pantsouka's blog

ΙΤΑΛΙΑ ESAME DI STATO Η εξέταση στην Ιταλική Γλώσσα και Λογοτεχνία (και στις κλασικές γραμματείες)

Η προφορική εξέταση (colloquio orale) στο ιταλικό Esame di Stato (της κρατικής εξέτασης για το απολυτήριο)
αποτελεί το τελικό και κεντρικό στάδιο της απόκτησης του διπλώματος μετά τις δύο γραπτές δοκιμασίες (μία εξάωρη δοκιμασία για τη Γλώσσα και Λογοτεχνία και μία για μάθημα ειδίκευσης ανάλογα με τον τύπο Λυκείου λχ Μαθηματικά, Λατινικά, Ανθρωπιστικές Επιστήμες, Οικονομικές και Κοινωνικές Επιστήμες… ). Πρόκειται για μια πολυσύνθετη, δομημένη και διεπιστημονική διαδικασία που αξιολογεί όχι μόνο τις γνώσεις αλλά και τις δεξιότητες, την κριτική σκέψη και την προσωπική ωρίμανση του υποψηφίου.
Πώς οργανώνεται το colloquio orale
Η εξέταση ξεκινά με την ανάλυση ενός υλικού που επιλέγει η επιτροπή εξέτασης του Λυκείου (π.χ. ένα κείμενο, έγγραφο, εικόνα, πρόβλημα ή προσωπική εμπειρία), το οποίο ο υποψήφιος καλείται να σχολιάσει. Αυτό το αρχικό ερέθισμα αποτελεί τη βάση για μια διεπιστημονική συζήτηση, στην οποία ο μαθητής πρέπει να συνδέσει γνώσεις από διάφορα μαθήματα, να επιχειρηματολογήσει κριτικά και προσωπικά, χρησιμοποιώντας ακόμη και ξένη γλώσσα.
Η συζήτηση επικεντρώνεται τόσο στην εμβάθυνση του περιεχομένου όσο και στην ικανότητα του υποψηφίου να δημιουργεί συνδέσεις μεταξύ των μαθημάτων, αποδεικνύοντας τη συνολική του μόρφωση και επαγγελματικό προσανατολισμό.
Στο πλαίσιο του colloquio περιλαμβάνεται ειδική ενότητα για τις εμπειρίες PCTO (Percorsi per le Competenze Trasversali e l’Orientamento), που αντιστοιχούν σε πρακτικές ή εκπαιδευτικές δραστηριότητες εκτός της τάξης (π.χ. εργασιακή εμπειρία, εθελοντισμός). Ο μαθητής παρουσιάζει αυτές τις εμπειρίες είτε με σύντομη έκθεση είτε μέσω πολυμεσικού υλικού, συσχετίζοντας το νόημά τους με τον προσωπικό του προγραμματισμό.
Επιπλέον, υπάρχουν ερωτήσεις σχετικές με την Εκπαίδευση Πολιτειότητας (Educazione Civica), μέσω των οποίων εξετάζονται η κοινωνική συνείδηση, η γνώση των δικαιωμάτων και η ενεργός συμμετοχή του υποψηφίου στην κοινότητα, πάντα μέσα από το πρίσμα των προσωπικών του βιωμάτων.
Κατά τη διάρκεια της εξέτασης είναι δυνατόν ο υποψήφιος να ερωτηθεί σχετικά με λάθη και ελλείψεις που παρουσίασε στις γραπτές δοκιμασίες.
Η επιτροπή λαμβάνει υπόψη και το Curriculum dello Studente, δηλαδή το σύνολο της σχολικής και εξωσχολικής πορείας, ώστε να προσαρμόζει την εξέταση στα ενδιαφέροντα και την εμπειρία κάθε υποψηφίου.
Γενικά, η διάρκεια της προφορικής εξέτασης είναι περίπου 50-60 λεπτά για κάθε υποψήφιο – μαθητή, κατά τη διάρκεια των οποίων η επιτροπή αξιολογεί το επίπεδο γνώσεων, κριτικής σκέψης, γλωσσικής επάρκειας (συμπεριλαμβανομένης και της ξένης γλώσσας), καθώς και την ικανότητα σύνδεσης και επεξεργασίας των διδαγμάτων.
Η παράμετρος της διαγωγής στη διάρκεια της φοίτησης επηρεάζει την τελική βαθμολογία, ενώ οι υποψήφιοι με διαγωγή 6 είναι υποχρεωμένοι να παρουσιάσουν ειδική εργασία για τη συμπεριφορά που του ανατίθεται απο το σχολικό συμβούλιο.
Ποιος είναι ο ρόλος και η σημασία του colloquio
Το colloquio δεν είναι μια απλή “εξέταση προφορικών γνώσεων”, αλλά μια διαδικασία που αναδεικνύει το εκπαιδευτικό, πολιτιστικό, κοινωνικό και επαγγελματικό προφίλ του μαθητή.
Επιτρέπει την προσωπική έκφραση, τη σύνθεση των διαφόρων θεμάτων της εκπαίδευσης και την παρουσίαση της ωριμότητας του υποψηφίου μέσα από διαθεματικό διάλογο.
Αποτελεί παράλληλα και μια ευκαιρία να αναδειχθούν τα ταλέντα, οι δεξιότητες και οι εμπειρίες που απέκτησε ο μαθητής καθ’ όλη τη διάρκειά των σπουδών του.
Αξιολόγηση
Η βαθμολογία του colloquio φτάνει έως τα 20 μόρια, και συμπεριλαμβάνει:
Την απόκτηση περιεχομένων και μεθόδων των μαθημάτων
Την ικανότητα σύνδεσης γνώσεων και την πολυεπιστημονική προσέγγιση
Την κριτική και προσωπική επιχειρηματολογία
Την γλωσσική επάρκεια και χρήση τεχνικής ορολογίας
Την κατανόηση της πραγματικότητας σε επίπεδο ενεργού πολιτειότητας
Χρονική και διαδικαστική οργάνωση
Κάθε υποψήφιος καλείται για προφορική εξέταση που διαρκεί περίπου 1 ώρα, και οι επιτροπές εξετάζουν λίγους μαθητές την ημέρα.
Η σειρά των εξετάσεων καθορίζεται μέσω κλήρωσης, ενώ οι ημερομηνίες ορίζονται από κάθε επιτροπή (εξεταστές του Λυκείου και εξωτερικοί , από άλλα Λύκεια) μετά τη δημοσίευση ων αποτελεσμάτων των γραπτών.
