Το κείμενο που ακολουθεί αναφέρεται σε, συμφωνημένη από πριν, διδασκαλία μου στην Ε΄ τάξη του ΔΣ Τρανοβάλτου την 26^η Φλεβάρη 2015/10.00΄-10.45΄ στο μάθημα της ημέρας, επιγραφόμενο Τοιχογραφίες που διηγούνται πολλά.[1] Εστιάζει σε προκαταρκτικά ερωτήματα, στο σχέδιο παρουσίασης του μαθήματος, στην πορεία εφαρμογής στην τάξη και σε ενσκήπτοντα απρόοπτα.

Τυπικές πηγές

Ως πρώτη όλων εργασία προκρίθηκε η μελέτη του Βιβλίου του Μαθητή (στο εξής ΒΜ) –δεν υπάρχει ξέχωρο Τετράδιο Εργασιών, ορισμένες όμως ασκήσεις εμπερικλείονται εντός του. Ακολούθησε έπειτα το Βιβλίο του Δασκάλου (ΒΔ).[2] Επίσης τα αναρτημένα στο διδακτικό πακέτο Paroramata,[3] αχρείαστα όμως αφού ένα έντυπο ορθογραφικό λάθος[4] ήταν ήδη διορθωμένο στην ψηφιακή αποτύπωση του ΒΜ. Τέλος αναγνώστηκε το σχετικό ΔΕΠΣΣ-ΑΠΣ των Θρησκευτικών της ιδίας τάξης.[5]

Το περιεχόμενο του ΒΜ αναφερόταν στις εικονογραφημένες ζώνες των ναών, στις οποίες εκτυλίσσονταν «περιστατικά της ζωής του Χριστού, της Παναγίας και των αγίων μας».  Το ΒΔ πρότεινε να συνειδητοποιήσουν [οι μαθητές] το συμβολικό χαρακτήρα κάθε παράστασης σε σχέση με τη θέση όπου βρίσκεται. Το ΔΕΠΠΣ ήταν γενικότατο, ενώ το ΑΠΣ υπέβαλε τη γνώμη για επίσκεψη (πραγματική μάλλον κι όχι ψηφιακή) σε κάποιο ναό.

Ερωτήματα

Με το διάβασμα των ανωτέρω εναργέστατα προέβαλαν δύο ερωτήματα εμπρός στον καλό αναγνώστη, πρακτικό το ένα, θεωρητικό το άλλο, ή, άλλως, ιδεολογικής το μεν, εννοιολογικής το δε:

α) στο ΒΜ αναφέρεται πως η κόγχη του ιερού ενώνει το δάπεδο (γη), με τον τρούλο (ουρανός). Η φράση, αν λάβουμε υπ’ όψιν μας την κοινωνικο-πολιτισμική προσέγγιση, ίσως οδηγούσε σε εσφαλμένες νοήσεις τους μαθητές των Καμβουνίων, αφού τρούλοι δεν υπάρχουν στους μεταβυζαντινούς ναούς του χωριού.[6] Τον μοναδικό αντίστοιχο, στον παλαιοχριστιανικό  Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Αιανή Κοζάνης, μόνον καλά γυμνασμένα μάτια έχουν τη δυνατότητα, σήμερα, να σκιαγραφήσουν, αφού έχει καταρρεύσει πριν από αιώνες.[7]

β) Το έτερο ερώτημα ανήκε πλήρως στους πολεμιστές του πνεύματος: ο αλγόριθμος της απεικόνισης των μορφών μέσα στον ναό, με τον Χριστό υψηλά επάνω στον τρούλο, την Παναγία πιο κάτω στην κόγχη του άβατου και τους υπόλοιπους αγίους κι οσίους χαμηλότερα όλων, βάλει με πάρθια τόξα την έννοια της ισότητας μεταξύ των πιστών, όπως επίσης κι ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα, όπως, τουλάχιστον, εγγράφεται στις επιστολές του Αποστόλου Παύλου.[8] Ιδιαίτερα δε, η εικονογράφηση των αγίων γυναικών προς το νάρθηκα[9] κι όχι στον κυρίως ναό, είναι δυνατόν να εκληφθεί ως ένδειξη ανισότητας από περιφλεγείς φεμινίστριες ή φιλοκατήγορους της ορθοδοξίας.

