας μαζί μου. Ο λόγος μου δεν πάγει χαμένος. Θα τον επαναλάβει ίσως κανείς και μπορεί να πάγη σε αυτιά που να τον ακούσουν και να ενθαρρυνθούν. Μπορεί από τους μη συμφωνούντας τώρα, να το θυμηθή κανένας – εις ευνοϊκήν περίστασιν – εις το μέλλον, και, με την συγκυρίαν άλλων περιπτώσεων, να πεισθή, ή να κλονισθή η εναντία του πεποίθησις. – Έτσι και εις διάφορα άλλα κοινωνικά ζητήματα, και εις μερικά που κυρίως απαιτείται Πράξις. Γνωρίζω που είμαι δειλός και δεν μπορώ να πράξω. Γι’ αυτό, λέγω μόνον. Αλλά δεν νομίζω που τα λόγια μου είναι περιττά. Θα πράξει άλλος. Αλλά τα πολλά μου τα λόγια – εμού του δειλού – θα τον ευκολύνουν την ενέργειαν. Καθαρίζουν το έδαφος.

19.10.1902

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Βλ. Κώστα Βάρναλη, Οργή Λαού, 1975, σ. 26-27.

2. Βλ. Επιθεώρηση Τέχνης, Αφιέρωμα, σ. 634.

3. Η δεύτερη έκδοση τούτης της συλλογής (Κέδρος, 1966) περιέχει σημαντικές προσθήκες στο τρίτο μέρος της («Μικρογραφίες», «Στον Ελληνικό Λαό», «Το ‘Ναι’ της Ιστορίας») καθώς και στο τελευταίο («Τα συνηθισμένα», «Στο Στρατή Τσίρκα», «Ο Ακαδημαϊκός Καραμπουζούκης»).

4. Οι λογοτεχνικές σχέσεις Καβάφη-Βάρναλη χρονολογούνται τουλάχιστον από το 1911· βλ. Σαββίδης, Εκδόσεις, σ. 220. Είναι γνωστό, εξ άλλου, ότι το 1925 ο Καβάφης υπέγραψε διαμαρτυρία για την παύση του Βάρναλη· βλ. Γ.Κ. Κατσίμπαλη, Βιβλιογραφία Κ.Π. Καβάφη, 1943, αρ. 163.

Από πλευράς Βάρναλη, πέρα από τα γνωστά δοκίμια και άρθρα για τον Αλεξανδρινό (βλ. Άνθρωποι, Κέδρος, 1958, σ. 71-78, και Αισθητικά-Κριτικά, Β΄, Κέδρος, 1958, σ. 191-194), σώζονται, από την βιβλιοθήκη του Καβάφη, στην κατοχή μου, αφιερωμένα αντίτυπα του Η αληθινή απολογία του Σωκράτη, 1931, και της δεύτερης έκδοσης του Το φως που καίει, 1933.

Δεν ξέρω αν έχει προσεχτεί αρκετά το κοινό κλίμα αισθητισμού και ηδονισμού των δύο ποιητών (ιδίως στα χρόνια 1910-1920) καθώς και η παράλληλη σατιρική τους διάθεση. Και υποπτεύομαι πως ο «Συμεών» του Καβάφη (Ανέκδοτα Ποιήματα, σ. 175-177) δεν δημοσιεύτηκε από τον ποιητή, γιατί στο μεταξύ είδε το φως ο «Στυλίτης» του Βάρναλη (1918;). Κάποτε θα πρέπει να γραφεί ένα δοκίμιο με τίτλο «Καβάφης-Βάρναλης· παράλληλοι».

5. Η «σύνθεση» αυτή της κ. Καρέλλη δημοσιεύτηκε στην Νέα Πορεία, ΙΖ΄, σ. 197-200, Ιούλιος-Οκτώβριος 1971, σ. 100-105. [Τα επτά ποιήματα της σύνθεσης («Η Μετάφραση των Εβδομήκοντα», «Η Καλλιξένα», «Απισιοδοξία», «Κυνίσκα…», «Φόβος εν ηδονή», «Η αντοχή του κυττάρου», «Τούτη η επίμονη μουσική…») περιλαμβάνονται σε τελείως διαφορετική κατάταξη στις συλλογές Το Σταυροδρόμι (1973) και Ημερολόγιο 1955-1973 που αποτελούν τα δύο τελευταία μέρη της συγκεντρωτικής έκδοσης Τα Ποιήματα, Β΄, 1973.]

