Άρθρα για Γονείς

Το κείμενο που ακολουθεί έχει γραφτεί στα πλαίσια δημιουργίας ενός e-booklet με θέμα της διαπαιδαγώγησης παιδιών. Σκοπός του είναι να παρουσιάσει σε γονείς παιδιών προσχολικής ή σχολικής ηλικίας κάποιες βασικές τεχνικές διαπαιδαγώγησης με όσο το δυνατόν πιο απλό και καθημερινό λόγο. Μέσα από το κείμενο αυτό προσπάθησα να απαντήσω σύντομα και κατανοητά σε κάποιες από τις πιο συνηθισμένες ερωτήσεις που μου έχουν γίνει από γονείς κατά το διάστημα που εργάζομαι στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση ως Ψυχολόγος…

Πατήστε επάνω στην εικόνα

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ

Το Νηπιαγωγείο είναι μία ξεχωριστή εμπειρία για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, καθώς σηματοδοτεί μία μοναδική περίοδο ξεγνοιασιάς, δημιουργικού παιχνιδιού, καλλιέργειας πολλαπλών δεξιοτήτων, κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης.

[slideboom id=1228354&w=425&h=370]

Η αρχή κάθε σχολικής χρονιάς, ειδικά όταν είναι η πρώτη φορά στο σχολείο, αποτελεί τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς μία καινούρια και άγνωστη εμπειρία…

Ορισμένες συμβουλές για την όσο το δυνατόν ομαλότερη ένταξη και προσαρμογή του παιδιού στο σχολικό περιβάλλον:

Νίκη Λιώτη, Ψυχολόγος

Πατήστε επάνω στην εικόνα

Τι είναι η διάσπασης προσοχής και υπερκινητικότητας;

Τα παιδιά που πάσχουν από τη διαταραχή αυτή βρίσκονται διαρκώς σε υπερδιέγερση και κίνηση και η προσοχή τους διασπάται συνεχώς. Η διαταραχή αυτή είχε ονομασθεί παλιότερα ελάσσων εγκεφαλική δυσλειτουργία (Minimal Brain Dysfunction) και υπερκινητικό σύνδρομο. Είναι πολύ πιο συχνή στα αγόρια απ’ ότι στα κορίτσια. Το 3% ως 5% των παιδιών της σχολικής ηλικίας παρουσιάζουν τη διαταραχή.

Τα παιδιά αυτά μπορεί να παρουσιάζουν και άλλες δυσκολίες όπως:

• καθυστέρηση  ομιλίας
• αδεξιότητα στις κινήσεις
• δυσκολία στην εκμάθηση ανάγνωσης και γραφής
• δυσκολίες στην αντίληψη και την κατανόηση εννοιών, σχημάτων και μορφών
• αδυναμία προσανατολισμού στο χώρο

Πως θα καταλάβει ο γονιός ότι το παιδί του πάσχει από την διαταραχή αυτή;

Η εικόνα του παιδιού με την διαταραχή αυτή ποικίλει και εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού και αν υπάρχουν άλλα προβλήματα.

Τα νήπια που έχουν την διαταραχή συνήθως  τρέχουν από τη μια μεριά του δωματίου στην άλλη, μιλούν συνέχεια, σε διακόπτουν, σπάζουν και χάνουν τα παιγνίδια τους. Αδυνατούν να ακολουθήσουν τη σειρά τους σε παιχνίδι με άλλα παιδιά, είναι απείθαρχα, ανεβαίνουν στα έπιπλα, δεν κάθονται σ’ ένα μέρος, πηδούν από τη μια ασχολία στην άλλη, κοιμούνται αργά και ξυπνούν νωρίς.

