Διαμαντή Ευγενία: Το Αρχαιολογικό Μουσείο Χαλκίδας

Τα εκθέματα του Μουσείου Χαλκίδας

Διαμαντή Ευγενία

Φιλόλογος

Το Μουσείο Χαλκίδας αποτελείται από τον προαύλιο χώρο και τρεις αίθουσες στις οποίες στεγάζονται εκθέματα από όλη την Εύβοια.

Προαύλιο

Τα εκθέματα στον υπαίθριο χώρο είναι οργανωμένα κατά τις εξής θεματολογικές ομάδες:

1. Ταφικά μνημεία: των κλασσικών και των ελληνιστικών χρόνων βρίσκονται αριστερά και δεξιά της εισόδου (επιτύμβιες στήλες, γλυπτά, βωμός και μαρμάρινη λάρνακα, ανάγλυφα με παραστάσεις νεκροδείπνων κ.α.)

Σημειώσεις:

• Στην είσοδο του Μουσείου, αριστερά, βρίσκεται ακέφαλη μαρμάρινη ερμαϊκή στήλη (αρ. 123) με τη μορφή του Διονύσου.
• Μπροστά στην είσοδο, στο κέντρο, εκτίθεται ακέφαλο μαρμάρινο άγαλμα, γονατιστής γυναίκας που φοράει χιτώνα (αρ. 1212). Είναι του 4^ου αι π.Χ.
• Δεξιά της εισόδου εκτίθεται ακέφαλο μαρμάρινο άγαλμα σκύλου (αρ. 1213). Βρέθηκε στη Ν. Λάμψακο, μαζί με το προηγούμενο.

2. Ψηφίσματα – Επιγραφές: Δεξιά από τα ταφικά μνημεία της στοάς Α, εκτίθενται τέσσερα δείγματα επιγραφών ή ψηφισμάτων από τη χαλκίδα:

• Μαρμάρινη στήλη με επιγραφή από το Δοκό (αρ. 160)
• Τμήμα ανάγλυφης αναθηματικής στήλης από τη Μάνικα (αρ.20)
• Αετωματική στήλη από το κάστρο της Χαλκίδας (αρ. 924)
• Αετωματική αναθηματική στήλη από την περιοχή των τριών Καμαρών (αρ.280)

3. Δείγματα μεγάλης πλαστικής: Στο τέλος του διαδρόμου που οδηγεί στην κεντρική αυλή του Μουσείου, δεξιά, εκτίθεται υπερφυσικών διαστάσεων άγαλμα της ρωμαϊκής εποχής (αρ. 63), που μοιάζει με αντίγραφο του αγάλματος της Ειρήνης (4^ος αι πΧ). Επίσης, στο αριστερό τμήμα της στοάς Β’ στεγάζεται υπερφυσικού μεγέθους αγάλματα, κυρίως των ρωμαϊκών χρόνων. Τα τέσσερα από αυτά (αρ. 973, 10, 13,34)
είναι απλά κορμιά ιματιοφόρων από μάρμαρο με μια βαθιά υποδοχή ανάμεσα στους ώμους, για να δεχθεί ένθετο κεφάλι, κάτι που συνηθιζόταν στα ρωμαϊκά χρόνια.

Αξίζει ν’ αναφέρουμε το άγαλμα καθιστής γυναίκας (αρ. 33), που ίσως αποτελεί απεικόνιση της θεάς Δήμητρας ή της Κόρης της, Περσεφόνης. Δεξιά από το άγαλμα της θεάς βρίσκονται τρεις προτομές αλόγων (αρ. 1, 2, 62)

4. Αρχιτεκτονικά λείψανα: Στην αυλή του Μουσείου έχουν εκτεθεί μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά μέλη που βρέθηκαν διάσπαρτα στην περιοχή τη, ς Χαλκίδας. Τα περισσότερα βρέθηκαν εντοιχισμένα σε τμήματα των ενετικών τειχών της πόλης, σε εκκλησίες, σε θεμέλια οικοδομών. Υπάρχουν δείγματα δωρικών ιωνικών και κορινθιακών κιονόκρανων βάσεις κιόνων, δύο πύρινοι κίονες, τμήμα θριγκού καθώς και πέντε μεγάλα πώρινα κιονόκρανα (αρ. 307), που βρέθηκαν κοντά στην εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας και στο βούρκο και μαρτυρούν την ύπαρξη κολοσσιαίου ναού στη Χαλκίδα, πιθανόν από το ναό του Ολυμπίου Διός (5^ος αι π.Χ.)

