Απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις
Απρόσωπα ρήματα λέγονται όσα απαντούν συνήθως, ή μόνο, στο γ΄ ενικό πρόσωπο και δεν έχουν υποκείμενο όνομα που φανερώνει πρόσωπο ή πράγμα. Οι απρόσωπες εκφράσεις ισοδύναμες προς τα απρόσωπα ρήματα, σχηματίζονται:
α. από ένα ουσιαστικό + ἐστί (καιρός ἐστι, ἀνάγκη ἐστί, ἔργον ἐστί)
β. από ένα ουδέτερο επιθέτου + ἐστί (ἄξιόν ἐστι, δίκαιόν ἐστι, δεινόν ἐστι)
γ. από ένα ουδέτερο ρηματικού επιθέτου + ἐστί (βιωτόν εστί, διδακτέον εστὶ)
δ. από ένα ουδέτερο μετοχής + ἐστί (εἰκός εστί, πρέπον εστί, δέον εστι) και
ε. από ένα τροπικό επίρρημα + ἔχει (καλῶς ἔχει, ῥαδίως ἔχει, εὖ ἔχει)
Μερικά από τα πιο συχνά απρόσωπα ρήματα είναι: χρή, δεῖ (=πρέπει), δοκεῖ (φαίνεται καλό), προσήκει (=ταιριάζει), λέγεται, ὁμολογεῖται κ.ά. Μερικές από τις πιο συχνές απρόσωπες εκφράσεις είναι: δέον ἐστί (=πρέπει να), καιρός ἐστι ή ὥρα ἐστί (=είναι κατάλληλη στιγμή να), ῥάδιόν ἐστι (=είναι εύκολο να), εἰκός εστί (= είναι φυσικό / λογικό να)
1.Το υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων και εκφράσεων
Τα απρόσωπα ρήματα και οι απρόσωπες εκφράσεις έχουν ως υποκείμενο
α) Άναρθρο απαρέμφατο τελικό ή ειδικό:
- Κῦρος λέγεται σύν πολλοῖς δακρύοις ἀποχωρῆσαι.
- Δεῖ τόν παῖδα ζῆν κατά τό πρόσταγμα τοῦ παιδαγωγοῦ.
- Προσήκει μισεῖν καί κολάζειν τούς προδότας καί δωροδόκους.
- Ἀνάγκη ἐστί μάχεσθαι.
β) Δευτερεύουσα πρόταση, κυρίως ειδική, πλάγια ερωτηματική ή ενδοιαστική
- Δῆλόν ἐστι ὅτι κέρδους ἕνεκ’ ἀδικοῦσιν. [ειδική]
- Ἀγγέλλεται ὅτι βασιλεύς ἀφίκετο. [ειδική]
- Ἄδηλόν ἐστι εἰ βουλήσονται φίλοι εἶναι. (αν θα θελήσουν) [πλάγια ερωτηματική]
- Δέος ἐστί μή παρακρουσθῆτε ὑπό τούτων. [ενδοιαστική]
N.E.: • Φαίνεται πως λείπει. • Πρέπει να πας. [βουλητική] • Άγνωστο πώς έφυγε.
• Υπάρχει φόβος μήπως το τζάμι σπάσει.
Όταν σε μια πρόταση υπάρχει ονομαστική πτώση που έχει θέση υποκειμένου, η σύνταξη του ρήματος είναι προσωπική:
Δοκεῖ τό φῶς ἐναντίον εἶναι τῷ σκότει.
Ὁ Νικίας εὐτυχής δοκεῖ εἶναι.
Τισσαφέρνης ἐλέγετο τούτων ἄρχειν.
N.E.: O Nίκος φαίνεται χλωμός.
2.Η δοτική προσωπική κοντά σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις
Κοντά σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις τίθεται συνήθως ένας προσδιορισμός σε δοτική πτώση που δηλώνει το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται το ρήμα και ονομάζεται δοτική προσωπική και από αυτήν συχνά εννοείται σε αιτιατική το υποκείμενο του εξαρτημένου απαρεμφά-του.
π.χ. Οὐ ῥάδιον ἦν Ἀλκιβιάδῃ (δοτ. προσ.) σῶσαι τήν πόλιν. Ἀλκιβιάδην= υποκείμενο του απαρεμφάτου
Ἔξεστί σοι, ὦ υἱέ, σῶσαι τόν πατέρα. (είναι δυνατόν σε σένα)
Ἄδηλον παντί ἀνθρώπῳ ὅπῃ τό μέλλον ἕξει.
Ἔδοξέ μοι τήν ἐπιστολήν πέμπειν.
N.E.: Μου είναι αδύνατον να σε καταλάβω.
ΑΣΚΗΣΗ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ
Να αναγνωρίσετε τη μορφή της απρόσωπης σύνταξης στις παρακάτω προτάσεις και στη συνέχεια να βρείτε το υποκείμενο του ρήματος και το υποκείμενο του απαρεμφάτου.
- Ἂξιόν ἐστι ἡμᾶς τοῖς Ἀθηναῖοις φίλους εἶναι.
- Ἀνάγκη ἐστί ἡμῖν ἀγωνίζεσθαι.
- Χρή ὑμῖν τῶν κατηγορουμένων ἀκούειν.
- Ού δυνατόν ἐστι τοῖς Ἀθηναῖοις περί εἰρήνης ταῦτα λέγειν.
- Καλόν δ’ ἐστί καί τάς ξενικάς ἀρετάς μιμεῖσθαι.
- Δίκαιόν ἐστι μοι ἀπολογήσασθαι πρός ταῦτα.
- Ἒδοξε τοῖς Λακεδαιμονίοις καταλαβεῖν την πόλιν.
- Προσήκει μισεῖν καί κολάζειν τούς προδότας καί δωροδόκους.
- Ἀλλἀ καί τόν ἐπίλοιπον χρόνον ἀσφαλῶς ἡμῖν ἕξεστι ζῆν.
- Δεῖ τόν δικαστήν ὀρθῶς δικάζειν.