Στην σχολική ηλικία δεν μπορούν να εστιάσουν την προσοχή τους στο μάθημα, είναι συνεχώς αφηρημένα, σηκώνονται από τη θέση τους και η προσοχή τους διασπάται με το παραμικρό. Ξεχνούν τα βιβλία τους και τα μολύβια τους, απαντούν στον δάσκαλο χωρίς να περιμένουν τη σειρά τους ή χωρίς να ερωτηθούν. Μιλούν ακατάπαυστα, δεν περιμένουν στη γραμμή για να μπουν στην τάξη, δεν ακολουθούν τους κανόνες της τάξης και αδυνατούν να ακολουθήσουν κανόνες σε ομαδικό παιχνίδι. Τα παιδιά με τη διαταραχή συχνά εμφανίζουν εκρήξεις θυμού, ανυπομονησία, ευμετάβλητο συναίσθημα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, υφίστανται απόρριψη και έχουν χαμηλή επίδοση στα μαθήματα.

Καθώς τα παιδιά ωριμάζουν, τα συμπτώματα γίνονται λιγότερο εμφανή, ώστε στην εφηβεία η όλη υπερκινητικότητα – παρορμητικότητα παρουσιάζεται συνήθως σαν εξωτερική και εσωτερική ανησυχία.

Που οφείλεται η διάσπαση προσοχής και υπερκινητικότητας;

Η αιτιολογία της διαταραχής δεν είναι γνωστή .Είναι γνωστό όμως, ήδη ότι η διαταραχή είναι πιο συχνή στους βιολογικούς συγγενείς πρώτου βαθμού παιδιών με τη διαταραχή. Ακόμα, διάφορες έρευνες αναφέρουν την ύπαρξη σε μερικά από τα άτομα ιστορικό κακοποίησης ή παραμέλησης, λοιμώξεων (π.χ. εγκεφαλίτιδα), δηλητηρίασης από μόλυβδο, προγεννητικών (π.χ. χρήση ουσιών, αλκοόλ ή κάπνισμα της μητέρας) ή περιγεννητικών (π.χ. χαμηλό βάρος στη γέννηση) προβλημάτων, μειωμένων μεταβολιτών νορεπινεφρίνης και ντοπαμίνης. Επίσης φαίνεται ότι  οι αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες των παιδιών επηρεάζουν την εγκεφαλική λειτουργία. Τα τελευταία χρόνια ενοχοποιήθηκαν διάφορες τοξίνες και χημικά συστατικά τροφών, όπως τεχνητές χρωστικές ουσίες, συντηρητικά και ζάχαρη. Ωστόσο οι δίαιτες που προτάθηκαν απαλλαγμένες από αυτές τις τοξικές ουσίες δεν έφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Πως γίνεται η διάγνωση του συνδρόμου;

Αρχικά, προέχει η  έγκαιρη αναγνώριση της υπερκινητικής διαταραχής από γονείς και δασκάλους. Μετά την αναγνώριση των συμπτωμάτων πρέπει να εκτιμηθεί το παιδί από ειδικό παιδίατρο.

Η εκτίμηση αφορά ερωτηματολόγια αξιολόγησης της συμπεριφοράς προς γονείς και δασκάλους, ειδικά ψυχομετρικά τεστ, αξιολόγηση λόγου και μαθησιακών ικανοτήτων. Η φυσική εξέταση του παιδιού είναι απαραίτητη για να αποκλεισθούν νευρολογικές ασθένειες. Ίσως χρειαστούν εργαστηριακές εξετάσεις. Η κλινική εκτίμηση του παιδιού απαιτεί την εξέτασή του περισσότερο από μία φορά. Η υπερκινητική συμπτωματολογία μπορεί να μην είναι σταθερή και να ποικίλλει ανάλογα με το περιβάλλον.

Παιδιά με υπερκινητική διαταραχή, συχνά παρουσιάζουν αναπτυξιακή καθυστέρηση σε διάφορους τομείς, όπως ο λόγος, η γραφή και ο οπτικοκινητικός συντονισμός. Η διαφορική διάγνωση του συνδρόμου της υπερκινητικότητας πρέπει να γίνει καταρχάς από τις αγχώδεις ή καταθλιπτικές διαταραχές. Οι διάχυτες διαταραχές της ανάπτυξης μπορούν να παρουσιάσουν συμπτωματολογία υπερκινητικού συνδρόμου. Διαφοροποιούνται όμως λόγω των χαμηλών νοητικών ικανοτήτων, των δυσκολιών στην κοινωνική επαφή, την παρουσία έντονων προβλημάτων στο λόγο και των στερεοτυπικών συμπεριφορών. Ορισμένα συμπτώματα του υπερκινητικού συνδρόμου μπορούν να παρατηρηθούν σε παιδιά που παρουσιάζουν νοητική καθυστέρηση (μέτρια ή σοβαρή). Αναφέρεται αυξημένη συχνότητα συνύπαρξης τικ και υπερκινητικής διαταραχής.

