Γράφει η Σοφία Παπαδημητρίου, Υπ. Ψηφιακών και Κοινωνικών Μέσων Δ/νσης Εκπ. Ραδιοτηλεόρασης,
Όταν αναφερόμαστε στον όρο «Εκπαιδευτική Τηλεόραση» σήμερα, δεν εννοούμε απλά ένα τηλεοπτικό κανάλι από το οποίο προβάλλεται εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για έναν ολόκληρο οργανισμό που χρησιμοποιεί διάφορες πλατφόρμες διάθεσης μέσω εκπομπών ή μέσω διαδικτύου, προσεγγίζοντας με αυτόν τον τρόπο όσο δυνατόν περισσότερες πληθυσμιακές ομάδες (πολυπλατφορμική διάθεση). Πέρα από τη διάθεση και σε συνδυασμό με την προβολή των εκπαιδευτικών οπτικοακουστικών προγραμμάτων, διατίθεται εκπαιδευτικό υλικό με τη μορφή λογισμικού, εκπαιδευτικών παιχνιδιών, ειδικά σχεδιασμένων «βοηθημάτων» για τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια η διάθεση του υλικού των «Εκπαιδευτικών Τηλεοράσεων» πέρασε με μεγάλη ταχύτητα από την “εποχή της εκπομπής” στην “εποχή του βίντεο” και πρόσφατα στην “εποχή του διαδικτύου” με δυσδιάκριτα βέβαια όρια μεταξύ τους, εφόσον καμιά εποχή δεν έχει καταργηθεί εντελώς. Αξιοποιώντας τις συνεχώς εξελισσόμενες τεχνολογίες του διαδικτύου, τα σχολεία με ευρυζωνική πρόσβαση έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιούν το υλικό της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης με τη μορφή των “μέσων ροής” την επιθυμητή στιγμή. Η διδασκαλία βασισμένη στα “μέσα ροής” και σε ολοκληρωμένα μαθησιακά περιβάλλοντα που στηρίζονται σε αυτά, θα επιδράσει στον τρόπο προετοιμασίας του μαθήματος ενός εκπαιδευτικού και αλυσιδωτά θα φέρει αλλαγές στον τρόπο διδασκαλίας του, εμπλέκοντας τους μαθητές σε πλούσιες αλληλεπιδραστικές μαθησιακές εμπειρίες και μετατρέποντάς τους από παθητικούς δέκτες σε ενεργούς συμμετέχοντες.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο όλο και μεγαλύτερος αριθμός πιλοτικών έργων εστιάζει στην αξιοποίηση οπτικοακουστικού υλικού στην τάξη. Στο έργο eSTREAM (Increasing the use of Streaming technology in school education in Europe, EU Socrates/Minerva 2003-2006) (Reiter, 2006 & Ioannidis 2005) μελετήθηκαν βέλτιστες πρακτικές στη χρήση των μέσων ροής στη σχολική εκπαίδευση καθώς και η προστιθέμενη αξία διαφορετικών διδακτικών προσεγγίσεων.
Ακόμα αξιόλογες προσπάθειες αποτελούν το “The VideoActiv Project Socrates Minerva”, η SchoolTV Beeldbank, το Πρόγραμμα Dschola, το Mosaico της RAI-Educational, και η υπηρεσία Opettaja.tv του Φιλανδικού εκπαιδευτικού καναλιού YLE, οι οποίες θα αναπτυχθούν σε αυτή και στην επόμενη δημοσίευση.
The VideoActiv Project Socrates Minerva, (2004-2006)
Το VideoAktiv project (2004-2006), υπήρξε μια συνεργασία των Glasgow Caledonian University UK, (Μεγ. Βρετανία) ως συντονιστής, ATiT – Audiovisual Technologies Informatics and Telecommunications (Βέλγιο), The Vrije Universiteit Amsterdam (Ολλανδία), Université Nancy 2 (Γαλλία), University of the Basque Country (Ισπανία) και University of Groningen (Ολλανδία) που υποστηρίχτηκε από το Πρόγραμμα European Commission DG Education and Culture Socrates/Minerva για τη δημιουργία και χρήση βίντεο και ήχου για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Στόχοι του ήταν η ανάπτυξη οπτικοακουστικού υλικού με τις νέες ψηφιακές τεχνολογίες ακολουθώντας εκπαιδευτικούς στόχους, η εκπαίδευση για την αποτελεσματική χρήση του και η υποστήριξη του οπτικού αλφαβητισμού χρησιμοποιώντας ένα μεγάλο εύρος τεχνολογιών (Bijnens et al. 2004).
Η προοπτική του έργου ήταν να δημιουργήσει πρωτοπόρους εκπαιδευτικούς στους σχολικούς οργανισμούς και να ενδυναμώσει το πάθος τους για τον οπτικό αλφαβητισμό ώστε να σχηματισθεί μια στέρεη ευρωπαϊκή κοινότητα αφοσιωμένη στον εμπλουτισμό της εκπαίδευσης με καινοτόμα μέσα. Το VideoAktiv περιλάμβανε εργαστηριακό πρόγραμμα επιμόρφωσης στα ψηφιακά μέσα εκπαιδευτικού προσωπικού με παρουσία και εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Κατά τη διάρκεια των εργαστηρίων, οι συμμετέχοντες επιμορφώθηκαν και υποστηρίχθηκαν στην πρακτική της ανάπτυξης και διάθεσης οπτικοακουστικού υλικού κατά τη διάρκεια της ατομική τους διδασκαλίας. Οι μαθητές ενθαρρύνθηκαν να δημιουργήσουν το δικό τους βίντεο. Η δημιουργική πρόκληση της χρήσης κινούμενης εικόνας και ήχου εμπλέκει τόσο τους μαθητές όσο και για τους καθηγητές ώστε να επικοινωνήσουν πάνω σε θέματα του ενδιαφέροντός τους και τους δίνει τη δυνατότητα να αποκτήσουν ένα εύρος δεξιοτήτων, εκτός από τη δημιουργία της ίδιας της ταινίας.
