Ολοι μας μεγαλώσαμε κάτω από τη σκιά του μαυροπίνακα με τα χέρια λευκά από τις κιμωλίες. Το ίδιο δεν ισχύει ωστόσο για τους μαθητές της ηλεκτρονικής εποχής. Νέα εργαλεία διαδραστικής εκπαίδευσης έχουν κάνει την εμφάνισή τους και κερδίζουν ταχύτατα έδαφος στις αίθουσες διδασκαλίας. Ανακαλύψτε τα! Οι διαδραστικοί πίνακες συνδυάζουν την ευχρηστία του μαυροπίνακα με την «εξυπνάδα» των υπολογιστών. Τα σημάδια μιας σαρωτικής εισβολής των διαδραστικών τεχνολογιών στην εκπαίδευση είναι πλέον πολλά. Διανύουμε ήδη τη χρονιά όπου ο φορητός υπολογιστής των μαθητών – ο ΧΟ του καθηγητή Νεγκροπόντε – όχι μόνο μοιράζεται στους μαθητές του Τρίτου Κόσμου, αλλά και δημιουργεί μόδα φθηνών φορητών για όλους μας. Ηδη τον μήνα αυτόν είδαμε τους γονείς ενός σχολείου της Ιταλίας να συναποφασίζουν με τα παιδιά και τους δασκάλους τους να αντικαταστήσουν τα σχολικά βιβλία με έναν τέτοιο υπολογιστή. Σε λίγο, ανάλογες πρωτοβουλίες θα αρχίσουν να εκδηλώνονται παντού. Αλλά το πραγματικό ερώτημα που απασχολεί όλους είναι κατά πόσον αξιοποιούνται οι όποιες νέες τεχνολογίες στο περιβάλλον του σχολείου. Το ερώτημα της αξιοποίησης μπορεί να αναλυθεί σε δύο συνιστώσες. Η μία αφορά το πώς θα κάνει το μάθημα ο δάσκαλος και η άλλη το πώς θα χρησιμοποιούν οι μαθητές τους υπολογιστές τους. Για να δοθεί πλήρης απάντηση θα έπρεπε το υπουργείο Παιδείας να έχει ήδη καταστρώσει ένα σχέδιο μετάβασης στη νέα εποχή, όπως κάνουν εδώ και χρόνια χώρες σαν τη Βρετανία, την Αυστραλία και τη Σιγκαπούρη. Στη χώρα μας δεν έχουμε αναπτύξει ακόμη μια τέτοια στρατηγική, τρενάροντας όσο παίρνει την «αιμορραγία» επένδυσης σε νέα σχολική υποδομή. Βλέπουμε ωστόσο ιδιωτικά σχολεία ή και φροντιστήρια ξένων γλωσσών να επενδύουν στο διδακτικό σκέλος αγοράζοντας διαδραστικούς «έξυπνους πίνακες». Το ερώτημα δεν είναι πλέον αν η τεχνολογία μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της εκπαίδευσης. Εχει απαντηθεί θετικά από πάμπολλες μελέτες, όπως άλλωστε διαπιστώνει κανείς με μιαν επίσκεψη στον σχετικό δικτυακό κόμβο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, www. elearningeuropa. info/. Το ζητούμενο είναι πώς ενορχηστρώνει κανείς τη διαδικασία μετάβασης στη νέα εποχή και πώς προετοιμάζει τους δασκάλους μας για την ανάληψη ενός ακόμη πιο δημιουργικού ρόλου. Χρειάζεται στρατηγική σε εθνικό επίπεδο και επίμονο μεράκι στο «πεδίο μάχης» που λέγεται σχολείο.