6. Γιάννης Ρίτσος, Πέτρες-Επαναλήψεις-Κιγκλίδωμα, Κέδρος, 1972. Υπενθυμίζω πως στα 1963 ο κ. Ρίτσος είχε εκδώσει τα 12 ποιήματα για τον Καβάφη· ξαναδιαβάζοντάς τα τώρα, βρίσκω πως η καβαφική επίδραση, ανεξάρτητα από το θέμα, είναι ολότελα εξωτερική σε σύγκριση μετα ποιήματα των Επαναλήψεων. [Το θέμα Καβάφης-Ρίτσος εξετάζεται διεξοδικά από τα μελετήματα του Γιώργου Βελουδή (σ. 173-194) και του Massimo Peri (σ. 258-275) στον συλλογικό τόμο Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο, 1981.]

7. Ολόκληρος ο τίτλος του ποιήματος είναι «Κυνίσκα η Σπαρτιάτις και η εκ Μακεδονίας Βελεστίχη: ιπποτρόφοι». Η πολιτική αιχμή νομίζω πως υπάρχει στους τρεις τελευταίους στίχους:

Τότε, νίκησε στην Ολυμπία.

Τ’ όνομά της στην ιστορία έμεινε,

πρώτη Ολυμπιονίκις, η μοναδική,

γιατί πολύ αργότερα ενίκησαν οι πώλοι

της Βελεστίχης,

ερωμένης Πτολεμαίου του Φιλάδελφου.

Οι στίχοι αυτοί, πιστεύω, προεκτείνουν τις αρμονικές του «Εύνοια του Αλεξάνδρου Βάλα» (1921) που και αυτό προϋποθέτει το «Δημητρίου Σωτήρος» (1919).

 

8. Βλ. Σαββίδης, Εκδόσεις, σ. 105.

9. Βλ. Σεφέρης, Δοκιμές, Β΄, σ. 19.

10. Βλ. το μελέτημά του «Il gran rifiuto (Καβάφης-Βάρναλης-Καρυωτάκης και η παρακμή)», Επιθεώρηση Τέχνης, Β΄, 7, Ιούλιος 1955, σ. 29-42 [=Μανόλης Λαμπρίδης, Il gran rifiuto, 1979, σ. 31-69.]

11. Για τις σχέσεις Καβάφη-Σκληρού, βλ. Σαββίδης, Εκδόσεις, σ. 196, σημ. 8, και σ. 223, 226. [Για δημόσια αναφορά του Καβάφη στον Σκληρό, βλ. Πεζά, σ. 142· επίσης βλ. Γ.Π. Σαββίδης, «Ο Καβάφης συντάκτης μαθητικής ανθολογίας δημοτικών τραγουδιών» (1982), Μικρά Καβαφικά, Β΄, Ερμής, 1987, σ. 207-246 και «Νεοαλεξανδρινές εντυπώσεις» (1984), ό.π., σ. 335-340.

12. Σεφέρης, Δοκιμές, Β΄, σ. 76.

13. Τα σημειώματα αυτά, μαζί με άλλα 25, αποτελούν μια ομοειδή σειρά που, στο μεγαλύτερο μέρος της παραμένει ανέκδοτη, μολονότι επανειλημμένα ανακοινώθηκε ολόκληρη δημόσια: στην Αθήνα, στην Θεσσαλονίκη, στην Καβάλα, στα Γιάννενα, στο Ηράκλειο κλπ. [Βλ. τώρα Γ.Π. Σαββίδης, «Ανέκδοτα σημειώματα ποιητικής και ηθικής» (1963), Μικρά Καβαφικά, Β΄, Ερμής, 1987, σ. 89-146.

 

http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1996/03/24031996.pdf#page=7