Συνοπτικά, το colloquio orale στην Ιταλία είναι μια δομημένη, πολύπλευρη και κριτική προφορική δοκιμασία, που ολοκληρώνει τον κύκλο του Esame di Stato και επιβεβαιώνει ότι ο υποψήφιος διαθέτει όχι μόνο θεωρητικές γνώσεις, αλλά και δεξιότητες σύνθεσης, κριτικής σκέψης και ενεργού συμμετοχής στην κοινωνία. Είναι επομένως πολύ περισσότερο από μια κλασική προφορική εξέταση, αποτελώντας το επίκεντρο του τελικού σχολικού απολογισμού και πρόσβασης σε σπουδές ή εργασία.
(για τις μεταφράσεις διαφόρων πηγών και την τελική σύνθεση του κειμένου της ανάρτησης αξιοποιηθηκαν τα γνωστά μοντέλα της ΤΝ)

ΜΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΕ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΚΑΙ ΑΝΕΣΗ ΧΡΟΝΟΥ

Η τελική γραπτή δοκιμασία στην Ιταλική Γλώσσα και Λογοτεχνία για το esame di stato
περιλαμβάνει τρία μέρη με επτά (!) προτάσεις θεμάτων από τις οποίες ο μαθητής
επιλέγει μία (!) για ανάπτυξη.
Ετσι καλύπτεται η διαφορετικότητα των μαθητών (είτε λόγω τύπου λυκείου είτε λόγω
ιδιοσυγκρασίας) – ας πούμε «εξατομικευμένη προσέγγιση».
Το ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ περιλαμβάνει δύο προτάσεις για ανάλυση λογοτεχνικών κειμένων. Το
επιλέγουν οι λιγότεροι υποψήφιοι
ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ περιλαμβάνει τρεις προτάσεις ανάλυσης δοκιμιακών κειμένων (από
διαφορετικό πεδίο ενδιαφερόντων) και παραγωγής λόγου
Το ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ περιλαμβάνει δύο προτάσεις για παραγωγή λόγου σε θέματα
επικαιρότητας . Κάθε προταση περιλαμβάνει ιδιαίτερο κείμενο – ερέθισμα – μεζεδάκι.
Δεν καθορίζεται η έκταση του κειμένου ούτε η επικοινωνιακή περίσταση.
Η εξέταση είναι εξάωρη (δυνατή αποχώρηση : σε τρεις ώρες)
Οι μαθητές έχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιήσουν λεξικό (ακόμη και δίγλωσσο – για
όσους δεν έχουν ως μητρική γλώσσα τα ιταλικά)
ΤΟ 2025 η πλειονότητα (40%) επέλεξε το παρακάτω θέμα από το ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ
Riccardo Maccioni, «“Σεβασμός” είναι η λέξη της χρονιάς σύμφωνα με την
Treccani. Και είναι αναγκαίος για να αναπνεύσουμε», Avvenire, Τρίτη 17
Δεκεμβρίου 2024.
Μια λέξη που δηλώνει προσοχή, χαρά για τη συνάντηση, εκτίμηση. Μια λέξη που, ακόμη
και όταν εισάγει μια λεκτική αντιπαράθεση, δεν υψώνει τους τόνους του λόγου, αλλά
μοιάζει να παίρνει αποστάσεις από όσα θα ειπωθούν αμέσως μετά. Το Ινστιτούτο
Ιταλικής Εγκυκλοπαίδειας Treccani επέλεξε τον «σεβασμό» ως λέξη του 2024. Μια
απόφαση που μοιάζει με ευχή, που φέρει μέσα της την επιθυμία να χτίσουμε∙ να
χρησιμοποιήσουμε το λεξικό όχι για να γκρεμίσουμε αυτόν που έχουμε απέναντί μας,
αλλά για να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τον πλούτο του, τις δυνατότητές του.
Γιατί, αν είναι αλήθεια ότι οι λέξεις μπορεί να είναι πέτρες, είναι εξίσου σωστό να
υπογραμμιστεί ότι μπορούν να γίνουν το τσιμέντο που χρειάζεται για να χτίσουμε σπίτια
γερά και φιλόξενα∙ να λειτουργήσουν ως η κόλλα που συγκρατεί μια σχέση η οποία
κινδυνεύει να σπάσει.
«Ο όρος σεβασμός, από τη λατινική λέξη respectus – εξηγούν οι Valeria Della Valle και
Giuseppe Patota, συνδιευθυντές του Λεξικού Treccani – πρέπει σήμερα να
επανεκτιμηθεί και να χρησιμοποιείται σε όλες τις αποχρώσεις του, ακριβώς γιατί η
έλλειψη σεβασμού βρίσκεται στη ρίζα της βίας που ασκείται καθημερινά εις βάρος των
γυναικών, των μειονοτήτων, των θεσμών, της φύσης και του ζωικού κόσμου».
Και η επιβεβαίωση έρχεται ακριβώς από τις λέξεις που παραπέμπουν στο αντίθετο
νόημα, όλες έννοιες που στοχεύουν στο να καταστρέψουν τις σχέσεις, να αποδομήσουν
τους άλλους: αδιαφορία (που συχνά πονά περισσότερο κι από το μίσος), αμέλεια,
υπεροψία, ως και την αυθάδεια, την περιφρόνηση, την απαξίωση. […]
Ο σεβασμός είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Βυθίζει τις ρίζες του στο respicere, που
κυριολεκτικά σημαίνει «κοιτάζω ξανά», «κοιτάζω προς τα πίσω» – δηλαδή παραπέμπει
στην υποχρέωση να μην υποκύπτουμε στη βιασύνη για άμεση κρίση, προϊόν
συναισθηματικής παρόρμησης, που αγνοεί τις ιστορίες των ανθρώπων και τις
εσωτερικές τους μάχες. Αντιθέτως, χρειάζεται να ασκηθούμε στην ομορφιά της
φροντίδας, της προσοχής, του ενδιαφέροντος για τη ζωή των άλλων, έτσι ώστε η
κοινότητα να μπορεί να αναπτυχθεί με αρμονία και να προσφέρει σε όσους την
αποτελούν τη χαρά τού να ανήκεις στην ίδια ανθρώπινη οικογένεια.
Κατανόηση και ανάλυση
Μπορείς να απαντήσεις σημείο προς σημείο ή να συντάξεις ένα ενιαίο κείμενο που να
περιλαμβάνει τις απαντήσεις σε όλες τις ερωτήσεις που προτείνονται.
