ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ ΘΑΝΑΣΗ ΚΑΛΛΙΑΝΙΩΤΗ

Λεπτομέρεια από την ομιλία. Στο ένα χέρι η ευταξία της γενειάδας, στο άλλο το αλλαχτήρι της οπτικής παρουσίασης. Δεξιά οι προεδρεύοντες. Εικονοληψία της Μαρίας Μπρέτσα.

Ανακοίνωση στο 5^ο Πανελλήνιο Συνέδριο «Η Εκπαίδευση Ενηλίκων ως δίοδος για προσωπική και κοινωνική αλλαγή» 18^η ως 19^η Νοέμβρη 2016, οργανωμένο από την Ένωση Επιστημόνων Δυτικής Μακεδονίας στην αίθουσα διαλέξεων της πρώην Νομαρχίας Κοζάνης

Oρισμός. Τι είναι Ιστορία; Υπάρχουν, χιλιάδες μάλλον, ορισμοί. Ο γράφων θεωρεί πως είναι η λογική ερμηνεία και αφήγηση πράξεων. Αναλυτικότερα, οι συλλογισμοί που εξετάζουν τμήματα της ανθρώπινης δραστηριότητας, ακόμη και τα πιο απίθανα, τεκμηριώνοντάς τα. Η αφήγησή των αποτυπώνεται όχι μόνον κειμενικά, αλλά και εικαστικά, ακουστικά ή κινητικά. Στην ερώτηση αν η Ιστορία εξετάζει και ιδεολογίες, η απάντηση είναι πως οι τελευταίες είναι κάλυμμα υψηλοφρόνων ή υπαφρόνων πράξεων. Οπότε εξετάζονται.

Συνέχεια →

Μεσημβρινή απαθανάτιση στη βάση της διαδρομής “Η Φωλιά του Κούκου”. Συνέβη χτες.

Μέρος της αναρριχητικής ενάρθρωσης Αιανής, Βελβεντού, Εράτυρας και Σιάτιστας στο πεδίο Arı Dağı (σιουρδιστί Αρίνταγας).

Ακολούθησε ένθερμη ανέρπυση με σχοινιά ή χωρίς.

Μετά, ως είθισται, επιτραπέζιες προσφιλοσοφίες στην τελευταία κωμόπολη. — με Evaggelia Momtsiou, George Nianiakas, Agni Sapnara,Argyrhs Ftakas, Alexandra Tsioukra, Nikolio Martou, Manuel Manuel, Dimitris Boudoulas καιManolis Karamanolas.

Συμβαίνει σήμερα 7η Νοεμβρίου 2015, ώρα 11, στον Τρύπιο Βράχο (40°50’44.41″Β/ 22° 6’47.21″Α) του χωριού Νέα Ζωή Πέλλας. Φημολογείται πως η Ολυμπιάδα τον διαπέρασε τρεις φορές και μετά μπόρεσε να γεννήσει τον Μέγα Αλέξανδρο. Ως πρόσφατα, όσες επιθυμούσαν να τεκνοποιήσουν, έκαναν το ίδιο αφήνοντας επιτόπιο αντίτιμο έναν πετεινό ή αμνό. Κάτω από αυτά κρύβεται η πανάρχαια λατρεία των λίθων -επιβιώνει ως σήμερα στο Ισλάμ. Εμείς πάμε για να κυοφορήσουμε επαναστατικές ιδέες, ενάντιοι στην επιπολάζουσα αθλιότητα, γαζώνοντας παράλληλα το βράχο με νέες διαδρομές.

Συνέχεια →

Ο Τέο Φασούλας ατενίζοντας τη νέα διαδρομή ονόματι “Αϊ-Νικόλα μ΄”. Ακολουθεί παλαιότατο “μονοπάτι” μοναχών, το οποίο καταλήγει σε σπηλιά-σκήτη 30 μέτρα πιο πάνω. Μπήκε ένα βύσμα μόνον. Ασβεστόλιθος, επιφανειακά σαθρότατος ομού κι εύθρυπτος

Συνέχεια →

Η πρώτη εικόνα της οπτικής παρουσίασης. Για να την δείτε ολόκληρη, πατήστε επάνω της. Για να διαβάσετε παράλληλα κείμενο και εικόνες πατήστε εδώ

Προλεγόμενα

Επιλέχτηκε προς παρουσίασιν το παρόν θέμα, οι αλλαγές δηλαδή της έδρας του Γενικού Αρχηγείου (ΓΑ) των ανταρτών των ΟΔΕΚ/ΔΣΕ (Ομάδων Δημοκρατικών Ενόπλων Καταδιωκόμενων/ Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας) κατά την περίοδο του κυρίως Εμφυλίου Πολέμου 1946 -1949, επειδή συνάδει με τον χώρο όπου βρισκόμαστε. Εδώ, στα Λιβάδια Κοτύλης (40°20’12.70″Β/20°58’10.85″Α), ιδιαίτερα στα όμορα υψώματα Πύργος και Τούμπα και στα αντικρινά Μπουχέτσι, Άνω και Κάτω Αρένες, Τσούμια και Σούφλικας, συνήφθησαν αιματηρότατες μάχες μεταξύ διεθνιστών ανταρτών κι εθνικιστών στρατιωτών. Το ΓΑ του ΔΣΕ έδραζε για ένα διάστημα σχετικά κοντά μας, 10 περίπου χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή προς τα ΝΔ. Εφαπτόμενος της ανακοίνωσης είναι, επομένως, κι ο χρόνος.

