Άρθρα κατηγορίας ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ
Φτιάχνουμε τα δικά μας αυτοσχέδια παιχνίδια και η μάθηση γίνεται παιχνίδι!
Φτιάχνουμε τα δικά μας αυτοσχέδια παιχνίδια και η μάθηση γίνεται παιχνίδι!
Στελιανού Αντωνία
Νηπιαγωγός, MSc Διοίκηση στην Εκπαίδευση
Η συγγραφή του παρόντος άρθρου αναδύθηκε από τη συμμετοχή μου ως εκπαιδευτικός και Συντονίστρια σε Σχέδιο Δράσης με τίιτλο: «Μαθαίνω, παίζω και διασκεδάζω με παιχνίδια που κατασκευάζω», για την εσωτερική αξιολόγηση της σχολικής μονάδας όπου υπηρετώ.
Ειδικότερα, το σχέδιο δράσης υλοποιήθηκε στα δύο τμήματα του προαιρετικού ολοήμερου προγράμματος και το Τμήμα Ένταξης του 23ου Νηπιαγωγείου Αγρινίου, όπου οι υπεύθυνες Νηπιαγωγοί (Νταλαπέρα Ευαγγελία, Στελιανού Αντωνία, Χριστοδούλου Πηνειώ) υιοθέτησαν το αυτοσχέδιο παιχνίδι ως εργαλείο μετεξέλιξης της μαθησιακής διαδικασίας σε ένα συνεχές παιχνίδι. Οδηγός της πορείας μετασχηματισμού της τάξης σε παίζουσα τάξη, ήταν η αγάπη, το ενδιαφέρον και ο ενθουσιασμός των παιδιών για τα αυτοσχέδια παιχνίδια, που σχεδίασαν με τις εκπαιδευτικούς και δημιούργησαν μόνα τους κατά την υλοποίηση του Σχεδίου Δράσης, χρησιμοποιώντας ανακυκλώσιμα υλικά.
Οι εκπαιδευτικοί γνωρίζοντας καλά, ότι «ως παιχνίδι χαρακτηρίζεται κάθε είδους αναψυχή πάρεργο του παιδιού»[1], το οποίο μπορεί να είναι είτε αυθόρμητη απασχόληση βασισμένη στη φαντασία, είτε οργανωμένη δραστηριότητα με καθορισμένους κανόνες. Ειδικότερα, ότι το αυτοσχέδιο παιχνίδι ως μια εκπαιδευτική πρακτική υποστηρίζει και εμπλουτίζει ένα δημιουργικό περιβάλλον μάθησης, όπου η φαντασία συνδέει το παιχνίδι με τη γνώση και συμβάλλει στην ανάπτυξη πολλών νοητικών και κοινωνικών δεξιοτήτων, συνεργασίας, σχεδιασμού, δημιουργικής ικανότητας, οδήγησαν τους μαθητές/τριες τους σε ένα δημιουργικό ταξίδι γνωριμίας και κατασκευής αυτοσχέδιων παιχνιδιών, επιτραπέζιων και επιδαπέδιων, ατομικών και ομαδικών, τα οποία παίζονται από τα παιδιά από την ηλικία των 4 χρόνων. Παιχνίδια σχεδιασμένα σε χαρτί του κιλού, ή στο δάπεδο, με αυτοσχέδια ζάρια, αξιοποιώντας υλικά ανακυκλώσιμα καταδεικνύονται ως ένα πολύτιμο παιδαγωγικό μέσο για να φθάσει η γνώση στο παιδί, αλλά και το ίδιο το παιδί στη γνώση.
Δεν ήταν κάτι δεδομένο, μια έτοιμη λύση που υιοθέτησαν οι εκπαιδευτικοί για να γεμίσουν το ημερήσιο πρόγραμμα, αλλά το αποτέλεσμα της συνεργασίας μαθητών σε ομάδες. Κατά τη σχεδίαση, την υλοποίηση, το παίξιμο και την παρουσίαση των παιχνιδιών στην τάξη, δημιουργήθηκε ένα ευχάριστο επικοινωνιακό πλαίσιο καλλιέργειας πολλαπλών δεξιοτήτων. Τα αυτοσχέδια επιτραπέζια παιχνίδια προσφέρονται για απλή ελεύθερη εμπειρική παρατήρηση, διαμορφωτική αξιολόγηση, διαφοροποιημένη διδασκαλία, εκπαίδευση δίγλωσσων παιδιών και παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και συνεισφέρουν στην επιδίωξη των στόχων που θέτει το ισχύον Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών του ΝηπιαγωγείουΕπιπρόσθετα, η αρμονική διασύνδεση του παιχνιδιού με τη διδασκαλία και τη δια βίου μάθηση δίνει εναλλακτικές διεξόδους στον/στην εκπαιδευτικό που μέσα από τη διαδικασία του παιχνιδιού ανακαλύπτει, εφευρίσκει, καινοτομεί, επιλέγει, οργανώνει, μελετά, συντονίζει και προσαρμόζει τους στόχους, το περιεχόμενο και τα χαρακτηριστικά του παιχνιδιού, έτσι ώστε αυτό να γίνεται απόλυτα κατανοητό στην ομάδα-στόχο, ελκυστικό, και εν τέλει αποτελεσματικό σε επίπεδο γνώσεων, κοινωνικοποίησης, και υιοθέτησης αξιών, αντιλήψεων και συμπεριφορών. Υπό αυτό το πλαίσιο, ο εκπαιδευτικός μέσα από το παιχνίδι επιχειρεί να ανταποκριθεί πλήρως στους πολλαπλούς στόχους της εκπαίδευσης, προκειμένου να επιτευχθεί η ολόπλευρη και ισόρροπη ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών/τριών. Ταυτόχρονα, γίνεται ο ίδιος συνδημιουργός και συμπαίκτης με τα παιδιά, βιώνοντας έναν καθοδηγητικό ρόλο, ιδιαίτερα ενδιαφέροντα.
