Όπως κάθε χρόνο με την αλλαγή του έτους κόψαμε κι εμείς στο σχολείο μας την καθιερωμένη βασιλόπιτα. Τυχεροί της χρονιάς: Η Νεφέλη στο ολοήμερο και η Φωτεινή στο κλασικό. Και του χρόνου παιδιά. Να έχετε πάντα τύχη!
Την πρώτη μέρα του χρόνου, τη μέρα του Αγίου Βασιλείου συνηθίζεται να φτιάχνουμε τη βασιλόπιτα με φλουρί μέσα ένα αγιοβασιλιάτικο έθιμο πολλών αιώνων που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά, για να μας θυμίζει την αγάπη και την καλοσύνη αυτού του Αγίου ανθρώπου.
Μάρτης ή Μαρτιά
«Ο «Μάρτης», είναι ένα παμπάλαιο έθιμο. Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και μάλιστα στα Ελευσίνια Μυστήρια. Οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων, έδεναν μια κλωστή, την «Κρόκη», στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι. Από την 1η ως τις 31 του Μάρτη, τα παιδιά φορούν στο χέρι τους, στον καρπό, ένα βραχιολάκι φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον «Μάρτη» ή «Μαρτιά». Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση, ο «Μάρτης», προστατεύει τα πρόσωπα των παιδιών από τον πρώτο ήλιο της άνοιξης, για να μην καούν. Τον «Μάρτη» τον φτιάχνουν την τελευταία μέρα του Φλεβάρη, και τον φορούν την πρώτη μέρα του Μάρτη, πριν βγουν από το σπίτι. Σε μερικές περιοχές τον έβαζαν και στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού «για να μην σκοντάφτουν» ή σαν δαχτυλίδι στο δάχτυλο. Το βραχιολάκι αυτό το βγάζουν στο τέλος του μήνα, ή το αφήνουν πάνω στις τριανταφυλλιές όταν δουν το πρώτο χελιδόνι, για να τον πάρουν τα πουλιά και να τον χρησιμοποιήσουν για να χτίσουν την φωλιά τους. Αν το Πάσχα πέσει μέσα στον Μάρτη, τον καίνε στην λαμπάδα της Ανάστασης.
Χελιδονίσματα
Σε πολλές περιοχές της χώρας μας την πρώτη Μαρτίου ή στις 21 Μαρτίου, ημέρα της εαρινής ισημερίας, τα παιδιά γυρνάνε στα σπίτια κρατώντας ένα αρθρωτό ομοίωμα χελιδονιού, την “Χελιδόνα”, και τραγουδάνε ένα είδος καλάντων, τα “Χελιδονίσματα”
Η Κυρά-Σαρακοστή
Ένα έθιμο που τείνει στις ημέρες μας να εκλείψει είναι αυτό της Κυρά Σαρακοστής. Το έθιμο αυτό το συναντούσαμε σε όλο τον ελλαδικό χώρο με διάφορες παραλλαγές. Σε όλες τις περιπτώσεις πάντως, χρησιμοποιούνταν ως ιδιότυπο ημερολόγιο που μετρούσε τις εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής.
Με αφορμή την αλλαγή του χρόνου μάθαμε για τις υποδιαιρέσεις του (εποχές, μήνες, μέρες, ώρες). Τικ-τακ, τικ-τακ το χρόνο γυρνώ. Τικ-τακ, τικ-τακ τις ώρες μετρώ. και ιδού τα ρολογάκια μας.
Και όπως κάθε χρόνο κόψαμε την καθιερωμένη βασιλόπιτα. Τυχεροί της χρονιάς: ο Δημήτρης στο ολοήμερο και η Χριστίνα στο κλασικό. Και του χρόνου παιδιά. Να έχετε πάντα τύχη!