Προαποφάσεις

Προαποφασίστηκε, λοιπόν, να ξεκαθαριστεί η έλλειψη τρούλων στο ορεινό Τρανόβαλτο και στην περιοχή κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας, για τεχνικούς λόγους, οι οποίοι με τη σειρά τους ανάγονται σε οικονομικούς κοκ. Το θέμα της ιεραρχικής (αν)ισότητας στην εικονογραφία των ναών, αφού τονιζόταν χωρικά, θα αφηνόταν αναπάντητο μέχρι να ενακμάσουν οι μαθητές. Επιπλέον, θεωρήθηκε σκόπιμο να εγκιβωτιστεί το μάθημα, σχεδόν ανεπαισθήτως, στη δογματική, συμβολική και λειτουργική Θεολογία, υποσυστήματα που στο ΒΜ υπολανθάνουν –ατυχώς κατά την άποψη του γράφοντος- κάτω από τον ασαφή τίτλο Δημιουργώντας έναν όμορφο κόσμο.

Αντιθέτως, αντί της προτεινόμενης ορολογίας των τοιχογραφικών ζωνών στο ΒΜ σε δογματικό, λειτουργικό και ιστορικό κύκλο επιλέχτηκε ως εγγύτερος ο αντίστοιχος μερισμός σε Χριστολογικό, Θεομητορικό κι αγιολογικό.[10] Χάριν δε της επικαιρότητας, θα υπομνηματιζόταν η αγιοκατάταξη ως μαρτύρων των 21 Αιγυπτίων Κοπτών που λίαν προσφάτως σφαγιάστηκαν από ισλαμιστές στην Λιβύη.[11]

Φυσικά, λόγω της κοσμοθεωρίας του γράφοντος, θα εμπλεκόταν οπωσδήποτε στη συζήτηση η, γειτονική και σημαντική για τις τοιχογραφίες της, Ιερά Μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, Ζάμπουρντα στην ιδιόλεκτο. Ήταν σχεδόν βέβαιο πως οι μαθητές θα ονόμαζαν τον κτήτορά της Νικάνορα άγιο κι όχι όσιο. Το κυριότερο όμως ήταν πως, σε αντίθεση με τους μακρινούς άλλους, αν εικονίζονταν στους τοίχους των ναών, δεν θα υπερτερούσε στη θρησκευτική βαθμοταξία. Θα βρισκόταν χαμηλά και πίσω.

Τέλος, αν συμφωνούσε ο ουρανός, το μάθημα θα διεξαγόταν εντός ενός εκ των παλαιών ναών του χωριού.

Στην πράξη

Έφτασε η μέρα, δυστυχώς ο καιρός υπόψυχρος και οι χωματόδρομοι λασπωμένοι. Μάθημα αναγκαστικά μέσα στην τάξη. Τα θρανία ήταν σε π. Μία δεκάδα περίπου μαθητών που προέρχονταν από το Τρανόβαλτο και από τα γύρω χωριά. Όταν με σύστησε η δασκάλα, κάθισα απέναντί τους, το ίδιο έπραξε κι αυτή δίπλα.

Πριν προλάβω να εντάξω το νέο μάθημα στην αλυσίδα των ήδη διδαχθέντων, ένα παιδί με ρώτησε που πέφτει το Βελιγράδι –αγνοώ ακόμα το λόγο. Έδειξα το Βορρά και ρώτησα πώς ξέρουμε ότι είναι εκεί με σκοπό, πατώντας για λίγο στο υπέρεισμα της διαθεματικότητας να ανεβούμε στο κύριο σημερινό μάθημα. Αναφέρθηκαν λοιπόν σημεία του ορίζοντα, πυξίδες, αστέρες και το Άγιο Βήμα των ναών. Μέσω αυτού, το οποίο οικοδομείται στο ανατολικό μέρος τους, μπήκαμε εν τέλει στο εσωτερικό τους.