1. Να συνοψίσεις το περιεχόμενο του κειμένου στα βασικά θεματικά του σημεία.
2. Με ποια επιχειρήματα ο συγγραφέας υποστηρίζει τη σημασία του “σεβασμού”;
3. Το προτεινόμενο κείμενο επικεντρώνεται σε λέξεις και συμπεριφορές που
καθημερινά αναιρούν τον σεβασμό: να αναφέρεις τα πιο χαρακτηριστικά
παραδείγματα.
4. Να εντοπίσεις ποιες είναι, κατά τον Maccioni, οι συγκεκριμένες στάσεις για να
αντισταθεί κανείς στην έλλειψη σεβασμού.
Παραγωγή λόγου
Με βάση τις γνώσεις σου, τις εμπειρίες σου και την προσωπική σου ευαισθησία, να
έρθεις σε κριτικό διάλογο με το περιεχόμενο του προτεινόμενου αποσπάσματος και να
συντάξεις ένα κείμενο στο οποίο να αναπτύσσεις την προσωπική σου άποψη για το
θέμα που τίθεται, τεκμηριώνοντας τον συλλογισμό σου.
Οργάνωσε την έκθεσή σου έτσι ώστε τα επιμέρους σημεία της να συνδέονται σε ένα κείμενο με συνοχή και συνεκτικότητα.

ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 
προτείνονται δύο κείμενα, ένα ποιητικό κι ένα πεζό . Λίγοι είναι οι μαθητές που επιλέγουν αυτά τα δύο θέματα. Φέτος , το 2025 δηλαδή, το 7,4% επέλεξε το ποίημα του Π.Π.Παζολίνι και το 2,3% το απόσπασμα από τον Γατόπαρδο του Τζουζέππε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα.
Ενα ερμηνευτικό σημείωμα και μια υπόδειξη για το θέμα διευκολύνουν τον μαθητή, ενώ οι ερωτήσεις κατανόησης και ανάλυσης προσανατολίζουν οικονομικότατα τον μαθητή- αναγνώστη στους καίριους δείκτες περιεχομένου και μορφής.
Η ερώτηση για την ερμηνεία προκαλεί τον μαθητή-αναγνώστη να συνδέσει το ποίημα με τις λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές του γνώσεις κι εμπειρίες. Έτσι , το μεμονωμένο εντάσσεται μέσα στο σύμπαν των εμπειριών και γνώσεων που έχει αποκτήσει ο μαθητής (ο οποίος, όπως έχουμε πει, έχει στη διάθεση του 6 ώρες για να απαντήσει)
Ας δούμε το ποίημα του Παζολίνι (σε ελεύθερη απόδοση του Τσακ) και τα σχετικά ζητούμενα:
Pier Paolo Pasolini, Appendice I a «Dal diario» (1943-1944), in Tutte le poesie, tomo I, a cura di Walter Siti, Mondadori, Milano, 2009 (αντιγράφω την παραπομπή από το φύλλο εξέτασης)
Βρίσκομαι ξανά στο ίδιο δωμάτιο.
Το πρόσωπό μου κουβαλά ακόμη τα ίχνη του παιδιού που ήμουν,
του έφηβου που έγινα,
και τώρα του άντρα που είμαι.
Κι όμως, γύρω μου τίποτα δεν έχει αλλάξει:
ούτε η σιγή στους τοίχους,
ούτε το λευκό φως που απλώνεται
στα νερά και στους τοίχους.
Ο ίδιος κόσμος βυθίζεται στο σούρουπο εδώ και αιώνες.
Μόνο η καρδιά έχει αλλάξει.
Και μέσα σε λίγες νύχτες έσβησε εκείνο το φως
που κάποτε έπεφτε από τον ουρανό
και φώτιζε ξανά και ξανά την εξοχή.
Ούτε χίλια φεγγάρια δεν ήταν αρκετά
για να με πείσουν ότι υπήρξε ποτέ ένας χρόνος
πραγματικά δικός μου.
Τώρα το φεγγάρι σχεδιάζει ένα μικρό τόξο στον ουρανό.
Γυρνάω το κεφάλι και το βλέπω
χαμηλωμένο, ακίνητο –
σαν να μην υπάρχει πια μέσα σ’ αυτό το κουρασμένο φως.
Κι η εξοχή το καθρεφτίζει, σκοτεινή και ήσυχη.
Νομίζω πως όλα έχουν πια εξαντληθεί,
πως έσπασε εκείνη η τέλεια ψευδαίσθηση.
Κι όμως, να:
το φεγγάρι μοιάζει καινούριο.
Και – ξαφνικά –
οι γρύλοι ξαναρχίζουν σιγανά
το αρχαίο τους τραγούδι.
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΣΗΜΕΙΩΣΗ (δίδεται στο φύλλο εξέτασης)
Το ποίημα που προτείνεται, χωρίς τίτλο – όπως συμβαίνει συχνά στη μεγάλη ποιητική παραγωγή του Πιερ Πάολο Παζολίνι (1922–1975) – αποτελεί μαρτυρία της σύνθετης και πλούσιας λογοτεχνικής του διαδρομής, που ξεκινά από τα νεανικά του χρόνια. Το συγκεκριμένο ποίημα, γραμμένο στις αρχές της δεκαετίας του ’40, είναι ένας βαθιά προσωπικός στοχασμός και φαίνεται ακόμη αρκετά μακριά από τα πιο γνωστά έργα του που διακρίνονται για την έντονη κοινωνική και πολιτική τους διάσταση.
ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ
Ερωτήσεις Κατανόησης και Ανάλυσης
Μπορείς να απαντήσεις σημείο προς σημείο ή να γράψεις ένα ενιαίο κείμενο που να καλύπτει όλα τα ερωτήματα.
Παρουσίασε συνοπτικά το περιεχόμενο του ποιήματος και εντόπισε τα επαναλαμβανόμενα σχήματα λόγου.
Εντόπισε, με ακριβείς αναφορές στο προτεινόμενο κείμενο, τη σχέση ανάμεσα στη ζωή της φύσης και στη ζωή του ποιητή.
Ποιο ρόλο αναλαμβάνει το φεγγάρι στη στοχαστική πορεία του Παζολίνι;
Ποια σημασία μπορεί να αποδοθεί στο τραγούδι των γρύλων που ακούγεται μέσα στη νυχτερινή γαλήνη;
Ερώτηση Ερμηνείας
Στο ποίημα αυτό ο συγγραφέας παρατηρεί τη φύση θέτοντάς την σε σχέση με τη δική του ύπαρξη.
