Το κάτωθι σχέδιο διδασκαλίας εφαρμόστηκε την 9η Φεβρουαρίου 2015/10.00΄ -11.30΄ στο Β3 τμήμα του 17ου ΔΣ Κοζάνης. Οι εκτιμήσεις για την πορεία του αναφέρονται στο τέλος.
Δημιουργός. Θανάσης Καλλιανιώτης
Τίτλος. Στο Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης
Γνωστική περιοχή. Γλώσσα Β΄ Δημοτικού. 13η ενότητα Μες το Μουσείο.[1] Διαθεματική προέκταση στην Ιστορία και τη Γεωγραφία.
Διάρκεια. Δύο διδακτικές ώρες.[2]
Σχολείο και τάξη. 17ο ΔΣ Κοζάνης, τμήμα Β3.
Οργάνωση Τάξης. Τέσσερις ομάδες, τεσσάρων μαθητών εκάστη, όπως δηλαδή ήδη υφίσταται.
Συμβατότητα με ΑΠΣ και ΔΕΠΠΣ. Το μάθημα αρύεται γνώμες από το Βιβλίο του Δασκάλου[3] όπως επίσης κι από το ΔΕΠΠΣ.[4] Ωστόσο φωτίζει έντονα την τοπική μεταβλητή, καθώς διαρθρώνεται γύρω από το Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης (στο εξής ΛΜΚ).[5] Παράλληλα δίνει μείζον βάρος στην παιγνιώδη προφορικότητα.
Πρότερες γνώσεις. Οι μαθητές έχουν μικρή επαφή με ευρήματα που φυλάσσονται στα σπίτια τους ή σε άλλους χώρους στο Α΄ τεύχος της Γλώσσας τους.[6] Προφανώς δε περισσότερες άτυπες γνώσεις από επισκέψεις τους σε Μουσεία της χώρας και μάλλον στο ΛΜΚ.
Πρότερες αναπαραστάσεις. Πιθανότατα συγχέουν η διάκριση των μουσείων μεταξύ τους, ιδιαίτερα το ειρημένο της Κοζάνης με την τριμερή διαστατική του έκθεση Αρχαιολογίας, Λαογραφίας και Φυσικής Ιστορίας.[7]
Στόχοι.
- να τονιστεί προφορικά η διάκριση των μουσείων μεταξύ τους (για να φανεί η πολυσχιδής όψη του πολιτισμού και η σπουδαιότητα της μνήμης)
- να αναγνωριστεί προσηκόντως, όσον αφορά στο ΛΜΚ, η προσωπικότητα του ιδρυτή του Κωνσταντίνου Σιαμπανόπουλου, Χρωμιώτη κι όχι Κοζανίτη (διαφορά που ενισχύει την υπαίθρια καταγωγή των γονέων ή παππούδων των μαθητών)
- να φανεί η ανάγκη όσμωσης του γενικού με το ειδικό και αντιστρόφως (συγκρίσεις τοπικών μουσείων με άλλα)
- το βάδην στον λειμώνα της λειτουργικότητας της Γλώσσας μέσα από τον αναφορικό λόγο, ιδιαίτερα τον περιγραφικό (σύντομα επεξηγηματικά κείμενα των ευρημάτων)
- η διαισθητική αφή της δομής της γλώσσας (τοπικά επιρρήματα)
Διδακτικό υλικό. Βιβλίο Μαθητή. Τετράδιο Εργασιών.[8] Προσωπικό Λεξικό. Ψηφιακός προβολέας και φορητός υπολογιστής. Ιστοχώρος του ΛΜΚ. Το Εικονογραφημένο Λεξικό του μαθητή δυστυχώς δεν περιέχει τις λέξεις πατητήρι, πορσελάνη, μούστος, πετιμέζι»», τις οποίες προτρέπει το Βιβλίο του Μαθητή να αναζητηθούν,[9] οπότε θα χρησιμοποιηθεί μόνον για την λέξη μουσείο, αν είναι άγνωστη.[10]
Θεωρίες μάθησης.
Εποικοδομισμός: στην πρότερη άτυπη, κυρίως, γνώση θα προστεθεί και η τυπική.
Ανακαλυπτική μάθηση. Οι μαθητές θα πουν ή θα γράψουν μόνοι τους σύντομα επεξηγηματικά κείμενα.