Πως παρεμβαίνουμε στο σύνδρομο;

Η αντιμετώπιση της διάσπασης προσοχής και υπερκινητικότητας απαιτεί συντονισμένη παρέμβαση σε διάφορους τομείς. Αυτό αφορά την εξατομικευμένη παρέμβαση, την παρέμβαση στο σπίτι , στο σχολείο και στις κοινωνικές δραστηριότητες του παιδιού.

Η εξατομικευμένου παρέμβαση αφορά τη βοήθεια του παιδιού μαθησιακά. Η  παρέμβαση αυτή αντιμετωπίζει τις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες του κάθε παιδιού.

Η παρέμβαση στο σπίτι με την εφαρμογή κανόνων συμπεριφοράς απλών και κατανοητών βοηθούν τα παιδιά με τη διαταραχή . Το ημερήσιο πρόγραμμα πρέπει να είναι δομημένο έτσι ώστε το παιδί να μπορεί να οργανώσει σωστά το χρόνο του.

Στο σχολείο οι δάσκαλοι πρέπει να ενημερωθούν για τις δυσκολίες του παιδιού και τον τρόπο αντιμετώπισης. Τα τμήματα καλό είναι να είναι ολιγομελή. Το παιδί να κάθεται στα πρώτα θρανία. Να του απευθύνονται απλές ερωτήσεις και να το επιβραβεύουμε κάθε φορά. Ο δάσκαλος να κάνει τις ασχολίες ενδιαφέρουσες και να ενημερώνει το παιδί για τη σειρά που θα ακολουθηθεί στο μάθημα.

Η παρέμβαση πολλές φορές είναι απαραίτητη και στις κοινωνικές συναναστροφές του παιδιού. Χρειάζεται βοήθεια να μάθει να περιμένει τη σειρά του και να ακολουθεί τους κανόνες του παιχνιδιού μαζί με τα άλλα παιδιά .

Πολλές φορές χρειάζεται να χορηγήσουμε και φάρμακα. Τα φάρμακα αυτά είναι συνήθως διεγερτικά του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ) και μπορούν να βοηθήσουν κάποια προσεκτικά επιλεγμένα παιδιά με τη διαταραχή. Βελτιώνουν την προσοχή και μειώνουν τη φυσική ανησυχία των παιδιών, επηρεάζοντας μέρη του εγκεφάλου τα οποία μας επιτρέπουν να ελέγχουμε πώς να δίνουμε προσοχή στο τι συμβαίνει γύρω μας. Αυτό κάνει το παιδί πιο ικανό στη μάθηση του ελέγχου της σκέψης και της συμπεριφοράς. Το αν θα χορηγήσουμε αγωγή σε ένα παιδί είναι μια σοβαρή υπόθεση και πρέπει να  γίνεται με πολλή μεγάλη προσοχή.

Προσοχή στη διατροφή του παιδιού. Τα συντηρητικά, τα χημικά των τροφών και η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης φαίνεται ότι επιδεινώνουν τα συμπτώματα της διαταραχής.

Συμπληρώματα διατροφής και ωμέγα 3 λιπαρά οξέα έχουν χρησιμοποιηθεί στην αντιμετώπιση παιδιών με τη διαταραχή.

Το σημαντικότερο που χρειάζονται αυτά τα παιδιά είναι κατανόηση, αγάπη και αποδοχή από τους γύρω τους. Όλα αυτά μαζί με την πρώιμη παρέμβαση μπορούν να βοηθήσουν σε μέγιστο βαθμό.
Παιδίατρος: Κοντούλη Καλλιόπη 

Μηχανισμοί ελέγχου της παιδικής επιθετικότητας

Όσο εξαπλωμένη είναι η επιθετικότητα ανάμεσα στα παιδιά άλλο τόσο είναι και οι μηχανισμοί που μπορούν να την περιορίσουν…

Οι ίδιες θεωρίες που προσπαθούν να εξηγήσουν την επιθετικότητα εντοπίζουν επίσης και τους μηχανισμούς που πιθανόν μπορούν να την ελέγξουν αποτελεσματικά. Τέτοιοι μηχανισμοί μπορεί να είναι οι εξής: η εξέλιξη ιεραρχικών συστημάτων ελέγχου, η χρήση ανταμοιβής και τιμωρίας και η γνωστική εκπαίδευση. (Cole & Cole, 2002).