Κάνοντας αναφορά στο ποιητικό έργο του Παζολίνι ή άλλων συγγραφέων, ή και σε άλλες μορφές τέχνης που γνωρίζεις, διατύπωσε μια προσωπική σου σκέψη για τους τρόπους με τους οποίους η λογοτεχνία και/ή οι άλλες τέχνες πραγματεύονται το θέμα της ροής του χρόνου και της σχέσης με τη φύση

Tο απόσπασμα από τον ΓΑΤΟΠΑΡΔΟ στην τελική κρατική εξέταση της Ιταλίας για το 2025 συνοδεύεται από ερμηνευτικό σημείωμα, ερωτήσεις κατανόησης και ανάλυσης και θέμα παραγωγής ερμηνευτικού κειμένου.
Η ερμηνευτική ερώτηση με κάνει να σκεφτώ για μια ακόμη φορά ότι η εξέταση αδίδακτου κειμένου πρέπει να συνδέεται με την διδακτική προσπάθεια όλων των χρόνων.
Εδώ στην Ελλάδα δεν το έχουμε αντιληφθεί αυτό. Εξετάζουμε αδίδακτο κείμενο στη Λογοτεχνία και Αρχαία χωρίς να προσανατολίζουμε τον μαθητή σε όσα έχει μελετήσει επί της ουσίας (αρχαιογνωσία, ιστορία της λογοτεχνίας). Εξετάζουμε Νεοελληνική Γλώσσα και πέφτουμε στην παγίδα της δημιουργικής αξιοποίησης των (δύο) κειμένων αναφοράς και των προσωπικών εμπειριών , αντί να ζητάμε από τον μαθητή να στραφεί κυρίως σε όσα έχει μελετήσει στο σχολείο ή εξωσχολικά (λογοτεχνία, ιστορία, τέχνη, φυσικές επιστήμες, κοινωνικές επιστήμες, ειδησεογραφία, σχολιογραφία, δοκιμιογραφία…)
Εν πάση περιπτώσει ο Τσακ απέδωσε το ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ ως εξής
ΤΕΛΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΔΟΚΙΜΙΟ ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Ολοκλήρωσε την εξέταση επιλέγοντας μία από τις παρακάτω (7) προτάσεις.
ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ Α – ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΙΤΑΛΙΚΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
ΠΡΟΤΑΣΗ Α2
Giuseppe Tomasi di Lampedusa, Il Gattopardo, prefazione di Giorgio Bassani, Feltrinelli, Milano, 1962, pp. 166-168.
Η πρώτη επίσκεψη της Αντζέλικα στην οικογένεια Σαλίνα, ως αρραβωνιασμένη πλέον, είχε πραγματοποιηθεί με απόλυτη σκηνοθετική ακρίβεια. Η συμπεριφορά της κοπέλας ήταν τόσο άψογη, που έδινε την εντύπωση πως κάθε λέξη της ήταν προσεκτικά υπαγορευμένη από τον Τανκρέντι. Όμως βραδύτητα επικοινωνίας της εποχής καθιστούσε αδύνατο ένα τέτοιο ενδεχόμενο· κι έτσι γεννήθηκε μια άλλη υπόθεση: ότι οι υποδείξεις είχαν δοθεί προτού ακόμη επισημοποιηθεί ο αρραβώνας. Μια υπόθεση τολμηρή, ακόμη και για όσους γνώριζαν καλά την προνοητικότητα του νεαρού πρίγκιπα, αλλά όχι και εντελώς απίθανη.
Η Αντζέλικα έφτασε στις έξι το απόγευμα, ντυμένη στα λευκά και τα ροζ· οι μαλακές μαύρες πλεξούδες της έπεφταν κάτω από ένα μεγάλο, καλοκαιρινό ψάθινο καπέλο, διακοσμημένο με ψεύτικα τσαμπιά σταφυλιού και χρυσαφένια στάχυα — διακριτικοί υπαινιγμοί στους αμπελώνες του Τζιμπιλντόλτσε και τα σιτοχώραφα του Σετεζόλι. Μπαίνοντας, άφησε τον πατέρα της στο χωλ· με το φαρδύ της φόρεμα να κυματίζει, ανέβηκε ανάλαφρα τα πολυάριθμα σκαλοπάτια της εσωτερικής σκάλας και ρίχτηκε στην αγκαλιά του δον Φαμπρίτσιο. Του έδωσε δυο ωραία φιλιά στις φαβορίτες, που ανταποδόθηκαν με ειλικρινή στοργή· ο Πρίγκιπας, μάλιστα, άργησε ίσως ένα κλάσμα παραπάνω να απομακρυνθεί, για να ρουφήξει το άρωμα γαρδένιας από τα νεανικά της μάγουλα.
Ύστερα η Αντζέλικα κοκκίνισε, έκανε μισό βήμα πίσω.
«Είμαι τόσο, μα τόσο ευτυχισμένη…»
Ξαναπλησίασε, στάθηκε στις μύτες των παπουτσιών της και του ψιθύρισε στ’ αυτί:
«Θείε μου!»
Ένα παιχνίδισμα γλυκό κι αληθινό — τόσο ρητό όσο και μυστικό ταυτόχρονα — που σκόρπισε ρίγη ευφορίας στην απλή καρδιά του Πρίγκιπα και τον έδεσε οριστικά με τη χαριτωμένη κόρη.
Εν τω μεταξύ, ο δον Καλότζερο ανέβαινε τη σκάλα λέγοντας πόσο πολύ λυπήθηκε η γυναίκα του που δεν μπορούσε να παραστεί· χτες το βράδυ, είχε σκοντάψει μέσα στο σπίτι και είχε πάθει ένα διάστρεμμα στο αριστερό πόδι, πολύ οδυνηρό.
«Το κουντεπιέ της έχει γίνει μελιτζανί, Πρίγκιπα.»
Ο δον Φαμπρίτσιο, ξεκαρδιστηκε με αυτή την απροσδόκητη περιγραφή και διασκέδασε με την ιδέα να πάει ο ίδιος αμέσως να επισκεφθεί την κυρία Σεδάρα· πρόταση που πανικόβαλε τον δον Καλότζερο, ο οποίος, για να την αποτρέψει, αναγκάστηκε να προσθέσει και δεύτερη πάθηση στη σύζυγό του — αυτή τη φορά μια ημικρανία, που την υποχρέωνε, την καημένη, να μείνει στο σκοτάδι.