Διάλογος μεταξύ εμού και των μαθητών, των τελευταίων μεταξύ τους, ενώ παρενέβαινε και η δασκάλα. Όταν αναφέρθηκε πως η Παναγία η Πλατυτέρα εικονογραφείται στην κόγχη του ιερού, τα παιδιά αγνοούσαν τη λέξη. Τους μίλησα τότε στην ιδιόλεκτο: οι μπάμπις κάθουνταν ζγκόχ(η) αμ πυρουστχιά, σε μετάφραση οι ηλικιωμένες κάθονταν στο κοίλωμα της πυρεστίας (τζακιού). Παρότι δεν κατάλαβαν το πλήρες νόημα της φράσης, γέλασαν αμήχανα ακούγοντας έναν σχολικό σύμβουλο, ή αποτιμητή ίσως σε μια προσεχή ονοματοθεσία, να μιλάει τη βαριά γλώσσα των παππούδων τους μέσα σε σχολική τάξη. Εξηγήθηκε η αρχαιοελληνική καταγωγή των λέξεων κόχ(η)[12] και πυρουστχιά,[13] αλλά παρέμεινε μια θλίψη για τον γοργό γλωσσικό εξαθηναϊσμό και τα ευήκοα ώτα των κατοίκων της υπαίθρου στις σειρήνες της αποδόμησης της παράδοσης, τάσεις που σπάζουν μιαν αναμφισβήτητη ιστορική συνέχεια.

Ό,τι είχε προαποφασιστεί εφαρμόστηκε πλήρως, επί παραδείγματι η μελετητική στάση στους 21 κόπτες και –περισσότερο- στον τοπικό άγιο, τον όσιο Νικάνορα.

Υποσχέσεις

Αφού έλαβε χώραν μια προφορική «αθροιστική αναπόληση» η δεύτερη άσκηση του ΒΜ, η οποία χρειαζόταν ξεφύλλισμα, μάλλον, του βιβλίου τους, δόθηκε για το σπίτι. Η τρίτη αντίστοιχη, η επίσκεψη δηλαδή σε «ναό της περιοχής μας» αφέθηκε για τον επόμενο ή μεθεπόμενο μήνα, όταν θα χαμογελούσαν ο ουρανός και η γη.

Όπως αναμενόταν, ενθουσίασε περισσότερο από κάθε τι τους μαθητές. Αν ήταν η έλξη της φύσης, το ασύνηθες του πράγματος ή η περιπέτεια προς το άγνωστο, θα φανεί λίαν προσεχώς.

Σημειώσεις

[1] Θρησκευτικά Ε΄ Δημοτικού, Οι χριστιανοί στον αγώνα της ζωής, επανέκδοση, ΙΤΥΕ «Διόφαντος», Αθήνα 2014, σ. 78-80, http://ebooks.edu.gr/modules/document/document.php?course=DSDIM-E101&download=/4bd80bb27zyi/523c158fupcs

[2] Θρησκευτικά Ε΄ Δημοτικού, Οι χριστιανοί στον αγώνα της ζωής, Βιβλίο Δασκάλου, ΟΕΔΒ, Αθήνα χ.χ., σ. 74-75, http://ebooks.edu.gr/modules/document/document.php?course=DSDIM-E101&download=/4bd80bb27zyi/4bd80bddasmh

[3] Παροράματα, σ. 2, http://ebooks.edu.gr/modules/document/document.php?course=DSDIM-E101&download=/4bd80bb27zyi/4cd3edb5001u

