“… Όσα πραγματικά πρέπει να ξέρω για το πώς να ζω, τι να κάνω και πώς να είμαι, τα έμαθα στο Νηπιαγωγείο. Η σοφία δε βρισκόταν στην κορυφή του σχολικού βουνού, αλλά εκεί, στα βουναλάκια από άμμο, στο νηπιαγωγείο. Αυτά είναι τα πράγματα που έμαθα:

Να μοιράζεσαι τα πάντα.

Να παίζεις τίμια.

Να μη χτυπάς τους άλλους.

Να βάζεις τα πράγματα πάλι εκεί που τα βρήκες.

Να καθαρίζεις τις τσαπατσουλιές σου.

Να μην παίρνεις τα πράγματα που δεν είναι δικά σου.

Να λες συγγνώμη, όταν πληγώνεις κάποιον.

Να πλένεις τα χέρια σου πριν από το φαγητό.

Να κοκκινίζεις.

Ζεστά κουλουράκια και κρύο γάλα κάνουν καλό.

Να ζεις μια ισορροπημένη ζωή, να μαθαίνεις λίγο, να σκέπτεσαι λίγο, να σχεδιάζεις, να ζωγραφίζεις, να τραγουδάς, να χορεύεις, να παίζεις και να εργάζεσαι κάθε μέρα από λίγο.

Να παίρνεις έναν υπνάκο το απόγευμα.

Όταν βγαίνεις έξω στον κόσμο, να προσέχεις την κίνηση, να κρατιέσαι από το χέρι και να μένεις μαζί με τους άλλους.

Να αντιλαμβάνεσαι τα θαύματα. Να θυμάσαι το μικρό σπόρο μέσα στο δοχείο από φελιζόλ. Οι ρίζες πάνε προς τα κάτω και το φυτό προς τα πάνω. Κανείς πραγματικά δεν ξέρει πώς και γιατί, αλλά όλοι μας μοιάζουμε σ’ αυτό.

Τα χρυσόψαρα, τα χάμστερς, τα άσπρα ποντίκια, ακόμη κι ο μικρός σπόρος μέσα στο πλαστικό δοχείο, όλα πεθαίνουν. Το ίδιο κι εμείς.

Να θυμάσαι τελικά τα βιβλία και την πρώτη λέξη που έμαθες την πιο μεγάλη απ’ όλες: τη λέξη ΚΟΙΤΑ.

Όλα όσα πρέπει να ξέρετε βρίσκονται κάπου εδώ μέσα. Ο χρυσός κανόνας, η αγάπη και οι βασικές αρχές υγιεινής, η οικολογία, η πολιτική, η ισότητα και η υγιεινή ζωή.

Πάρτε μια απ’ αυτές τις συμβουλές, εκφράστε την με επιτηδευμένη ορολογία ενηλίκων και εφαρμόστε τη στην οικογενειακή σας ζωή, στην εργασία σας, στην κυβέρνησή σας, στον κόσμο σας και θα παραμείνει αληθινή, ξεκάθαρη, σταθερή.

Σκεφτείτε πόσο καλύτερος θα ήταν ο κόσμος, αν όλοι εμείς οι άνθρωποι τρώγαμε γάλα με κουλουράκια γύρω στις τρεις το απόγευμα και μετά ξαπλώναμε κάτω από τις κουβέρτες για έναν υπνάκο.

Ή, αν όλες οι κυβερνήσεις είχαν ως βασική αρχή να βάζουν πάντα τα πράγματα εκεί που τα βρήκαν και να καθαρίζουν τις τσαπατσουλιές τους.

Είναι ακόμη αλήθεια, ανεξάρτητα από την ηλικία σας, πως όταν βγαίνετε έξω στον κόσμο είναι καλύτερα να κρατιέστε από το χέρι και να μένετε μαζί με τους άλλους…

…Τελικά πρέπει να σας πω πως έχω άδεια παραμυθά. Ενας φίλος μου μου την έβγαλε και την κρέμασε στον τοίχο, πάνω από το γραφείο μου. Αυτή η άδεια μού επιτρέπει να χρησιμοποιώ τη φαντασία μου, για να ξαναβάζω σε σειρά τις εμπειρίες μου και να προωθώ το μύθο, όσο αυτός εξυπηρετεί κάποια όψη της αλήθειας…

Πιστεύω ότι η φαντασία είναι πιο δυνατή από τη γνώση.

Οτι ο μύθος είναι πιο δραστικός από την ιστορία.

Οτι τα όνειρα είναι πιο ισχυρά από τα γεγονότα.

Οτι η ελπίδα πάντα θριαμβεύει έναντι της εμπειρίας.