ΣΗΜΕΙΩΜΑ Το μυθιστόρημα Ο Γατόπαρδος του Τζουζέπε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα (1896–1957), που εκδόθηκε μετά θάνατον το 1958, αφηγείται τις αλλαγές που συντελέστηκαν στη Σικελία ξεκινώντας από την απόβαση του Γκαριμπάλντι στο νησί και τη σταδιακή παρακμή της Βουρβονικής αριστοκρατίας, μέσα από τις ιστορίες της ευγενούς οικογένειας του πρωταγωνιστή, δον Φαμπρίτσιο Κορμπέρα, πρίγκιπα της Σαλίνα.
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ
Μπορείς να απαντήσεις σημείο προς σημείο ή να συντάξεις ένα ενιαίο κείμενο που να περιλαμβάνει τις απαντήσεις σε όλα τα παρακάτω ερωτήματα:
Να συνοψίσεις το περιεχόμενο του αποσπάσματος.
Να εντοπίσεις και να αναλύσεις τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους ο Τομάζι ντι Λαμπεντούζα παρουσιάζει τους τρεις βασικούς χαρακτήρες της σκηνής.
Να εξηγήσεις, με ακριβείς αναφορές στο κείμενο, τη στάση της Αντζέλικα και του δον Καλοτζέρο απέναντι στον Πρίγκιπα της Σαλίνα.
Σε ποιο σημείο του αποσπάσματος και με ποιο γλωσσικό τέχνασμα ο συγγραφέας καθιστά φανερό ότι ο δον Καλοτζέρο ψεύδεται σχετικά με την πραγματική κατάσταση της συζύγου του;
ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Με βάση την ανάλυση που πραγματοποίησες, προχώρησε σε μια πιο συνολική ερμηνεία του αποσπάσματος, αναπτύσσοντας τη δική σου γενικότερη σκέψη για τις αντιφατικές σχέσεις ανάμεσα στην αριστοκρατία και τη μεγαλοαστική τάξη, καθώς και για τις βαθύτερες ανησυχίες που γεννιούνται σε περιόδους πολιτικών αλλαγών.

ΚΡΙΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ ΜΕ ΕΚΘΕΤΙΚΟ-ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΠΑΝΩ ΣΕ ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΘΕΜΑΤΑ (RIFLESSIONE CRITICA DI CARATTERE ESPOSITIVO-ARGOMENTATIVO SU TEMATICHE DI ATTUALITÀ)
έτσι ονομάζεται η ενότητα c των προτεινόμενων θεμάτων για την εξέταση της Γλώσσας και Λογοτεχνίας στην Ιταλία.
Δίδεται ένα σύντομο κείμενο το οποίο λειτουργεί αποκλειστικά ως ερέθισμα για τη συγγραφή ενός κειμένου που θα συνδυάζει τον εκθετικό χαρακτήρα (παρουσίαση του θέματος) με τον επιχειρηματολογικό (ελεύθερη πρωτότυπη προσωπική θέση, υποστήριξη με επιχειρήματα και τεκμήρια : πολιτισμικές αναφορές , παραδείγματα από την ιστορία, την καθημερινότητα, τη λογοτεχνία , τον κινηματογράφο, τη φιλοσοφία κτο)
Το μοναδικό ζητούμενο είναι η παραγωγή λόγου. Κατά μία έννοια θυμίζει την έκθεση επί Δεσμών (μέχρι το 1999).
Ας δούμε ένα παράδειγμα από το 2025
Θεωρώ πολύ σημαντικό που ο μαθητής καλείται να εντοπισει ο ίδιος το θέμα. Σκέφτομαι πόσο δύσκολα εστιάζουμε στο επικεντρο μιας ανάρτησης οταν σχολιάζουμε…
ΠΡΟΤΑΣΗ Γ1
Κείμενο από: Paolo Borsellino, “Οι νέοι, η ελπίδα μου”, στην Epoca, 14 Οκτωβρίου 1992, σελ. 125-126.
«Γεννήθηκα στο Παλέρμο και εδώ άσκησα το επάγγελμα του δικαστή. Το Παλέρμο είναι μια πόλη που σιγά σιγά, με τα χρόνια, κατέληξε να χάσει σχεδόν ολοκληρωτικά την ταυτότητά της, με την έννοια ότι οι κάτοικοι αυτής της πόλης, ή η πλειονότητά τους, κατέληξαν να μην αναγνωρίζουν πλέον τους εαυτούς τους ως μέλη μιας κοινότητας που έχει ίδιες ανάγκες και αξίες για όλους. […] Έχω σκεφτεί πολλές φορές ποια είναι τα ενδιαφέροντα και οι σκέψεις των τριών παιδιών μου, σήμερα όλοι γύρω στα είκοσι, σε σχέση με τον δικό μου τρόπο σκέψης όταν ήμουν δεκαπέντε-δεκαέξι ετών. Σε αυτή την ηλικία αντιμετώπιζα με απόλυτη αδιαφορία το φαινόμενο της μαφίας, το οποίο τότε ήταν τόσο σοβαρό όσο είναι και σήμερα. […] Αντιθέτως, τα παιδιά σήμερα (γι’ αυτό ανέφερα τα παιδιά μου) έχουν πλήρη επίγνωση του πολύ σοβαρού προβλήματος με το οποίο συνυπάρχουμε. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, όταν με ρωτούν ποια είναι η στάση μου, αν δηλαδή υπάρχουν λόγοι να ελπίζουμε για το μέλλον, δηλώνω πάντα αισιόδοξος. Και δηλώνω αισιόδοξος παρά τα συνολικά μη ικανοποιητικά δικαστικά αποτελέσματα της μεγάλης δουλειάς που έχει γίνει. Και δηλώνω αισιόδοξος ακόμα κι αν γνωρίζω ότι σήμερα η μαφία είναι εξαιρετικά ισχυρή, γιατί είμαι πεπεισμένος ότι ένα από τα μεγαλύτερα σημεία δύναμης της μαφιόζικης οργάνωσης είναι η συναίνεση. Είναι η συναίνεση που περιβάλλει αυτές τις οργανώσεις που τις ξεχωρίζει από οποιαδήποτε άλλη εγκληματική οργάνωση. Αν οι νέοι σήμερα αρχίσουν να μεγαλώνουν και να γίνονται ενήλικες, χωρίς να θεωρούν φυσικό να δίνουν αυτή τη συναίνεση στη μαφία και να πιστεύουν ότι μπορεί κανείς να ζει μαζί της, σίγουρα δεν θα κερδίσουμε σε δύο-τρία χρόνια. Αλλά πιστεύω ότι, αν αυτή η στάση των νέων τροφοδοτείται και ενθαρρύνεται, δεν θα είναι δυνατό για τις μαφιόζικες οργανώσεις, όταν αυτοί οι νέοι θα ρυθμίζουν την κοινωνία, να βρουν αυτή τη συναίνεση που δυστυχώς η γενιά μου έδωσε και δίνει σε πολύ μεγάλο βαθμό. Και αυτό με κάνει να είμαι αισιόδοξος.»