Κοινωνικοπολιτισμικός παράγοντας. Δομή του μαθήματος επάνω στο Λαογραφικό Μουσείο της πόλης και τις εμπειρίες των μαθητών.
Δραστηριότητες υλοποίησης.
α) γνωστική προετοιμασία. θα ανιχνεύσουμε την υπάρχουσα γνώση των μαθητών για τα μουσεία μέσα από προφορικούς εννοιολογικούς «χάρτες», οι οποίοι θα σχεδιαστούν και ειπωθούν από τις ομάδες. Εδώ εμφιλοχωρεί η Ιστορία και η Γεωγραφία. Δύναται να χρησιμοποιηθεί κι ως στάδιο διαγνωστικής υφής.
β) διδασκαλία. θα προβάλουμε το ΛΜΚ[11] όπως επίσης κι εκτιθέμενο εκεί στρατιωτικό υδροδοχείο.[12] Κάθε ομάδα θα κληθεί να συζητήσει και να ανακοινώσει την περιγραφή τους στην ολομέλεια της τάξης. Συνδέουμε έτσι το ένα ορατό αυθεντικό με τα μερικά υποκειμενικά κείμενα. Επιπλέον στη φάση αυτή έχουμε τη δυνατότητα να παρεμβούμε στον εκ των προτέρων σχεδιασμό μας (διαμορφωτική αξιολόγηση). Αν προκύψουν άγνωστες λέξεις, θα γραφούν στο προσωπικό λεξικό του κάθε μαθητή.[13]
γ) εμπέδωση. Εκτέλεση της 5ης άσκησης στο ΤΕ, η οποία χρειάζεται γραπτή περιγραφή. Επίσης της παιγνιώδους, αλλά προφορικής, 6ης αντίστοιχης. Εμβάλλουμε στις ασκήσεις και τοπικά επιρρήματα όπως το «εδώ».[14] Ως εργασία για το σπίτι θα δοθεί εδάφιο για την ορθοφωνία[15] και η ορισμένη ορθογραφία.[16]
δ) βασικά σημεία σχεδίου. Προσέχουμε τον χρόνο, ο οποίος θα μοιράζεται εξίσου στις ομάδες. Ακόμη ο «μάντης» της 6ης άσκησης να κληρωθεί σε κάθε ομάδα από τους ίδιους τους μαθητές. Τέλος τη διαχείριση της πληροφορίας,[17] ομαδική ή ατομική (τελική αξιολόγηση).
ε) μεταγνώση. Οι νέες γνώσεις θα διαπιστωθούν προφορικά. Επιπλέον θα ρωτηθούν οι μαθητές αν επιθυμούσαν να εκτελεστεί με άλλο τρόπο το μάθημα.
Εναλλακτικό σχέδιο. Επίσκεψη στο ΛΜΚ, αν υπάρχει δυνατότητα πληρωμής του εισιτηρίου από τους μαθητές, κι επιτόπια εφαρμογή (προφορικού μόνον) σχεδίου διδασκαλίας.
Απολογισμός. Πριν από τις αναφερθείσες δραστηριότητες υλοποίησης, οι 14 μαθητές, έλειπαν δύο, ασχολήθηκαν με τη συγγραφή ορθογραφίας. Επρόκειτο για λέξεις ενότητας οι οποίες είχαν δοθεί την προηγούμενη εβδομάδα στο Ανθολόγιο. Ο γράφων τις εκφωνούσε εποπτεύοντας παράλληλα τη συγγραφή τους. Τα ελάχιστα λάθη υπογραμμίστηκαν με μολύβι επί του Τετραδίου Ορθογραφίας των μαθητών με την προτροπή να τα ελέγξουν μόνοι ή με την αρωγή της ομάδας τους. Έτσι, όταν ένας μαθητής ζήτησε να συλλέξει τα Τετράδια, τα λάθη ήταν ήδη διορθωμένα.
