Τη Δευτέρα 6 Οκτωβρίου 2025, στις 9:30 πμ, στην αίθουσα της Βιβλιοθήκης του 1ου Γυμνασίου Χαλκίδας πραγματοποιήθηκε συνάντηση του 10ου Σχολικού Δικτύου Εκπαιδευτικής Υποστήριξης που περιλαμβάνει το 1ο ,2ο ,3ο 4ο , και 6ο Γυμνάσια Χαλκίδας. Συζητήθηκαν επείγοντα θέματα αναφορικά με τη μεθοδολογικά σωστή λειτουργία των Ε.Δ.Υ, οι οποίες δραστηριοποιούνται στους εν λόγω σχολικούς οργανισμούς, ώστε να αποφευχθεί η αποσπασματικότητα κατά τη λειτουργία τους και να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα των σχεδιασμένων παρεμβάσεων τους.
Στη συνάντηση εργασίας προγραμματίστηκε μετά από συνεννόηση των διευθυντών/τριών των σχολικών οργανισμών ώστε να μην δημιουργηθεί πρόβλημα δυσλειτουργίας στα σχολεία . Η συνάντηση Εργασίας προγραμματίστηκε στο πλαίσιο του υποστηρικτικού ρόλου του ΚΕΔΑΣΥ και της απαραίτητης ενσωμάτωσης των δράσεων αυτών στο καθημερινό εργασιακό πλαίσιο της σχολικής μονάδας, όπως αυτό ορίζεται από τον Ν. 3699/2008 και τις διευκρινιστικές οδηγίες (με αρ. πρωτ. 122194/ΓΔ4/01-10-2025).
Εξατομικευμένο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης (ΕΠΕ): Από τη γραφειοκρατία στη δυναμική παιδαγωγική πράξη
Το Εξατομικευμένο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης (ΕΠΕ) θα μπορούσε να θεωρηθεί θεμέλιο της ενταξιακής εκπαίδευσης και βασικό εργαλείο των υποστηρικτικών δομών (ΕΔΥ, ΚΕΔΑΣΥ, ΣΔΕΥ) για την προαγωγή της μαθησιακής και ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
Ωστόσο, παρά τη θεσμική του κατοχύρωση (Ν. 3699/2008, Ν. 4547/2018, Ν. 4823/2021) και την επιστημονική του αξία, παρατηρείται αντίσταση στη συλλογική του επεξεργασία από μέρος των εκπαιδευτικών.
Η κατανόηση των αιτιών αυτής της στάσης και η αναζήτηση τρόπων ενδυνάμωσης του παιδαγωγικού ρόλου των εκπαιδευτικών είναι κρίσιμες για την πραγματική εφαρμογή της συμπερίληψης.
Τι είναι το Ε.Π.Ε και γιατί είναι κρίσιμο
Το ΕΠΕ είναι ένα δυναμικό σχέδιο δράσης, που στοχεύει στη βελτίωση της πρόσβασης, της συμμετοχής και της μάθησης του μαθητή. Δεν είναι μια «έκθεση» ή μια τυπική υποχρέωση, αλλά μια διαδικασία συνεργασίας, στο επίκεντρο της οποίας βρίσκονται ο μαθητής, η οικογένεια και η σχολική κοινότητα.
Σύμφωνα με τον Μουταβελή και την Τζιβινίκου (2019), το ΕΠΕ πρέπει να ενσωματώνει μια οικοσυστημική προσέγγιση, λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνο τις ανάγκες του μαθητή αλλά και τα χαρακτηριστικά του σχολικού περιβάλλοντος.
Η διεθνής βιβλιογραφία (Friend & Cook, 2013· Norwich, 2014· Florian, 2019) επισημαίνει ότι το ΕΠΕ συνδέεται με τη συνεργατική διδασκαλία και τον επαναπροσδιορισμό της ευθύνης για τη μάθηση όλων των μαθητών.
Γιατί μερικοί εκπαιδευτικοί αντιστέκονται στη συλλογική επεξεργασία του ΕΠΕ
Η ερευνητική και βιωματική εμπειρία αναδεικνύει ποικίλες αιτίες:
Έλλειψη ουσιαστικής επιμόρφωσης: Πολλοί εκπαιδευτικοί, ειδικά της γενικής τάξης, δηλώνουν ότι δεν έχουν εκπαιδευτεί επαρκώς στη σύνταξη, αξιολόγηση και αναθεώρηση ΕΠΕ (Πολυχρονοπούλου, 2017· Τσιναρέλη, 2020)
Χρονική πίεση και φόρτος εργασίας: Η καθημερινή σχολική πραγματικότητα δεν αφήνει πάντα χρόνο για συλλογική διαβούλευση και σχεδιασμό. Επίσης η ελλιπής θεσμική πρόβλεψη χρόνου συνεργασίας δυσκολεύουν τη συλλογική επεξεργασία (Florian & Spratt, 2013).