Οι εκπαιδευτικοί επίσης, έχουν τη δυνατότητα να αξιολογήσουν με πιο ακριβή και αντικειμενικό τρόπο την αποτυπωμένη κάθε φορά «ζώνη επικείμενης ανάπτυξης», η οποία ορίζεται ως η απόσταση μεταξύ του τρέχοντος αναπτυξιακού επιπέδου του παιδιού, όπως διαπιστώνεται από την ανεξάρτητη επίλυση προβλημάτων και του επιπέδου δυνητικής ανάπτυξης, όπως αυτή προσδιορίζεται μέσω της επίλυσης προβλημάτων, υπό την καθοδήγηση ενήλικα ή σε συνεργασία με πιο ικανούς συνομηλίκους (Vygotsky, 1978).
Εν κατακλείδι, τα παιδιά μέσω του αυτοσχέδιου παιχνιδιού αποκομίζουν πολλά οφέλη. Ειδικότερα, αλληλεπιδρώντας, μετασχηματίζουν τις εμπειρίες τους με βάση τις γνώσεις και τα χαρακτηριστικά τους και αναδιοργανώνουν τις νοητικές δομές τους (Shunk, 2010). Μέσα στην τάξη με τις διάφορες φάσεις της σχεδίασης, της δημιουργίας, του παιξίματος, της παρουσίασης ή της αλλαγής των κανόνων του αυτοσχέδιου παιχνιδιού, διαμορφώνονται μικροπεριβάλλοντα, όπου δημιουργούνται ιδανικές συνθήκες αλληλεπίδρασης, με βάση τις δραστηριότητες που τα παιδιά αναλαμβάνουν. Έτσι οι μαθητές/μαθήτριες καταφέρνουν:
- να αναπτύσσουν την πρωτοβουλία, την επινοητικότητα, τη φαντασία τους,
- την ανεξαρτησία τους, την ευθύνη τους, την ικανότητα συνεργασίας τους,
- να αποκτούν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, να μην απογοητεύονται όταν χάνουν,
- να ξαναπροσπαθούν και να πειραματίζονται με διαφορετικές στρατηγικές,
- να γνωρίζουν καλύτερα τον εαυτό τους σε σχέση με όλες τις κοινωνικοσυναισθηματικές και νοητικές τους δυνατότητες και δεξιότητες,
- να συζητούν και να εξηγούν, να επιχειρηματολογούν και να στηρίζουν τις αποφάσεις της ομάδας,να συνεργάζονται για την υλοποίησή τους,
- να καλλιεργούν τον προφορικό λόγο, παράγουντας κείμενα με δομή και επικοινωνιακό προσανατολισμό εμπλουτίζοντας το λεξιλόγιό τους μέσα από τα συναισθήματα χαράς που νιώθουν όταν παίζουν.
Συμπερασματικά, δεν είναι τυχαίο που «η παιδαγωγική χρήση της παιγνιώδους μορφής διδασκαλίας αναδείχθηκε σε θεμελιώδες διδακτικό αξίωμα και επισημάνθηκε η λειτουργία του παιχνιδιού ως βάση της αγωγής και της εκπαίδευσης.»[2]
Βιβλιογραφία
Γκουγκουλή, Κ. & Καρακατσάνη, Δ. (Επιμ.), (2008) Το ελληνικό παιχνίδι. Διαδρομές στην ιστορία του (1η έκδ.). ΜΙΕΤ: Αθήνα.
Διακογεωργίου, Το παιδί και το παιχνίδι, Αντιτετράδιο της εκπαίδευσης, τεύχος 34-35, 1995
Κυριαζοπούλου – Βαλινάκη, Π., Νηπιαγωγική, τόμος 3, Βλάσση, Αθήνα, 1997, σελ. 236
Πανταζής, Σ., (2004). Η παιδαγωγική και το παιχνίδι – αντικείμενο στο χώρο του νηπιαγωγείου , Αθήνα, Gutenberg
Thiesen, P., (2014). 420 Παιδικά Παιχνίδια: Για την απόκτηση σωματικών, πνευματικών, κοινωνικών & δημιουργικών δεξιοτήτων, Αθήνα. Ίων
Αυγητίδου, Σ. & Τζεκάκη, Μ. & Τσάφος, Β., (2016). Ενισχύοντας τη μάθηση των παιδιών: Νοηματοδότηση και παιχνίδι στο Οι υποψήφιοι εκπαιδευτικοί παρατηρούν, παρεμβαίνουν και αναστοχάζονται, Αθήνα, Gutenberg.
Κιτσαράς, Γ., (2001). Προσχολική Παιδαγωγική, Αθήνα
Vygotsky, L. (1978) Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Ηλεκτρονικές πηγές.
«Το αυτοσχέδιο επιτραπέζιο παιχνίδι ως «υποστηρικτικό εργαλείο» διδασκαλίας στην προσχολική ηλικία» Πετκανοπούλου Μαρία https://dspace.uowm.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/919/Maria%20Petkanopoulou.pdf?sequence=1&isAllowed=y
«Ο ρόλος του παιχνιδιού στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού» Σπέντζα Ελενη, Χριστοφορίδου Θεοφίλα
http://repository.library.teiwest.gr/xmlui/handle/123456789/4913
[1] Κυριαζοπούλου – Βαλινάκη, Π., Νηπιαγωγική, τόμος 3, Βλάσση, Αθήνα, 1997, σελ. 236
[2] Γκουγκουλή, Κ. & Καρακατσάνη, Δ. (Επιμ.), (2008) Το ελληνικό παιχνίδι. Διαδρομές στην ιστορία του (1η έκδ.). ΜΙΕΤ: Αθήνα,σ.96)
Εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας του νηπιαγωγείου
ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ. ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ.
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΓΧΟΥΣ
Τα σχολεία έκλεισαν – Η μάθηση δεν σταματά!