Η σχολική τηλεόραση Beeldbank αποτελεί μία διαδικτυακή εκδοχή της παραδοσιακής εκπαιδευτικής τηλεόρασης της Ολλανδίας. Στην υπηρεσία αυτή δημοσιεύεται ελεύθερα στο διαδίκτυο εκπαιδευτικό υλικό, με σκοπό την αξιοποίησή του σαν μέσα ροής. Απευθύνεται κυρίως σε μαθητές και διδάσκοντες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ωστόσο τα μέσα ροής βρίσκονται στη διάθεση όλων των ενδιαφερομένων χωρίς επιβάρυνση. Ένα πλήθος από 2600 σύντομα βίντεο είναι ταξινομημένα σε κατάλογο σύμφωνα με το γνωστικό αντικείμενο ή με την ηλικιακή ομάδα (νήπια, βασική εκπαίδευση, δευτεροβάθμια εκπαίδευση). Ο ιστότοπος λειτουργεί καθαρά ως βιντεοθήκη και προσφέρει τη δυνατότητα αναζήτησης εισάγοντας λέξεις-κλειδιά καθώς και συμβουλές σχετικά με τη διαδικασία της αναζήτησης.
Οι διδάσκοντες και οι μαθητές επισκέπτονται τον ιστότοπο και ανατρέχουν στον κατάλογο που είναι δομημένος με βάση το γνωστικό αντικείμενο (π.χ. Ιστορία ή Γεωγραφία). Δεν απαιτούνται ειδικές τεχνικές προϋποθέσεις για την προβολή των μέσων ροής. Συνιστάται η σύνδεση ευρείας ζώνης, ωστόσο τα μέσα ροής διατίθενται ακόμα και μέσω σύνδεσης μικρότερου εύρους ζώνης. Οι μόνες επιπλέον πληροφορίες που παρέχονται είναι τα κείμενα που περιέχουν τα λόγια του βίντεο και κάποιες εικόνες. Δεν διατίθεται πρόγραμμα διδασκαλίας των μαθημάτων και η διαδραστική επικοινωνία περιορίζεται μόνο στους χειρισμούς «έναρξη», «διακοπή» και «κλείσιμο» του βίντεο.
Σύμφωνα με το φόρουμ του SchoolTV Beeldbank, οι περισσότεροι χρήστες κάνουν χρήση του προγράμματος σε ατομικό επίπεδο, είτε στο σπίτι, είτε στην τάξη. Εξαιτίας του μικρού μεγέθους προβολής του μέσου ροής, είναι δύσκολη η χρησιμοποίησή του σε όλη την τάξη. Οι αντιδράσεις στο φόρουμ ποικίλουν, όμως τα περισσότερα παιδιά δείχνουν ενθουσιασμό για το βίντεο ροής που χρησιμοποιούν. Το 80% των μαθητών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση έχει έρθει σε επαφή με τα βίντεο Beeldbank και 50% των δασκάλων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση δηλώνει ότι έχει χρησιμοποιήσει το πρόγραμμα στην τάξη. Η επισκεψιμότητα του ιστότοπου ανέρχεται καθημερινά κατά μέσο όρο σε 700 άτομα. Η SchoolTV Beeldbank διαθέτει έναν μεγάλο κατάλογο από ενημερωτικά νέα (newsletter) στοχευμένο σε γνωστικά αντικείμενα ή ενδιαφέροντα της σχολικής κοινότητας.
Η SchoolTV Beeldbank είναι μη εμπορική υπηρεσία του κρατικού φορέα TELEAC/NOT, που έχει την ευθύνη για την παραγωγή βίντεο για την εκπαιδευτική τηλεόραση. Από πλευράς TELEAC/NOT υπάρχει η τάση ώστε το Beeldbank να παρέχει ένα ολοκληρωμένο μαθησιακό περιβάλλον με κείμενα, κινούμενα σχέδια και συνοδευτικό υλικό για την υποστήριξη της μαθησιακής διαδικασίας. Μια ακόμη τάση αποτελεί και η παροχή οδηγιών σε διδάσκοντες σχετικά με τον τρόπο ένταξης του βίντεο ροής σε συνθήκες σχολικής τάξης. Προς το παρόν αποτελεί ένα πρότυπο παράδειγμα οπτικοποίησης πληροφοριών εκπαιδευτικού χαρακτήρα.
Αναφορές:
Bijnens, H., Bijnens, M., Vanbuel, M. (2004). Τα μέσα ροής μέσα στην τάξη. Μία παρουσίαση της σημερινής χρήσης των τεχνολογιών ροής και των δυνατοτήτων που παρέχουν για την κάλυψη εκπαιδευτικών αναγκών κυρίως στην Ευρώπη. EDUCATION HIGHWAY, Κέντρο Καινοτόμων Εφαρμογών Στο Σχολείο και Τις Νέες Τεχνολογίες, Hafenstraße 47-51, A-4020 Linz, Αυστρία
Ioannidis, G. S. , Garyfallidou, D. M., & Spiliotopoulou-Papantoniou, V. (2005). Streaming Media in Education, and their impact in teaching and learning Educational best practices and some first observations of their implementation, Published by: Education Highway Innovation Centre for School and new Technology Hafenstraße 47-51 A-4020, Linz, Austria Year of Publication: Linz, 2005
Reiter, P., Knierzinger, A., Weigner, C. (2006). Final concluding report of eSTREAM – Increasing the use of streaming media technology in school education in Europe 2003-2006. eStream Minerva Project