Σύμφωνα με τις εξελικτικές θεωρίες υπάρχει αλληλεπίδραση ανάμεσα στην επιθετικότητα και στονσχηματισμό ιεραρχιών κυριαρχίας. Ο F.F Stayer και οι συνεργάτες του (1991) επιβεβαίωσαν μια τέτοια σχέση σε παιδιά 3 και 4 ετών σ?ένα νηπιαγωγείο. Εντόπισαν ένα μοντέλο εχθρικών συναλλαγών όπου όταν ένα παιδί ήταν επιθετικό, το άλλο παιδί σχεδόν πάντα έδειχνε υποταγή κλαίγοντας ή υποχωρώντας δημιουργώντας έτσι ένα σχήμα κοινωνικών σχέσεων μέσα στην ομάδα όπου επικρατούσε το πιο επιθετικό παιδί. Καθώς διαμορφώνονται οι ιεραρχίες κυριαρχίας μέσα στο νηπιαγωγείο και τα παιδιά μαθαίνουν την θέση τους στην ιεραρχία αυτή, προκαλούν μόνο εκείνα τα παιδιά που μπορούν να προκαλέσουν εκ του ασφαλούς.

Μία από τις πιο δημοφιλείς πεποιθήσεις για την επιθετικότητα βασίζεται στο συμπέρασμα ότι αν οι επιθετικές παρορμήσεις δεν εκφραστούν με ακίνδυνο τρόπο, συσσωρεύονται εως ότου εκραγούν με βίαιο τρόπο. Οι ψυχολόγοι έχουν ονομάσει αυτή την διαδικασία «κάθαρση» σύμφωνα με τον γενικότερο ορισμό της οποίας, ο  έλεγχος της επιθετικότητας είναι να εκφραστεί πριν δημιουργηθούν προβλήματα (Quanty, 1976), Ωστόσο, υπάρχουν ελάχιστες πειστικές αποδείξεις στην κλινική έρευνα που να υποστηρίζουν τον ρόλο της κάθαρσης ως μέσω ελέγχου της επιθετικότητας.

Άλλη μία ιδιαίτερα διαδεδομένη άποψη για τον έλεγχο της επιθετικότητας είναι η τιμωρία με οποιαδήποτε μορφή κι αν αυτή παρουσιάζεται. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι οι προσπάθειες να ελεγχθεί η επιθετική συμπεριφορά των παιδιών με σωματικές τιμωρίες ή απειλή χρήσης ωμής βίας (πχ «αν το κάνεις αυτό, θα φάς ξύλο») αυξάνουν αισθητά την επιθετικότητα των παιδιών (Dodge, 1994). Ας πάρουμε ως παράδειγμα ένα μικρό αγόρι το οποίο χτυπάει την αδερφή του για να πάρει ένα παιχνίδι. Η αδερφή του ανταποδίδει το χτύπημα και αρχίζει ο καυγάς. Η μητέρα τους επεμβαίνει φωνάζοντάς τους να σταματήσουν αλλα εκείνα δεν ακούν. Εξοργισμένη ορμάει και χαστουκίζει τον γιό της ενώ σπρώχνει την κόρη της. Τα παιδιά αποσύρονται σπάζοντας προσωρινά τον κύκλο του καυγά. Η μητέρα βλέποντας ότι η συμπεριφορά της (το χαστούκι και το σπρώξιμο) σταμάτησε τον καυγά των παιδιών, το πιθανότερο είναι να την επαναλάβει. Δεδομένου ότι εκείνη αποτελεί το μοντέλο της επιτυχημένης επιθετικότητας, τα παιδιά της επίσης θα μάθουν να συναλλάσονται με αυτό τον τρόπο. Φαίνεται να είναι ιδιαίτερα οξύμωρο το σχήμα που προκύπτει όταν χρησιμοποιούμε βία για να καταστείλουμε την επιθετικότητα.