ιαβάζω και ξεναδιαβάζω το Περιμένοντας τους βαρβάρους. Οι βαθμολογήσεις και οι ταξιθετήσεις είναι βέβαια πάντα επικίνδυνες η κι ανόητες, εν τούτοις επειδή πολύ συνειθίζονται οι έρευνες που έχουν σκοπό να σχηματοποιήσουν τις αξίες, συχνά σκέφθηκα ότι αν μια τέτοια έρευνα μου ρωτούσε ποια θεωρώ τα αρτιότερα, τα πιο παραστατικά και μαζί πιο υποβλητικά δέκα σύντομα ποιήματα της παγκόσμιας ποιήσεως, ασφαλώς θα έλεγα ότι ένα απ’ αυτά πρέπει να είναι και το Περιμένοντας τους βαρβάρους. Η καλλιτεχνική κι ανθρώπινη συγκίνηση που αναδίνεται απ’ αυτό είναι διάφορη, αλλ’ ανάλογη σε ποιο, σε ένταση και σε πληρότητα με τη συγκίνηση του Μεθυσμένου Καραβιού του Rimbaud και του Κορακιού του Πόε. Ο Καβάφης έχει φυσικά πολύ εκτιμηθεί και θαυμασθεί στην Ελλάδα, νομίζω όμως ότι απέχομε ακόμα πολύ από το να έχομε ακριβώς αναγνωρίσει τη μεγάλη αξία του. Πόσοι ξέρουν ότι ο ΜΟΝΟΣ μας λογοτέχνης του οποίου το σύνολο του έργου θα μπορούσε αν ήταν δυνατό να αποδοθεί άρτια σε μια ξένη γλώσσα, να επιβληθεί στο διεθνές αναγνωστικό κοινό και να το κατακτήσει; Κι’ άλλοι λογοτέχνες μας έγραψαν εκλεκτά κομμάτια έμμετρα κι πεζά, άλλ’ αυτά είνε και σποραδικά φαινόμενα μισά στο σύνολο της παραγωγής τους, και δεν παρουσιάζουν τίποτε το εντελώς καινούριο. Το ενδιαφέρον τους παραμένει τοπικό. Ο Καβάφης προβάλλει μια εντελώς ξεχωριστή προσωπικότητα. Το έργο του είνε δυστυχώς εξαιρετικά δυσκολομετάφραστο, σχεδόν αμετάφραστο, όπως ζήτησα να το εξηγήσω στη μακριά μελέτη που έγραψα άλλοτε γι’ αυτό. Θα έπρεπε εν τούτοις να καταβληθεί μια προσπάθεια. Το Κράτος πρόπερσι αγωνίσθηκε, ματαιοπόνησε για μια ουτοπία: φαντάσθηκε ότι είταν δυνατό να δοθεί το Nobel σε ένα έργο που έχει σημασία μόνο για την Ελλάδα, που δεν έχει καθορισμένο χαρακτήρα, που είνε γεμάτο από απηχήσεις, που είνε το πιο συχνά ρητορικό, και πολύ σπάνια αληθινά ποιητικό. Σκέπτεται τώρα και σχεδιάζει, ή τουλάχιστον το σκεπτότανε και το σχεδίαζε πριν από την κρίση, να υποστηρίξει την πληθωρική μετάφραση και έκδοση νεοελληνικών έργων τα οποία είνε αδύνατο να κινήσουν τίποτε άλλο από την περιέργεια μερικών ειδικών φιλολόγων και τα οποία στους λογοτέχνες θα περάσουν περίπου απαρατήρητα. Ένα Έθνος μικρό και νέο σαν τη Νέα Ελλάδα δεν μπορεί να έχει γεννήσει πολλές μεγαλοφυίες είνε αρκετό για την τιμή του ότι γέννησε έστω και μόνο μία αλλά πρέπει να ξέρει να συγκεντρωθεί γύρω της. Δυστυχώς η κοινή συνείδηση δεν έχει ακόμη παραδεχθεί την απόλυτη υπεροχή του Καβάφη. Δεν υπέβαλλε στο Κράτος να κατανοήσει ότι είνε χρέος του και συμφέρον του αν θέλει να ακουσθεί και η ελληνική φωνή μέσα στην ορχήστρα της παγκόσμιας λογοτεχνικής δημιουργίας να ωθήσει το έργο του Καβάφη προς το διεθνές κοινό. Όσο κι αν είνε, το επαναλαμβάνω, δυσκολομετάφραστο, νομίζω ότι αν προσκαλιούνταν δύο από τους πιο εκλεκτούς ποιητάς, ένας