«Μόνο ότι δέχτηκες με την ψυχή σου, αυτό μόνο μαθαίνεις
και αυτό ενσωματώνεις στη ζωή σου και στο χαρακτήρα σου.» Dewey
Συχνά στην εκπαίδευση χρησιμοποιείται ο όρος «βιωματική μάθηση» και αναφέρεται στις γνώσεις που αποκτάμε όταν ασχοληθούμε με κάτι. Για την ακρίβεια, είναι από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους μάθησης.
Οι τρεις μεγάλες παραδόσεις της βιωματικής μάθησης όπως καταγράφονται από τον kold (1984,12)[1] προέρχονται από τους Dewey, Lewin και τον Piaget. Ο Dewey από τη φιλοσοφική προοπτική του πραγματισμού επεσήμανε από 1938 τη σχέση ανάμεσα στην εκπαίδευση και την εμπειρία και διακήρυξε την πεποίθησή του ότι κάθε γνήσια μορφή εκπαίδευσης γεννιέται μέσα από την εμπειρία. Ο Lewin έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη σύνδεση της θεωρίας και της πράξης και τέλος ο Piaget περιγράφει τη μάθηση ως μια διαδικασία αλληλεπίδρασης μεταξύ του προσώπου και του περιβάλλοντος.
Γονείς μην ανησυχείτε! Η εκπαιδευτική διαδικασία δεν σταματάει ούτε σε συνθήκες καραντίνας.. Μην υιοθετείτε το ρόλο της νηπιαγωγού στα παιδιά σας. Το μόνο σίγουρο είναι ότι τα παιδιά σας δεν σταμάτησαν να μαθαίνουν επειδή έκλεισαν τα σχολεία. Τα παιδιά σας αποκτούν γνώση όταν ασχολούνται με κάτι. Όταν εξερευνούν μια κατάσταση, δοκιμάζοντας διάφορες μεθόδους για να την προσεγγίσουν και τελικά μαθαίνουν από τα λάθη τους. Έτσι, αναπτύσσουν την αντίληψη, τις γλωσσικές δεξιότητες, την κριτική σκέψη και, όταν βιώνουν την εμπειρία μαζί με άλλους, τις κοινωνικές τους δεξιότητες.
Έτσι παρόλο που βλέπετε το παιδί σας να τριγυρνά από δωμάτιο σε δωμάτιο και πολύ απλά παίζει, στην πραγματικότητα εφοδιάζεται με γνώσεις. «Κάθε εμπειρία μπορεί να είναι μια ευκαιρία για γνώση –είτε προκύπτει αυθόρμητα στη στιγμή είτε είναι προγραμματισμένη προκειμένου να ανακαλύψει το παιδί τις διαφορετικές διαστάσεις της», εξηγεί ο Δρ. Colin Beard στο βιβλίο του, The Experiential Learning Toolkit. Μάλιστα, επισημαίνει ότι η εκπαίδευση του παιδιού μπορεί να επιτευχθεί όχι μόνο έξω από τη σχολική αίθουσα αλλά και χωρίς την παρουσία δασκάλου.
Πώς θα βοηθήσουμε το παιδί να μάθει.
Ο Δρ. Knud Illeris καθηγητής δια βίου μάθησης στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης στη Δανία επισημαίνει ότι οι τρεις βασικοί πυλώνες της μάθησης είναι η σκέψη, η αίσθηση και η πράξη και ότι και οι τρεις μπορούν να αναπτυχθούν μακριά από τις σχολικές τάξεις –ακόμα και στο τραπέζι της κουζίνας μας! Και προτείνει να κάνουμε στα παιδιά μας αυτές τις ερωτήσεις, για να διευκολύνουμε την εκπαιδευτική διαδικασία αυτή την περίοδο:
– Πρόσεξες ότι…
– Τι έγινε όταν…
– Έχει ξανασυμβεί κάτι τέτοιο;
– Γιατί πιστεύεις ότι συνέβη;
– Πού αλλού μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε;
Με αυτές τις ερωτήσεις καθοδηγούμε τη σκέψη τους πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από μια εμπειρία (μπορεί να είναι απλώς η παρατήρηση ενός σκουληκιού που ανοίγει τρύπες στο χώμα), ενθαρρύνοντας έτσι μια διαδικασία που τελικά οδηγεί στην κριτική σκέψη, την ανάλυση, την επικοινωνία, τα τη συνεργασία και τη δημιουργικότητα –πάνω κάτω δηλαδή τα πιο σημαντικά από τα μαθήματα που περιλαμβάνει και το πρόγραμμα του σχολείου![2]
Σύνταξη άρθρου:
Στελιανού Αντωνία
Νηπιαγωγός MSc
Βιβλιογραφία.
[1] Kolb, D. (1984). Experiential Learning. New Jersey: Pentice Hall
[2] ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ, Συλλογικό έργο,Τίτλος πρωτοτύπου Contemporary Theories of Learnig: Learning Theorists… in Their Own Words, Συντελεστές: Κουλαουζίδης, Γιώργος,Illeris, Knud
Κόκκος, Αλέξης Αθήνα:2009
Περί εξ αποστάσεως συνεργασία και επικοινωνία.
Ένας μήνας και οχτώ ημέρες κλειστά σχολεία λόγω πανδημίας. Η καραντίνα κράτησε μακριά τους γονείς και τα παιδιά από το σχολείο. Δεν κατάφερε όμως να παύσει την επικοινωνία με τους εκπαιδευτικούς. Όλοι οι εκπαιδευτικοί φρόντισαν με κάθε τρόπο να διατηρήσουν την επικοινωνία με τους μαθητές τους. Χαρκτηριστική ήταν και είναι η θετική στάση των γονιών και των νηπίων στη διατήρηση της επικοινωνίας τους με το σχολείο κατά τη διάρκεια της καραντίνας.