Είναι ευρύτερα γνωστό ότι πολλές φορές τα παιδιά γίνονται επιθετικά για να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των μεγάλων ακόμη κι αν αυτό είναι για να τα μαλώσουν ή να τα τιμωρήσουν. Ένας τρόπος, λοιπόν, που θα μπορούσαν οι γονείς να χρησιμοποιήσουν για να σταματήσουν την επιθετική συμπεριφορά των παιδιών τους είναι αυτή να αγνοείται εντελώς και να δίνεται προσοχή μόνο όταν συνεργάζονται αρμονικά. Σύμφωνα με τον Allen et al (1970), ένας τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι να δίνεται όλη η προσοχή στο θύμα της επίθεσης αγνοώντας παντελώς τον επιτιθέμενο. Ο ενήλικας μπορεί να καθησυχάσει το παιδί που δέχτηκε την επίθεση, να το επαινέσει που δεν ανταπόδωσε την ίδια συμπεριφορά παραχωρόντας του ένα παραπάνω δικαίωμα και να του διδάξει πώς να χειρίζεται στο μέλλον τέτοιες καταστάσεις. Με τον επιτιθέμενο δεν θα ασχοληθεί καθόλου και ούτε θα σχολιάσει την συμπεριφορά του. Σ?αυτή την τεχνική ο επιτιθέμενος δεν ανταμείβεται ούτε τραβώντας την προσοχή του ενήλικα ούτε καταφέρνοντας να υποτάξει το θύμα (καθώς αυτό είχε την συμπαράσταση το ενήλικα). Ακόμη δηλώνεται στα υπόλοιπα παιδιά που ίσως ήταν μάρτυρες της επίθεσης ότι οφείλουμε να είμαστε συμπονετικοί απέναντι στα θύματα των άδικων επιθέσεων και να αντιμετωπίζουμε με αδιαφορία αυτούς που φέρονται επιθετικά.

Ένας άλλος τρόπος είναι η χρήση της λογικής. Αν και ακούγεται μάλλον απίθανο να καταφέρει κάποιος να κάνει λογική συζήτηση μ?έναν τετράχρονο που μόλις άρπαξε το παιχνίδι από τον φίλο του, εντούτοις, φαίνεται ότι τέτοιες συζητήσεις μειώνουν την επιθετικότητα ακόμη και σ?αυτή την ηλικία. Είναι χαρακτηριστικό το πείραμα των Zahavi & Asher (1978), όπου κανόνισαν με την δασκάλα ενός νηπιαγωγείου να πάρει παράμερα τα πιο επιθετικά παιδιά ένα-ένα και να κάνει μαζί τους μία ήρεμη και κατανοητή δεκάλεπτη συζήτηση. Στόχος ήταν να τους διδάξει ότι α) η επιθετικότητα δεν λύνει προβλήματα απλά δημιουργεί κακίες και αντιπάθεια β) η επιθετικότητα πληγώνει ένα άλλο πρόσωπο και το κάνει δυστυχισμένο και γ) τα παιδιά μπορούν να παίζουν μαζί ή το ένα μετά το άλλο με το ίδιο παιχνίδι. Η δασκάλα δίδαξε την κάθε έννοια κάνοντας καθοδηγητικές ερωτήσεις και ενθαρρύνοντας τα παιδιά. Μετά απ?αυτές τις συζητήσεις, η επιθετική συμπεριφορά των παιδιών μειώθηκε δραματικά ενώ αυξήθηκε κατά πολύ η θετική τους συμπεριφορά.

Αιτίες της παιδικής επιθετικότητας

Πολύς λόγος έχει γίνει για τα αίτια που προκαλούν την επιθετικότητα κι έχουν κατα καιρούς εκφραστεί πολλές και αντικρουόμενες απόψεις. Σύμφωνα με τη ψυχοβιολογία, η βία και η επιθετικότητα είναι….

