Τελείωσα -όπως και πολλοί σαν εμένα- ένα 6τάξιο Γυμνάσιο στον Πειραιά.  Με ποδιά, σχολείο σε πρωϊνή-απογευματινή βάρδια, Σάββατο μάθημα (εκτός απο την 6η Γυμνασίου, που έγινε Γ’ Λυκείου). Τότε καθόμασταν ακόμα και 3-3 στα ξύλινα θρανία…Τότε που εξεταστέα και διδακτέα ύλη δεν συνέπιπταν (!), τότε πού δεν υπήρχε μηχανοργάνωση, πού η ώρα διαρκούσε 45-50 λεπτά ακριβώς. Τότε με το 15 και το 14 περνούσαμε στα Πολυτεχνεία και στα Πανεπιστήμια.  Τότε οι γονείς μας δεν ξεπουλιούνταν για φροντιστήρια και ιδιαίτερα. Τότε που οι καθηγητές μας πόρω απέχουν απο τους σύγχρονους, μοντέρνους, “άρτια εκπαιδευμένους”, επιμορφωμένους καθηγητές, που όμως είχαν ένα ωράριο 35 ωρών.   Τότε που πραγματικά ήταν δύσκολο να είσαι μαθητής! Πέρασα στο Πανεπιστήμιο, όπως και οι υπόλοιπες 32 συμμαθήτριες μου το 1979!  Τελείωσα το 1983!  Και, θές το περιβάλλον μου, θές οι κουβέντες με πιο αρμόδιους ανθρώπους, θές “το κλίμα των ημερών”, έγινα παρατηρητής της πορείας της Παιδείας μας! Από το 1983 άρχισε με αργά, μικρά, προδιαγεγραμένα-όπως αποδεικνύεται- η κατρακύλα της Παιδείας….Οι εργατοπατέρες μας άφησαν να αποδυναμωθεί ο ρόλος του καθηγητή, του Γυμνασίου, του Λυκείου.  Το απολυτήριο του Λυκείου έγινε “εν δυνάμει δεδομένο”.   Φουρνιές αγραμμάτων παιδιών φθάνουν στην Α΄Γυμνασίου και πλήθος άλλων καταλήγουν στα ΑΕΙ, ΤΕΙ! Κι εμείς, με μισθούς επισφαλείς-ποιός φρόντισε για να ενσωματωθούν τα επιδόματα στον βασικό μισθό;- αναξιολόγητοι, κάνουμε -οι πλέον ευσυνείδητοι -ότι περνάει απο το χέρι μας για τους μαθητές μας, με τον κίνδυνο να γίνουμε και γραφικοί. Το μόνο που μας έμεινε είναι η παιδαγωγική διαδικασία, όπου και εκεί…ο καθείς εφ’ ω ετάχθη!!!

Άλλαξε η Γαλλία τους τόνους της και την προφορά των λέξεων της; Μήπως η Γερμανία; Η Νορβηγία μήπως; Η Ρωσσία, η Κίνα…Εμείς αλλάξαμε τα φώτα στην γλώσσα μας! Αλλά, πρώτη η Ελλάδα, με την τότε επίτροπό της, δεν υπέγραψε να μην μεταφράζονται τα κείμενα της ΕΕ στα ελληνικά; Ας είναι καλά η…Ολλανδία που πάτησε πόδι (για πάρτη της)!  Δεν διώξαμε τους τόνους μας και μετά τα Αρχαία Ελληνικά απο το πρόγραμμα, όταν σε πολλές χώρες διδάσκονται; Δεν τσακίσαμε την Γραμματική και την Λογοτεχνία μας; Βάζοντας στα βιβλία των Ελληνικών ένα σωρό “τρίχες” ; Δεν λιγοστέψαμε τις ώρες των Θετικών μαθημάτων-ζητώντας βέβαια στις Πανελλαδικές …τέρατα απο τα 17χρονα παιδάκια!- δεν γεμίσαμε το ωρολόγιο πρόγραμμα με ένα πλήθος μαθημάτων για να …βολέψουμε ειδικότητες;  Δεν θεωρήσαμε “αντιδημοκρατικό” το να μπεί ο σύμβουλος στην τάξη μας; Ας μην συνεχίσω…

Στο «ανάθεμα τα γράμματα και εκείνον που τα βρήκε» του παρακάτω άρθρου, αντιτάσσω το “να πας σχολείο να γίνεις…άνθρωπος” της εποχής της γιαγιάς μου (πού τέλειωσε το σχολαρχείο και έλεγε: “έμαθα γερά γράμματα”, και ήξερε ελληνικά και μαθηματικά που δεν τα ξέρουν μαθητές του …”λίαν καλώς”!!!) και το “να πας σχολείο να …μάθεις γράμματα” των γονιών μου!  Συλλογιστείτε το!