[4] Η λέξη Φιλανθρωπινών προτείνεται να διορθωθεί σε Φιλανθρωπηνών, Θρησκευτικά, Οι χριστιανοί στον αγώνα της ζωής, ό.π., σ. 79

[5] Διαθεματικό ενιαίο πλαίσιο προγραμμάτων σπουδών Θρησκευτικών, σ. 138, 154, http://ebooks.edu.gr/modules/document/document.php?course=DSDIM-E101&download=/4bd80bb27zyi/4bd80b7ba1o4

[6] Δημόπουλος Ιωάννης, Τα παρά τον Αλιάκμονα εκκλησιαστικά, Θεσσαλονίκη 1994, σ. 872-880

[7] Καλλιανιώτης Θανάσης, «Αναστήλωση ή ξαναγέμισμα; Η περίπτωση της Παναγίας Αιανής», Πρωινός Λόγος (11.8.99) 5 και του ιδίου «Παναγία Αιανής, ιστορία και αισθητική», Πρωινός Λόγος (28.8.98) 4

[8] Προς Κορινθίους Β΄ επιστολή Παύλου, 8/13-14,  http://www.imgap.gr/file1/AG-Pateres/AG%20KeimenoMetafrasi/KD/08.%20KorB.htm και ό.π., Α΄ 7/3,  http://www.imgap.gr/file1/AG-Pateres/AG%20KeimenoMetafrasi/KD/07.%20KorA.htm

[9] Καλοκύρης Κωνσταντίνος, «Εικονογραφικοί κύκλοι», Θρησκευτική και ηθική εγκυκλοπαιδεία, τ. 5^ος, Μαρτίνος, Αθήναι 1964, σ. 390-395, σ. 395

[10] Ο διαχωρισμός αυτός υπάρχει στον Καλοκύρη, «Εικονογραφικοί κύκλοι», ό.π., σ. 389

[11] Αναγνωρίσθηκαν ως Άγιοι από την Κοπτική Εκκλησία οι 21 άνδρες που έσφαξαν οι τζιχαντιστές, http://www.greekteachers.gr/?p=16218

[12] Λεξικό Liddell Scott Κωνσταντινίδου, κόγχη, http://myria.math.aegean.gr/lds/data/volB/pdf/pg_0739.pdf

[13] Λεξικό, ό,π., παρέστιος, http://myria.math.aegean.gr/lds/web/view.php

Ετικέτες: Διδασκαλία, Θρησκευτικά, τοιχογραφίες, Τρανόβαλτο

Προσυμφωνημένη διδασκαλία μου χτες 19^η Φεβρουαρίου 2015/10.00΄ -10.45΄στο ΔΣ Βελβεντού. Στην Ιστορία του Γ2 τμήματος: Ο δούρειος ίππος και η καταστροφή της Τροίας.[1] Όπως πάντα στο ενεστός μάθημα και στον ορισμένο χρόνο των τριών τετάρτων.

Ορθότατα το σχετικό ΔΕΠΠΣ αναφέρεται στις επιβιώσεις της μυθολογίας στην τέχνη,[2] ενώ το ΑΠΣ ομιλεί για τις «αναπαραστάσεις των γεγονότων σε εικόνες από την αρχαία ελληνική και τη σύγχρονη τέχνη».[3] Όπως επίσης και το Βιβλίο του Δασκάλου,[4] που θέτει ως στόχο «να πληροφορηθούν [οι μαθητές] τα συναρπαστικά γεγονότα που αναφέρονται στην πτώση της Τροίας».[5]

Διαβάστε όλο το άρθρο »

Ετικέτες: Βελβεντό, Γ΄, Διδασκαλία, Δούρειος, ΔΣ, Ίππος, τάξη, Τροία

Το κάτωθι σχέδιο διδασκαλίας εφαρμόστηκε την 9η Φεβρουαρίου 2015/10.00΄ -11.30΄ στο Β3 τμήμα του 17ου ΔΣ Κοζάνης. Οι εκτιμήσεις για την πορεία του αναφέρονται στο τέλος.