Όπως αναφέρει και ο Σ. Γεωργίου στο βιβλίο του «Του παιδιού και του σχολείου», υπάρχουν τρεις τύποι σχολείων με κριτήριο τις σχέσεις που διατηρούνται μεταξύ των εκπαιδευτικών από τη μία και των γονιών από την άλλη. Το Κλειστό σχολείο που αποκλείει τους γονείς, τα Χειριστικό σχολείο που χρησιμοποιεί τους γονείς και το Ανοιχτό σχολείο που περιλαμβάνει τους γονείς στις αποφάσεις του και επιδιώκει τη συνεργασία τους. Αν και υπάρχουν έρευνες «ότι το σχολείο στην Ελλάδα συγκεντρώνει περισσότερο τα χαρακτηριστικά του χειριστικού σχολείου» με χαρά θα δηλώσω και έχοντας την ευθύνη των λεγομένων μου ότι το νηπιαγωγείο μας παρέμεινε «Ανοιχτό» και κατά τη διάρκεια της καραντίνας! Αυτό οφείλεται στην καλή συνεργασία με τους γονείς την οποία δεν επιδιώξαμε μόνο εμείς οι εκπαιδευτικοί αλλά και οι ίδιοι οι γονείς. Με τακτική επικοινωνία ανταλλάσσαμε και ανταλλάσσουμε μαζί τους προτάσεις -ιδέες για τη δημιουργική απασχόληση των παιδιών. Με χαρά μας διαπιστώσαμε και διαπιστώνουμε καθημερινά ότι η ανταπόκριση των νηπίων ήταν και είναι μεγάλη.[1]
Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τα ατέλειωτα μηνύματα στο κινητό μας με λόγια αγάπης, με ευχές, με φωτογραφίες από δημιουργίες των νηπίων, με προτάσεις τους και ιδέες τους για δημιουργικές ώρες, μένοντας στο σπίτι! Όπως επίσης δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τους γονείς που υποστήριξαν και συνεχίζουν να υποστηρίζουν την εξ αποστάσεως μάθηση και δημιουργία με υπομονή , επιμονή και σεβασμό στην προσπάθεια του κάθε εκπαιδευτικού για την υλοποίησή της.
Ίσως κάποιοι θεωρήσουν υπερβολικά τα όσα γράφονται. Σε αυτούς λοιπόν θα απαντήσουμε: Ότι οι μέρες που ο δάσκαλος ήταν το πιο μορφωμένο και το πιο σεβάσμιο άτομο της κοινότητας (εκτός από τον ιερέα) μπορεί να έχουν περάσει. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι όλοι απαξιώνουν το έργο του κάθε δασκάλου. Υπήρξαν. υπάρχουν και θα υπάρχουν γονείς που είναι συνοδοιπόροι στην προσπάθεια των εκπαιδευτικών για την κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη και μάθηση του παιδιού τους.
Επιπρόσθετα, «λένε πως δεν μπορείς να πάρεις πίσω μια πέτρα που έριξες, μια λέξη που είπες, μια ευκαιρία που έχασες. Όμως, παρότι δύσκολο, μπορείς. Μπορείς να ξαναβρείς την πέτρα αν ψάξεις. Μπορείς να ανακαλέσεις μια λέξη αν μετάνιωσες. Μπορείς να έχεις μια δεύτερη ευκαιρία αν πραγματικά τη χρειάζεσαι. Εκείνο που δεν μπορείς με κανέναν τρόπο να πάρεις πίσω είναι μια στιγμή που πέρασε. Κάθε στιγμή της ζωής μας είναι μοναδική και όταν φύγει, δεν ξαναγυρνά.»[2]
Έχοντας υπόψη τα παραπάνω λόγια του συγγραφέα και γνωρίζοντας όλοι μας ότι τα πρώτα χρόνια του σχολείου για τα παιδιά, είναι γεμάτα από στιγμές, στιγμές που εκτός από μοναδικές είναι και καθοριστικές (όπως αυτή της καραντίνας) προσπαθήσαμε για την ποιότητα των επόμενων στιγμών που ακολουθούν. Όλοι εμείς, γονείς και εκπαιδευτικοί βρεθήκαμε κοντά στα παιδιά που μεγαλώνουν με εγκλεισμό στο σπίτι. Ήταν και είναι σημαντικό να έχουμε την ικανότητα να “διαβάζουμε” σωστά αυτά που λένε και κάνουν αυτές τις μέρες και να δρούμε ανάλογα. Βέβαια, η θετική μας στάση και τα θετικά συναισθήματα προηγήθηκαν και προηγούνται. Χωρίς αυτά οι δεξιότητες θα ήταν άχρηστες.
Κλείνοντας, αξίζει να ευχαριστήσουμε τους γονείς, για τη συνεργασία, το σεβασμό και την εκτίμηση στο έργο μας ως εκπαιδευτικοί και να τους συγχαρούμε για το έργο τους ως γονείς, τις δύσκολες ώρες του εγκλεισμού όλων στο σπίτι. Ευχόμαστε από καρδιάς γρήγορα να βρεθούμε ξανά στην αγκαλιά του νηπιαγωγείου μας!
Συντάκτης άρθρου:
Στελιανού Αντωνία
Νηπιαγωγός MSc
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
[1] Στέλιος Ν. Γεωργίου, (2011), «Του παιδιού και του σχολείου» σελ.176 , ΑΘΗΝΑ: Διάδραση.
[2] Στέλιος Ν. Γεωργίου (2011), «Σχέση σχολείου οικογένειας και ανάπτυξης του παιδιού» σελ.106 Αθήνα: Διάδραση.
ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΙΟ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Όλοι γνωρίζουμε, πως για να συνυπάρξουν αρμονικά σ’ ένα χώρο, πολλά άτομα μαζί, θα πρέπει να θεσπίζονται και να τηρούνται κάποιοι «κανόνες». Συχνά ακούμε για τους «κανόνες της ομάδας», «κανόνες του σχολείου», «κανόνες του παιχνιδιού», «κανόνες του σπιτιού», κ.ο.κ. Ας μείνουμε όμως σε μια μικρή ομάδα ατόμων, που όλοι μας ανήκουμε, όπως αυτή της οικογένειας.
