pantsouka's blog

ΒΛΕΠΩ ΟΤΙ πάσχει και η περίφημη ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΑΝΑΦΟΡΑΣ στην παραγωγή λόγου.
Κάποιοι (και θεματοθέτες) νομίζουν ότι τα κείμενα αναφοράς είναι μια πηγή πληροφοριών (κάποιες από) τις οποίες καλείται ο μαθητής να αναπτύξει (γλωσσικά και πραγματολογικά) στο πρώτο μέρος του κειμένου του. Στο δεύτερο μέρος ο μαθητής πρέπει να αντιδράσει πιο προσωπικά, πιο βιωματικά , να σχολιάσει σε άλλο πεδίο της θεματικής περιοχής, σκέφτονται.
Παραδείγματος χάριν:
δίνουν ένα κείμενο με θέμα την αξία της αυτομόρφωσης και ρωτούν το μαθητή ποια είναι η γνώμη του για την αυτομόρφωση (2010)
ή δίνουν ένα κείμενο με θέμα τα κριτήρια επιλογής της φιλίας και ρωτούν το μαθητή ποια ειναι τα κριτήρια της φιλίας κατά η γνώμη του (2016)
ή δίνουν ένα κείμενο με θέμα την αξία της ανάγνωσης λογοτεχνικών βιβλίων για κάποιον άνθρωπο και τον ρωτούν κάτι που κατά βάθος μοιάζει με : «για σένα , για την προσωπική συ ζωή ποια αξία έχει η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων;» (2020)
ή δίνουν ένα κείμενο με θέμα την αξία της ιστορικής γνώσης και ρωτούν τον μαθητή ποια είναι κατά τη γνώμη του η αξία της ιστορικής γνώσης (2022)
ή δίνουν ένα κείμενο με θέμα την αξία του ταξιδεύειν και ρωτούν τον μαθητή ποια είναι η γνώμη του για την αξία του ταξιδεύειν (στον ψυχολογικό τομέα, στενευουν το θέμα για να ελέγξουν την κρίση του μαθητή υποψήφιου, είναι και πονηρούληδες)
Αυτό καθιερώθηκε συνειδητά και καλοπροαίρετα: σκοπεύει να καθησυχάσει τους μαθητές και τους δασκάλους. Δεν χρειάζεται , μηνύει, να διδάσκετε οι μεν – να μαθαίνετε οι δε θεματικές ενότητες με τον παραδοσιακό τρόπο , ρετσέτες, μπούλετς κτο. Χρειάζεται να κατανοείτε το κείμενο αναφοράς και να το αξιοποιείτε εμπλουτίζοντάς το με τεκμηρίωση και λεξιλόγιο και να το σχολιάζετε ενεργοποιώντας τα δικά σας βιώματα και τις δικές σας αμεσες ή έμμεσες εμπειρίες.
Ομως βλέπω ότι αυτή η καλοπροαίρετη κίνηση απέτυχε. Διότι :
πρώτον δεν εξάλειψε την παραδοσιακή διδασκαλία θεματικών ενοτήτων και
δεύτερον ενέταξε το παλιό Β1 (το θέμα ανάπτυξης χωρίου, το οποίο , παρεμπιπτοντως, θεωρώ πολύ αξιόλογο, μεταξύ άλλων και γιατί είναι ανυπότακτο) στην παραγωγή λόγου. Ισως γι’ αυτό και ο θεματοθέτης και ο μαθητής δεν σκέφτονται καν να φέρουν αντίρρηση στον κυρίαρχο λόγο του κειμένου αναφοράς (να «διαφωνήσουν»). Και γι΄αυτό ο μαθητής δεν μπορεί να αναπτύξει έναν ξένο γι΄αυτόν λόγο. Τον αναμασά, τον αναδιοργανώνει, αμήχανα συνήθως, αλλά δεν παράγει κείμενο. Η παραγωγή λόγου στο πρώτο μέρος της είναι αποτυχημένη.
Πρόκειται για μια λανθασμένη σύλληψη της λειτουργίας του κειμένου αναφοράς.
Αλλο είναι τα κείμενα αναφοράς στη διδασκαλία. Εκεί μπορεί να είναι πολλά, πολυφωνικά, αλλληλοσυγκρουόμενα κι αλληλοσυμπληρούμενα.
Στην εξέταση όμως είναι πάρα πολύ δύσκολο να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, ιδίως όταν το δεύτερο κείμενο αναφοράς ή και το τρίτο , που παρανόμως βαφτίζεται κείμενο αναφοράς κάποιες φορές, αντιμετωπίζονται ως πεδία ασκήσεων για το θεμα Β (πχ 2020, 2022, 2024).
Στην εξέταση , λόγω στενότητας χώρου κι ευρύτητας ζητουμένων, το κείμενο πρέπει να λειτουργεί ως κείμενο αφετηρίας, ως έναυσμα. Το ζητούμενο πρέπει να πατάει στις ρωγμές του, στις λαβές του κειμένου. Κι επομένως πρέπει να δίνεται ένα δίκτυο που να σπινθηροβολεί, να προκαλεί αντίδραση, να εμπλέκει τον μαθητή σε πρόβλημα.
Παραδείγματος χάριν
δίνουμε ένα κείμενο όπου κάποιος λέει στο περιθώριο της σκέψης του ««Το να κρατάς διαρκώς το ενδεχόμενο να έχεις κάνει λάθος και να μη διστάζεις να κάνεις τις αναγκαίες αναθεωρήσεις, όταν το διαπιστώνεις, σε βοηθάει πολύ στο να γίνεσαι άξιος επιστήμονας και χρήσιμος άνθρωπος». Ρωτάμε λοιπόν τον μαθητή «Αυτή η άποψη μπορεί να έχει εφαρμογή στην προσωπική σας ζωή;» (επαναληπτικές 2020)
ή δίνουμε δύο κείμενα που βλέπουν από δύο διαφορετικές – αντιμαχόμενες πλευρές το θέμα της αριστείας – αξιοκρατίας και ρωτάμε τον μαθητή αν θα ήθελε να περάσει τη ζωή του μέσα στο πλαίσιο που ορίζει αυτή η έννοια
Η γνώμη μου είναι ότι πρέπει να ξαναδούμε και να ξαναδοκιμάσουμε το θέμα της δημιουργικής αξιοποίησης των κειμένων αναφοράς. Μπήκε καλοπροαίρετα στη ζωή μας αλλά δεν μελετήθηκε συστηματικά και υπάρχουν σοβαρές αστοχίες.
Δεν μίλησα για το θέμα του 2021. Αξίζει να το μελετήσει κανείς .
Κι ύστερα αξίζει να σκεφτεί γιατί σε αυτό το θέμα παρατηρήθηκε το μεγαλύτερο ποσοστό αποτυχίας διαχρονικά.