Δεξιά Αίθουσα

Εκτίθενται ευρήματα από την παλαιολιθική περίοδο (γύρω στο 100.000) μέχρι το τέλος των γεωμετρικών χρόνων (χρόνωνν γύρω στο 700 π.Χ)

1. Παλαιολιθική περίοδος: Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για την ύπαρξη ζωής τόσο στη Β. Εύβοια όσο και στην κεντρική (εργαλεία από πυριτόλιθο).
2. Νεολιθική περίοδος: (6.000 – 3.000 π.Χ) Η κεραμική της περιόδου είναι χειροποίητη (ανοιχτές φιάλες με μαστοειδή εξογκώματα ή ραβδωτές ανάγλυφες επιφάνειες, κλειστά σφαιρικά ή αμφικωνικά αγγεία με κατακόρυφους λαιμούς, καρποδόχες με απλό πόδι, κύπελλα κα). (προθήκη 1)
3. Εποχή του Χαλκού: (3.000 – 1100 π.Χ) Από τους πιο ενδιαφέροντες οικισμούς της πρωτοελλαδικής περιόδου είναι αυτός της Μάνικας (προθήκες 2, 3, 4 και 9). Τα ευρήματα της Μάνικας δείχνουν εξωτερικές σχέσεις με τις Κυκλάδες, την Πελοπόννησο, την Τροία, τη Λήμνο κα.
   Στις προθήκες 5 και 6 εκτίθενται χαρακτηριστικά δείγματα κεραμικής όλων των φάσεων του μυκηναϊκού πολιτισμού, όπως αυτός εκπροσωπείται στο νησί της Εύβοιας. τα περισσότερα από αυτά αποτελούν κτερίσματα τάφων. η αποκάλυψη σημαντικών μυκηναϊκών τάφων στη Χαλκίδα δείχνει την ύπαρξη ισχυρών γενών. Ίσως μέσα στην πόλη να βρισκόταν και το ανάκτορο του Ελεφήνορος, γιου του Χαλκόδοντος (Ιλιάς Β’ στ 356). Τα κεραμικά ευρήματα της προθήκης 5 αντιπροσωπεύουν την πρωιμέτερη φάση της Μυκηναϊκής περιόδου (1600 – 1450 π.Χ), όταν είναι έντονη η μινωϊκή επίδραση (φυσικά και θαλάσσια θέματα).
   Τα ευρήματα της προθήκης 6 αντιπροσωπεύουν την περίοδο των τελευταίων μυκηναϊκών χρόνων, δηλαδή την περίοδο της μεγάλης διασποράς των μυκηναϊκών προϊόντων σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο και τη Δύση.
4. Γεωμετρική εποχή: (1050 – 700 π.Χ) Για την περίοδο αυτή, των λεγόμενων σκοτεινών χρόνων, έχουμε εκτός από τις ιστορικές αναφορές, ευρήματα που προέρχονται από όλη την ευρύτερη περιοχή της Χαλκίδα. Στην προθήκη 7 αξίζει να δει κανείς το τριπλό αγγείο από το νεκτροφείο του Βούρκου, τα θραύσματα αγγείων, με το χαρακτηριστικό χαλκιδικό λευκό επίχρισμα, τη μικρή υδρία του 8^ου αι κ.α.
   Σημειώσεις:

• Στην προθήκη 8 εκτίθενται μικροντικείμενα από την εποχή του Χαλκού (πρωτοελλαδική και υστεροελλαδική περίοδο). Μία κατηγορία αποτελούν οι σφραγίδες, όπως οι σφαγίδες από τη Μάνικα. Χρησίμευαν στις εμπορικές και διοικητικές συναλλαγές. Επίσης, εκτίθενται αντικείμενα από τη μυκηναϊκή εποχή (σφραγίδες, περιδέραια από φαγεντιανή και ήλεκτρα, κοσμήματα, ειδώλια σχηματοποιημένα, ελεφάντινα πλακίδια από τη Λάμψακο)
• Η προθήκη 9 περιλαμβάνει κυκλαδικά αγγεία και ειδώλια καθώς και οι ευβοϊκές μιμήσεις κυκλαδικών έργων από τη Μάνικα και τη Μακρυκάπα. Από τη Μακρυκάπα πιθανώς προέρχονται τα χρυσά κύπελλα του Μουσείου Μπενάκη και του Μητροπολιτικού Μουσείου της Ν. Υόρκης, γεγονός που σημαίνει ότι κάποιο σημαντικό κέντρο υπήρχε εκεί.