Δημιουργός. Θανάσης Καλλιανιώτης

Τίτλος. Στο Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης

Γνωστική περιοχή. Γλώσσα Β΄ Δημοτικού. 13^η ενότητα Μες το Μουσείο.[1] Διαθεματική προέκταση στην Ιστορία και τη Γεωγραφία.

Διαβάστε όλο το άρθρο »

Ετικέτες: 17ΔΣ, Γλώσσα, Διδασκαλία, Λαογραφικό, Μουσείο.Β, Σιαμπανόπουλος

Διδασκαλία με την αρωγή της δασκάλας σήμερα 04.02.15/12.35′ -13.15΄ στην Ε΄ τάξη του ΔΣ Άνω Κώμης.

Θρανία σε τρεις παράλληλες σειρές, άνω των 20 οι μαθητές. Διαλογικές ανταποκρίσεις. Βιβλίο Μαθητή και κλιματολογικός χάρτης Αυστραλίας.

Μάθημα “Η έννοια του κλίματος -Διαφορές καιρού και κλίματος”, Ενότητα το Φυσικό Περιβάλλον της Ελλάδας, Βιβλίο Μαθητή, Γεωγραφία Ε΄, σ. 56-8.

Δομήθηκε με πυρήνα το γλωσσάριο του βιβλίου, ήτοι: καιρικές συνθήκες, καιρός και πρόγνωσή του, κλίμα. Οι ελληνικές μεταβλητές αυτών εγκιβωτίστηκαν στο γενικό πλαίσιο όλης της γης εισχωρώντας παράλληλα στο κέλυφος του χωριού. Π.χ. στο (εύκρατο) κλίμα η χώρα Ελλάδα με το μεσογειακό αντίστοιχο και η Άνω Κώμη (Βάντσα) με το ηπειρωτικό της κλίμα.

Ακολούθως έγινε αναφορά στις διάφορες καιρικές συνθήκες του τόπου ανά εποχή όπως επίσης και στο σημερινό καιρό.

Τέλος συζητήθηκε η πρόγνωσή του: ποια τα εργαλεία, πώς λειτουργούν, επιστήμονες αλλά και λαϊκοί που ασχολούνται μαζί της. Η χρησιμότητα της πρόγνωσης και σε ποιους απευθύνεται: ψαράδες, αεροπόροι, ορειβάτες, αναρριχητές, ξωμάχοι κττ.

Ετικέτες: Άνω, Διδασκαλία, ΔΣ, Ε, καιρός, κλίμα, Κώμη, τάξη

Διδασκαλία του γράφοντος σήμερα 28.01.15/10.00΄ -11.30΄ στο Β3 του 17^ου ΔΣ Κοζάνης με την αρωγή δασκάλας ομόχωρου τμήματος. Ενότητα Τι βιβλίο είναι αυτό, στη Γλώσσα Β΄ Δημοτικού, Ταξίδι στον κόσμο της γλώσσας, ΔΕΥΤΕΡΟ ΤΕΥΧΟΣ,σ. 36-7 και του συνοδευτικού της Τετραδίου Εργασιών, ΠΡΩΤΟ ΤΕΥΧΟΣ, σ. 71.

Τα κύρια ζητούμενα του μαθήματος, σύμφωνα με τους συγγραφείς του, ήταν λεξικογραφικά και γραμματικά, ήτοι η κατασκευή λεξικού και η κλίση αρσενικών ουσιαστικών.[1] Καθώς όμως το κείμενο περιείχε κυριολεξίες και μεταφορές, ο γράφων θεώρησε απαραίτητη την πρόσθεση και της συντακτικής συνιστώσας.

Με την είσοδο των παιδιών η αμφιθεατρική διάταξη των θρανίων άλλαξε. Τοποθετήθηκαν αντωπά ανά δύο, έτσι ώστε σχηματίστηκαν 4 ομάδες των τεσσάρων. Την ορθογραφία εκφώνησε μαθητής και τα τετράδια αλλάχτηκαν με τον απέναντι καθήμενο προς διόρθωσιν –εννοείται πως ο διδάσκων είχε ήδη δει τα πρωτότυπα γεγραμμένα.

