Διακρίνεται σε έναρθρο και άναρθρο.
Το έναρθρο απαρέμφατο :
- Όπως λέει και το όνομά του, συνοδεύεται πάντα από το άρθρο του ουδέτερου γένους ( τό).
- Το άρθρο κλίνεται κανονικά μόνο στον ενικό αριθμό, ενώ το απαρέμφατο δεν αλλάζει. π.χ. τό πράττειν, τοῦ πράττειν, τῷ πράττειν, τό πράττειν
- Λειτουργεί ως αφηρημένο ουσιαστικό.
- Λειτουργεί συντακτικά ως υποκείμενο, αντικείμενο, επεξήγηση, εμπρόθετος προσδιορισμός κ.α.
π.χ. Τό λακωνίζειν ἐστί φιλοσοφεῖν. ( εδώ το έναρθρο απαρέμφατο τό λακωνίζειν λειτουργεί ως υποκείμενο του ρήματος ἐστί )
- Δέχεται άρνηση μή.
Το άναρθρο απαρέμφατο:
- Όπως λέει και το όνομά του, δε συνοδεύεται από άρθρο.
- Έχει πολλές συντακτικές χρήσεις αλλά κυρίως λειτουργεί ως αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα και υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις.
- Διακρίνεται σε ειδικό και τελικό.
| Ειδικό απαρέμφατο | Τελικό απαρέμφατο |
| Μεταφράζεται με τις λέξεις «ότι», «πως» | Μεταφράζεται με τη λέξη «να» |
| Εξαρτάται από ρήματα που σημαίνουν«γνωρίζω», «λέω», «νομίζω»,
«αντιλαμβάνομαι» κ.α. |
Εξαρτάται από ρήματα πουσημαίνουν «θέλω», «μπορώ»,
«προτρέπω», «απαγορεύω» κ.α. |
| Δέχεται άρνηση οὐ | Δέχεται άρνηση μή |
| π.χ. Λέγουσι με σοφόν εἶναι. Λένε ότι είμαι σοφός. | π.χ. Βούλομαι ταῦτα πρᾶξαι. Θέλω να πράξω αυτά. |
Πότε το άναρθρο απαρέμφατο λειτουργεί ως αντικείμενο και πότε ως υποκείμενο ;
Το άναρθρο απαρέμφατο λειτουργεί ως αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα και ως υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις.
Προσωπικά ρήματα είναι αυτά που κλίνονται σε όλα τα πρόσωπα και έχουν ως υποκείμενό τους κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.
π.χ. Ἐλεγον οὐκ εἶναι αὐτόνομοι.
Απρόσωπα ρήματα είναι αυτά που απαντούν μόνο στο γ’ ενικό πρόσωπο και δεν έχουν ως υποκείμενό τους κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα. Τα συνηθέστερα είναι τα εξής :
δεῖ ( =πρέπει ), χρή ( =πρέπει, είναι ανάγκη ), προσήκει ( =ταιριάζει ) κ.α.
Οι απρόσωπες εκφράσεις είναι φράσεις που αποτελούνται από ένα επίθετο ή επίρρημα και το γ’ενικό πρόσωπο των ρημάτων εἰμί και ἔχω.
π.χ. καλόν ἐστι ( = είναι καλό ), δίκαιον ἐστι ( είναι δίκαιο ), καλῶς ἔχει ( =είναι καλό ) κ.α.
π.χ. Προσήκει ὑμῖν ἀγωνίζεσθαι.
π.χ. Καλόν ἐστι τοῦτο μαθεῖν.
Το απαρέμφατο είναι ρηματικός τύπος και γι’ αυτό συντάσσεται, δηλαδή παίρνει και το ίδιο υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο κ.τ.λ.
Το υποκείμενο του απαρεμφάτου μπορεί να είναι:
α) το ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος (το αυτό πρόσωπο)
β) διαφορετικό από το υποκείμενο του ρήματος (έτερο πρόσωπο)
Στην πρώτη περίπτωση έχουμε ταυτοπροσωπία, ενώ στη δεύτερη ετεροπροσωπία.
Προτάσεις εξάσκησης: Να βρεις τι είναι συντακτικά τα υπογραμμισμένα απαρέμφατα (υποκείμενο ή αντικείμενο ρήματος) και έπειτα να τα συντάξεις εντοπίζοντας την ταυτοπροσωπία ή ετεροπροσωπία.
- Οὐδείς τῶν πολιτῶν ἤθελεν ἀπειθεῖν.
- Δοκοῦμεν τόν Σωκράτην σοφόν εἶναι.
- Δυνάμεθα σῶσαι τήν πατρίδα.
- Ἐντεῦθεν ἐπειρῶντο ἀποχωρῆσαι.
- Οὐκ ἐπίσταμαι κιθαρίζειν.
- Ἐδίδαξε τούς παῖδας τοξεύειν.
- Πολλοί νομίζουσιν Ὅμηρον εἶναι τυφλόν.
- Μένων ἐβούλετο πλουτεῖν.
- Οὐ θέλω ὑμᾶς ἀγνοεῖν τούς νόμους.
- Σόλων ἐβούλετο πολίτας φυλάττειν τούς νόμους.
- Νομίζομεν ὑμᾶς πιστούς φίλους εἶναι.
- Κῦρος παραγγέλλει τῷ Κλεάρχῳ ἥκειν.
- Ἔλεγον Κῦρον ἄριστον ἄρχοντα γενέσθαι.
- Ὤμοσαν οἵ τε Ἕλληνες καί Ἀριαῖος σύμμαχοι ἔσεσθαι.
- Κῦρος ὑπέσχετο δώσειν πέντε μνᾶς.
- Λύσανδρος τούς στρατηγούς ἐκέλευσε πλεῖν τήν ταχίστην.
- Ὁ πατήρ καί ἡ μήτηρ εὐδαίμονά σε ἐπιθυμοῦσι γενέσθαι.
- Φησί (ισχυρίζεται) ὁ κατήγορος οὐ δικαίως με λαμβάνειν τό ἀργύριον.
- Ταύτην τήν πολιτείαν ἀριστοκρατίαν ἐνόμιζε εἶναι.
- Πάντας ὑμᾶς οἴομαι (= νομίζω) γιγνώσκειν τοῦτο.
- Δεῖ τόν ἄρχοντα τῶν ἀρχομένων διαφέρειν.
- Ῥᾴδιόν ἐστι αὐτοῖς δακρυσαι.