άγγλος και γάλλος, νά συνεργασθούν με τον ίδιο τον Καβάφη ο οποίος κατέχει και τις δύο αυτές γλώσσες, θα μπορούσε να κατορθωθεί μια αρκετά πιστή δημιουργική απόδοση του έργου του. Φυσικά η εντελώς αντιηρωική ατμόσφαιρα της ποιήσεως του αποκλείει να επιδιώξει ποτέ βραβεία Nobel κι άλλες επίσημες αναγνωρίσεις. Τι σημαίνει; Μερικοί θα παρατηρήσουν επίσης ότι η μεγάλη συντομία του έργου του και το γεγονός ότι άγγιξε σχετικά ελάχιστες χορδές συγκρατούν τον Καβάφη ανάμεσα στους λογοτέχνες της δεύτερης σειράς, σε κάποια απόσταση από τους κορυφαίους δημιουργούς οι οποίοι υπήρξαν πάντα πολύπλευροι και χειμαρρώδεις. Η παρατήρηση αυτή είνε σωστή, αλλά μου φαίνεται ότι κι ο Καβάφης και η ελληνική ποίηση μπορούν να ικανοποιηθούν από την κατάκτηση μιας θέσεως ανάμεσα σε ποιητάς σαν τον Rimbaud, τον Mallarmé, τον Heine, τον Shellye που έπλασαν έναν περιορισμένο αλλά μέσα στα όρια του ολοκληρομένο και κατάδικο τους κόσμο. Ο Καβάφης θα γίνει δεκτός από τους ανεξάρτητους λογοτεχνικούς κύκλους σαν αποκάλυψη. Δεν μοιάζει με κανέναν, δεν είνε δυνατό να καθοριστεί ούτε έμεσα ποια επιροή μπορεί να εξασκήθηκε επάνω του. Παρουσιάζεται σαν ένα φαινόμενο. Από συνομιλίες που είχα μαζί του απεκόμισα την εντύπωση ότι είνε ένας άνθρωπος πολύ καλλιεργημένος αλλ’ ο οποίος μορφώθηκε προπάντων με κλασσικούς συγγραφείς ύστερα ανέπτυξε μόνος του τον εαυτό του. Διαισθάνθηκε ή μάλλον προαισθάνθηκε αυτόματα τις μοντέρνες τάσεις. Τους μοντέρνους συγγραφείς δεν νομίζω να τους παρακολούθησε κι’ ούτε σχεδόν να τους γνωρίζει. Εκείνοι όμως θα αναγνωρίσουν ότι εκφράζοντας τον εαυτό του εξέφρασε και μια εποχή πολύ πριν εκδηλωθεί η ομαδική προσπάθεια της αποδράσεως από την παράδοση, από τους καθιερομένους τύπους, από κάθε καλούπι. ο Καβάφης μόνος, χωρίς καμία εκζήτηση, αυθόρμητα, σπρωγμένος μόνον από την αξίωση της πολύ ισχυρής του προσωπικότητας, έπλασε, για να κλείσει μέσα της την ιδιόρρυθμη ψυχή του, μια μορφή ποιήματος τέλεια αρμονισμένη με το περιεχόμενο που σα της εμφυσούσε, κ’ εντελώς πρωτότυπη. Τόλμησε προ σαράντα χρόνων όταν στην Ελλάδα οργίαζε ακόμα ο ρωμαντισμός, κι’ ο συμβολισμός κυριαρχούσε στην επίλοιπη Ευρώπη, να γράψει ποιήματα μ’ έναν λυρισμό τόσο συγκρατημένο κ’ εσωτερικό ώστε να δίνουν την εντύπωση στην πρώτη ανάγνωση ότι είνε συχνά ανυπόφορα πεζά. Όποιος όμως ανακαλύψει τον επίτηδες εξαφανισμένο από κάθε εξωτερική επίδειξη βαθύτατο αυτό λυρισμό θα ηλεκτρισθεί από τη δόνισή του. Στη μελέτη που έγραψα άλλοτε για το έργο του είχα εκφράσει την ιδέα ότι ίσως πρέπει ν’ αναζητηθεί η πηγή του ποιητικού του τρόπου στους αλεξανδρινούς ποιητάς. Η εξήγηση αυτή μου φαίνεται σήμερα εκζητημένη κι’ ανακριβής. Δεν αποκλείεται φυσικά ο Καβάφης να άντλησε μερικές υποδείξεις από τους αλεξανδρινούς επιγραμματοποιούς, αλλ’ οι διαφορές που τον χωρίζουν απ’ αυτούς είνε πολύ μεγαλύτερες από τις ομοιότητες που τον πλησιάζουν. Οι αλεξανδρινοί επιγραμματοποιοί δεν ήσαν ουσιαστικά τίποτε περισσότερο από πολύ από πολύ επιδέξιοι στιχοπλόκοι. Ο στίχος είταν γι’ αυτούς ένα παιχνίδι. Ο Καβάφης είνε και δεξιοτέχνης γιατί η απογυμνωμένη από κάθε επιφανιακό, εξωτερικό, στόλισμα μορφή των ποιημάτων του είνε καταπληκτικά μελετημένη, δουλεμένη, και ζυγισμένη, αλλ’ ό,τι τον χαρακτηρίζει προπάντων είνε ο έντονος παλμός, ο πρωτότυπος λυρισμός, η ποίηση, που ενστάλαξε μέσα στις μοναδικά λιτές του συνθέσεις. Ο Καβάφης είνε με όλη τη σήμασία της λέξεως ένας δημιουργός. Διαβάζω και ξενα5ιαβάζω τα ποιήματα του Καβάφη. Τα υποβάλλω διαρκώς στη δοκιμασία της αντοχής και κάθε φορά μου προσφέρουν νέες απόψεις, νέες προεκτάσεις, νέες εκπλήξεις. Μίλησα για το Περιμένοντας τους Βαρβάρους. Ξεχώρισα αυτό το ποίημα μόνον γιατί νομίζω ότι είνε, το πιο αντιπροσωπευτικό όλης της ουσίας και της τεχνοτροπίας της ποιήσεως του Καβάφη, κι’ όχι γιατί κοντά του επισκιάζονται τα άλλα ποιήματα. Ο Καβάφης δεν είνε ποτέ ανώτερος ή κατώτερος του εαυτού του είνε πάντα ο εαυτός του. Προς τι να αναφέρω τίτλους ποιημάτων; Δεν ανταποκρίνονται βέβαια προς όλες τις διαθέσεις μας, γιατί ο Καβάφης, το επαναλαμβάνω, δεν είνε πολυσύνθετος, αλλά καθένα μας μεταδίνει με μια σπάνια υποβλητικότητα και παραστατικότητα τη διάθεση του ποιητή που’ είνε συχνά και η δική μας διάθεση. Ό,τι προξενεί εντύπωση είνε η ενότητα όλου του έργου του. Ο Καβάφης ποτέ δεν απίστησε προς τον εαυτό του, ούτε στιγμή δεν απομακρύνθηκε από τα προσωπικά του θέματα. Από το πρώτο του ποίημα φαίνεται σαν να είχε κιόλας συμπληρωθεί μέσα του όλος ο κύκλος τον οποίον θα διέτρεχε, και το κάθε ποίημα είνε απαραίτητο για να προβληθεί οικοδομημένος όλος ο εσωτερικός του κόσμος. Η ζωή είνε μια μεγάλη απάτη. Ο άνθρωπος μπορεί να αισθάνεται την επιθυμία να φύγει προς τις απεριόριστες κατακτήσεις μα χωρίς να το καταλάβει έκτισε ή άφησε αυτός ο ίδιος άλλους να κτίσουν γύρω του μεγάλη κι’ αυστηρά τείχη∙ διαμένει πάντα στην ίδια. πόλη, στην ατμόσφαιρα που αναδίνεται από τον εαυτό του και που σαν έναν κλοιό τον περιβάλλει. Οι μέρες σβύνονται σαν άσκοπα κεριά που σκόρπισαν μια λάμψη πλανερή. Κι’ αυτός ακόμη που είνε σε θέση να πει το μεγάλο ναι το λέγει μόνον γιατί έχει μέσα του έμφυτη τη δύναμη να το πει. Δεν έχει κι αυτό καμιά αξία. Εν τούτοις δεν πρέπει κανείς να παραπονιέται. Είνε εντελώς περιττό. Προτιμότερο να βρει μια απολύτρωση στην απόλαυση της ομορφιάς της έντεχνης – όχι της φυσικής, η φύση σαν κάθε στοιχείο εξωτερικό του ανθρώπου τον μειώνει κι’ ο άνθρωπος πρέπει να τη βλέπει υπεροπτικά – και της ηδονής. Η κάποια χαρά που θα αντλήσει από τις δύο αυτές απολαύσεις μπορεί να του δώσει μια γαλήνη και μια αξιοπρέπεια. Θα ξέρει ότι το ταξίδι δεν οδηγεί πουθενά, ότι