Συνέχεια →

Ο Ανάργυρος Φτάκας κι ο γράφων βαστούν μία αμερικανική ναπάλμ βόμβα που έριξαν τα αεροπλάνα του Ελληνικού Στρατού εναντίον των ανταρτών του ΔΣΕ. Βρέθηκε στο ύψωμα Ανθρωπάκος του Γράμμου. Το μοναδικό αυτό εύρημα πιστοποιεί την αμάρτυρη φιλολογία περί εκατομμυρίων παρομοίων που φημολογείται πως κατέκαψαν το Γράμμο και το Βίτσι κατά την περίοδο του Κυρίως Εμφυλίου Πολέμου

Ελλάδα και Βαλκάνια στον 20ό αιώνα, είναι ο τίτλος επιστημονικής διημερίδας που διοργανώνει το Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών της Σχολής Οικονομικών και Περιφερειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας από την 22^η έως 24^η Μαΐου 2015.

Θα λάβει χώραν στο όρος Γράμμος, Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης, θέση Λιβάδια Κοτύλης (40°20’12.67″Β/20°58’10.82″Α).

Συνέχεια →

Η πρώτη εικόνα της οπτικής παρουσίασης. Ολόκληρη κατεβαίνει από εδώ

Ανακοίνωση στο μάθημα Το Μακεδονικό Ζήτημα της κυρίας Σοφίας Ηλιάδου -Τάχου του Π.Μ.Σ. Ιστορία, Τοπική Ιστορία: Έρευνα και Διδακτική. ΠΤΔΕ Φλώρινας 26.04.2015

1. Στην παρούσα ανακοίνωση νύσσονται εξελίξεις από τα κάτω στις περιοχές Φλώρινας, Κοζάνης και Καστοριάς κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1940. Σχετίζονται με το Μακεδονικό Ζήτημα, το παιχνίδι δηλαδή ομάδων εξουσίας, φερτών συνήθως και κάποτε αλλόφωνων, στο σβέρκο του πληθυσμού, που κατοικούσε μόνιμα στην αναφερθείσα περιοχή εξ αρχαιοτάτων χρόνων. Σ’ αυτό συμμετείχαν, βεβαίως, δραστικότατα και οι εντόπιοι, για λόγους που εκκινούν από πεπυρακτωμένα ταπεινά ένστικτα και τελειώνουν σε έξοχες ιδεολογικές συναρπαγές.

Κάθε διατυμπάνιση καθαρής γλωσσικής γραμμής, η οποία χώριζε Έλληνες και Σλαβομακεδόνες,[1] μπορεί να χειροκροτηθεί μόνον μέσα σε σαλόνια με ακριβά κρασιά, κοστούμια κι αρώματα. Διότι στη γυμνή καθημερινότητα στα εδάφη αυτά συνδιέμενε πληθυσμός με διάφορες μητρικές γλώσσες: την ελληνική, την αθιγγανική, τη σλαβομακεδονική, τη βλάχικη, την αρβανίτικη και την εβραϊκή, ενώ στις πόλεις και τα χωριά, τουλάχιστον όσον αφορά στην κρατική και ημικρατική μηχανή, εκκλησία, παιδεία, στρατό, κυριαρχούσε η ελληνική. Με την άφιξη Προσφύγων από τη Θράκη και τη Μικρά Ασία στις αρχές του 20ού αιώνα, το μωσαϊκό εμπλουτίστηκε με νέες εκφωνητικές ψηφίδες, της τουρκικής π.χ. γλώσσας, αλλά οι συνδετικοί αρμοί των επήλυδων με το αθηναϊκό κράτος έγιναν ακόμη πιο σφιχτοί.

Συνέχεια →

Σέρβα παρτιζάνα. Νεαρά κορίτσια όπως η παριστάμενη αποτελούσαν άριστο μέσο προπαγάνδας για στρατολόγηση αγοριών και κοριτσιών στο αντάρτικο. Πηγή http://www.jugosloveni.info/12/Fotografije.html#

Κάτωθι παρατίθενται ορισμένα χωρία από την αρχή και το τέλος ευρύτερου κειμένου του γράφοντος, το οποίο συμπεριελήφθη στο βιβλίο Έθνος, Κράτος και Πολιτική, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2009 (τιμητικός τόμος για τον Ι. Σ. Κολιόπουλο), σ. 115 -149, επιμ: Β. Γούναρης. 