Στο διάστημα που διανύουμε «ΜΕΝΟΥΜΕ ΣΠΙΤΙ», είναι μια ευκαιρία να παρατηρήσουμε περισσότερο τις συμπεριφορές των παιδιών και τις αντιδράσεις των γονιών, έτσι ώστε να προσπαθήσουμε να διορθώσουμε λόγια και πράξεις, που προκαλούν εντάσεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας.
Οι συμβουλές της κ. Τζάνις Νόρτον, που έχει επινοήσει και εξέδωσε ως οδηγό για γονείς με τον τίτλο «Calmer, Easier, Happier Parenting: The Revolutionary Programme That Transforms Family Life» (εκδ. John Myrray), υπόσχονται να φέρουν την πολυπόθητη γαλήνη και ηρεμία στο σπίτι.
Να μερικές από τις συμβουλές της:
*Αποφεύγουμε του γενικευμένους και υπερβολικούς επαίνους.
Φυσικά και πρέπει να επαινούμε τα παιδιά μας σε κάθε προσπάθεια που κάνουν, όχι όμως με γενικά και υπερβολικά λόγια, όπως «τέλεια», «θαυμάσια», «υπέροχα». Αντί αυτού πείτε κάτι πιο συγκεκριμένο και συγκρατημένο, όπως «βλέπω ότι σήμερα ήσουν πιο προσεκτικός με τα μαθήματά σου, δεν έχεις λάθη στην ορθογραφία σου και στην αντιγραφή σου. Αυτό είναι πολύ καλό».
Το κλειδί κατά την κ. Τζάνις Νόρτον είναι να παρατηρείτε και να περιγράφετε με ακρίβεια τις πράξεις του παιδιού χωρίς να χρησιμοποιείτε υπερθετικό βαθμό.
*Να επαινείτε την απουσία της ενοχλητικής συμπεριφοράς.
Για να αντιμετωπίσετε μια ενοχλητική συμπεριφορά του παιδιού (π.χ. ότι συνέχεια γκρινιάζει χωρίς λόγο, μιλάει απότομα, σας διακόπτει όταν μιλάτε στο τηλέφωνο, τρώει τα νύχια του, συνεχώς ζητάει κάτι) αρχίστε να δίνεται σημασία στις στιγμές που το παιδί δεν συμπεριφέρεται κατ’ αυτόν τον τρόπο. Αυτές τις στιγμές, να χρησιμοποιείτε τον συγκεκριμένο/συγκρατημένο έπαινο για να του τις επισημαίνετε.
Μπορείτε να λέτε για παράδειγμα: «βλέπω ότι δεν με διέκοψες όταν μιλούσα στο τηλέφωνο……. αυτό είναι πολύ καλό» ή «βλέπω ότι σήμερα δεν τρως τα νύχια σου….. αυτό είναι πολύ καλό» Η έκφραση «βλέπω ότι….», θα κάνει τα παιδιά σταδιακά, να την συνδυάσουν με κάτι καλό που κάνουν και θα επιδιώκουν όλο και περισσότερο να την ακούν.
*Αφιερώστε τους «ειδικό» χρόνο.
Καθένας από τους γονείς πρέπει να αφιερώνει σε καθένα από τα παιδιά του ειδικό, αποκλειστικό χρόνο, που θα περνάνε οι δύο τους κάνοντας κάποιες δραστηριότητες. Ο χρόνος αυτός να είναι καθημερινός, αν γίνεται, να διαρκεί τουλάχιστον 10 λεπτά και να μην τον αφιερώνουν στον υπολογιστή ή στην τηλεόραση αλλά σε κάτι πιο διαδραστικό, που θα αρέσει και στους δύο.
Τα παιδιά στην αρχή χρειάζονται χρόνο με το γονέα του ιδίου φύλου – κι αν δεν υπάρχει, με ένα κοντινό ενήλικα του ιδίου φύλου.
*Μάθετε να ακούτε πρώτα το παιδί
Για να ακούσετε το παιδί και να λύσετε κάποιο πρόβλημα, πρέπει να βάλετε στην άκρη τα δικά σας συναισθήματα, να σταματήσετε ότι κι αν κάνετε και να ακούσετε προσεκτικά τι έχει να σας πει το παιδί κοιτάζοντάς το στα μάτια. Προσπαθήστε να φαντασθείτε πως νιώθει το παιδί εκείνη τη στιγμή και αναλόγως προσαρμόστε την απάντησή σας. Το συναίσθημα που θα φαντασθείτε εκφράστε το στο παιδί χωρίς όμως να το δικαιολογήσετε ή να το καθησυχάσετε ή να του κάνετε κήρυγμα. Πείτε λ.χ. «ακούγεσαι πολύ θυμωμένος/στενοχωρημένος που χάλασε το παιχνίδι σου».
Με τον τρόπο αυτό τα παιδιά ξεπερνούν πιο εύκολα και πιο γρήγορα τα αρνητικά τους συναισθήματα, έχουν την ευκαιρία να τα επεξεργαστούν, να τα νιώσουν πλήρως, μετά να τα ξεπεράσουν και να ηρεμήσουν.
*Ετοιμασθείτε εκ των προτέρων
Αυτή είναι μια ισχυρή τεχνική για να εξασφαλίσετε ότι το παιδί θα ακολουθεί τους κανόνες του σπιτιού. Πρέπει να την εφαρμόσετε πριν συμβεί η αρνητική συμπεριφορά και σίγουρα όχι σε στιγμές διαφωνίας ή όταν βιάζεστε. Επιπλέον το παιδί είναι αυτό που μιλάει, κι όχι εσείς.
Διαλέξτε μια ουδέτερη στιγμή (να μην έχει προηγηθεί καυγάς) που θα έχετε αρκετό χρόνο στη διάθεσή σας. Καθίστε κάτω με το παιδί και θέστε του μερικά βασικά ερωτήματα (για κάθε ερώτηση και απάντηση διαθέστε έως 1 λεπτό).
