Φτιάχνουμε τα δικά μας αυτοσχέδια παιχνίδια και η μάθηση γίνεται παιχνίδι!
Στελιανού Αντωνία
Νηπιαγωγός, MSc Διοίκηση στην Εκπαίδευση
Η συγγραφή του παρόντος άρθρου αναδύθηκε από τη συμμετοχή μου ως εκπαιδευτικός και Συντονίστρια σε Σχέδιο Δράσης με τίιτλο: «Μαθαίνω, παίζω και διασκεδάζω με παιχνίδια που κατασκευάζω», για την εσωτερική αξιολόγηση της σχολικής μονάδας όπου υπηρετώ.
Ειδικότερα, το σχέδιο δράσης υλοποιήθηκε στα δύο τμήματα του προαιρετικού ολοήμερου προγράμματος και το Τμήμα Ένταξης του 23ου Νηπιαγωγείου Αγρινίου, όπου οι υπεύθυνες Νηπιαγωγοί (Νταλαπέρα Ευαγγελία, Στελιανού Αντωνία, Χριστοδούλου Πηνειώ) υιοθέτησαν το αυτοσχέδιο παιχνίδι ως εργαλείο μετεξέλιξης της μαθησιακής διαδικασίας σε ένα συνεχές παιχνίδι. Οδηγός της πορείας μετασχηματισμού της τάξης σε παίζουσα τάξη, ήταν η αγάπη, το ενδιαφέρον και ο ενθουσιασμός των παιδιών για τα αυτοσχέδια παιχνίδια, που σχεδίασαν με τις εκπαιδευτικούς και δημιούργησαν μόνα τους κατά την υλοποίηση του Σχεδίου Δράσης, χρησιμοποιώντας ανακυκλώσιμα υλικά.
Οι εκπαιδευτικοί γνωρίζοντας καλά, ότι «ως παιχνίδι χαρακτηρίζεται κάθε είδους αναψυχή πάρεργο του παιδιού»[1], το οποίο μπορεί να είναι είτε αυθόρμητη απασχόληση βασισμένη στη φαντασία, είτε οργανωμένη δραστηριότητα με καθορισμένους κανόνες. Ειδικότερα, ότι το αυτοσχέδιο παιχνίδι ως μια εκπαιδευτική πρακτική υποστηρίζει και εμπλουτίζει ένα δημιουργικό περιβάλλον μάθησης, όπου η φαντασία συνδέει το παιχνίδι με τη γνώση και συμβάλλει στην ανάπτυξη πολλών νοητικών και κοινωνικών δεξιοτήτων, συνεργασίας, σχεδιασμού, δημιουργικής ικανότητας, οδήγησαν τους μαθητές/τριες τους σε ένα δημιουργικό ταξίδι γνωριμίας και κατασκευής αυτοσχέδιων παιχνιδιών, επιτραπέζιων και επιδαπέδιων, ατομικών και ομαδικών, τα οποία παίζονται από τα παιδιά από την ηλικία των 4 χρόνων. Παιχνίδια σχεδιασμένα σε χαρτί του κιλού, ή στο δάπεδο, με αυτοσχέδια ζάρια, αξιοποιώντας υλικά ανακυκλώσιμα καταδεικνύονται ως ένα πολύτιμο παιδαγωγικό μέσο για να φθάσει η γνώση στο παιδί, αλλά και το ίδιο το παιδί στη γνώση.
Δεν ήταν κάτι δεδομένο, μια έτοιμη λύση που υιοθέτησαν οι εκπαιδευτικοί για να γεμίσουν το ημερήσιο πρόγραμμα, αλλά το αποτέλεσμα της συνεργασίας μαθητών σε ομάδες. Κατά τη σχεδίαση, την υλοποίηση, το παίξιμο και την παρουσίαση των παιχνιδιών στην τάξη, δημιουργήθηκε ένα ευχάριστο επικοινωνιακό πλαίσιο καλλιέργειας πολλαπλών δεξιοτήτων. Τα αυτοσχέδια επιτραπέζια παιχνίδια προσφέρονται για απλή ελεύθερη εμπειρική παρατήρηση, διαμορφωτική αξιολόγηση, διαφοροποιημένη διδασκαλία, εκπαίδευση δίγλωσσων παιδιών και παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και συνεισφέρουν στην επιδίωξη των στόχων που θέτει το ισχύον Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών του ΝηπιαγωγείουΕπιπρόσθετα, η αρμονική διασύνδεση του παιχνιδιού με τη διδασκαλία και τη δια βίου μάθηση δίνει εναλλακτικές διεξόδους στον/στην εκπαιδευτικό που μέσα από τη διαδικασία του παιχνιδιού ανακαλύπτει, εφευρίσκει, καινοτομεί, επιλέγει, οργανώνει, μελετά, συντονίζει και προσαρμόζει τους στόχους, το περιεχόμενο και τα χαρακτηριστικά του παιχνιδιού, έτσι ώστε αυτό να γίνεται απόλυτα κατανοητό στην ομάδα-στόχο, ελκυστικό, και εν τέλει αποτελεσματικό σε επίπεδο γνώσεων, κοινωνικοποίησης, και υιοθέτησης αξιών, αντιλήψεων και συμπεριφορών. Υπό αυτό το πλαίσιο, ο εκπαιδευτικός μέσα από το παιχνίδι επιχειρεί να ανταποκριθεί πλήρως στους πολλαπλούς στόχους της εκπαίδευσης, προκειμένου να επιτευχθεί η ολόπλευρη και ισόρροπη ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών/τριών. Ταυτόχρονα, γίνεται ο ίδιος συνδημιουργός και συμπαίκτης με τα παιδιά, βιώνοντας έναν καθοδηγητικό ρόλο, ιδιαίτερα ενδιαφέροντα.