1. Η βία της επανάστασης
Από αμέλεια ή άγνοια, αναπόδραστο ρομαντισμό ή εκούσια παρασιώπηση της ιστορικής γραμμής και του πλαισίου, η διετία 1945 έως 1946 έγινε αποδεκτή από ορισμένους ιστορικούς (από φιλίστορες επίσης και μέρος του λαού) ως «Λευκή Τρομοκρατία». Όσο εύκολα αποδεκτός γίνεται ο ορισμός της, τόσο δύσκολα αιτιολογείται η εμφάνισή της. Έτσι, ενώ γενικώς οι απόψεις συγκλίνουν ότι επρόκειτο για την άγρια τρομοκρατία που εξασκούσαν ηγετικές μερίδες[1] ή ολόκληρο το ελληνικό κράτος –με την αρωγή των Βρετανών-[2] εναντίον του ΕΑΜ και της Αριστεράς, ελάχιστες προσδιορίζουν τον λόγο άσκησής της. Μία από τις τελευταίες, πάντως, αναφέρεται στο «δικαστικό προγκρόμ» της περιόδου και τα «φανταστικά εγκλήματα» του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ.[3] Όπως όμως θα φανεί, η βία των επαναστατών ασκήθηκε όντως κατά τη διάρκεια της Κατοχής και δεν ήταν καθόλου φανταστική. Η κληρονομιά της διαπότισε ολόκληρο το έτος 1945 και μαζί με την επιβουλή των βόρειων όμορων κρατών υπήρξαν δύο από τους κύριους παράγοντες, αν όχι οι μοναδικοί, που διολίσθησε η χώρα στον κυρίως Εμφύλιο Πόλεμο.

Από την άνοιξη του 1945 άρχισαν να κατατίθενται στα  Δικαστήρια της Δυτικής Μακεδονίας χιλιάδες αγωγές. Το πλήθος οφειλόταν στην υπολειτουργία, καλύτερα στην παράλυση, της κρατικής Δικαιοσύνης κατά τη διάρκεια της Κατοχής αλλά και στο γεγονός ότι την ίδια περίοδο οι σχέσεις των ανθρώπων είχαν εκτραχυνθεί ιδιαίτερα όσον αφορά στα θέματα των απαλλοτριώσεων και της βίας. Πράγματι, λοιπόν, οι «δικαστικές διώξεις» είχαν προσλάβει το χαρακτήρα χιονοστιβάδας, αλλά μένει να εξακριβωθεί ποιο ήταν το ακριβές περιεχόμενό τους και κυρίως ποιοι ήταν οι εναγόμενοι για ανάρμοστες πράξεις.

Το καλοκαίρι του 1945 στα δικαστήρια της Κοζάνης εξετάστηκε η αγωγή ενός τουρκόφωνου πρόσφυγα από τα Ίμερα εναντίον ενός 60χρονου εντοπίου αγρότη από τον γειτονικό Βελβενδό. Από τον πρώτο το Νοέμβριο του 1944, όταν οι αντάρτες του ΕΛΑΣ μπήκαν στο χωριό του, είχε κλαπεί ένα βόδι (τα ζώα ήταν τότε απαραίτητα για την επιβίωση), το οποίο βρέθηκε στο στάβλο του δεύτερου. Ο Βελβενδινός ισχυρίστηκε ότι είχε αγοράσει το ζώο από την Επιτροπή Τροφοδοσίας Ανταρτών, αλλά, μη διαθέτοντας αποδείξεις, καταδικάστηκε σε τέσσερις μήνες φυλάκιση. Καθώς κάτοικοι του Βελβενδού, ενταγμένοι ή φίλα προσκείμενοι στον Εφεδρικό ΕΛΑΣ (πολίτες δηλαδή χωρίς στολή, αλλά ένοπλοι) είχαν ακολουθήσει την προέλαση των ανταρτών, η πιθανότητα να το απαλλοτρίωσε ο Βελβενδινός δεν ήταν καθόλου μικρή. Άλλωστε, τις φοβερές εκείνες μέρες που στα Ίμερα εκτελέστηκαν περισσότεροι από έξι δεκάδες κάτοικοι, τι σημασία είχε ένα βόδι λιγότερο;[4]

Συνέχεια →

Αλλά θα φτιάξω μια ζωή κοινή, ίδια για όλους[1]

Τον παρατηρούσα από χρόνια. Τον ήξεραν όλοι στο χωριό. Γέμιζε με το σεμνό του παρόν όλες τις πολιτικές εκδηλώσεις. Μια σκυφτή, αμίλητη μορφή, με νευρικό βάδισμα κι ένα μόνιμο τσιγάρο στο χέρι. Επάγγελμα καπνεργάτης. Ιδεολογία κομμουνιστής. Μόνιμος κομμουνιστής, όχι σαν αυτούς τους μοδάτους που παρέρχονται όταν μεγαλώσουν.

Ήταν παιδί όταν ο πατέρας του μπήκε φυλακή, τέλειωσε την εφηβεία του όταν βγήκε. Διάβαζε με πάθος. Δοσμένος στο Κόμμα. Παντού και πάντα πρώτο το Κόμμα. Γραμματέας της κόβας στη μεταπολίτευση. Αποσύρθηκε από το αξίωμα στην αρχή της δεκαετίας του ΄80, γιατί οι καιροί είχαν αλλάξει. Η αγαθή αγωνιστικότητα παραχώρησε τη θέση της στον άξοδο βερμπαλισμό. Δεν χρειάζονταν πια άκαμπτοι επαναστάτες-πρότυπα αλλά εκφωνητές υποσχέσεων εργασίας και δεινοί μάστορες των ελιγμών. Πέρασε λοιπόν στην εφεδρεία: χαμαλίκι, νεροκουβάλημα, σκούπισμα, αφίσες, κουπόνια. Δεν παραπονέθηκε. Το Κόμμα δεν καταλαβαίνει από παράπονα.