Οτι το γέλιο είναι η μόνη θεραπεία της θλίψης.

Και πιστεύω ότι η αγάπη είναι πιο δυνατή από το θάνατο…”

[Απόσπασμα από το βιβλίο του Robert Fulghum (1992), Εκδόσεις ΛΥΧΝΟΣ]

Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο του βιβλίου με τις ασυνήθιστες σκέψεις του συγγραφέα για απλά και καθημερινά πράγματα. Είναι ίσως ένα ερέθισμα για προβληματισμό και αναθεώρηση!

Robert Fulghum – Osa prepei na xero ta ematha sto Nipiagogio

(Επιμέλεια: Μαρία Βλάχου)

Η έννοια των μεταβατικών φαινομένων και αντικειμένων που εισήγαγε ο Winnicott σχετίζεται με τις πρώτες προσπάθειες ανεξαρτητοποίησης του παιδιού και προϋποθέτει την ύπαρξη του συναισθήματος ασφάλειας στο δεσμό, δηλαδή στην ισχυρή συναισθηματική σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ της μητέρας και του βρέφους κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής του (Καφέτσιος, 2005).

Τα μεταβατικά φαινόμενα είναι ορισμένες συμπεριφορές που αναπτύσσουν τα μικρά παιδιά, κάποιοι ήχοι όπως το μουρμούρισμα ή κάποια κινητική ιδιομορφία όπως το χάιδεμα του προσώπου με τα δάχτυλα ενώ μπορεί να έχουν ταυτόχρονα τον αντίχειρα στο στόμα, τις οποίες υιοθετούν και επαναλαμβάνουν κατά τη διάρκεια της ημέρας αλλά και πριν από τον ύπνο για να κατευνάσουν την ανησυχία και τους φόβους τους (Πολεμικός, 2000). Τα μεταβατικά αντικείμενα είναι πράγματα του εξωτερικού κόσμου, συνήθως με απαλή υφή (π.χ. μαξιλαροθήκη, κουβερτούλα, πιπίλα κτλ.) με τα οποία ασχολούνται συστηματικά. Τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας σταδιακά το ξεπερνούν, ωστόσο κάποιες φορές παρατηρείται επίμονη ενασχόληση με κουκλάκια ή άλλα παιχνίδια που προσφέρουν παρηγοριά, τρυφερότητα και κατευνασμό ανησυχίας, άγχους που μπορεί να αισθάνονται τα παιδιά από την έλλειψη της μητέρας.

Τα παιδιά μεγαλώνοντας απομακρύνονται από τα μεταβατικά αντικείμενα καθώς δεν χρειάζονται πια υποκατάστατα της μητέρας και ξεπερνούν τις ματαιώσεις από την έλλειψή της, οπότε και χάνουν την αξία τους. Τα παιδιά τα εγκαταλείπουν, αλλά δεν τα πενθούν, δεν τα απωθούν και δεν τα ξεχνούν. Επειδή η εμπειρία από τη χρήση των μεταβατικών αντικειμένων που βίωσε το παιδί κατά τη βρεφονηπιακή ηλικία παραμένει ζωντανή, επανεμφανίζεται και σε επόμενα στάδια σε κρίσιμες μεταβάσεις, σε στιγμές μοναξιάς, σε ματαιωτικές καταστάσεις, πριν τον ύπνο, κτλ.

Οι γονείς οφείλουν να αναγνωρίζουν την ανάγκη του παιδιού τους για το μεταβατικό αντικείμενο. Οφείλουν να το περιφρουρούν ώστε να μη χαθεί, να μην ντρέπονται να το μεταφέρουν μαζί τους στις εξόδους τους. Οι εκπαιδευτικοί της προσχολικής ηλικίας οφείλουν επίσης να ευαισθητοποιούνται απέναντι σ` αυτή την ανάγκη των νηπίων και ν` αναπτύσσουν τους κατάλληλους χειρισμούς, ώστε να μειώνονται οι ματαιωτικές καταστάσεις που μπορούν να εμφανιστούν κατά την κρίσιμη μετάβαση από το σπίτι στο πρώτο σχολείο, η οποία εμπεριέχει το άγχος του αποχωρισμού και την ανασφάλεια.

Βιβλιογραφία

Καφέτσιος, Κ. (2005). Δεσμός, συναίσθημα και διαπροσωπικές σχέσεις. Αθήνα: Τυπωθήτω – Γιώργος Δαρδανός.

Πολεμικός, Ν. (2000). Ο ύπνος των παιδιών. Ρόδος: Πανεπιστήμιο Αιγαίου-Ατραπός.

(Επιμέλεια: Μαρία Βλάχου)