ΤΟ ANTIKEIMENO ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Η λέξη στην οποία μεταβαίνει η ενέργεια του ρήματος είναι το αντικείμενο.
Ὁ Σωκράτης διδάσκει τὴν ἀρετήν.
Το αντικείμενο είναι κανονικά ουσιαστικό ή οτιδήποτε ισοδυναμεί με ουσιαστικό, όπως αντωνυμίες, ουσιαστικοποιημένα επίθετα και μετοχές, δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις
Για να βρούμε το αντικείμενο κάνουμε την ερώτηση τι. Τι διδάσκει ο Σωκράτης; Απάντηση: τὴν ἀρετήν
Το αντικείμενο μπαίνει πάντα στις πλάγιες πτώσεις( Γενική, δοτική,αιτιατική)
Οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιμελοῦντο τῆς πόλεως. > γενική (μτφρ. Οι Αθηναίοι φρόντιζαν την πόλη.)
Οἱ Ἀθηναῖοι ἐπείθοντο τοῖς νόμοις > δοτική (μτφρ. Οι Αθηναίοι υπάκουαν στους νόμους)
Οἱ Ἀθηναῖοι ἐπολέμησαν τοὺς Πέρσας > αιτιατική (μτφρ. Οι Αθηναίοι πολέμησαν τους Πέρσες)
Τα ρήματα που παίρνουν αντικείμενο σε μια μόνο πτώση λέγονται μονόπτωτα (μόνο μία πτώση), ενώ τα ρήματα που παίρνουν αντικείμενο σε δύο διαφορετικές πτώσεις λέγονται δίπτωτα (δύο πτώσεις)
Μονόπτωτα: αντικείμενο σε:
γενική
δοτική
αιτιατική
Δίπτωτα: αντικείμενο σε:
γενική και δοτική
αιτιατική και γενική
αιτιατική και δοτική
αιτιατική (προσώπου) και αιτιατική ( πράγματος )
α) Οἱ ἵπποι φέρουσιν τὸν σῖτον καὶ τοὺς καρποὺς ἐκ τοῦ ἀγροῦ.
Το ρήμα φέρουσιν είναι μονόπτωτο, γιατί α) παίρνει αντικείμενα σε μία μόνο πτώση, (και τα δύο αντικείμενα στην αιτιατική ) και β) τα αντικείμενα είναι παρόμοια μεταξύ τους.
β) Σωκράτης εδίδασκε τοὺς παῖδας τὴν ἀρετήν.
Διαπιστώνουμε ότι: α) το αντικείμενο τοὺς παῖδας φανερώνει πρόσωπο, ενώ β) το αντικείμενο τὴν ἀρετήν φανερώνει πράγμα. Άρα δεν είναι παρόμοια μεταξύ τους. Άρα το ρήμα εδίδασκε δεν είναι μονόπτωτο αλλά δίπτωτο!!!
Άμεσο και Έμμεσο αντικείμενο
Άμεσο είναι το αντικείμενο σε αιτιατική, ενώ έμμεσο εκείνο σε γενική ή δοτική. Όταν και τα δύο είναι σε αιτιατική, τότε άμεσο είναι αυτό που δηλώνει πρόσωπο. Τέλος στην περίπτωση δύο αντικειμένων σε γενική και δοτική άμεσο είναι η γενική. Οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις και το απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος ισοδυναμούν με αιτιατική πτώση πράγματος.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:
α) Διογείτων ἔκρυπτε τὴν θυγατέραν τὸν θάνατον τοῦ ἀνδρός. τὴν θυγατέραν :άμεσο (πρόσωπο), τὸν θάνατον έμμεσο ( πράγμα)
β) Ἐγέμισε τὴν ναῦν ξύλων. τὴν ναῦν: άμεσο ξύλων: έμμεσο
γ) Μετεσχήκαμεν ἱερῶν ὑμῖν. ἱερῶν: άμεσο ὑμῖν: έμμεσο
δ) Λέγω Σωκράτῃ τὴν ἀλήθειαν. Σωκράτῃ: έμμεσο τὴν ἀλήθειαν: άμεσο
ε) Οἱ Ἀθηναῖοι ἐπύθοντο αὐτὸν πορεύεσθαι ἐπὶ τὸ ἄστυ. αὐτὸν: αιτιατική προσώπου, άμεσο πορεύεσθαι: ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος, ισοδυναμεί με αιτιατική πράγματος, άρα είναι έμμεσο.