Συνέχεια →

Το, ευρεθέν πέρυσι, φρέαρ της κεντρικής πλατείας Κοζάνης. Για την διατήρηση ή απομάκρυνσή του άναψε ένας μικρός λεκτικός εμφύλιος πόλεμος στα ΜΜΕ και τα κοινωνικά δίκτυα

Κουβὰ δὲν ἔχεις καὶ τὸ πηγάδι εἶναι βαθύ είχε απαντήσει σε ευαγγέλιο αποδιδόμενο στον Ιωάννη, μια Σαμαρίτισσα, πεντάκις παντρεμένη και με 6^ο  μνηστήρα, όταν ο Ιησούς που καθόταν στο χείλος του την υποσχέθηκε πως θα την έδινε να πιει ζωντανό νερό.

Πόσο βαθύ ήταν το πηγάδι του ευαγγελιστή μάλλον δεν θα το πιστοποιήσουμε ποτέ, όμως το πηγάδι, το οποίο ανακαλύφτηκε στην κεντρική πλατεία της Κοζάνης το Σεπτέμβριο του 2014, είναι εύκολο να μετρηθεί.

Το δύσκολο στην προκείμενη περίπτωση είναι το άντλημα, αυτό δηλαδή που πρέπει να κατεβάσει κανείς μέσα για να φέρει επάνω το νερό, το σκεύος, το αγγιό, όπως ονομάζεται στην ιδιόλεκτο της περιοχής. Χρειάζεται κάποια τέχνη να το ρίξεις και να το ανασύρεις από το ειρημένο πηγάδι γεμάτο, όχι βέβαια με το υπάρχον, αλλά με το ζωντανό νερό. Συνεπώς περιττεύει να ειπωθεί πως όποιος έχει μικρό αγγιό, αρύει και λίγο ύδωρ ζων ελληνιστί ή λάλον ύδωρ σύμφωνα με τον τελευταίο χρησμό του Μαντείου των Δελφών.

Η διακοίνωση στα ΜΜΕ του ευρεθέντος φρέατος ως πηγαδιού, είναι μάλλον προβληματική. Γενικώς, η λέξη πηγάδι παραπέμπει σε επίρρυτο νερό, τρεχούμενο δηλαδή, ή που πηγάζει μέσα από τη γη. Συνώνυμες ο κρουνός και η ανάβρα ή το αναβρυκό. Το φρέαρ, δηλαδή η περίκτιστη τεχνητή οπή εδάφους όπου συγκεντρώνεται νερό, ονομάζεται στην ιδιόλεκτο της Αιανής μπνάρ(ι), αλλά μπνάργια μόνον έξωθεν του σημερινού βυζαντινού ναού του Αγίου Δημητρίου υπήρχαν, κι αυτά στενάζουν σήμερα σκεπασμένα από λαίμαργους γεωργικούς ελκυστήρες.

Οπότε φρέαρ βρέθηκε στις αρχές του περασμένου Σεπτεμβρίου, κατά την ενεστώσα ευρωβόρα ανάπλαση της κεντρικής πλατείας της πόλης, αχρείαστη κατά τον γράφοντα, όχι πηγάδι. Στην ιδιόλεκτο της πόλης αποκαλούταν παλαιότερα αρβανίκους, προφανώς λόγω Αρβανιτών φρεατωρύχων που είχαν ειδικευθεί στην κατασκευή, αφού η Κοζάνη, δέκτης επιπολάζουσας αστυφιλίας στα μέσα της προηγούμενης χιλιετίας, δεν διέθετε αρκετό νερό τις θερμές εποχές.

Την ανακάλυψή φρέατος ακολούθησαν δημοσιεύσεις διανοητών, φιλιστόρων, αρχαιολόγων, ιστορικών, ιατρών κι αρχιτεκτόνων. Με μια μικρή έρευνα στο διαδίκτυο, απλώνονται αυτές με ευκολία στα μάτια των αναγνωστών, οπότε δεν χρειάζεται να αναφερθούν διεξοδικά εδώ. Διανοητές σαν το Γιώργο Παφίλη και φιλίστορες όπως ο Δημήτρης Βούρκας πρότειναν όχι μόνον να παραμείνει το αποκαλυφθέν φρέαρ στη θέση του, αλλά και να αναδειχθεί ως αξιοθέατο. Φυσικό (και ορθόν) ήταν να συμπλεύσουν μαζί τους δύο αρχαιολόγισσες, εξ επαγγέλματος τουλάχιστον, αφού κάθε εύρημα του παρελθόντος όχι μόνον δεν είναι πρέπον να επιχωματώνεται, αλλά ούτε και να μετακινείται από τον συμφραζόμενο χώρο του. Την άποψή τους συμμερίστηκε και λόγιος, διδάκτορας της ιατρικής.

Εν αντιθέσει με τους ανωτέρω, ιστορικός προσπάθησε να εντάξει τον αρβανίκου στον οικιστικό ιστό. Χαρακτήρισε τη διατήρησή του κακόγουστη πινελιά επάνω, στην ευρωπαϊκών προδιαγραφών, πλατεία και πρότεινε να μεταφερθεί σε άλλο μέρος. Πολεοδόμος, που εν τέλει προτίμησε να αφεθεί επιτόπου το φρέαρ και να αναδειχθεί, θεώρησε πως το εύρημα δεν αποτελεί σημαντικό ιστορικό μνημείο.