Κάθε ερώτηση πρέπει να είναι λεπτομερής και να μην απαντιέται με ένα «ναι» ή «όχι», αλλά να έχει συγκεκριμένη απάντηση. Επίσης, επειδή το παιδί ξέρει τις απαντήσεις, εσείς δεν πρέπει να μιλάτε, αλλά να περιμένετε να απαντήσει μόνο του.
Για παράδειγμα: «Όταν γυρίζουμε από το ποδόσφαιρο, τι είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε; Πού θα βάλουμε τη τσάντα; Πού θα βάλουμε τα παπούτσια; Τι θα κάνουμε τα λερωμένα ρούχα;»
Όσο πιο λεπτομερής είναι η κάθε απάντηση του παιδιού, τόσο περισσότερο αποτυπώνεται στη μνήμη του.
*Απομακρύνετε ότι αποσπά την προσοχή
Αν π.χ. τα παιδιά σας παίζουν το πρωί αντί να ντύνονται για το σχολείο, βάλτε τα ρούχα τους σε ξεχωριστά δωμάτια, ώστε να μην συναντηθούν πριν ντυθούν. Ή αν πάλι αρνούνται να φορέσουν ζεστά ρούχα το χειμώνα, κρύψτε τα καλοκαιρινά ρούχα, για να μην τα έχουν πρόχειρα και τα βάζουν.
*Μην ζητάτε ποτέ δεύτερη φορά το ίδιο πράγμα
Για να κάνει το παιδί ότι του ζητάτε με την πρώτη (τουλάχιστον κατά 90% των περιπτώσεων), ακολουθήστε την παρακάτω μέθοδο. Είναι κατάλληλη για παιδιά ηλικίας άνω των 3 ετών και δεν συνιστάται όταν το παιδί βρίσκεται μπροστά σε μια οθόνη ή όταν εσείς βιάζεστε.
Η μέθοδος έχει ως εξής:
- Πηγαίνετε στο δωμάτιο όπου βρίσκεται το παιδί, καθίστε δίπλα του και κοιτάξτε το.
- Περιμένετε να γυρίσει να σας κοιτάξει και αυτό – να κοιτάζει εσάς και όχι κάπου αλλού.
- Πείτε στο παιδί τι θέλετε να κάνει – αργά, μα σαφήνεια, με απλά λόγια και μόνο μια φορά.
- Ζητήστε από το παιδί να επαναλάβει ότι του είπατε, λέγοντας: «Πες μου σε παρακαλώ τι πρέπει να κάνεις τώρα» (μόλις το παιδί αρχίσει να το λέει, έχει αρχίσει να γίνεται δική του απόφαση και ευθύνη).
- Περιμένετε στη θέση σας μέχρι να κάνει το παιδί ότι του ζητήσατε – και κάθε τι σωστό που κάνει, μην ξεχνάτε να το επαινείτε πάντα συγκεκριμένα και συγκρατημένα.
Όσο περνάει ο καιρός το πέμπτο βήμα δεν θα είναι απαραίτητο και τελικά θα απαιτούνται μόνο τα τρία πρώτα.
Σε ότι αφορά τον «ειδικό» χρόνο, που πρέπει να αφιερώνουμε στο παιδί, αξίζει να διαβάσετε το παρακάτω:
Θέλω να με κάνεις τηλεόραση
‘’Θεέ μου, απόψε σου ζητάω κάτι που το θέλω πάρα πολύ.
Θέλω να με κάνεις τηλεόραση.
Θέλω να πάρω τη θέση της τηλεόρασης που είναι στο σπίτι μου.
Να έχω το δικό μου χώρο.
Να έχω την οικογένειά μου γύρω από μένα.
Να με παίρνουν στα σοβαρά όταν μιλάω.
Θέλω να είμαι το κέντρο της προσοχής και να με ακούνε οι άλλοι χωρίς διακοπές και ερωτήσεις.
Θέλω να έχω την ίδια φροντίδα, που έχει η τηλεόραση όταν δεν λειτουργεί.
Όταν είμαι τηλεόραση, θα’ χω την παρέα του πατέρα μου όταν έρχεται σπίτι από τη δουλειά, ακόμα κι όταν είναι κουρασμένος.
Και θέλω τη μαμά μου να με θέλει όταν είναι λυπημένη και στενοχωρημένη, αντί να με αγνοεί…
Θέλω τα’ αδέρφια μου να μαλώνουν για το ποιος θα περνάει ώρες μαζί μου.
Θέλω να νιώθω ότι η οικογένειά μου αφήνει τα πάντα στην άκρη, πότε- πότε, μόνο και μόνο για να περάσει λίγο χρόνο με μένα.
Και τελευταίο, κάνε με έτσι ώστε, να τους κάνω όλους ευτυχισμένους και χαρούμενους.
Θεέ μου δε ζητώ πολλά….Θέλω μόνο να γίνω σαν μια τηλεόραση!!!’’
Έκθεση μαθητή Β΄ τάξης Δημοτικού, με θέμα: ‘’Τι θέλω να ζητήσω από το Θεό’’
Σύνταξη άρθρου
Κανιούρη Χαρίκλεια
Εκπαιδευτικός ΠΕ60
ΒΑΖΟΥΜΕ ΟΡΙΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ
Τα παιδιά νιώθουν ασφάλεια μέσα στην οικογένεια και στο σπίτι τους όταν υπάρχουν ξεκάθαροι κανόνες και σαφή όρια που πρέπει να ακολουθήσουν. Οι κανόνες τα βοηθούν να οργανώσουν την συμπεριφορά τους και να μην χάνουν τον έλεγχο. Στην νηπιακή ηλικία δεν έχουν εσωτερικεύσει ακόμη αξίες και όρια και επομένως χρειάζονται καθοδήγηση από τους γονείς για να ελέγχουν την παρορμητικότητά τους.