Το μάθημα κύλησε σύμφωνα με το σχέδιο. Στη φάση γνωστικής προετοιμασίας οι μαθητές γνώριζαν αρχικά μουσεία με δεινοσαύρους και καρχαρίες, ίσως επειδή είχαν επισκεφτεί με τους γονείς τους το ΛΜΚ κι εντυπωσιαστεί από τα εκθέματα της Φυσικής Ιστορίας ή δια τηλεοράσεως. Με το διάλογο όμως ορισμένοι μαθητές θυμήθηκαν πως γνώριζαν το Μουσείο της Αιανής, ενώ άλλοι απάντησαν πως είχαν δει «λαογραφικά» εκθέματα.
Όταν με τον ψηφιακό προβολέα εξεικονίστηκε στον πίνακα το κτήριο του ΛΜΚ, ορισμένοι μαθητές είπαν πως το είχαν δει ζωντανά. Έπειτα το σκιαγράφησαν ενσωματώνοντας τοπικά επιρρήματα. Ακόμη περιέγραψαν άριστα, προφορικά και γραπτά, ένα από τα εκτιθέμενα ευρήματά του, το προβαλλόμενο στρατιωτικό υδροδοχείο.
Την παιγνιώδη φάση της εμπέδωσης καταχάρηκαν περισσότερο, δηλαδή την 6η άσκηση, αφού αυτή εμπεριείχε πνευματική ανακάλυψη και σωματική κίνηση.[18] Ήταν ομολογουμένως ταχύτατη η ανακάλυψη των αντικειμένων που είχαν αποκρυβεί».
Καθώς το μάθημα έρρεε γρήγορα, υπήρξε χρόνος για την εκπόνηση μίας επιπλέον άσκησης, της 2ης.[19] Αυτή δόθηκε ως ορθογραφία, αντιγραφή κι ορθοφωνία στο σπίτι.
Το πρώτο κεφάλαιο της μεταγνώσης ήταν τέλειο. Το σύνολο των μαθητών ομίλησε για το δάσκαλο Κώστα Σιαμπανόπουλο, το δημιουργό του ΛΜΚ. Στο δεύτερο, όπου ζητήθηκε η άποψή τους για ένα εναλλακτικό μάθημα, ήταν διστακτικοί.
Συμπληρώθηκε τότε ότι, όταν πάψει το χιόνι που έπεφτε τότε έξω κατά ριπάς, θα λάβει χώραν επίσκεψη στο ΛΜΚ κι επιτόπιο μάθημα.
Υ.Γ. Εννοείται πως η ανωτέρω διδασκαλία δεν είναι δυνατόν να γίνεται κάθε μέρα, διότι, όντας χρονικά και θεματικά ελεγχόμενη, βάλλει εναντίον της πλούσιας φαντασίας, της πρωτοτυπίας του απρόβλεπτου και της ελκυστικής ευριστικής. Αδρώς ας αναφερθεί πως αρκούν τέσσερις παρόμοιες κάθε μήνα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γλώσσα Β΄ Δημοτικού, Βιβλίο Δασκάλου, μεθοδολογικές οδηγίες, ΟΕΔΒ, Αθήνα χ.χ., http://ebooks.edu.gr/modules/document/document.php?course=DSDIM-B105&download=/4e5e8089gflk/4e5e8094due6
Γλώσσα, ταξίδι στον κόσμο της Γλώσσας, Β΄ Δημοτικού, [Βιβλίο του Μαθητή], Β΄ τεύχος, ΙΤΥΕ «Διόφαντος, Αθήνα 2014, http://ebooks.edu.gr/modules/document/document.php?course=DSDIM-B105&download=/4e5e8089gflk/52386652ffog
Γλώσσα, ταξίδι στον κόσμο της Γλώσσας, Β΄ Δημοτικού, [Βιβλίο του Μαθητή], Α΄ τεύχος, ΙΤΥΕ «Διόφαντος, Αθήνα 2014, http://ebooks.edu.gr/modules/document/document.php?course=DSDIM-B105&download=/4e5e8089gflk/52386652ffog
Γλώσσα, ταξίδι στον κόσμο της Γλώσσας, Β΄ Δημοτικού, Τετράδιο Εργασιών, Β΄ τεύχος, ΙΤΥΕ «Διόφαντος, Αθήνα 2014, http://ebooks.edu.gr/modules/document/document.php?course=DSDIM-B105&download=/4e5e8089gflk/523964edssw3