Οι εκπαιδευτικοί επίσης, έχουν τη δυνατότητα να αξιολογήσουν με πιο ακριβή και αντικειμενικό τρόπο την αποτυπωμένη κάθε φορά «ζώνη επικείμενης ανάπτυξης», η οποία ορίζεται ως η απόσταση μεταξύ του τρέχοντος αναπτυξιακού επιπέδου του παιδιού, όπως διαπιστώνεται από την ανεξάρτητη επίλυση προβλημάτων και του επιπέδου δυνητικής ανάπτυξης, όπως αυτή προσδιορίζεται μέσω της επίλυσης προβλημάτων, υπό την καθοδήγηση ενήλικα ή σε συνεργασία με πιο ικανούς συνομηλίκους (Vygotsky, 1978).
Εν κατακλείδι, τα παιδιά μέσω του αυτοσχέδιου παιχνιδιού αποκομίζουν πολλά οφέλη. Ειδικότερα, αλληλεπιδρώντας, μετασχηματίζουν τις εμπειρίες τους με βάση τις γνώσεις και τα χαρακτηριστικά τους και αναδιοργανώνουν τις νοητικές δομές τους (Shunk, 2010). Μέσα στην τάξη με τις διάφορες φάσεις της σχεδίασης, της δημιουργίας, του παιξίματος, της παρουσίασης ή της αλλαγής των κανόνων του αυτοσχέδιου παιχνιδιού, διαμορφώνονται μικροπεριβάλλοντα, όπου δημιουργούνται ιδανικές συνθήκες αλληλεπίδρασης, με βάση τις δραστηριότητες που τα παιδιά αναλαμβάνουν. Έτσι οι μαθητές/μαθήτριες καταφέρνουν:
- να αναπτύσσουν την πρωτοβουλία, την επινοητικότητα, τη φαντασία τους,
- την ανεξαρτησία τους, την ευθύνη τους, την ικανότητα συνεργασίας τους,
- να αποκτούν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, να μην απογοητεύονται όταν χάνουν,
- να ξαναπροσπαθούν και να πειραματίζονται με διαφορετικές στρατηγικές,
- να γνωρίζουν καλύτερα τον εαυτό τους σε σχέση με όλες τις κοινωνικοσυναισθηματικές και νοητικές τους δυνατότητες και δεξιότητες,
- να συζητούν και να εξηγούν, να επιχειρηματολογούν και να στηρίζουν τις αποφάσεις της ομάδας,να συνεργάζονται για την υλοποίησή τους,
- να καλλιεργούν τον προφορικό λόγο, παράγουντας κείμενα με δομή και επικοινωνιακό προσανατολισμό εμπλουτίζοντας το λεξιλόγιό τους μέσα από τα συναισθήματα χαράς που νιώθουν όταν παίζουν.
Συμπερασματικά, δεν είναι τυχαίο που «η παιδαγωγική χρήση της παιγνιώδους μορφής διδασκαλίας αναδείχθηκε σε θεμελιώδες διδακτικό αξίωμα και επισημάνθηκε η λειτουργία του παιχνιδιού ως βάση της αγωγής και της εκπαίδευσης.»[2]
Βιβλιογραφία
Γκουγκουλή, Κ. & Καρακατσάνη, Δ. (Επιμ.), (2008) Το ελληνικό παιχνίδι. Διαδρομές στην ιστορία του (1η έκδ.). ΜΙΕΤ: Αθήνα.
Διακογεωργίου, Το παιδί και το παιχνίδι, Αντιτετράδιο της εκπαίδευσης, τεύχος 34-35, 1995
Κυριαζοπούλου – Βαλινάκη, Π., Νηπιαγωγική, τόμος 3, Βλάσση, Αθήνα, 1997, σελ. 236
Πανταζής, Σ., (2004). Η παιδαγωγική και το παιχνίδι – αντικείμενο στο χώρο του νηπιαγωγείου , Αθήνα, Gutenberg
Thiesen, P., (2014). 420 Παιδικά Παιχνίδια: Για την απόκτηση σωματικών, πνευματικών, κοινωνικών & δημιουργικών δεξιοτήτων, Αθήνα. Ίων
Αυγητίδου, Σ. & Τζεκάκη, Μ. & Τσάφος, Β., (2016). Ενισχύοντας τη μάθηση των παιδιών: Νοηματοδότηση και παιχνίδι στο Οι υποψήφιοι εκπαιδευτικοί παρατηρούν, παρεμβαίνουν και αναστοχάζονται, Αθήνα, Gutenberg.
Κιτσαράς, Γ., (2001). Προσχολική Παιδαγωγική, Αθήνα
Vygotsky, L. (1978) Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Ηλεκτρονικές πηγές.
«Το αυτοσχέδιο επιτραπέζιο παιχνίδι ως «υποστηρικτικό εργαλείο» διδασκαλίας στην προσχολική ηλικία» Πετκανοπούλου Μαρία https://dspace.uowm.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/919/Maria%20Petkanopoulou.pdf?sequence=1&isAllowed=y
«Ο ρόλος του παιχνιδιού στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού» Σπέντζα Ελενη, Χριστοφορίδου Θεοφίλα
http://repository.library.teiwest.gr/xmlui/handle/123456789/4913
[1] Κυριαζοπούλου – Βαλινάκη, Π., Νηπιαγωγική, τόμος 3, Βλάσση, Αθήνα, 1997, σελ. 236
[2] Γκουγκουλή, Κ. & Καρακατσάνη, Δ. (Επιμ.), (2008) Το ελληνικό παιχνίδι. Διαδρομές στην ιστορία του (1η έκδ.). ΜΙΕΤ: Αθήνα,σ.96)