Ασαφής κατανομή ρόλων: Οι εκπαιδευτικοί γενικής τάξης θεωρούν το ΕΠΕ «αρμοδιότητα της ειδικής αγωγής», ενώ οι συνάδελφοι της ειδικής αγωγής αισθάνονται υπερφόρτωση ευθύνης (Μαυροπούλου & Παντελιάδου, 2012).
Απουσία κουλτούρας συνεργασίας: Η ανάπτυξη κοινού παιδαγωγικού λόγου απαιτεί εμπιστοσύνη, συμμετρία ρόλων και κοινό όραμα, στοιχεία που δεν έχουν ακόμη εμπεδωθεί σε όλα τα σχολεία (Fullan, 2020· Αρβανίτης, 2021).
Αντίληψη του ΕΠΕ ως γραφειοκρατικού μηχανισμού: Όταν το ΕΠΕ περιορίζεται σε «χαρτογράφηση δυσκολιών» και όχι σε «σχεδιασμό παρέμβασης», χάνει το νόημά του ως εργαλείο μάθησης και μετασχηματισμού.
Το ΕΠΕ δεν είναι απλώς ένα έγγραφο, αλλά ένα μέσο μετασχηματισμού της σχολικής κουλτούρας. Η ουσιαστική εφαρμογή του προϋποθέτει παιδαγωγική ηγεσία, συστηματική συνεργασία και κοινό όραμα. Η αποδοχή του από τους εκπαιδευτικούς δεν είναι διοικητική υποχρέωση — είναι πράξη επαγγελματισμού και παιδαγωγικής ευθύνης.
Προτάσεις για ενδυνάμωση και αλλαγή στάσης
- Επιμόρφωση με πρακτικό προσανατολισμό: Η επιμόρφωση πρέπει να είναι βιωματική, με παραδείγματα σχεδίων ΕΠΕ, προσομοιώσεις συνεργατικών συνεδριάσεων ΕΔΥ, και ανάλυση καλών πρακτικών από ελληνικά και ευρωπαϊκά σχολεία (π.χ. έργο Inclusive Schools EU). Οι δεξιότητες αναπτύσσονται στο χρόνο εργασίας στο πλαίσιο συνεργατικών σχημάτων( έμπειρος/η- λιγότερο έμπειρος/η) σε συγκεκριμένα κάθε φορά πλαίσια.
- Αναγνώριση του ΕΠΕ ως εργαλείου ενδυνάμωσης: Το ΕΠΕ πρέπει να ιδωθεί ως μέσο αυτοαξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου και εργαλείο οργάνωσης της διαφοροποιημένης διδασκαλίας, όχι ως διοικητικό βάρος.
- Συμμετοχή όλων των εκπαιδευτικών: Η εμπλοκή της γενικής τάξης είναι καθοριστική: συμβάλλει στη συνεκπαίδευση, μειώνει τον στιγματισμό και διευρύνει τη λογική της κοινής ευθύνης. Η ΕΔΥ λειτουργεί ως «κόμβος» σύνδεσης των ρόλων, όχι ως εξωτερικός φορέας.
- Καλλιέργεια κουλτούρας συνεργασίας: Η συλλογική επεξεργασία του ΕΠΕ πρέπει να στηρίζεται σε τακτικές συνεδριάσεις, παιδαγωγικές ομάδες και κοινό αναστοχασμό. Η αφετηριακή συνεδρίαση του συλλόγου διδασκόντων, όπως ορίζει η ΥΑ 134960/Δ3/2021, αποτελεί ευκαιρία για τον καθορισμό κοινών στόχων.
- Απλοποίηση και ψηφιακή υποστήριξη: Η ανάπτυξη ενιαίου ψηφιακού φακέλου που θα περιλαμβάνει το ΕΠΕ θα μειώσει τη γραφειοκρατία και θα επιτρέψει την ανατροφοδότηση σε πραγματικό χρόνο. Το ΚΕΔΑΣΥ μπορεί να έχει συντονιστικό ρόλο στη διάχυση τέτοιων πρακτικών εφόσον δεν εμποδίζονται οι παρεμβάσεις του.