Στοχαστείτε, υπό το πρίσμα των εμπειριών σας ως μαθητές και ως πολίτες, πάνω στο βαθύ νόημα αυτού του μηνύματος του δικαστή Paolo Borsellino (1940-1992) και στην αξία που μπορεί να έχει για τους νέους, ειδικά για αυτούς της δικής σας γενιάς. Μπορείτε να διαρθρώσετε την εργασία σας σε παραγράφους με κατάλληλους τίτλους και να την παρουσιάσετε με έναν συνολικό τίτλο που να εκφράζει συνοπτικά το περιεχόμενό της.

ΙΤΑΛΙΑ όψεις της πραγματικότητας 1
Τα προτεινόμενα θέματα της εξέτασης του 2025 (αλλά και τα προηγούμενα) μου φάνηκαν πολύ ενδιαφέροντα τόσο στην φιλοσοφία τους (πληθώρα επιλογών, εύστοχα ζητούμενα, παραγωγή λόγου με αξιοποίηση προσωπικών εμπειριών και μελέτης , της διδαχθείσας ύλης συνολικά ) όσο και ως προς την ουσία τους. Αν μια εξέταση δείχνει με λιτό και πρακτικό τρόπο την ουσία της διδασκαλίας , τότε αξίζει να μελετήσουμε προσεκτικά αυτό το παράδειγμα.
Για να δούμε όμως και τι ειπαν οι μαθητές μετά την εξέταση του 2025. Ήταν ενδιαφέρον το φύλλο εξέτασης; Ήταν αναμενόμενα και διδαγμένα τα θέματα, στο σχολείο ή αλλού; Ήταν βατά; Αντέγραψαν;
Μεταφράζω άρθρο που αναφέρεται σε έρευνα που διεξήγαγε μεγάλη εκπαιδευτική πλατφόρμα.
«Maturità: Το 62% των μαθητών αιφνιδιάστηκε από τα θέματα της πρώτης εξέτασης. Το 17% κατάφερε να αντιγράψει.
Τα θέματα που επιλέχθηκαν από το Υπουργείο Παιδείας και Αξιοκρατίας για την πρώτη εξέταση των Απολυτηρίων Λυκείου (Esame di Maturità) προκάλεσαν έκπληξη σε πολλούς μαθητές, ιδίως λόγω της παρουσίας συγγραφέων που δεν είχαν διδαχθεί στο σχολείο. Σύμφωνα με δημοσκόπηση που διεξήγαγε το Skuola.net σε δείγμα 200 τελειοφοίτων, το 62% δήλωσε ότι αιφνιδιάστηκε από τα θέματα που προτάθηκαν.
Μεταξύ των μεγαλύτερων προβλημάτων που επισημάνθηκαν, ξεχωρίζει η επιλογή των συγγραφέων που αποτέλεσαν αντικείμενο της Τυπολογίας Α – ανάλυση λογοτεχνικού κειμένου. Ο Pier Paolo Pasolini και ο Giuseppe Tomasi di Lampedusa δεν είχαν διδαχθεί ποτέ στην τάξη από πάνω από τα δύο τρίτα των μαθητών. Το 64% επιβεβαίωσε ότι δεν είχε εμβαθύνει σε αυτούς τους συγγραφείς κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Το θέμα για τον Pasolini, αν και κάποιοι το είχαν υποθέσει λόγω της επετείου του θανάτου του, αποδείχθηκε ιδιαίτερα απαιτητικό για το 35% των ερωτηθέντων. Ακόμη και ο “Γατόπαρδος” (Il Gattopardo) θεωρήθηκε πολύπλοκος από 1 στους 5 μαθητές, παρά τη δημοτικότητα της πρόσφατης σειράς στο Netflix.
Γενική Αντίληψη των Θεμάτων
Οι γνώμες για τα θέματα ήταν ποικίλες:
το 24% τα θεώρησε ενδιαφέροντα/προκλητικά
το 28% βρήκε ενδιαφέρον μόνο το θέμα που επέλεξε
το 26% εκτίμησε τουλάχιστον ένα μέρος των προτάσεων
το 22% δεν βρήκε κανένα θέμα ικανοποιητικό.
Τα επιχειρηματολογικά θέματα και τα θέματα επικαιρότητας
Οι Τυπολογίες Β και Γ, αφιερωμένες αντίστοιχα στο επιχειρηματολογικό κείμενο και στο θέμα επικαιρότητας, αποδείχθηκαν λιγότερο δύσκολες. Το 51% των μαθητών δήλωσε ότι δεν αιφνιδιάστηκε από αυτά τα θέματα, χάρη στην προετοιμασία που είχε γίνει είτε στην τάξη (30%) είτε αυτόνομα (21%).
Το θέμα Β2, επικεντρωμένο στο άρθρο του Riccardo Maccioni σχετικά με το θέμα του σεβασμού, θεωρήθηκε προσβάσιμο από το 33%.
Το θέμα Γ2, με επίκεντρο την έννοια της αγανάκτησης στα social media, επιλέχθηκε από το 23%.
Η πρόταση για τον Borsellino
Μεταξύ των προτεινόμενων θεμάτων, αυτό που εμπνεύστηκε από τον Paolo Borsellino προκάλεσε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Για πρώτη φορά από το 1992, ένα θέμα αφιερώθηκε σε έναν από τους δύο δικαστές που δολοφονήθηκαν στις μαφιόζικες σφαγές. Το θέμα ήταν γνωστό στο 82% των ερωτηθέντων, εκ των οποίων το 46% χάρη στο σχολείο και το 36% με προσωπική πρωτοβουλία.
Η εξέταση δυσκόλεψε 4 στους 10 μαθητές.