Ελκυστικότερα είναι τα σχόλια που ακολούθησαν τις ανωτέρω δημοσιεύσεις, επώνυμα κι ανώνυμα, ιδιαίτερα όσα γράφτηκαν στο Βιβλίο των Προσώπων (Facebook). Αν και τα τελευταία δεν είναι ορατά σε όλους, αποτελούν ικανά χωρία για την εκπόνηση μιας ιστορικής εργασίας για τα παίγνια της μνήμης, την οικιστική εξέλιξη της πόλης, την χαρτογράφηση του εργατικού της δυναμικού, την εξόρυξη και μεταφορά υλικών, την ιδεολογική κατάτμηση εντοπίων κι επήλυδων κοκ. Στα σχόλια είχε εμπλακεί κι ο γράφων υποστηρίζοντας λιτά τόσο την επί τόπου διατήρηση του αρβανίκου όσο και την σπουδαιότητα του ευρήματος.

Πρόκειται για αυθεντική ιστορική πηγή. Αν σήμερα η ανάγνωσή του βασίζεται σε αποσπασματικά στοιχεία, οπότε κρίνεται θαμπή, στο μέλλον, όπου οι μελετητές θα εργάζονται με πιο ρωμαλέα εργαλεία, θα είναι σίγουρα καθαρότερη. Η παλαιά πέτρινη πόλη του Μιχάλη Παπακωνσταντίνου δεν έχει ουδεμία σχέση με τη σημερινή σκυροδεμένη αντίστοιχη και το συνεχή αρχιτεκτονικό δυτικισμό της. Κινδυνεύει άραγε από ένα ατεχνούργητο φρέαρ, έναν ασήμαντο αρβανίκου;

Ας περάσουμε τώρα στην ιστορική ανάλυσή του με όσα τεκμήρια διαθέτουμε μπροστά μας. Περισσότερα υπάρχουν στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης, αλλά ο γράφων δυστυχώς προ ετών είχε ξεφυλλίσει ορισμένα μόνον από αυτά. Μία πλήρης μελέτη τους θα φωτίσει αρκετά δυνατά το μεσαιωνικό σκηνικό. Λοιπόν, η απουσία οίκησης της πλατείας φανερώνει τον παλαιόθεν κοινόχρηστο χώρο της. Το φρέαρ είναι κοινοβιακό, όχι ιδιωτικό. Οπότε σχηματίζονται δύο κύριες υποθέσεις εργασίας ως προς τη χρήση του:

α) το νερό του ήταν απαραίτητο για την κατεργασία δερμάτων (σλαβιστί κόζια, κουζίνια στην ιδιόλεκτο της Αιανής, εξ ου και το προκύψαν οικωνύμιο Κόζιανη) από βυρσοδέψες της συνοικίας Βλάθκα (Βλάχικα). Άρα η δημιουργία του προχωρεί βαθύτερα στο χρόνο

β) ανήκε στον γειτνιάζοντα ναό του Αγίου Νικολάου και ήταν απαραίτητο για την επίγεια και μεταφυσική απορρύπανση του εκκλησιάσματος σε περιόδους ξηρασίας

Αν μελετηθεί ο τρόπος κατασκευής του και συγκριθεί με άλλα αντίστοιχα, της περιοχής ή γενικότερα, ποια συμπεράσματα άραγε θα προκύψουν; Σε περίπτωση που ανασκαφεί ο πυθμένας του, τι καινούρια πράγματα θα δείξει;

Ο αρβανίκους πρέπει να διαπρέψει ανέγγιχτος στη θέση του προκαλώντας όσους έχουν αγγιά να τα δοκιμάσουν εντός του!

Το κείμενο δημοσιεύτηκε πρόσφατα πρώτη φορά στο περιοδικό της Κοζάνης Together 7 (Απρίλιος 2015) 80

Αριστερά με το πορτοκαλί μπλουζάκι, στην προέκταση του σχοινιού, ο Τέο Φασούλας ανοίγει την αθλητική διαδρομή “Κατεδαφίσεις ΕΠΕ. Δεξιά επάνω ο Γιώργος Γκάλιος στην παραδοσιακή αντίστοιχη “Ξέμεινα από υλικά”

Μεσοβδόμαδη ειδοποίηση από τον μάστερ Ιχθυολογίας Θοδωρή Φασούλα: το προσεχές ΣΚ θα έρθουν στην Κοζάνη δύο μορφές της παγκόσμιας αναρρίχησης, ο Γιώργος Γκάλιος και η Ηρώ Γυιόκα, κανόνισε που θα πάμε.

Άρχισε η αδημονία. Ως τώρα προτιμούσαμε με τον ειρημένο να ανοίγουμε νέες διαδρομές, υπόθεση που σήμαινε κάθε άλλο παρά καθαρή ανέρπυση. Μαγευόμασταν με την εξερεύνηση μισοειδωμένων μονοπατιών, ψαύση παρθένων πεδίων, ανιχνευτικές μονομαχίες με εύθρυπτους βράχους και πρωταθλητισμό αστειοτήτων. Τώρα τι κάνουμε;

Στερφεύοντας σήκωσα τους ώμους. Πρότεινα, σχεδόν εν σιγή, την πρώτη μέρα να πάμε στο λόφο του Αϊ-Λια Κοζάνης, όπου είχαμε ήδη γαζώσει μία, αθλητική πια, διαδρομή, την Ιπτάμενο Τρυπάνι, 6α+, και σκαρφαλώσει την Ξέμεινα από υλικά, 5+, παραδοσιακή αντίστοιχη. Οπότε, για να γεμίσει η μέρα περίσσευε χρόνος να προχωρήσουμε σε άνοιγμα κι άλλης διαδρομής. Για την Κυριακή σκεφτόμασταν να πάμε στο χωριό μου Αιανή, στο φαράγγι του Χάντακα όπου είχαμε ήδη εντοπίσει δυο βραχώδη συμπλέγματα. Να καρφώσουμε κι εκεί βύσματα.