Αριστερή Αίθουσα

Εδώ ο επισκέπτης εισάγεται στους ιστορικούς χρόνους με μια σειρά από ευβοϊκά γλυπτά της αρχαϊκής περιόδου (700 – 480 π.Χ). Ένα από τα προσφιλέστερα θέματα αυτής της εποχής είναι ο κούρος. Το εύρωστο γυμνό ανδρικό σώμα με τη λανθάνουσα κίνηση προβάλλει το αθλητικό ιδεώδες. Στο Μουσείο Χαλκίδας εκτίθενται δύο κεφάλια κούρων (αρ. 44 και 45). Δεξιά και αριστερά της προθήκης 10 στέκονται οι κορμοί δύο ακόμη κούρων, οι οποίοι σώζουν τμήμα του λαιμού και των μηρών. Ο ένας προέρχεται από το Μετόχι της Δίρφης (αρ. 54) και ο δεύτερος από το ναό του Δαφνηφόρου Απόλλωνος στην Ερέτρια. Πάνω από την προθήκη 10 βρίσκεται το ανάγλυφο σύμπλεγμα λιονταριού που κατασπαράσσει ελάφι.

Στην προθήκη 10 είναι συγκεντρωμένα μικρά μεταλλικά, κυρίως χάλκινα, ευρήματα: αφιερώματα, κτερίσματα, όπλα, εργαλεία, νομίσματα (η Χαλκίδα υπήρξε, μετά την Αίγινα, από τιε πρώτες ελληνικές πόλεις που έκοψαν νομίσματα. Το σύμβολο της Εύβοιας, η αγελάδα ή το βόδι, που έδωσε το όνομά του στο νησί, αποτέλεσε τον κυρίαρχο εικονιστικό τύπο στα νομίσματα όλων των ευβοϊκών πόλεων).

Στην προθήκη 11 είναι συγκεντρωμένα αντιπροσωπευτικά δείγματα κεραμικής και κοροπλαστικής της αρχαϊκής περιόδου. Αξιόλογοι είναι οι κορινθιακοί αρύβαλλοι (κάτω ράφι). Ο αρύβαλλος, που είχε σφαιρικό σχήμα, χρησίμευε συνήθως για φύλαξη λαδιού και αρωματικών ελαίων. Τον χρησιμοποιούσαν οι αθλητές για ν’ αλείφουν το σώμα τους με λάδι. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν, επίσης, οι λήκυθοι, στο πάνω ράφι, και τα ειδώλια, τα περισσότερα από τα οποία αποτελούσαν αφιερώματα.

Στην προθήκη 12 εκτίθεται κεραμική, ειδώλια και κοσμήματα κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, που προέρχονται από νεκροταφεία της Χαλκίδας κ.α. περιοχών, καθώς και από τη συλλογή Οικονόμου. Στο πάνω ράφι εξέχουσα θέση καταλαμβάνει στεφάνι που αποτελείται από 82 χρυσά ελάσματα σε σχήμα φύλλων ελιάς (αρ. 2323). Προέρχεται από ελληνιστικό τάφο της περιοχής Αγίου Στεφάνου, κοντά στην πηγή Αρέθουσας.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ειδώλια των καθιστών μορφών (5^ος αι πΧ), που απεικονίζουν πιθανώς θεότητες. Σε μεγάλο βαθμό διατηρείται το έντονο κόκκινο και το λευκό χρώμα που κάλυπτε την επιφάνεια την επιφάνεια τους. Ξεχωρίζουν, επίσης, τρία αγγεία με ερυθρόμορφες παραστάσεις, δύο λίθινα αλάβαστρα, ο αμφορίσκος από τη Χαλκίδα (αρ. 578), καθώς και δύο επιτύμβιες στήλες σε σχήμα ναΐσκου με παραστάσεις δεξιώσεως νεκρών γυναικών.

Στην προθήκη 13 εκτίθενται δείγματα κεραμικής των προηγούμενων χρόνων. Μεγάλη ποικιλία παρουσιάζουν τα ειδώλια από διάφορα εργαστήρια.