Μεταξύ αυτών, το 17% παραδέχτηκε ότι αντέγραψε:
το 9% έλαβε βοήθεια από άλλους μαθητές
το 6% χρησιμοποίησε σκονάκια ή κρυφές σημειώσεις
το 1% κατέφυγε σε ψηφιακά μέσα.»

ΙΤΑΛΙΑ όψεις της πραγματικότητας 2
(Για το θέμα : συναίνεση στη μαφία)
Ψάχνοντας βρήκα δύο λύσεις – ενδεικτικές απαντήσεις σε δημοφιλείς εκπαιδευτικούς ιστότοπους.
Προσδοκούσα ότι θα έβλεπα κάτι που θα μετέφερε ευρείες και ουσιαστικές «πολιτισμικές αναφορές» , δηλαδή την αξιοποίηση των προσωπικών γνώσεων και εμπειριών των εξεταζομένων , που θα καταδείκνυαν την πνευματική ωριμότητα και την αφομοίωση στοιχείων της ύλης διαφόρων μαθημάτων, προσωπικών αναγνωσμάτων κλπ. Προσδοκούσα ότι θα έβλεπα προσωπική θέση, επιχειρηματολογία, τεκμηρίωση, έλεγχο του αντιλόγου, συμπέρασμα.
Απογοητεύτηκα. Δεν βρήκα τίποτε από αυτό που ζητούσα.
ΛΥΣΗ 1
Καθώς ξαναδιαβάζω τα λόγια του Paolo Borsellino, με εντυπωσιάζει η εμπιστοσύνη που είχε στους νέους. Σε μια δύσκολη περίοδο όπως αυτή που ζούσε, με τη μαφία να χτυπά σκληρά, εκείνος πίστευε ότι εμείς οι νέοι ήμασταν η αληθινή κινητήρια δύναμη της αλλαγής. Όχι επειδή είμαστε ήδη έτοιμοι, τέλειοι ή δυνατοί, αλλά επειδή έχουμε τη δυνατότητα να διαλέξουμε πλευρά. Και να το κάνουμε κάθε μέρα.
Όταν σκεφτόμαστε τη μαφία, φανταζόμαστε συχνά κάτι μακρινό, που αφορά μόνο ορισμένες περιοχές της Ιταλίας ή που έχει πλέον ξεπεραστεί. Αλλά δεν είναι έτσι. Η μαφία εξακολουθεί να υπάρχει, ακόμη και αν μερικές φορές κρύβεται πίσω από πιο σύγχρονες εμφανίσεις: διαφθορά, σιωπές, συμφέροντα. Και ακριβώς γι’ αυτό, χρειάζεται μια νέα συνείδηση. Χρειάζεται να επιλέγουμε τη νομιμότητα ακόμα και στα μικρά πράγματα, στον σεβασμό των κανόνων, στην άρνηση των συντομεύσεων, στο να είμαστε τίμιοι ακόμα κι όταν κανείς δεν μας κοιτάζει.
Η αλλαγή ξεκινά από τις καθημερινές επιλογές
Ως μαθητής, δεν πολεμώ τη μαφία με έρευνες ή συλλήψεις, αλλά με τις επιλογές μου. Όταν μελετώ με επιμέλεια, όταν δεν αντιγράφω, όταν σέβομαι έναν συμμαθητή, όταν μιλάω ανοιχτά ακόμα κι αν είναι άβολο, ήδη συμβάλλω σε αυτό τον διαφορετικό κόσμο για τον οποίο μιλούσε ο Borsellino. Και αν όλοι, μέρα με τη μέρα, επιλέγαμε τον σωστό δρόμο ακόμα και στα μικρά πράγματα, το αποτέλεσμα θα γινόταν αισθητό και σε μεγάλη κλίμακα.
Σε τελική ανάλυση, ο Borsellino λέει κάτι πολύ απλό αλλά βαθύ: η ελπίδα δεν είναι κάτι που έρχεται απ’ έξω, αλλά γεννιέται μέσα μας. Είναι μια στάση, ένας τρόπος σκέψης, μια ευθύνη που δεν μπορείς να την φορτώσεις στους άλλους. Εναπόκειται σε εμάς να είμαστε ενεργοί, ενημερωμένοι, συνειδητοποιημένοι πολίτες. Δεν χρειάζονται ήρωες, χρειάζεται δέσμευση.
Μια μνήμη που γίνεται δράση
Το να θυμόμαστε προσωπικότητες όπως ο Borsellino και ο Falcone δεν είναι απλώς μια άσκηση μνήμης. Είναι ένας τρόπος να καταλάβουμε από πού ερχόμαστε και πού μπορούμε να πάμε. Μας άφησαν μια κληρονομιά φτιαγμένη από θάρρος και αλήθεια. Εναπόκειται σε εμάς να την αναλάβουμε.
Πιστεύω ότι πραγματικά οι νέοι μπορούν να είναι ελπίδα. Όχι τέλειοι, όχι άγιοι, αλλά ικανοί να κάνουν τη διαφορά. Αρκεί να το πιστέψουμε. Και να ξεκινήσουμε, ακόμα και με λίγα, ακόμα και μόνοι μας.
ΛΥΣΗ 2
Το απόσπασμα από το κείμενο του Paolo Borsellino, “Οι νέοι, η ελπίδα μου”, είναι ένα κείμενο που αναδεικνύει τον δεσμό μεταξύ του εισαγγελέα και αργότερα δικαστή Paolo Borsellino και των νέων γενεών. Παραπέμπει σε μια έννοια που συνδέεται με την ηθική και πολιτική θεώρηση που είχε ο Borsellino για τον αγώνα κατά της μαφίας και το πώς ο ρόλος των νέων είχε ουσιαστική σημασία για την οικοδόμηση ενός καλύτερου μέλλοντος.
Το κείμενο ξεκινά με ένα σημαντικό προβληματισμό για την πατρίδα του: το Παλέρμο. Αναγνωρίζει σε αυτήν μια πόλη που με τον καιρό έχασε την ταυτότητά της, καθώς οι κάτοικοί της δεν ταυτίζονται πλέον με μια κοινότητα που έχει ίσες αξίες για όλους, αλλά αντίθετα, με ένα Παλέρμο που χάνει όλο και περισσότερο την αυθεντικότητά του. Στη συνέχεια, κατατίθεται μια σημαντική σκέψη (που γίνεται το κεντρικό θέμα όλου του κειμένου), σχετικά με τους νέους και τον ρόλο τους. Ο δικαστής ξεκινά αναλογιζόμενος και εξετάζοντας τα ενδιαφέροντα και τις σκέψεις των παιδιών του, και πάνω απ’ όλα, συνειδητοποιεί πως ο ίδιος στην ηλικία τους βίωνε το μαφιόζικο φαινόμενο με απόλυτη αδιαφορία, ενώ τα παιδιά του σήμερα είναι πολύ πιο συνειδητοποιημένα για το πρόβλημα με το οποίο (δυστυχώς) καλούμαστε να συνυπάρχουμε.