μέσα στην ανθρώπινη φύση  είναι έμφυτες και ενστικτώδεις. Ο Freud (1930) μίλησε για το ένστικτο του Θανάτου: την καταστρεπτική δύναμη που χτίζεται μέσα μας και εκτονώνεται με τη βία κατά του άλλου ή κατά του ίδιου του εαυτού. Ο Lorenz (1966) υιοθέτησε τη Δαρβινική θεωρία της εξέλιξης και την αρχή της επιβίωσης: υποστήριξε πως το ?fighting instinct? είναι εξελικτικό και απαραίτητο για την ανθρώπινη επιβίωση.

Οι θεωρίες που βασίζονται μόνο στο ένστικτο είναι υπερ-απλουστευμένες. Πρόσφατα εξελικτικοί ψυχολόγοι υποστήριξαν πως πολλές ανθρώπινες συμπεριφορές προκαλούνται από ψυχολογικούς μηχανισμούς. Η έρευνα στα δύο φύλα έδειξε πως οι γυναίκες είναι περισσότερο πιθανό σε σχέση με τους άνδρες να χρησιμοποιήσουν λεκτική βία ενώ οι άνδρες είναι περισσότερο πιθανό να κυριαρχούν σωματικά ή να είναι περισσότερο επιθετικοί σωματικά εναντίον άλλων ανδρών.

Στο αντίποδα συναντούμε τις συμπεριφοριστικές προσεγγίσεις οι οποίες υποστηρίζουν πως η επιθετικότητα όπως και κάθε συμπεριφορά μαθαίνεται μέσα από ενισχύσεις. Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης του Bandura (1977) υποστηρίζει πως οποιαδήποτε κοινωνική συμπεριφορά μαθαίνεται μέσω:
1) άμεσης εμπειρίας μέσω της οποίας το άτομο άμεσα ανταμοίβεται για τη συμπεριφορά
και
2) έμμεσης εμπειρίας όπου το άτομο μαθαίνει μέσα από την δημιουργία μοντέλων συμπεριφοράς.

Ο G.R.Patterson και οι συνεργάτες του (1976) σε μία έρευνα σε νηπιαγωγείο, οπου παρατήρησαν διεξοδικά την συμπεριφορά των παιδιών, κατέληξαν οτι  περισσότερες απο τα τρία τέταρτα των επιθετικών πράξεων ακολουθούνταν απο θετικές συνέπειες για τον επιτιθέμενο:το θύμα είτε ενέδιδε είτε αποσυρόταν.Αυτοί οι ερευνητές επίσης διαπίστωσαν οτι οι γονείς των επιθετικών παιδιών συχνά ενισχύουν την συμπεριφορά των παιδιών τους είτε γελώντας, είτε δίνοντάς τους περισσότερη προσοχή. Σε μία πιο πρόσφατη έρευνα ο Patterson και οι συνεργάτες του (1989) παρατήρησαν οτι σε πιεστικές οικογενειες η επιθετική συμπεριφορά είναι λειτουργική γιατι δίνει στο παιδί την δυνατότητα να επιζήσει σε τιμωρητικές κοινωνικές συνθήκες.

Οι «σημαντικοί άλλοι» αποτελούν μοντέλα συμπεριφοράς και το άτομο μαθαίνει μέσω της μίμησης αυτών των μοντέλων. Ο Bandura (1973) πραγματοποίησε μια σειρά ερευνών με μικρά παιδιά που έβλεπαν ένα ενήλικα να βιοπραγεί σε μια κούκλα. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η επιθετική συμπεριφορά μπορεί να μαθευτεί άμεσα αλλά και έμμεσα: αφού μαθευτεί μπορεί να γενικευτεί σε άλλα πλαίσια και χρονικές περιόδους. Πράγματι, η έκθεση των παιδιών σε βίαια τηλεοπτικά προγράμματα βρέθηκε να αυξάνει την επιθετικότητα ειδικά των αγοριών. Πάντως, στο σύνολό τους οι αποδείξεις που αφορούν τις αιτίες της επιθετικότητας μας υποδηλώνουν οτι δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτοι ως προς την ερμηνεία της παιδικής επιθετικότητας. Είναι σαφέστατα ένας συνδυασμός βιολογικων και περιβαλλοντικών παραγόντων .