Αν το Λύκειο γίνει ξανά ικανό να αξιολογεί μαθητές, να απορρίπτει τους με ανεπαρκείς γνώσεις τότε ναι να καταργηθούν οι εξετάσεις. Άλλως, όλους αυτούς τους αγράμματους θα τους συναντάμε σε κάθε έκφανση της καθημερινής μας ζωής με τραγικές συνέπειες.

Και να δούμε με τί συνείδηση  θα βάζουμε το κεφαλάκι μας στο …μαξιλάρι!

Κατά τη δεκαετία του 1920 ο πατέρας μου ήταν στο δημοτικό, η υποχρεωτική εκπαίδευση ήταν τέσσερα χρόνια και τα περισσότερα παιδιά, κυρίως τα κορίτσια, δεν την ολοκλήρωναν. Στο δικό μου δημοτικό, δεκαετία του 1950, η υποχρεωτική εκπαίδευση ήταν έξι χρόνια- και έφερνε με τη βία ο χωροφύλακας παιδιά από τα χωράφια που τα είχαν κρατήσει οι γονείς για τις αγροτικές εργασίες. Στη δεκαετία του 1980 ήσαν μαθήτριες οι κόρες μου, είχαν γίνει εννέα τα χρόνια- και συζητάμε να τα κάνουμε δώδεκα: οι στοιχειώδεις γνώσεις για την κοινωνικοποίηση των ανθρώπων απαιτούν τριπλάσιο χρόνο σε σχέση με δύο γενιές πριν. Ούτε ο χρόνος εργασίας άλλαξε τόσο δραστικά, ούτε το προσδόκιμο ζωής, ούτε ο χρόνος συνταξιοδότησης- μόνο η στρατιωτική θητεία μειώθηκε τόσο πολύ γιατί έπαψε να θεωρείται υποχρεωτικό στάδιο της κοινωνικοποίησης, «το μεγαλύτερο σχολείο».

Από την τάξη μου στο δημοτικό στα Λεχαινά, ήμασταν 50-60 παιδιά, φθάσαμε 2-3 στο πανεπιστήμιο, 5%. Στα τέλη του 1960 οι πτυχιούχοι στην Ελλάδα δεν ξεπερνούσαν το 2% του πληθυσμού. Σήμερα είναι κοντά στο 20%, λιγότεροι από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο- και ας γράφουν κάποιοι ξανά και ξανά ότι έχουμε τους περισσότερους πτυχιούχους στην Ευρώπη.   Ας όψονται ο Μακρυγιάννης και ο Θεόφιλος… Κάποτε η στοιχειώδης εγγραμματοσύνη απαιτούσε τον χειρισμό συμβολικών συστημάτων που ήσαν σχετικά εύκολο να αφομοιωθούν- εύκολο από τη σημερινή σκοπιά, γιατί τότε έλεγαν «ανάθεμα τα γράμματα και εκείνον που τα βρήκε», αν και η ρήση, περισσότερο και από την αγανάκτηση του μαθητή, εκφράζει τον αποτροπιασμό αυτών που διαχειρίζονταν τα παραδοσιακά συμβολικά συστήματα της προφορικότητας για τους δαίμονες αμφισβήτησης που δημιουργούσε η εγγραμματοσύνη. Σήμερα τα συμβολικά συστήματα που οργανώνουν τις κοινωνίες μας (από τα σήματα της Τροχαίας ως τις ξένες γλώσσες, τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή ή βίντεο) και είναι αναγκαία για την επικοινωνία, την προσωπική έκφραση μέσα από το τραγούδι και τον χορό ή τη δημιουργία blog, για την κατανόηση της πολιτιστικής ιδιαιτερότητας του τουρίστα και τη δουλειά στο γραφείο, στο εργοστάσιο ή στο χωράφι- τα συμβολικά συστήματα είναι τόσο πολλά και τόσο πολύπλοκα που δημιουργούν την ανάγκη τής «διά βίου εκπαίδευσης». Το ότι ζούμε σε «κοινωνίες και οικονομίες της γνώσης», σημαίνει πως για να ζουν εν κοινωνία και να μπορούν να παράγουν πλούτο, διανοητικό και υλικό, οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν να κολυμπούν σε βαθιά, και ενίοτε σκοτεινά, σημειωτικά συστήματα- αλλιώς πνίγονται.