Ξεκινώντας από αυτή την παραδοχή, ο Borsellino δηλώνει αισιόδοξος. Πάνω απ’ όλα, θεωρεί τον εαυτό του αισιόδοξο και γεμάτο εμπιστοσύνη, παρόλο που αυτό το φαινόμενο διαδίδεται και ριζώνει όλο και περισσότερο, παρόλο που τα δικαστικά αποτελέσματα κατά της μαφίας δεν είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικά, και τέλος, παρόλο που είναι πεπεισμένος ότι ένα από τα μεγαλύτερα σημεία δύναμης αυτής της εγκληματικής οργάνωσης είναι η συναίνεση.
Η συναίνεση νοείται ως έγκριση, αποδοχή, αποδοχή από μεμονωμένα άτομα προς οργανώσεις μαφιόζικου τύπου, οι οποίες επιτρέπουν να νομιμοποιηθούν στην περιοχή, να προστατευθούν από την παρέμβαση των αρχών επιβολής του νόμου και τέλος να επεκτείνουν την εξουσία τους με σιωπηλό και λιγότερο βίαιο τρόπο, ώστε να διατηρήσουν τον κοινωνικό και πολιτικό έλεγχο. Αυτή η πτυχή, σύμφωνα με τον δικαστή Borsellino, μπορεί κατά κάποιο τρόπο να ανατραπεί ξεκινώντας ακριβώς από τους νέους.
Οι νέοι, σύμφωνα με τον Borsellino, αν δεν θεωρήσουν φυσικό να δίνουν όλη αυτή τη συναίνεση στη μαφία και, κατά συνέπεια, να θεωρούν ότι μπορούν να ζήσουν με αυτήν, ίσως μπορούν και θα μπορέσουν να γίνουν η κύρια κινητήρια δύναμη για την καταπολέμηση της μαφίας. Εκείνος είναι γεμάτος ελπίδα ότι οι σημερινές γενιές μπορούν να κάνουν καλύτερα, πολύ καλύτερα, σε σχέση με μια εποχή όπου η γενιά του έδωσε, σε σημαντικό και ενίοτε αόριστο βαθμό, μια συναίνεση στην μαφιόζικη οργάνωση ικανή να τροφοδοτήσει όλο και περισσότερο την εξουσία και τον έλεγχό της, διότι η μαφία πάντα τρεφόταν από αυτό.
Ο Paolo Borsellino, στον αγώνα του κατά της μαφίας, ως μια σταθερή και καθοριστική δέσμευση, εδώ, μιλά στους νέους με απλά και βαθιά λόγια, πεπεισμένος ότι η πραγματική αλλαγή ξεκινά από αυτούς, γιατί αν αρνηθούν τη συναίνεση, την οποία η μαφία ως παντοδύναμη και μυστηριώδης δύναμη θέλει να επιβάλει, τότε αυτή μπορεί να εξαφανιστεί. Το να αγανακτήσεις, να επιλέξεις τη δικαιοσύνη, να μην γυρίσεις την πλάτη σου, είναι όλες ενέργειες που ο συγγραφέας του κειμένου ελπίζει ότι ανήκουν στους νέους, ότι αποτελούν μια δύναμη που κατοικεί μέσα τους για να αντιμετωπίσουν το μαφιόζικο φαινόμενο.
Επομένως, καταλήγοντας, μπορούμε να πούμε ότι σε αυτό το κείμενο, ο Paolo Borsellino μεταφέρει έμμεσα ένα μήνυμα. Ένα μήνυμα που είναι πίστη και ελπίδα: οι νέοι είναι το μέλλον. Ένα μέλλον που ονειρεύεται: χωρίς μαφία και χωρίς φόβο, με το κεφάλι ψηλά, το βλέμμα περήφανο και την καρδιά ελεύθερη και ικανή για αλήθεια.

Η εξέταση στην ΚΛΑΣΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ) αφορά μόνο το κλασικό λύκειο.
Το Υπουργείο ορίζει στα μέσα της χρονιάς ποια θα είναι η γλώσσα της εξέτασης. Συνήθως εναλλάσσονται ανά χρόνο οι δύο λογοτεχνίες χωρίς να αποκλείεται και η συνύπαρξη τους σε κοινό κριτήριο , όπως το 2019.
Το προς μετάφραση κείμενο συμπληρώνεται με δύο μεταφρασμένα κείμενα από το ίδιο εργο (ένα που προηγείται κι ένα που έπεται ) , ώστε να έχει ο μαθητής μια ολοκληρωμένη εικόνα του θέματος που κάθε φορά συνέχει το κριτήριο.
Το θέμα μπορεί να είναι (παραδείγματα από 2019 κε)
η γνήσια φιλία (Κικέρωνας),
η σημασία της συναναστροφής με ενάρετους ανθρώπους, το διάλογο μαζί τους και τον έλεγχο απο αυτούς (Πλάτων)
η αντίθεση μεταξύ του σοφού που αφοσιώνεται στο “otium” (σχόλη) και του πλήθους που επιδιώκει τιμές. (Σενέκας)
η διαφορά βιογραφίας και ιστοριογραφίας με αφορμή την διαφοροποίηση της ιστορικής αφήγησης ανάμεσα στον Τάκιτο και τον Πλούταρχο (σχετικά με την βίαιη ανάληψη της εξουσίας από τον Όθωνα σε βάρος του Γάλβα)
Δεν υπάρχουν ερωτήσεις γραμματικής, συντακτικού ή λεξιλογίου.
Ζητείται μετάφραση,
κατανόηση περιεχομένου , επιχειρηματολογίας
κατανόηση ύφους κι εκφραστικών μέσων
και εμβάθυνση – σχολιασμός του θέματος με βάση τις αποκτηθείσες γνώσεις (από τη διδασκαλία και την προσωπική μελέτη)
Ο μαθητής δικαιούται να χρησιμοποιήσει λεξικά για κάθε γλώσσα.
Διάρκεια εξέτασης: 6 ώρες