Μορφές της επιθετικής συμπεριφοράς σε παιδιά

Κατα τον Hartup (1974) υπάρχουν δύο μορφές επιθετικότητας. Η συντελεστική επιθετικότητα η οποία διαπράττεται για να επιτευχθεί ενας στόχος….

π.χ χτυπά ένα παιδί για ν?αποκτήσει ένα παιχνίδι και η εχθρική επιθετικότητα οπου το παιδί με την πράξη του στοχεύει να πληγώσει κάποιον είτε για εκδίκηση είτε για εδραίωση της κυριαρχίας του. Η επιθετικότητα αρχίζει μόνον όταν τα παιδιά καταλάβουν οτι μπορούν να είναι η αιτία στεναχώριας κάποιου άλλου και οτι μπορούν με τον τρόπο τους ν?αναγκάσουν τους άλλους να κάνουν ότι θέλουν αυτά.

Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει στην Αγγλία (Dunn, 1988), παιδιά ηλικίας 1 και 2 ετών παρουσιάζουν γρήγορη αύξηση της συντελεστικής επιθετικότητας κυρίως απέναντι στά αδέρφια τους. Καθώς τα παιδιά πλησιάζουν στα δεύτερα τους γενέθλια, το πιθανότερο είναι να κοροιδεύουν παρά να χτυπούν, το οποίο σημαίνει οτι αντιλαμβάνονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του άλλου. Η Dunn μετά απο έρευνα που έκανε με αδέρφια, αναφέρει οτι παιδιά 16 με 18 μηνών ξέρουν ήδη τόσο καλά τι θα εκνευρίσει τον αδερφό τους, ώστε μπορούν να εγκαταλείψουν έναν καυγά και να πάνε να καταστρέψουν ένα απο τα αγαπημένα πράγματα του αδερφού τους.

Πολλές μελέτες για την παιδική επιθετικότητα αναφέρουν οτι τα αγόρια είναι πιο επιθετικά απο τα κορίτσια χωρίς αυτό να σημαίνει οτι τα κορίτσια δεν είναι επιθετικά. Απλώς ο τρόπος που εκφράζουν την επιθετικότητα τους τα δύο φύλλα είναι διαφορετικός. Μία ποιοτική ανάλυση των κοινωνικών συναλλαγών αγοριών και κοριτσιών έδειξε οτι τα αγόρια είναι πιο πιθανό να χτυπούν, να σπρώχνουν, να βρίζουν και να απειλούν οτι θα δείρουν άλλα παιδιά. Ενώ τα κορίτσια είναι πιθανότερο να πληγώσουν την φιλικη διάθεση του άλλου παιδιού ή να το αποκλέισουν απο την ομάδα. Αυτή είναι η λεγόμενη επιθετικότητα σχέσεων ( Crick & Grotpeter, 1995).

Επιθετικότητα και παιδί. Πρακτικές συμβουλές για γονείς

Είναι δύσκολος ο ορισμός της επιθετικότητας και κυρίως όταν αφορά στα μικρά παιδιά. Η βασική ιδέα είναι οτι πρόκειται για μία πράξη που διαπράττει ένα άτομο με σκοπό να πληγώσει κάποιον άλλον.

Σύμφωνα με τους Parke & Slaby (1983) για να θεωρηθεί επιθετική μια συμπεριφορά πρέπει να υπάρχει η πρόθεση να κάνει κακό σε κάποιον. Έτσι λοιπόν, ένα βρέφος που βγάζει δόντια και δαγκώνει την θηλη της μαμάς του όταν θηλάζει, την πονάει, αλλα δεν το κάνει με πρόθεση άρα δεν μπορεί να θεωρηθεί επιθετική η συμπεριφορά του.