Διαθεματικό ενιαίο πλαίσιο προγραμμάτων σπουδών και αναλυτικά προγράμματα σπουδών Δημοτικού –Γυμνασίου, Διαθεματικό ενιαίο πλαίσιο προγράμματος σπουδών της ελληνικής γλώσσας για το Δημοτικό Σχολείο, http://ebooks.edu.gr/modules/document/document.php?course=DSDIM-B105&download=/4e5e8089gflk/4e5e80afi33h
Εικονογραφημένο Λεξικό Α΄, Β΄, Γ΄ Δημοτικού, Το πρώτο μου λεξικό, ΙΤΥΕ «Διόφαντος, Αθήνα 2013, http://ebooks.edu.gr/modules/document/document.php?course=DSDIM-B105&download=/4e5e8089gflk/4e5e8d2cz8so
Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης, http://www.mouseio-kozanis.gr
Νewsinnews.gr, http://newsinnews.gr/wp-content/uploads/2014/12/moyseio_kozanhs.jpg
[1] Γλώσσα, ταξίδι στον κόσμο της Γλώσσας, Β΄ Δημοτικού, [Βιβλίο του Μαθητή], Β΄ τεύχος, ΙΤΥΕ «Διόφαντος, Αθήνα 2014, σ. 47-49
[2] Το 1/6 δηλαδή των προτεινόμενων, βλ. Γλώσσα Β΄ Δημοτικού, Βιβλίο Δασκάλου, μεθοδολογικές οδηγίες, ΟΕΔΒ, Αθήνα χ.χ., σ. 38
[3] Γλώσσα Β΄ Δημοτικού, Βιβλίο Δασκάλου, ό.π., σ. 5, 37-39
[4] Διαθεματικό ενιαίο πλαίσιο προγραμμάτων σπουδών και αναλυτικά προγράμματα σπουδών Δημοτικού –Γυμνασίου, Διαθεματικό ενιαίο πλαίσιο προγράμματος σπουδών της ελληνικής γλώσσας για το Δημοτικό Σχολείο, σ. 14-15, 32-33, 36
[5] Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης, http://www.mouseio-kozanis.gr
[6] Γλώσσα, ταξίδι στον κόσμο της Γλώσσας, Β΄ Δημοτικού, [Βιβλίο του Μαθητή], Α΄ τεύχος, ΙΤΥΕ «Διόφαντος, Αθήνα 2014, σ. 30
[7] Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης, ό.π./Ψηφιακές Συλλογές
[8] Γλώσσα, ταξίδι στον κόσμο της Γλώσσας, Β΄ Δημοτικού, Τετράδιο Εργασιών, Β΄ τεύχος, ΙΤΥΕ «Διόφαντος, Αθήνα 2014, σ. 8-9
[9] Εικονογραφημένο Λεξικό Α΄, Β΄, Γ΄ Δημοτικού, Το πρώτο μου λεξικό, ΙΤΥΕ «Διόφαντος, Αθήνα 2013
[10] Εικονογραφημένο Λεξικό, ό.π., σ.263
[12] Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης, ό.π./Λαογραφία/παγούρι, http://www.mouseio-kozanis.gr/component/option,com_wrapper/Itemid,41/lang,el
[13] Διαθεματικό ενιαίο πλαίσιο, ό.π. 32-33
[14] Διαθεματικό ενιαίο πλαίσιο, σ. 36
[15] Οι τέσσερις πρώτες σειρές του κειμένου, βλ. Γλώσσα, [Βιβλίο του Μαθητή], Β΄ τεύχος, ό.π., σ. 48
[16] Γλώσσα, [Βιβλίο του Μαθητή], Β΄ τεύχος, ό.π., σ. 48
[17] Διαθεματικό ενιαίο πλαίσιο, ό.π., σ. 39
[18] Ετοίμασαν και τράβηξαν κλήρους. Οι 4 που κληρώθηκαν θα έβγαιναν προς στιγμήν από την τάξη, ενώ οι υπόλοιποι θα έβαζαν με το νου τους ένα αντικείμενο, το οποίο οι 4 έπρεπε να ανακαλύψουν ρωτώντας τις ιδιότητες και τον τόπο όπου βρισκόταν μόνον 10 φορές
[19] Γλώσσα, Τετράδιο Εργασιών, ό.π., σ. 8