ρολόγια_ολοήμερο
Το Πάσχα πλησιάζει κι αρχίσαμε και φέτος τις πασχαλινές προετοιμασίες. Φτιάξαμε καλαθάκια, λαμπάδες, κάρτες, κουλουράκια και Λαζαράκια, βάψαμε και ζωγραφίσαμε αβγά και ότι άλλο γέννησε η φαντασία μας.
Κάρτα_Ολοήμερο
Κάρτα _Κλασικό
Σταυροί_Ολοήμερο
Λαμπάδες αγοριών
Λαμπάδες κοριτσιών
Καλαθάκια_Κλασικό
Καλαθάκια από ύφασμα_ολοήμερο
Την πρώτη μέρα του Μάρτη τα παιδιά επισκέπτονται τα σπίτια τραγουδώντας το τραγούδι της χελιδόνας για να δείξουν το τέλος του χειμώνα και τον ερχομό της Άνοιξης.
Ήρθε, ήρθε χελιδόνα,
ήρθε κι άλλη μεληδόνα,
κάθισε και λάλησε,
και γλυκά κελάηδησε:
«Μάρτη, Μάρτη μου καλέ,
και Φλεβάρη φοβερέ,
κι αν φλεβίσεις κι αν τσικνίσεις,
καλοκαίρι θα μυρίσεις.
Κι αν χιονίσεις κι αν κακίσεις
πάλιν άνοιξη θ’ ανθίσεις».
Δημοτικό τραγούδι από τη Θράκη
Φτιάξαμε λοιπόν κι εμείς τις δικές μας χελιδόνες κατά το έθιμο (με μια μικρή καθυστέρηση βέβαια) και μικρές χελιδονοφωλιές από φιδέ μήπως και ξορκίσουμε το κρύο και έρθει επιτέλους η άνοιξη και τα χελιδόνια.
Μάρτης ή Μαρτιά
Ο «Μάρτης», είναι ένα παμπάλαιο έθιμο. Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και μάλιστα στα Ελευσίνια Μυστήρια. Οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων, έδεναν μια κλωστή, την «Κρόκη», στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι.
Από την 1η ως τις 31 του Μάρτη, τα παιδιά φορούν στο χέρι τους, στον καρπό, ένα βραχιολάκι φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον «Μάρτη» ή «Μαρτιά».
Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση, ο «Μάρτης», προστατεύει τα πρόσωπα των παιδιών από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, για να μην καούν.
Τον «Μάρτη» τον φτιάχνουν την τελευταία μέρα του Φλεβάρη, και τον φορούν την πρώτη μέρα του Μάρτη, πριν βγουν από το σπίτι. Σε μερικές περιοχές τον έβαζαν και στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού «για να μην σκοντάφτουν» ή σαν δαχτυλίδι στο δάχτυλο.
Το βραχιολάκι αυτό το βγάζουν στο τέλος του μήνα, ή το αφήνουν πάνω στις τριανταφυλλιές όταν δουν το πρώτο χελιδόνι, για να τον πάρουν τα πουλιά και να τον χρησιμοποιήσουν για να χτίσουν την φωλιά τους. Αν το Πάσχα πέσει μέσα στον Μάρτη, τον καίνε στην λαμπάδα της Ανάστασης
Η Κυρά Σαρακοστή
Ένα έθιμο που τείνει στις ημέρες μας να εκλείψει είναι αυτό της Κυρά Σαρακοστής. Το έθιμο αυτό το συναντούσαμε σε όλο τον ελλαδικό χώρο με διάφορες παραλλαγές. Σε όλες τις περιπτώσεις πάντως, χρησιμοποιούνταν ως ιδιότυπο ημερολόγιο που μετρούσε τις εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής.