Διαβάστε όλο το άρθρο »

Ετικέτες: 17ΔΣ, Β3, Γλώσσα, Διδασκαλία

Συνδιδασκαλία σήμερα 28.01.15/08.55΄-09.40΄ στο Β3 του 17^ου ΔΣ Κοζάνης με τη δασκάλα των Εικαστικών.

Το μάθημα τιτλοφορούταν Η παλέτα των λουλουδιών. Ανήκει στην ενότητα Mικρός περίπατος στη φύση. Ευρίσκεται στα Eικαστικά A΄ & B΄ Δημοτικού, σ. 34 και στο συνοδευτικό του Eικαστικά A΄ & B΄ Δημοτικού, Tετράδιο Eργασιών, σ. 24.

Θρανία σε σχήμα Π, μολύβια, μαρκαδόροι και ξυλομπογιές, Τετράδιο Εργασιών. Οι δάσκαλοι αφανείς υποστηρικτές.

Με όπλο τις γραμμές και τα χρώματα δημιούργησαν διάφορα λουλούδια. Τα υπάρχοντα πρότυπα των σχολικών βιβλίων καλέστηκαν να τα εκλάβουν ως αφετηρία μιας ελεύθερης φαντασιακής και συναισθηματικής διέγερσης. Εν πρώτοις κι ενδιάμεσα προκλήθηκε διάλογος για τη διάκριση των χρωμάτων σε ψυχρά και ζεστά.

Έπειτα έκαστος επέδειξε το έργο του στην ολομέλεια της τάξης εξηγώντας παράλληλα το δημιουργικό συγκείμενο -ορισμένοι μαθητές που δεν πρόλαβαν, θα παρουσιάσουν τη δουλειά τους την επόμενη φορά.

Εναλλακτικά το μάθημα μπορούσε να μετατεθεί στην άνοιξη, οπότε υπήρχε η δυνατότητα επίσκεψης σε ανθόκηπους ή οικίες με ανθισμένα φυτά, ως έναυσμα αλλά κι επιτόπιες δημιουργίες, δύο ή και τριών (με μικτή τεχνική) διαστάσεων.

Ετικέτες: 17ΔΣ, Β3, Διδασκαλία, Εικαστικά

Διδασκαλία μου μαζί με τη δασκάλα της τάξης στο Β3 του 10ου ΔΣ Κοζάνης την 16η Ιανουαρίου 2015. Επιχειρήσαμε στο 28ο κεφάλαιο των Μαθηματικών με τίτλο Βρίσκω την προπαίδεια του 3 και του 6 και στο αντίστοιχο 4.2 της Μελέτης Περιβάλλοντος με τίτλο Η γιαγιά θυμάται.

Οι μαθητές στην τάξη σε Π λόγω της στενότητας της αίθουσας. Σύνδεση των κεφαλαίων με προσωπικές εμπειρίες, διάλογος δασκάλων με μαθητές, μαθητές -μικροί δάσκαλοι και συμμετοχή ΤΠΕ στη Μελέτη.

Εναλλακτικά το κεφάλαιο των Μαθηματικών θα μπορούσε να διδαχθεί παιγνιωδώς στην αυλή με τη συμμετοχή και των δύο άλλων τμημάτων (χωρισμοί σε 3άδες -6δες), κάτι που προϋπέθετε συνεννόηση από πριν και καλό καιρό. Το αντίστοιχο της Μελέτης με μια μικρή θεατρική παράσταση, υπόθεση που είχε ανάγκη προετοιμασίας από πριν.

Ετικέτες: 17ΔΣ, Β3, Διδασκαλία, Μαθηματικά, Μελέτη, Συνδιδασκαλία