Τα παιδιά δηλαδή, χρειάζεται να γνωρίζουν ποιες είναι οι αναμενόμενες συμπεριφορές από αυτά, ποιες είναι οι προσδοκίες μας, τους δείχνουμε με λίγα λόγια τον τρόπο που πρέπει να συμπεριφέρονται αλλά κυρίως τους μεταδίδουμε τις αξίες μας ώστε να γίνουν αυτόνομα άτομα στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Ιδιαίτερα αυτό το διάστημα, που λόγω της πανδημίας είμαστε αναγκασμένοι να παραμένουμε συνέχεια στο σπίτι, ο σεβασμός των κανόνων θα κάνει πιο ομαλή την συνύπαρξη όλης της οικογένειας στο σπίτι. Βέβαια, προσαρμοζόμαστε στα δεδομένα των ημερών, γινόμαστε πιο ευέλικτοι και κατανοούμε ότι τα παιδιά βιώνουν και εκείνα μια δύσκολη κατάσταση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να ικανοποιούμε όλες τις επιθυμίες τους.
Οι κανόνες διευκολύνουν την καθημερινότητά μας όταν συνοδεύονται από ένα κλίμα αγάπης, ζεστασιάς, αποδοχής και κατανόησης μέσα στην οικογένεια. Σημαντικός παράγοντας για την τήρηση των κανόνων είναι η συμφωνία και η συνέπεια και των δύο γονιών. Δεν ακυρώνει ο ένας τον άλλο και δεν αναλαμβάνει o ένας το ρόλο του καλού και ο άλλος του κακού. Οι δυσλειτουργίες της οικογένειας και οι διαφωνίες των γονιών μπροστά στα παιδιά δεν ευνοούν την τήρηση κανόνων από τα παιδιά ούτε την ανάπτυξη θετικής συμπεριφοράς.
Η υπερβολική αυστηρότητα, αλλά και η υπερβολική ανοχή απέναντι σε αρνητικές συμπεριφορές του παιδιού καλό είναι να αποφεύγονται. Οι γονείς γνωρίζουν καλά το παιδί τους και φροντίζουν οι κανόνες να ανταποκρίνονται στο χαρακτήρα του, στις ιδιαιτερότητες του και στις συνήθειες του. Περιγράφουμε τους κανόνες με θετικό πρόσημο, δηλαδή εξηγούμε την επιθυμητή συμπεριφορά χωρίς να βομβαρδίζουμε το παιδί με πολλά μη, όχι, δεν….Είναι προτιμότερο να πούμε στο παιδί: “τρώμε στο τραπέζι της κουζίνας”, παρά να πούμε: “μην τρως στο δωμάτιό σου“. Αποφεύγουμε τις εντάσεις και τις απειλές όταν τα παιδιά δεν πειθαρχούν, δεν υποχωρούμε στις χειριστικές συμπεριφορές τους και προσπαθούμε με συζήτηση και ηρεμία να επιλύσουμε τις διαφωνίες.
Καλό θα ήταν να προηγηθεί μια κουβέντα με τα παιδιά, ώστε να νιώσουν και εκείνα ότι συμμετέχουν στην διαμόρφωση των κανόνων. Μπορούμε ακόμη να γράψουμε τους κανόνες σε ένα χαρτί , τα παιδιά να ζωγραφίσουν κάτι σχετικό δίπλα σε κάθε κανόνα και να τους κολλήσουμε στην ντουλάπα του παιδικού δωματίου.
Περιμένουμε λοιπόν να γράψετε και εσείς μαζί με τους γονείς τους κανόνες της οικογένειας σας και να τους ζωγραφίσετε.
Σύνταξη άρθρου
Χαρδαλιά Γιαννούλα
Νηπιαγωγός Ειδικής Αγωγής (ΠΕ60.50)
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΑΥΤΙΣΜΟΥ
Στις 2 Απριλίου κάθε χρόνο η μέρα είναι αφιερωμένη στα παιδιά με αυτισμό. Αυτή την εποχή στις συνθήκες που βιώνουμε λόγω του κορονοιού που έχει “παγώσει” την εκπαίδευση και όλους σχεδόν τους τομείς στη χώρα μας η αναφορά στην ημέρα αυτή ήταν μικρή. Αυτό το blog αυτή η μικρή κίνηση που θα μας φέρει κοντά σας γονείς ως εκπαιδευτικούς και ως ανθρώπους είναι μια ευκαιρία να εκφραστούν κάποια σημαντικά πράγματα και να μην αφήσουμε την ευκαιρία να φύγει. Να εμπλουτίσουμε τις σκέψεις μας, να ενημερωθούμε, να μπούμε σε μία διαδικασία αναστοχασμού και ίσως μια περαιτέρω ατομικής έρευνας.
Σημαντικό γεγονός είναι να τονίσουμε πως ο λόγος που η μέρα αυτή αφιερώνεται στον αυτισμό δεν είναι για να μας υπενθυμίσει πως υπάρχουν άτομα με αυτισμό αλλά για μάθουμε και σταδιακά να “εκπαιδευτούμε” στην αποδοχή του. Είναι μία ανθρώπινη κατάσταση την οποία πρέπει να αποδεχόμαστε και να προσπαθούμε να συμβιώνουμε και όχι μια κατάσταση την οποία να προσπαθούμε να αποφύγουμε ή ακόμη να απομονώσουμε από το κοινωνικό σύνολο. Η σκέψη μας και η γνώση μας γύρω από το θέμα πρέπει να εμπλουτιστεί για να κατανοήσει το θέμα αυτό. Λανθασμένες αντιλήψεις, φόβος στιγματοποίησης και αισθήματα λύπησης είναι από τις κοινές και πιο κυρίαρχες αντιδράσεις στο άκουσμα αυτής της λέξης ή φράσης. Όλα αυτά τα συμπτώματα δείχνουν πόσο κλεισμένα σε κουτάκια είναι στο μυαλό μας τα πράγματα καθώς και πόσο τα έχουμε παρανοήσει στο μυαλό μας. Σε καμία περίπτωση δεν κρίνουμε τις απόψεις αλλά ως εκπαιδευτικός ειδικής αγωγής και ερχόμενη σε επαφή με αρκετό κόσμο, με διαφορετικές αντιλήψεις με διαφορετικές εμπειρίες εκφράζω τα όσα προσωπικά έχω δεχθεί. Δεν είναι έτσι όμως… δεν είναι δυνατόν κοινωνοί του 21ου αιώνα να εκφραζόμαστε με αυτόν τον τρόπο και να προσδιορίζουμε με αυτά τα συναισθήματα το θέμα αυτό.
