ΤΟΠΟΣ : η σκηνή του Αχιλλέα
ΧΡΟΝΟΣ : 41η – 42η μέρα της Ιλιάδας
ΠΡΟΣΩΠΑ : Πρίαμος, Αχιλλέας
ΔΟΜΗ:
1η ενότητα: στ.468-506: Η άφιξη του Πρίαμου στη σκηνή του Αχιλλέα και η ικεσία του προς τον Πηλείδη.
2η ενότητα: στ.507-551: Η συγκίνηση του Αχιλλέα και οι παρηγορητικοί του λόγοι προς τον Πρίαμο.
3η ενότητα: στ.552-595: Η περιποίηση και η ετοιμασία του άψυχου σώματος του Έκτορα.
4η ενότητα: στ.596-633: Το δείπνο του Αχιλλέα και του Πρίαμου.
5η ενότητα: στ.634-633: Οι υποσχέσεις του Αχιλλέα στον Πρίαμο και η απόσυρση για ύπνο.
ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ:
Η ικεσία.
Τα πιθάρια του Δία και η κοινή μοίρα των ανθρώπων.
Η λύτρωση του Έκτορα και η κάθαρση του Αχιλλέα.
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ – ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ
Στην ενότητα χρησιμοποιείται κυρίως αφήγηση σε γ’ πρόσωπο που συνδυάζεται με διάλογο που δίνει ζωντάνια και δραματικότητα στις σκηνές και αναδεικνύει την τραγικότητα των ηρώων.
Οι εικόνες είναι θαυμάσιες, όπως η εικόνα της ικεσίας (στ. 477-479), της έκπληξης του Αχιλλέα και των συντρόφων του από την είσοδο του Πρίαμου (480-484), το κλάμα των δύο πρωταγωνιστών (στ. 510), τα δυο πιθάρια του Δία (527-528).
Υπάρχουν επίσης παρομοιώσεις, προσωποποιήσεις, μεταφορές και αντιθέσεις.
ΤΟ ΓΕΥΜΑ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ (472-475)
Ο Αχιλλέας ακολουθώντας την προτροπή της μητέρας του αποφασίζει να φάει. Η Θέτιδα τον είχε βρει και πάλι να θρηνεί μέσα στη σκηνή του και τον συμβούλευσε να απολαύσει, όσο ακόμη είναι καιρός, τις χαρές της ζωής (Ω 126-132). Η έμφαση που δίνεται στο φαγητό, σε συνδυασμό με την κατάπαυση του θρήνου, δηλώνει ότι ύστερα από μια περίοδο θλίψης και βιαιότητας αποκαθίσταται βαθμιαία η ηρεμία στη ζωή του Αχιλλέα.
ΙΚΕΣΙΑ ΠΡΙΑΜΟΥ (477 – 479)
Ο Πρίαμος γίνεται ικέτης στον Αχιλλέα, αγκαλιάζοντας τα γόνατά του και φιλώντας τα χέρια του. Η σκηνή έχει έντονη τραγικότητα. Θυμόμαστε και την αντίστοιχη ικεσία του Χρύση στην Α ραψωδία απέναντι στον Αγαμέμνονα και της Θέτιδας προς το Δία.
Ο ΠΡΙΑΜΟΣ ΦΙΛΑ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ (479)
Η ενέργεια του Πρίαμου, να φιλήσει τα χέρια του φονιά του γιου του, ξεχωρίζει αυτή τη σκηνή ικεσίας από οποιαδήποτε άλλη και την καθιστά μοναδική. Της προσδίδει επίσης έντονη τραγικότητα. Να σημειωθεί ακόμη ότι η παράτολμη ενέργεια του γέροντα πατέρα μπορεί να χαρακτηριστεί «αριστεία», ανάλογη με αυτήν που οι νεότεροι πραγματοποιούσαν στο πεδίο της μάχης.