Κατεδαφίσεις ΕΠΕ

Ο Τέο Φασούλας κατά το άνοιγμα της διαδρομής “Κατεδαφίσεις ΕΠΕ”. Ψάχνει πιάσιμο να σταθεί, για να τρυπήσει μετά με το κίτρινο τρυπάνι που φέρει στη ζώνη του

Οι φιλοξενούμενοι ήρθαν από Θεσσαλονίκη. Αφήσαμε τα αυτοκίνητα στον Ψηλό Αϊ-Λια και οδεύσαμε τον κατήφορο προς το πεδίο με τον άνεμο να φυσά ψυχρά από το Βορρά. Απιθώσαμε τα υλικά και οι αναρριχητές μπήκαν στο Ιπτάμενο Τρυπάνι. Όταν ήρθε η σειρά μου, αρνήθηκα. Προτίμησα να μιλάω με δυο Κοζανίτες περιπατητές, το Νίκο Σκαρκαλά κι έναν νεότερο, που, όταν μας είδαν, ζύγωσαν κοντά μας. Επιθυμούσα να χαρώ επί γης τους φιλοξενούμενους, παρά να παραδέρνομαι κρεμασμένος επί σχοινίου.

Έπειτα, ο Γιώργος με έμπειρα μάτια εντόπισε μια νέα διαδρομή, δεξιά της πρότερης δικής μας. Την εξετάσαμε από κάτω και οι τέσσερις. Μαλακή κλίση στην αρχή, η οποία κατέληγε σε πατάρι. Ακολουθούσαν μερικά μέτρα καθετίλας. Από κει δύο οι έξοδοι: αριστερά σαθροί ογκόλιθοι και μετά πλάκα, δεξιά μια αδιόρατη ρωγμή που ίσως έπαιρνε υλικά. Πιο πάνω κάθε σκαρίφημα ήταν ανώφελο. Φαινόταν βέβαια μια μικρή άρνηση και ύστερα πλάκα, αλλά έπρεπε να δεις την πορεία από κοντά.

Μπήκε επικεφαλής ο Θοδωρής βαραίνοντας τρία βύσματα. Όταν έφτασε στη βάση των ανισόρροπων ογκόλιθων, έχωσε αναγκαστικά ένα φρεντάκι από κάτω τους και τραβήχτηκε προσεκτικότατα. Πάτησε επάνω τους δίκην λεοπάρδαλης και χτύπησε νέο βύσμα. Κάθιδρος ων από την υπερπροσπάθεια, ζήτησε ανάκληση.

Σειρά του Γιώργου. Ανέβηκε και προφυλάσσοντας με ζέση τα σκοινιά, άρχισε να πετά κάτω μερικές εκατοντάδες κιλά βράχων. Στην πλάκα που βρισκόταν κάθε κίνηση προς τα πάνω ήταν αδύνατη, δεν χωρούσαν υλικά. Αναγκαστικά τρύπησε και βάζοντας για προώθηση και στήριξη τεχνητά (ανάποδα βύσματα και ιμάντες) βίδωσε πλακέτα πιο πάνω από την άρνηση. Κι ακόμα μία πιο πάνω. Κατέβηκε.

Έχωσαν μετά στο λούκι εμένα. Έφτασα στο τελευταίο βύσμα κι άρχισα να ψάχνω σχισμές για χώσιμο υλικών. Μια ψείρα μπήκε δεξιά στην λεπτή επιδερμίδα του βράχου, ένα καρυδάκι αριστερά σε μια αμφίβολη οπή, ιμάντες για ισοστάθμισή τους. Ανόρθωση με άμεση ετοιμότητα πτώσης. Κράτησαν. Εκατέρωθέν μου όλα σαθρά. Πάνω από το κεφάλι ένα έξαρμα όπου μπορούσε να πιαστεί κανείς με ασφάλεια μέχρι να χώσει υλικά, αλλά πώς να το φτάσεις;

Στριφογύριζα σαν παγιδευμένο αγρίμι φτιάχνοντας συνεχώς πόδια και χέρια, αλλά διστάζοντας. Από κάτω ο Τέο να φωνάζει στην αναρριχητική αργκό: «όρμα, ρε σκύλε!». Μετ΄ ου πολύ, απάντησα απονενοημένος: «Τέο, έχεις σάλπιγγα, έτσι; Βάρα την ισπανική υποχώρηση»! Κατέβηκα.

Με διαδέχτηκε ο Τέο. Έβαλε άλλη μια πλακέτα κι έφυγε πιο πάνω, ενώ ο Γιώργος με την Ηρώ είχαν μπει δίπλα, στην διαδρομή Ξέμεινα από υλικά. Το πεδίο δυσκόλευε και είχε κι άλλα σαθρά. Η ώρα περνούσε. Ο Τέο ζήτησε ανάκληση. Δεν επιχείρησε έπειτα κανείς μας.