Καταρχήν μιλάμε για μια διαφορετική κατάσταση και όχι μία έλλειψη ή ανεπάρκεια ικανοτήτων σε σύγκριση με το υπόλοιπο σύνολο. Οι ικανότητες στα άτομα με αυτισμό διαφέρουν και πολλές φορές όχι μόνο δεν υστερούν σε κάποιους τομείς αλλά υπερτερούν από το υπόλοιπο σύνολο. Γι’ αυτό το λόγο, δεν αποτελούν βασικό κριτήριο ή θέμα ανάπτυξης. Το μόνο που θα μπορούσαμε να τονίσουμε και είναι αρκετά σημαντικό σχετικά με τις ικανότητες και δεξιότητες των ατόμων με αυτισμό είναι το τι σημαίνει ο όρος “αναπτυξιακές διαταραχές” ή “φάσμα αναπτυξιακών διαταραχών”. Οι ονομασίες αυτές αποτελούν εναλλακτικές και πιο ακριβείς ονομασίες που έχουν δημιουργηθεί ακριβώς για να προσδιορίσουν αυτή την απροσδιόριστη και διαφορετική από άτομο σε άτομο κατάσταση. Δηλαδή, γίνεται λόγος για μία “ξεδιπλούμενη βεντάλια” ικανοτήτων και δεξιοτήτων που διαφέρουν από άτομο σε άτομο, με διαφορετικό τρόπο εξέλιξης και διαφορετικό τρόπο αντιμετώπισης τους.
Αντίθετα, κάτι πολύ σημαντικό που θα μας κάνει να έρθουμε κοντά στα άτομα με αυτισμό είναι να κατανοήσουμε τον διαφορετικό τρόπο που αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω τους και να αποδεχτούμε πως αυτός ο διαφορετικός τρόπος είναι ο “τοίχος” που μας γεφυρώνει. Ίσως αν τον κατανοήσουμε να μπορέσουμε να έρθουμε και λίγο πιο κοντά. Τα άτομα με αυτισμό αντιμετωπίζουν κάποιες δυσκολίες στο να εκφράζουν αυτό που σκέφτονται και να λειτουργούν ανάλογα σε κάθε κοινωνική περίσταση. Παραδείγματος χάριν, ένα άτομο το οποίο βρίσκεται σε μία αίθουσα και φωνάζει ασταμάτητα χωρίς λόγο σημαίνει πως φωνάζει γιατί κάτι το ενοχλεί αλλά δεν έχει τρόπο να το εκφράσει. Εμείς ως παρόντες σε αυτή την κατάσταση θα πρέπει να προσδιορίσουμε την πηγή αυτή για να βοηθήσουμε την κατάσταση. Ίσως θα μπορούσε κάποιο έντονο ερέθισμα ή κάποιο συνεχόμενο ερέθισμα να το ενοχλεί αλλά δεν ξέρει πως να το εκφράσει. Μπορούμε είτε να προσπαθήσουμε να μειώσουμε το ερέθισμα ή να φέρουμε το άτομο σε επαφή με κάτι που ξέρουμε ότι του αρέσει και το χαλαρώνει. Καθώς επίσης πρέπει να κατανοήσουμε ότι διαχειρίζονται τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος διαφορετικά. Είναι κάτι σαν μια υπερλειτουργία αισθήσεων που πολλές φορές λειτουργεί ανασταλτικά ή ως κίνητρο. Δηλαδή, ένα τραγούδι ή ένα παιγνίδι ή ακόμη και ένα αντικείμενο να μπορεί να κινητοποιήσει τον ενδιαφέρον και την συγκέντρωση του ατόμου ή ακόμη να είναι τα εμπόδια που θα το δυσκολεψουν να κινητοποιηθεί και να προσαρμοστεί κατάλληλα.
Από όλα τα παραπάνω προκύπτει πως τα άτομα με αυτισμό δεν αποτελούν μια μειονεκτική ομάδα πληθυσμού που υστερεί σε κάτι αλλά μια ομάδα πληθυσμού που το κάθε άτομο είναι διαφορετικό και απαιτεί να το γνωρίσουμε και να το πλησιάσουμε για να μπορέσουμε να έρθουμε σε επαφή όπως με τους φίλους μας. Σε μια σχολική τάξη, για να γεφυρωθεί αυτό βοηθά η/ο εκπαιδευτικός που υπάρχει πόσο μάλλον αν υπάρχει ειδικός εκπαιδευτικός για να προσδιορίσει την κατάσταση καλύτερα. Στην κοινωνία μας το ευρύτερο και άμεσο περιβάλλον του ατόμου είναι οι πρώτες μας πηγές γνώσεων. Μαθαίνουμε και αποδεχόμαστε λοιπόν…ανοίγουμε τα φτερά μας, για να καταφέρουν όλοι να ανοίξουν τα δικά τους ακόμη και αυτοί που πείθουν τον εαυτό τους πως δεν έχουν ή αγνοούν πως έχουν. Γνωρίζουμε, αποδεχόμαστε για μια καλύτερη και ενωμένη κοινωνία.
Συντάκτης άρθρου
Μπαμπάτσικου Λαμπρινή
Νηπιαγωγός – Ειδικός Παιδαγωγός MSc ΠΕ60.50