Στην προθήκη 14 εκτίθενται ανάλογα ευρήματα των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Η παραγωγή μεταλλικών αγγείων τον 40 αι. π.Χ είχε παρεμφερές αισθητικό αποτέλεσμα με πολύ χαμηλότερο κόστος. Κατά την ίδια περίοδο ευρεία απήχηση αποκτούν τα ανάγλυφα αγγεία που κατασκευάζονται με μήτρες (συνηθέστερο σχήμα αποτελούν οι σκύφοι= )

Συνήθης τύπος αγγείου είναι, επίσης, τα μυροδοχεία~ ήταν μικρά αγγεία με στενή βάση και ψηλό στενό λαιμό, στα οποία έβαζαν αρώματα.

Στα ρωμαϊκά χρόνια παρατηρείται μεγάλη διάδοση των γυάλινων αγγείων. Συχνά προκαλούν έκπληξη και θαυμασμό για τα πολύπλοκα σχήματα, την ποικιλία των χρωμάτων και τις ανάγλυφες παραστάσεις τους.

Κεντρική Αίθουσα

Εδώ είναι συγκεντρωμένα μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα γλυπτά της συλλογής του Μουσείου, έργα κυρίως των ρωμαϊκών χρόνων.

Στο μέσο της αίθουσας, απέναντι από την είσοδο του μουσείου, εκτίθενται ακέφαλο υπερμεγέθες άγαλμα του Απόλλωνα ή του Διονύσου, που στηρίζεται σε κορμό δέντρου (αρ. 12). Οι μακριοί πλόκαμοι της κόμης σώζονται πάνω στους ώμους. Βρέθηκε στην περιοχή Αγίου Ιωάννη Χαλκίδας.

Από την ίδια περιοχή προέρχεται και ο μαρμάρινος αναθηματικός τρίποδας, που εκτίθεται στο κέντρο της αίθουσας (αρ. 993).

Ένα από τα επιφανέστερα γλυπτά ρωμαϊκών χρόνων για όλη την Εύβοια είναι το άγαλμα του Αντίνοου.
(αρ. 32) που βρίσκεται δεξιά, στο βάθος της κεντρικής αίθουσας. Ο Αντίνοοος υπήρξε ευνοούμενος του αυτοκράτορα Ανδριανού (1117 – 138 μ.Χ) και πέθανε σε πολύ νεαρή ηλικία. [Ο αυτοκράτορας συγκλονίστηκε από αυτή την απώλεια και οδηγήθηκε στην εξιδανίκευση έως και τη θεοποίηση του νεαρού συντρόφου. Στη μνήμη του κόπηκαν νομίσματα, γράφτηκαν ύμνοι και στήθηκαν ιερά και αγάλματα απ’ άκρη σ’ άκρη της αχανούς ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τη Βιθυνία, γενέτειρα του Αντίνοου, ως την Αίγυπτο, όπου και ο τάφος του.] Ο Αντίνοος της Αιδηψού εικονίζεται με τη μορφή του Διονύσου. Είναι στεφανωμένος με φύλλα κισσού και μικρά τσαμπιά σταφυλιών και φοράει λοξά στο γυμνό του σώμα δέρμα λεοπάρδαλης.

Δεξιά της εισόδου υπάρχει προτομή του Γάϊου Πολυδευκίωνος (αρ. 2179). Ο Πολυδευκίων υπήρξε μαθητής και ευνοούμενος του Ηρώδη Αττικού, αυτοκράτορα της Ρώμης (101 – 177 π.Χ). πέθανε πρόωρα. Ο Ηρώδης, ακολουθώντας το παράδειγμα του Ανδριανού, προκάλεσε τη δημιουργία πορτραίτων του Πολυδεύκη, ένα από τα οποία είναι κι αυτό της Χαλκίδας.

Δεξιά στη γωνία, στέκεται ένα ιδιόμορφο ακέφαλο άγαλμα (αρ. 35), τύπου ερμαϊκής στήλης από λευκό μάρμαρο. Η μορφή φέρει κοντό χιτώνα και κρατάει πιθανότατα κηρύκειο.

Πληροφορίες από το βιβλίο:

«ΧΑΛΚΙΣ» Ιστορία – Τοπογραφία και Μουσείο

Έφη Σαπουνά Σακελλαράκη – Έφορος Αρχαιοτήτων.

Εικόνες από αναζήτηση στο Διαδίκτυο.

Η παραπάνω παρουσίαση είναι μόνο για εκπαιδευτική χρήση και για ξενάγηση στων μαθητών του σχολείου μας στο μουσείο. Μπορείτε να αναδημοσιεύσετε με αναφορά σε αυτό εδώ το άρθρο και με ενεργό σύνδεσμο προς αυτό.