Γιατί χρειάζονται οι εξετάσεις;

Αρκεί μόνο να σκεφθούμε ότι κάποτε για την εκμάθηση της γραφής αρκούσαν το κοντύλι και η πλάκα, ενώ σήμερα απαιτείται ηλεκτρονικός υπολογιστής: παχύτατο στρώμα τεχνολογίας διαμεσολαβεί πια τη γραπτή επικοινωνία. Τα ίδια ισχύουν και για τις αγροτικές εργασίες: ως πριν από 50 χρόνια ο χωρικός διέθετε τη γνώση για να κατασκευάσει το ξύλινο άροτρο (με τη βοήθεια του γύφτου για το υνί), ενώ σήμερα τον ενώνει με τη γη η τεχνολογία των γερμανικών τρακτέρ και των ολλανδικών σπόρων. Και σου λένε μετά, μεταξύ παστεριωμένου τυρού και υβριδικού αχλαδίου, «τι χρειάζεται ΤΕΙ υδροπονικών καλλιεργειών;».   Το ερώτημα είναι γιατί να χρειάζονται εξετάσεις για να μάθεις τις υδροπονικές καλλιέργειες από τη στιγμή που έχεις πιστοποιήσει τη γνωστική σου επάρκεια ως απόφοιτος λυκείου. Σε ποια άλλη χώρα της Ευρώπης συμβαίνει αυτό; Ευτυχώς, η Αννα Διαμαντοπούλου με τις πρόσφατες δηλώσεις της άνοιξε τον δρόμο για το αυτονόητο: την κατάργησή τους.

Ενοχλούν τα πτυχία

Η τριτοβάθμια εκπαίδευση (γενικότερα, η μεταλυκειακή εκπαίδευση) είναι αναπόδραστη ανάγκη, προϋπόθεση για την κοινωνικοποίηση των νέων, την ένταξή τους στην πολιτισμική πραγματικότητα της εποχής μας, την ολοκλήρωση της προσωπικότητάς τους. Αλλά ας όψεται η «Γενιά του ΄30» που, εν ονόματι της «αυθεντικότητας», θεοποίησε την αγραμματοσύνη στο πρόσωπο του Μακρυγιάννη και του Θεόφιλου- για τούτο διαβάζουμε κάθε τόσο ότι «έχουμε μεγάλο ποσοστό πτυχιούχων»: ενοχλούν τα πτυχία. Και οι ιερεμιάδες κατά της «αποξενωτικής τεχνολογίας» και της «εργαλειακής γνώσης» δεν είναι παρά η σύγχρονη εκδοχή του «ανάθεμα τα γράμματα και εκείνον που τα βρήκε»: τις εκφωνούν οι κάτοχοι της αυθεντικής γνώσης που αντιδιαστέλλουν «μόρφωση και «εκπαίδευση» (οι ανεκπαίδευτοι Μακρυγιάννης και Θεόφιλος ήσαν βαθύτατα μορφωμένοι).

Οσοι υποστηρίζουν «τι τους θέλουμε τόσους πτυχιούχους;Ας πηγαίνουν σε επαγγελματικές σχολές μετά το γυμνάσιο» , αυτοί θέλουν να στερήσουν από τα παιδιά το κολύμπι σε πλούσια και πολύπλοκα σημειωτικά συστήματα, να τους απαγορεύσουν το λύκειο και τη μεταλυκειακή εκπαίδευση, την πρόσβαση στην ανοιχτή θάλασσα της γνώσης: τα θέλουν εργαλειομηχανές εμβαπτισμένες στην αυθεντικότητα του «λαϊκού ανθρώπου» που ενσωματώνει αυτοφυώς τη σοφία του Μακρυγιάννη και του Θεόφιλου· και του Καραγκιόζη, το ξέχασα αυτό το πρότυπο των πρεσβευτών της αγραμματοσύνης.  Περισσότερο…