Η διαδρομή αφέθηκε ημιτελής. Μιαν άλλη φορά. Την είχαμε αρχικά ονομάσει «Κατεδαφίζεται», αλλά μάλλον η ύστερη μεταβάπτισή της ως «Κατεδαφίσεις ΕΠΕ» ακούγεται καλύτερα, καθώς ρίχτηκαν και θα πεταχτούν αρκετά ακόμη βράχια για να καθαρίσει.

Χωριστήκαμε. Τα παιδιά πήγαν στο ράντσο του Τέο στα Βέντζια, ο γράφων στη βραδιά ποίησης προς τιμήν του Μανώλη Αναγνωστάκη στο Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης. Συμφωνήσαμε αύριο να πάμε Αιανή. Ό,τι καταφέρουμε το πρωί, το μεσημέρι έδινε βροχές.

Μπροστά από τον καταρράκτη της θέσης “Τρανή Σουρβάλα”. Στα γαλάζια η Ηρώ Γιόκα. Με το κόκκινο ο Τέο Φασούλας. Τον Τζώνυ κράτα ο Γιώργος Γκάλιος. Ο γράφων στα μαύρα

60 και βάλε θεατές

Κυριακή πρωί, 22α Μαρτίου 2015, στο φαράγγι του Χάντακα. Τέσσερις μόνο, παρόλο που είχε διακοινωθεί νωρίτερα στο ΦΒ η πρόθεσή μας. Όταν αφηγείται κανείς αναρριχητικές περιπέτειες και συγκινήσεις, εραστές της φύσης και της άσκησης πυρακτώνονται από σχετικό ενδιαφέρον, αλλά ελάχιστοι έως κανείς έρχονται στο πεδίο. Η απομόνωση των τοπίων, η επικινδυνότητα του επιχειρήματος ή η ευκολία ροής των λόγων σε σχέση με την πράξη παίζουν απευκταίο ρόλο; Ίσως τα τρία μαζί ή κι άλλα περισσότερα, σαν την ατομικότητα ή την έλλειψη συνεργασίας κι εμπιστοσύνης.

Παιδικές μνήμες ανέβλυζαν δυνατά, μόλις αρχίσαμε να κατεβαίνουμε στο φαράγγι του Χάντακα, για να δούμε από κοντά ένα μπλοκ βράχων στη δεξιά όχθη του λάκκου. Στις σουρβάλες (καταρράκτες) και τα βιρά (βάθρες) του μάθαμε μαθητές Δημοτικού να κολυμπάμε. Βαδίζοντας σε εκτεθειμένα μονοπάτια, που σε περίπτωση πτώσης, σήμαιναν βαρύ τραυματισμό, αν όχι θάνατο. Τότε δεν νιώθαμε κανέναν κίνδυνο, λόγω της προεφηβικής ηλικίας ή της άμεσης επαφής με τη φύση. Εκτός από τον ομήλικό μου Ζήση, που πολύ παλιά είχε κτυπήσει στο κεφάλι, πέφτοντας από μονοπάτι 4+/5-, ήμουν παρών, κανείς δεν έπαθε ποτέ τίποτα εκεί, ούτε η προφορική μνήμη διέσωσε κάτι.

Το μπλοκ των βράχων που από απόσταση φαινόταν κατάγερο, ήταν τελικά χίλια κομμάτια. Οπότε διαπερνώντας το ρέμα που κυλούσε ρωμαλέα, κατευθυνθήκαμε μεταξύ Τρανής και Μικρής Σουρβάλας, στο πεδίο που είχαμε εντοπίσει μια πρότερη μέρα με τον Τέο. Ανεβήκαμε από το παλιό, παιδικό μονοπάτι, απλώνοντας σκοινιά για ασφάλεια, κι εγκατασταθήκαμε στην αριστερή όχθη του γκρεμού, κάτω ακριβώς από το κιόσκι της σημερινής γεώτρησης.

Γιώργος Γκάλιος και Τέο Φασούλας ετοιμάζονται για το άνοιγμα της διαδρομής “60 και βάλε θεατές”, ο οποία βρίσκεται στα αριστερά. Πίσω τους στο βάθος ο καταρράκτης της “Μικρής Σουρβάλας”

Ρελέ σε μια γκορτσιά κι ο Γιώργος ανέλαβε δράση. Με ασφάλεια τον Τέο φορτώθηκε όλα τα υλικά και κατέβηκε στη βάση της νέας διαδρομής. Ανεβαίνοντας καθάριζε και βαρούσε βύσματα με το τρυπάνι. Αν και η διαδρομή δεν ήταν, μάλλον, μεγαλύτερη από 10 μέτρα, δεν υπήρχε ούτε οπτική ούτε ακουστική επικοινωνία μεταξύ τους, διότι ο βράχος ήταν αρνητικός και το βάγμα των καταρρακτών γέμιζε τον αιθέρα. Μόνον κατά την τοποθέτηση της 5^ης ασφάλειας τον είδαμε. Ανέβηκε περιχαρής επάνω και αποσύρθηκε για ανάπαυση προτρέποντάς μας να μπούμε στη διαδρομή. Την έδινε περίπου 6b+.