Τι είναι αυτοί και πώς μπορούν να βελτιώσουν το μάθημα; Οι διαδραστικοί πίνακες (interactive whiteboards) είναι συστήματα που συνδυάζουν μία μεγάλη οθόνη (πίνακας), έναν προβολέα δεδομένων και έναν υπολογιστή. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι το ίδιο με τα συστήματα προβολής επιχειρηματικών παρουσιάσεων ή τα home-cinemas, αν δεν είχαν τον χαρακτηρισμό «διαδραστικοί». Αυτή η λέξη σημαίνει ότι τα προβαλλόμενα στην οθόνη δεν είναι παγιωμένα, αλλάζουν κατά τη βούληση του δασκάλου/καθηγητή. Πώς γίνεται αυτό; Είτε μέσω της χρήσης ειδικού καταδεικτικού είτε γράφοντας με… το δάχτυλο, πάνω σε πίνακα φωτοευαίσθητης επιφάνειας. Τα περισσότερα συστήματα της αγοράς ακολουθούν την πρώτη προσέγγιση, ενώ τη δεύτερη (και ακριβότερη) προωθεί κυρίως η κατασκευάστρια πινάκων Smart Technologies. Και τα δύο είδη πινάκων έχουν δοκιμαστεί σε τάξεις και έχουν αποδειχθεί λειτουργικά. Αυτά που προσφέρουν συνοψίζονται στα εξής:
* Υποκαθιστούν πλήρως τον παραδοσιακό μαυροπίνακα.
* Αποδεσμεύουν τους μαθητές από την παρακολούθηση οθονών υπολογιστών (όπου συνήθως κάθονταν ανά δύο).
* Επιτρέπουν την προσθήκη στο μάθημα κινούμενων γραφικών, βίντεο και μαγνητοφωνημένου ήχου. Το επιπλέον αυτό υλικό του μαθήματος μπορεί να προέλθει από διάφορες πηγές, όπως: DVD, τηλεοπτικά προγράμματα ή ιστοσελίδες του Διαδικτύου.
* Επιτρέπουν τον τονισμό των σημαντικότερων σημείων από τα προβαλλόμενα, καθώς και την αντιγραφή και εκτύπωση των εκάστοτε περιεχομένων του πίνακα. Εντέλει, ολόκληρα μαθήματα μπορούν να «σώζονται» και να προστίθενται στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη του σχολείου.
Οι τρόποι αξιοποίησής τους ποικίλλουν, αλλά συνήθως εστιάζονται στις ακόλουθες δράσεις:
* «Σώσιμο» μαθημάτων, για να δοθούν σε μαθητές που απουσίαζαν.
* Δημιουργία βιντεο-μαθημάτων που μπορούν να αναρτηθούν σε σχολική ιστοσελίδα.
* Διδασκαλία γεωγραφίας και αστρονομίας μέσω διασύνδεσης με διαδικτυακούς χάρτες (όπως τα Google Maps και Google Earth).
* Προβολή παρουσιάσεων δημιουργημένων τόσο από δασκάλους όσο και από μαθητές.
* Δημιουργία ψηφιακών διηγήσεων
* Δημιουργία πορτφόλιο εργασιών
* Διδασκαλία χρήσης υπολογιστών
* Ασκήσεις ιδεών (brainstorming)
* Χρήση του πίνακα για εργασία ομάδας
* Πλοήγηση σε διαδραστικές ιστοσελίδες του Διαδικτύου
* Δημιουργία ημερολογίων
* Διδασκαλία έκθεσης, μαθηματικών, βιολογίας…