Ο ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ (517-551)
Στον παρηγορητικό λόγο του Αχιλλέα προς τον Πρίαμο:
α) Βασικό ρόλο παίζει η καρτερία (υπομονή) ως τρόπος αντίδρασης στα βάσανα, καθώς και η άποψη ότι ο πόνος είναι κοινός για όλους τους ανθρώπους.
β) Ο μύθος των δυο πιθαριών έχει γνωμικό χαρακτήρα, εκφράζει δηλαδή τη γενική άποψη ότι σε όλους τους θνητούς αναλογεί, σύμφωνα με τη θεϊκή βούληση, ένα αναπόφευκτο μερίδιο βασάνων. Όμως μερικοί άνθρωποι βρίσκονται σε χειρότερη μοίρα, επειδή είναι συνεχώς δυστυχισμένοι, σε αντίθεση με άλλους που περνούν περιόδους δυστυχίας και ευτυχίας.
γ) Οι στοχασμοί του Αχιλλέα ταιριάζουν τόσο με τη ζωή του Πηλέα (535-542) και του Πρίαμου (543-548) όσο και με την τωρινή κατάσταση του ίδιου του ήρωα.
δ) Το γεγονός ότι ο Αχιλλέας ευσπλαχνίζεται τον Πρίαμο δηλώνει ότι έχει αποδεχθεί τον πόνο ως αναπόσπαστο στοιχείο της ανθρώπινης ζωής (στ. 525-526) και επομένως έχει συμβιβαστεί με την ιδέα του θανάτου του Πάτροκλου.
ΑΛΛΑΓΗ ΤΗΣ ΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ ΠΡΟΣ ΝΕΚΡΟ ΕΚΤΟΡΑ (588-589)
Εντύπωση προκαλεί η τρυφερότητα και η φροντίδα που δείχνει εδώ ο Αχιλλέας για το νεκρό Έκτορα. Είναι φανερή η διάθεση του ποιητή να αποκαταστήσει τον κορυφαίο ήρωα των Αχαιών και να μην τον αφήσει ηθικά γυμνό. Ο λόγος και η συμπεριφορά του Αχιλλέα οδηγούν στην κάθαρση μετά την απάνθρωπη και ιδιαίτερα σκληρή συμπεριφορά του απέναντι στο νεκρό Έκτορα.
ΓΕΥΜΑ (601-628)
Το φαγητό, τυπικό στοιχείο φιλοξενίας, ενισχύει στην προκείμενη περίπτωση τους δεσμούς συμπάθειας και φιλίας ανάμεσα στον Αχιλλέα και τον Πρίαμο. Επιπλέον, όπως φαίνεται και από το παράδειγμα της Νιόβης, το φαγητό εδώ δηλώνει ότι οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν να ζουν υπομένοντας τον πόνο τους.
ΣΚΗΝΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥ (630-633)
Ο αλληλοθαυμασμός των δύο αντιπάλων προβάλλει έντονα το νόημα και το περιεχόμενο του ομηρικού ανθρωπισμού, ενώ παράλληλα καταδικάζει τον πόλεμο που χωρίζει τους ανθρώπους.
Ο ΥΠΝΟΣ (676-677)
Ο Αχιλλέας για άλλη μια φορά ακολουθεί τη συμβουλή της μητέρας του. Ο ύπνος στο πλευρό της Βρισηίδας, της γυναίκας που υπήρξε η αφορμή της μήνιδος και της αναστάτωσης, είναι μια ακόμη ένδειξη ότι η ζωή του ήρωα ξαναβρίσκει τον κανονικό της ρυθμό, ύστερα από μια περίοδο οργής και ανεξέλεγκτης θλίψης. Εξάλλου, με τον κοινό ύπνο Αχιλλέα και Πρίαμου κάτω από την ίδια στέγη ολοκληρώνονται οι σκηνές συμφιλίωσης των δύο αντρών και αναγνώρισης των δικαιωμάτων του νεκρού Έκτορα.
( Πηγή: Αρκούλη Ελένη, Πειραματισμοί)