Ασφάλισα τον Τέο από έναν χαμηλό ισχνό κέδρο με δυο ιμάντες και κατέβηκα στην άκρη του γκρεμού για να μη ζορίζονται τα σκοινιά. Τον πήρα πάνω μου. Κατεβαίνοντας αυτός με ραπέλ ως τη βάση, γρήγορα τον έχασα. Η επικοινωνία μας διεξαγόταν αποκλειστικά μέσω της τάσης του σκοινιού. Ποιος είπε πως η λεκτική αντίστοιχη δεσπόζει όλων των υπόλοιπων; Όταν έπειτα από ώρα τον είδα, χαρήκαμε. Ανέβηκε. «Σειρά σου», είπε, «βγάλε το φούτερ, θα τα δεις όλα!».

Φορώντας κοντομάνικο προσγειώθηκα δίπλα στο λάκκο. Έβαλα τα αναρριχητικά υποδήματα και μπήκα στη διαδρομή. Άρνηση. Αδιόρατα πατήματα για τα πόδια, επικλινή όλα και γλιστερά για τα χέρια. Απασφάλισα το σακούλι με τη μαγνησία κι έχωσα γενναία τα δάχτυλα μέσα. Με τα ψέματα κέρδιζα μέτρα, άρμεξα κρυφά κι ένα σετάκι. Ο ιδρώτας ποτάμι. Βγάζοντας το κεφάλι από την άρνηση, είδα τον  φιλοσκώμμονα Τέο να γελάει μιμούμενος την κλασική ελληνική χειρονομία του μέσου δακτύλου, η οποία δήλωνε τη δυσκολία του πράγματος.

Ασφάλιση σχοινοσυντρόφου κατευθείαν από το σώμα. Η δυναμική αυτή τεχνική εφαρμόζεται σε δύσκολα πεδία ή όταν δεν υπάρχει οπτική και λεκτική επικοινωνία μεταξύ των δύο αναρριχητών

Λίγο πριν φτάσω στο κέδρινο ρελέ, άρχισε ξαφνικά η βροχή. Ταχύτατο μάζεμα των υλικών κι ομαδική καταφυγή στη ταβέρνα του Στάμου για άλας, γλυκογόνο και πρωτεΐνες. Απέμενε το όνομα της διαδρομής. Θα την λέγαμε 60 και βάλε θεατές, αφού οι μόνοι περιεστώτες, εκτός του σκύλου μας, του Τζώνυ, ήταν ένα κοπάδι αμνοεριφίων, μαζί με τον ποιμένα του συν τρία μαντρόσκυλα, κι ένα τεράστιο γεράκι που μετεωριζόταν ψηλά, ίσως επειδή είχαμε εισχωρήσει στον βιότοπό του.

Συμφωνήσαμε την επόμενη φορά να προσέλθουμε κι ως φαραγγιστές. Να κατηφορίσουμε (canyoning) το Χάντακα μέσα από την κοίτη του, εξοπλισμένοι με στολές νεοπρενίου.

Γενικές απώλειες ΣΚ: ένα σετάκι, ένα φρεντάκι και συνήθη επιδερμικά τραύματα. Ιδιαίτερα κέρδη: κατάκτηση ανέγγιχτων εδαφών κι ακροβασίες μεταξύ φοβίας και ικανοτήτων, με τις δεύτερες να κερδίζουν. Διαχυτότατη εμπιστοσύνη, άπλετη συνεργασία, ταχύτατη ανταπόκριση και πρωταθλητισμός σε αστειότητες.

Χειμώνας στην Ήπειρο 1943 -44. Στη φωτό από αριστερά: Γιώργος Κοτζιούλας, ποιητής κι αγιογράφος του Άρη Βελουχιώτη. Στη μέση ο γιατρός Σαμαράς από την Ελασσόνα, αρχίατρος της 8ης μεραρχίας ΕΛΑΣ. Δεξιά ο Λάζος Τσιτούρας από την Αιανή (το χωριό μας). Καβαλάρης σε βαρβάτο από μικρός, αδαμάντινος χαρακτήρας, εργάτης του χεριού, νοσοκόμος στην Αλβανία, ιδεολόγος κομμουνιστής (κάτι σπανιότατο) και σπουδαίο παλικάρι. Πρώτος στον ΕΛΑΣ, πρώτος στις ΟΔΕΚ, πρώτος και στο ΔΣΕ. Πέθανε Τασκένδη. Ακόμα δεν τον έστησαν ανδριάντα οι υποδειλιώντες εν όπλοις συνάδελφοί του Τσιαρτσιαμπά και περιχώρων!

[χτένισμα 29.03.2015. Για τα ποιήματα που έγραψε ο Γ. Κοτζιούλας προς χάριν του Λάζου Τσιτούρα, ανοίξτε το σύνδεσμο https://sarantakos.wordpress.com/2015/03/29/lazos]

Θανάσης Καλλιανιώτης και Θεόδωρος Φασούλας στη βάση της διαδρομής Ἱπταμενο Τρυπάνι”, έτοιμοι για δράση

Τελειώνοντας σήμερα μεσημέρι τη διακονία μου ως πολιτισμικός καθοδηγητής της Β΄ Περιφέρειας ΔΕ Κοζάνης, συναντηθήκαμε στην Κοζάνη με το Θεόδωρο Φασούλα -στο ΦΒ Teo Fasoulas– που είχε έρθει από τη Θεσσαλονίκη.

Συνέχεια →