Μαρία Ναλμπάντη
Ψυχολόγος
maria.nalbanti@gmail.com

Δύσκολες συμπεριφορές
Σχεδόν όλα τα παιδιά είναι δύσκολα ή απαιτητικά κατά περιστάσεις και ιδιαίτερα τα νήπια. Δύσκολες ή διασπαστικές συμπεριφορές είναι αυτές οι οποίες διαρκούν ή γίνονται τόσο σοβαρές που προκαλούν μεγάλα προβλήματα στις οικογένειες ή στις κοινότητες.
Υπερβολικά διασπαστική ή επιθετική συμπεριφορά σε οποιαδήποτε ηλικία πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπ’όψιν. Δεν πρέπει να παραβλεφθεί σαν μια ¨φάση¨ ή κάτι που θα ξεπεραστεί. Τέτοια συμπεριφορά σε παιδιά και εφήβους μπορεί να αρχίσει με συχνή απώλεια του αυτοελέγχου, ερεθιστικότητα, παρορμητική συμπεριφορά ή εύκολη απογοήτευση.
Όταν ένας γονιός ή κάποιος ενήλικας που είναι σε συχνή επαφή με το παιδί ανησυχεί για του παιδιού τη συμπεριφορά η συμβουλή ενός ειδικού πρέπει να ζητηθεί. Επαγγελματίες στην υγιεινή περιλαμβάνονται και οι σύμβουλοι, μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς να αναγνωρίσουν τα προβλήματα και τρόπους που θα βοηθήσουν το παιδί να αντεπεξέλθει τις δυσκολίες.

Επιθετική συμπεριφορά μπορεί να περιλαμβάνει:
• Έκρηξη θυμού και νεύρων
• Σωματική επιθετικότητα
• Τσακωμοί , απειλές, ή απόπειρες σωματικής βλάβης άλλων.
• Χρήση όπλων.
• Εσκεμμένη καταστροφή ιδιοκτησίας ή
• βανδαλισμός

Η πειθαρχεία πρέπει να σχετίζεται με τη μάθηση και δεν πρέπει να είναι σκληρή ή άδικη. Η σωματική τιμωρία συχνά θα κάνει τη συμπεριφορά του παιδιού πιο δύσκολη.
Να βλέπουν ή να ακούν βία στο σπίτι μπορεί να επηρεάσει παιδιά και εφήβους το ίδιο σαν να είχαν δεχθεί βιαιοπραγία .
Βίαιες σκηνές στην τηλεόραση ή σε βίντεο παιγνίδια μπορεί να επηρεάσουν ευπαθή νέα παιδιά.
Η βία συνήθως οδηγεί σε βία.

Νευράκια
Τα νευράκια των παιδιών συμβαίνουν όταν αυτά αισθάνονται απηυδισμένα ή αγχωμένα.
Νευράκια πότε –πότε είναι ένα κανονικό στάδιο ανάπτυξης των παιδιών.
Οι γονείς θα πρέπει να ανησυχήσουν εάν τα νευράκια γίνουν ακραία ή συνεχόμενα.

Μερικά από τα πράγματα που μπορούν να κάνουν οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά να αντιπαρέλθουν τα νευράκια είναι:
• να δαπανούν τακτικά ξεκούραστο χρόνο μαζί τους .
• Να τους λέτε ότι προσέχετε τα καλά πράγματα που κάνουν και
• Να λάβετε υπ’όψη τις άλλες πιέσεις που επηρεάζουν το παιδί όπως αν αρχίζει νηπιαγωγείο,ένα καινούριο μωρό, ή διαφωνίες ανάμεσα στους γονείς.

Προβλήματα συμπεριφοράς μπορεί να επηρεάσουν ένα παιδί ή έναν έφηβο στην επίλυση προβλημάτων, αντιμετώπιση στις πιέσεις της ζωή και να απολαύσουν κανονικές δραστηριότητες με την οικογένεια ή φίλους τους. Η σχολική τους ζωή μπορεί να είναι επίσης ανάστατη. Αναστατωμένη συμπεριφορά μπορεί να φέρει δυσκολίες στα παιδιά να αναπτύξουν φιλίες και μπορεί να παρεμβάλλεται στις οικογενειακές σχέσεις.
Χωρίς θεραπεία παιδιά και νέοι άνθρωποι μπορεί να συνεχίσουν να έχουν προβλήματα στο σχολείο, με το νόμο, στη δουλειά τους και αργότερα όταν μεγαλώνουν δική τους οικογένεια.