όλα είνε μάταια, ότι οι Ιθάκες δεν υπάρχουν, αλλά στο δρόμο θα έχει διασκεδάσει, θα έχει πλουτίσει το Εγώ του, θα έχει μάθει να βλέπει, και να εκτιμά όλες τις ανθρώπινες προσπάθειες κι’ όλες τις ανθρώπινες γελοιότητες με το ίδιο ενδιαφέρον και με την ίδια απάθεια. Θα έχει μάθει νο χαμογελά Το χαμόγελο του θα είνε πολύ ειρωνικό, αλλά χωρίς καμία σατυρική, – ανώφελη, ανορθωτική πρόθεση, θα είνε προπάντων γεμάτο οίκτο, και τον ίδιο θα τον ικανοποιεί. Ο άνθρωπος θα έχει ανακαλύψει μια γοητεία στο θέαμα της ζωής και μια χάρη στην ύπαρξη. Όταν θα έρθει η ώρα να την εγκαταλείψει θα μπορέσει να την αφήσει χωρίς φυσικά. και πάλι ταπεινούς θρήνους αλλά και με μια περηφάνεια ότι οπωσδήποτε την κατέκτησε, και με μια βαθύτατη θλίψη. Η φιλοσοφία αυτή του Καβάφη όσο κι’ αν είνε προσωπική δεν θα. αρκούσε φυσικά μόνη της να τον αναδείξει σαν Δημιουργό και σαν Ποιητή αλλά δόνισε κάθε της άποψη με μια υποβλητικότατη συγκίνηση και την πρόβαλλε μέσ’ από εικόνες εντελώς καινούριες, πολύ παραστατικές, και που εντυπώνονται χωρίς νο είνε πια δυνατό να λησμονηθούν. Τις εικόνες αυτές τις αντλεί και τις πλάθει από τη ζωή της γύρω του πολιτείας ή από την ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, της βυζαντινής, και τρόπον των της αλεξανδρινής σε όλες εμφυσά τη δική του πνοή και τον δικό του τόνο. Ο Καβάφης εξέφρασε μια διάθεση της εποχής μας, την κούραση της, την παρακμή της, την απαισιοδοξία που ενσταλάξαν μέσα της οι πολλές γνώσεις, και σύγχρονα αναδημιούργησε και μια εποχή: την αλεξανδρινή. Οι αλεξανδρινοί τον είλκυσαν εξαιρετικά γιατί είσαν άνθρωποι κλονισμένοι, χωρίς ισχυρές ηθικές αρχές, που κυνηγούσαν στη ζωή την απόλαυση, που είχαν δώσει στις άξιες μια σχετικότητα, αλλά δεν τον ενέπνευσαν, δεν του επεβλήθηκαν αυτοί, αυτός τους πλησίασε γιατί διέκρινε στο χαρακτήρα τους συγγένειες με το δικό του, γιατί του έδιναν τη δυνατότητα με αρκετή πιθανοφάνεια να τους εμψυχώσει με τη δική του ψυχή. Ο Καβάφης δεν έκανε έργο ψυχρού Ιστορικού∙ τα περισσότερα δήθεν ιστορικά του πρόσωπα είνε συνθέσεις της φαντασίας του. Ο Καβάφης είνε ποιητής. Ζωντάνεψε μια περίοδο της ιστορίας με το δικό του τρόπο τόσο ζωηρά ώστε όποιος διάβασε το έργο του να μη μπορεί πια να αναλογισθεί την αλεξανδρινή εποχή χωρίς να τη δει μέσα από το πρίσμα του Καβάφη. Διαβάζω και ξεναδιαβάζω τα ποιήματα του Καβάφη. Κάθε φορά πείθομαι περισσότερο πως ο Καβάφης δεν είνε μόνον ένα φαινόμενον εξαιρετικό για την Ελλάδα που μπορεί να γέννησε άλλα ταλέντα, δεν γέννησε όμως άλλη ιδιοφυία, πώς προσφέρει στην παγκόσμια δημιουργία έναν κόσμο πρωτόπλαστο. ΑΛΚΗΣ ΘΡΥΛΟΣ Οι λίγες αυτές γραμμές δεν έχουν την αξίωση κριτικής μελέτης. Θέλησα μόνον να ξαναεπαναλάβω τον άπειρο μου θαυμασμό για το έργο του Καβάφη και κάπως με απλές υποδείξεις να τον δικαιολογήσω Α. Θ.  ΠΗΓΗ: ΠΟ.Θ.Ε.Γ