Η κυρά Σαρακοστή στις περισσότερες περιοχές ήταν μια χάρτινη ζωγραφιά. Απεικόνιζε μια γυναίκα με σταυρωμένα χέρια, λόγω προσευχής, χωρίς στόμα, λόγω νηστείας, και με εφτά πόδια που αναπαριστούσαν τις επτά εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο έκοβαν ένα πόδι και έτσι ήξεραν πόσες βδομάδες νηστείας απέμεναν μέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο Σάββατο, έκοβαν και το τελευταίο πόδι. Αυτό το κομμάτι χαρτί το δίπλωναν καλά και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο. Τοποθετούσαν το σύκο αυτό μαζί με άλλα, και σε όποιον το έβρισκε θεωρούνταν ότι του έφερνε γούρι. Σε κάποιες περιοχές το έβδομο «πόδι» τοποθετούνταν στο ψωμί της Ανάστασης. Και πάλι έφερνε γούρι σε όποιου την φέτα βρισκόταν το διπλωμένο χάρτινο «πόδι» της Κυρά Σαρακοστής.
Σε άλλα μέρη της Ελλάδας η Κυρά Σαρακοστή δεν ήταν φτιαγμένη από χαρτί, αλλά από ζυμάρι. Το ζυμάρι φτιαχνόταν με αλεύρι, αλάτι και νερό. Η διαδικασία ήταν κι εδώ η ίδια όπως και με την χάρτινη.
Μια τρίτη παραλλαγή του εθίμου θέλει την Κυρά Σαρακοστή φτιαγμένη από πανί και γεμισμένη με πούπουλα.
Σημαντική διαφορά από τις υπόλοιπες έχει η Κυρά Σαρακοστή που έφτιαχναν στον Πόντο. Εκεί κρέμαγαν από το ταβάνι μια πατάτα ή ένα κρεμμύδι που πάνω του είχαν καρφωμένα εφτά φτερά κότας. Κι εδώ κάθε βδομάδα αφαιρούσαν ένα φτερό κι έτσι μέτραγαν το χρόνο μέχρι την Ανάσταση. Αυτό το «ημερολόγιο» το ονόμαζαν Κουκουρά.
Για το έθιμο της Κυρά Σαρακοστής έχουν γραφτεί και οι παρακάτω στίχοι:
Την κυρά Σαρακοστή
Που ’ναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας την φτιάχναν
με αλεύρι και νερό.
Για στολίδι της φορούσαν
στο κεφάλι ένα σταυρό
μα το στόμα της ξεχνούσαν
γιατί νήστευε καιρό.
Και τις μέρες τις μετρούσαν
με τα πόδια της τα επτά
κόβαν ένα τη βδομάδα
μέχρι να ’ρθει η Πασχαλιά.
Με αφορμή την έναρξη της σαρακοστής ασχοληθήκαμε με τα σαρακοστιανά εδέσματα. Αφού τα ξεχωρίσαμε πρώτα τα βάλαμε στο πιάτο της κυρά Σαρακοστής και φτιάξαμε και την ίδια στο σπίτι της σε ομαδική εργασία για να μετράμε τις βδομάδες μέχρι το Πάσχα.
΄Ηρθε, ήρθε η Χελιδόνα
ήρθε και η μελιδόνα
κάθησε και λάλισσε
και γλυκά κελάιδησε….
Και μετά το ξέφρενο καρναβάλι έρχεται η Σαρακοστή. Σαράντα μέρες νηστεία και προσευχή όπως δείχνει και η φιγούρα της κυρα-Σαρακοστής που φτιάξαμε. Χέρια σε στάση προσευχής και χωρίς στόμα….
Την κυρά-Σαρακοστή
που ‘ναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας την φτιάχναν
με αλεύρι και νερό.
Στο κεφάλι τής φορούσαν
για στολίδι ένα σταυρό
και το στόμα της ξεχνούσαν
γιατί νήστευε καιρό.
Και τις μέρες τις μετρούσαν
με τα πόδια της τα εφτά,
κόβαν ένα τη βδομάδα
μέχρι να ‘ρθει η πασχαλιά!…
Και μετά την ομαδική δουλειά η κυρά-Σαρακοστή σε ελεύθερη έκφραση και δημιουργία από τα παιδιά…