Οσο καινοφανείς είναι για τα ελληνικά δεδομένα οι διαδραστικοί πίνακες, άλλο τόσο είναι συνηθισμένοι στις ΗΠΑ, στη Δυτική Ευρώπη ή στην… Κύπρο. Ηδη τα δημοτικά σχολεία της Βρετανίας έχουν σχεδόν στο σύνολό τους βάλει στην άκρη τους μαυροπίνακες. Εύλογα, μια πληθώρα κατασκευαστών εξειδικεύεται στο αντικείμενο, με πιο γνωστές επιχειρήσεις τις Hitachi, Panasonic, Mimio, Interwrite, Onfinity, Promethean και Smart Technologies. Το μεγαλύτερο μερίδιο της παγκόσμιας αγοράς έχει η τελευταία, λόγω ακριβώς της ευκολίας χρήσης που χαρακτηρίζει τους φωτοευαίσθητους πίνακές της – χρησιμοποιούνται σε άνω των 600.000 αίθουσες διδασκαλίας σε 100 χώρες. Αλλά το κόστος ενός πλήρους συστήματος διαδραστικού πίνακα δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητο: συνήθως φθάνει τις 5.000 ευρώ!

Με κόστος αντίστοιχο δέκα επιτραπέζιων υπολογιστών, φυσικό επόμενο είναι η αγορά διαδραστικών πινάκων στη χώρα μας – ακόμη και από τα ιδιωτικά σχολεία – να αντιμετωπίζεται ως είδος πολυτελείας. Αλλά, τότε, πώς μπορούμε να μιλάμε για αντικατάσταση του μαυροπίνακα;

Μία λύση μάς δίνουν συστήματα που αξιοποιούν έξυπνα τους απλούς προβολείς και υπολογιστές των σχολείων. Για παράδειγμα, οι εταιρείες e-Beam, Mimio και Onfinity παρέχουν αισθητήρες που μετατρέπουν οποιαδήποτε επιφάνεια – ακόμη και γυμνό τοίχο – σε διαδραστικό πίνακα. Εκτός του ότι το συνολικό κόστος πέφτει δραματικά (γύρω στα 500 ευρώ), δίνουν το πλεονέκτημα της εύκολης μεταφοράς και χρήσης σε κάθε αίθουσα.

Και διαδραστικά θρανία

Ενόσω εμείς συζητούμε τη διάδοση των «έξυπνων πινάκων», κάποιοι ήδη ασχολούνται με την «ολιστική μαθησιακή συμμετοχή», μέσω της διάθεσης διαδραστικών πινάκων σε… κάθε μαθητή! Δηλαδή θεωρούν ότι οι υπολογιστές των μαθητών δεν θα πρέπει να είναι ανεξάρτητοι εκείνου του δασκάλου, αλλά να επιμερίζονται τα δρώμενα στον διαδραστικό πίνακα και να επιτρέπουν τη συμμετοχή όλων των μαθητών, με καταγραφή της στάσης καθενός. Ετσι, όταν ο δάσκαλος ρωτάει κάτι, δεν θα έχει «την τιμή» να απαντήσει ένα σηκωμένο χεράκι, αλλά όλοι οι μαθητές.

Η υλοποίηση αυτής της ιδέας πρωτοεμφανίστηκε από την εταιρεία NUI Group, η οποία παρουσίασε το «έξυπνο θρανίο» Smart table. Προανήγγειλε τη μαζική του διάθεση για την άνοιξη του 2009, με κόστος μόλις… 8.000 δολάρια ανά θρανίο! Ευτυχώς μια ομάδα φοιτητών του βρετανικού Πανεπιστημίου Durham ανακοίνωσε στις 16 Σεπτεμβρίου 2008 μιαν αντίστοιχη καινοτομία τους, τα δικτυωμένα θρανία SynergyNet. Και τα δύο μοντέλα θρανίων θυμίζουν έντονα την επιτραπέζια οθόνη διεπαφής Interface της Microsoft, όπου τα πάντα γίνονται με κινήσεις των δαχτύλων. Ωστόσο η εργασία των φοιτητών είναι επιχορηγούμενη από κοινοτικά κονδύλια με 1,5 εκατ. στερλίνες, με ορίζοντα δοκιμών στα σχολεία τα επόμενα τέσσερα χρόνια και προοπτική διάδοσής τους σε όλα τα δημοτικά της Βρετανίας σε μία δεκαετία. Οπότε ελπίζουμε να φθάσουν ως εμάς με πολύ χαμηλότερο κόστος!

Πάντως, για όσους τολμούν να δοκιμάσουν, ένα πολύ διαφωτιστικό κείμενο σχετικά με τους διαδραστικούς πίνακες βρίσκεται στη διαδικτυακή διεύθυνση www2.e-yliko.gr/htmls/ arctles/smartboard.pdf/.