«Η ικανότητα να βλέπουν οι μαθητές πολλές διαφορετικές εκφάνσεις σε μια κατάσταση ή σε μια ερώτηση, να μπορούν να βρίσκουν διαφορετικούς τρόπους ερμηνείας ή απαντήσεις είναι αυτό που ονομάζεται αποκλίνουσα σκέψη. Αυτή η “έξω από την κοινή λογική” σκέψη, είναι το θεμέλιο για τα μεγαλύτερα ανθρώπινα επιτεύγματα όπως είναι οι επιστήμες και οι τέχνες. Η καλλιέργεια της «αποκλίνουσας σκέψης» των μαθητών είναι ο καλύτερος τρόπος να αναπτυχθεί η κριτική και δημιουργική σκέψη τους» (Δ. Τσιριγώτης Φυσικός).

Ένα περιβάλλον δημιουργικής σκέψης, σε μια τάξη νηπιαγωγείου:

• Αποδίδει αξία στις δημιουργικές δραστηριότητες.
• Διδάσκει το παιδί να εκτιμά το ίδιο τη δημιουργική παραγωγή.
• Δείχνει ανεκτικότητα στις νέες ιδέες.
• Ενθαρρύνει τις ατομικές πρωτοβουλίες και την προσωπική έκφραση.
• Σέβεται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του δημιουργικού παιδιού.

Κριτήρια αξιολόγησης της δημιουργικής σκέψης:

• Ποσότητα ιδεών.
• Διαφορετικότητα ιδεών.
• Πρωτοτυπία.

Πως προωθούμε όμως την αποκλίνουσα σκέψη στο νηπιαγωγείο;

Με μια πληθώρα δραστηριοτήτων καθ’ όλη τη διάρκεια του προγράμματος όπως είναι:

• Η ταξινόμηση εικόνων: εικόνες που παρουσιάζουν ανθρώπους που ασχολούνται με την εργασία, το παιχνίδι, την ανάπαυση, τις δουλειές του σπιτιού. Εικόνες από ζώα του δάσους, της ζούγκλας, της θάλασσας κλπ.
• Συζητώντας με τα παιδιά γενικά θέματα και ανταλλάσσοντας απόψεις και πληροφορίες πχ. γιατί πληρώνουμε φόρους, ποιος μήνας έχει λιγότερες μέρες κλπ.
• Ερμηνεύοντας παροιμίες: τι εννοούμε όταν λέμε, για παράδειγμα “σκυλί που γαβγίζει δε δαγκώνει” ή “ότι λάμπει δεν είναι χρυσός”.
• Συμπλήρωση σχημάτων (σχήματα που τους λείπει ένα κομμάτι και τα παιδιά πρέπει να το συμπληρώσουν).
• Εικονογραφημένες ασκήσεις, όπως για παράδειγμα δίνουμε ισομεγέθεις κύκλους ή τετράγωνα και ζητάμε από το κάθε παιδί να συμπληρώσει κάτι διαφορετικό στο σχήμα  και να το ονομάσει. (Σημείωση: τα σχήματα που δίνονται στο κάθε παιδί είναι λίγα, δίνονται για λίγη ώρα και είναι μικρά σε μέγεθος).

Με γλωσσικές δραστηριότητες και προφορικούς συνειρμούς

Παροτρύνουμε τα παιδιά:

• Να σκεφτούν διάφορους τρόπους που μπορούν να χρησιμοποιήσουν ένα αντικείμενο πχ. ένα τούβλο, μια εφημερίδα, μια ζώνη κλπ.
• Να σκεφτούν συνέπειες και επιπτώσεις που μπορεί να έχει για τον άνθρωπο και το περιβάλλον η αλλαγή ορισμένων συνθηκών ή καταστάσεων πχ. τι θα συνέβαινε αν έβρεχε συνέχεια για πάρα πολύ καιρό ή το αντίθετο, ή τι θα συνέβαινε αν δεν ακούγαμε.
• Να μας πουν αντικείμενα ή καταστάσεις που θα τροποποιούσαν πχ. αν ήσουν μάγος τι θα έκανες για να γίνουν τα πράγματα…. αναπαυτικότερα, ομορφότερα κλπ.
• Να δημιουργούν και να αφηγούνται ιστορίες συνδέοντας με όποια σειρά θέλουν εικόνες σχετικές ή άσχετες μεταξύ τους και να βάζουν τίτλο στις ιστορίες τους.
• Να απαντήσουν σε ερωτήσεις όπως:

1. Τι σας φέρνει στο μυαλό η λέξη ουρανός, Άνοιξη, μολύβι, σχολείο, βιβλίο, παιδί, νύχτα, ήλιος…
2. Πού οδηγούμε, πού μαγειρεύουμε, πού αγοράζουμε φρούτα, λουλούδια…
3. Γιατί πλενόμαστε, γιατί τρώμε, γιατί σκουπιζόμαστε. Με τι κόβουμε το ψωμί, με τι πλενόμαστε, με τι γράφουμε, με τι σκουπίζουμε…
4. Πως ονομάζεται αυτός που καλλιεργεί τον κήπο, που χτίζει, που ψαρεύει, που φτιάχνει ψωμί …
5. Σε τι χρησιμεύουν τα παπούτσια, το ποδήλατο, η ομπρέλα, το μολύβι…
6. Πώς αλλιώς λέγεται ο κόκορας, το αυτοκίνητο, το κάθισμα…
7. Ποιος τραγουδάει, ποιος μιλάει, ποιος γαβγίζει, ποιος ράβει…
8. Ποια είναι η αντίθετη λέξη της λέξης χαρούμενος, ζεστός, φωτεινός, γρήγορα…

Στα πλαίσια, λοιπόν, της καλλιέργειας της δημιουργικής σκέψης στο νηπιαγωγείο μας και ως προέκταση της θεματικής ενότητας για τα είδη των γραμμών, δώσαμε στα παιδιά μεγάλα σχοινιά και τα παροτρύναμε να «ζωγραφίσουν» στο πάτωμα ότι θέλουν χωρίς να το αποκαλύψουν. Η υπόλοιπη ομάδα καλούνταν να μαντέψει και να ερμηνεύσει τι είναι αυτό που βλέπει. Οι ερμηνείες των παιδιών ήταν ποικίλες, διαφορετικές, πρωτότυπες και δημιουργικές, τις περισσότερες φορές χωρίς να συμπίπτουν με την ιδέα του εκάστοτε “παιδιού – ζωγράφου”. Ακριβώς αυτός ήταν και ο στόχος αλλά και η επιτυχία της δραστηριότητας.

Τα παιδιά ερμήνευσαν το σχέδιο ως:

Μαλλιά που κουνιούνται, μονοπάτια..τελικά ήταν ένα δέντρο!

Το κεφάλι του Μίκι, λακκούβα που πετιούνται τα νερά…τελικά ήταν ένας φιόγκος!

Λουλούδι, πεταλούδα, πουλί…τελικά ήταν αυτοκίνητο!

Μια τρύπα, ένα αγκίστρι…τελικά ήταν ένα πηγάδι που πέφτει μέσα ένα σχοινί με το κουβά και γύρω έχει χώμα!

Ένα πρόσωπο που έχει μόνο αφτιά, μια σακούλα…τελικά ήταν ένα δώρο με κορδέλα!

Επιμέλεια άρθρου και υλοποίηση δραστηριότητας

Βάσω Τζούρου