Η συμπερίληψη ορίζεται διεθνώς ως το όραμα ενός «σχολείου για όλους», ενός χώρου όπου κάθε παιδί, ανεξάρτητα από τις ιδιαιτερότητές του, έχει θέση, υποστήριξη και ευκαιρίες ανάπτυξης. Όμως, η συμπερίληψη δεν είναι μια αφηρημένη έννοια ούτε μια απλή συνύπαρξη στον ίδιο χώρο, προϋποθέτει δομές, ειδικό προσωπικό και προσαρμογές που να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες του κάθε παιδιού.
Ιδιαίτερα τα πολυανάπηρα παιδιά χρειάζονται εκπαίδευση και φροντίδα σε πολλαπλά επίπεδα –ιατρικό, νοσηλευτικό, παιδαγωγικό, κοινωνικό– που δεν μπορεί να εξασφαλιστεί σε ένα τυπικό τμήμα νηπιαγωγείου 25 μαθητών χωρίς επαρκή υποστήριξη.
Η πρόκληση της προσαρμογής στο νηπιαγωγείο
Το νηπιαγωγείο είναι το πρώτο πλαίσιο όπου τα παιδιά καλούνται να προσαρμοστούν στη σχολική ζωή, να μάθουν τους κανόνες της συνύπαρξης και να αναπτύξουν βασικές δεξιότητες αυτονομίας. Όταν ένα παιδί με πολλαπλές ανάγκες υποστήριξης εντάσσεται σε τμήμα χωρίς τις κατάλληλες προσαρμογές, με βασικό κριτήριο την επιλογή δομής φοίτησης των γονέων, το σχολικό περιβάλλον δυσκολεύεται να ανταποκριθεί: Ούτε το ίδιο το παιδί στηρίζεται ουσιαστικά, ούτε οι συμμαθητές του μπορούν να απολαύσουν μια ομαλή μαθησιακή εμπειρία, ούτε ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να προσφέρει όσα θέλει στο σύνολο του τμήματος ή στο παιδί εξατομικευμένα, καθώς οι συνθήκες περιορίζουν σοβαρά τις δυνατότητές του.
Η γονεϊκή επιλογή ως εμπόδιο στη συμπερίληψη
Στην ελληνική πραγματικότητα, η γονεϊκή μέριμνα έχει αποκτήσει τον χαρακτήρα μιας απόλυτης εξουσίας. Οι γονείς έχουν τη δυνατότητα να παρακάμπτουν τις εισηγήσεις των ΚΕΔΑΣΥ, τις συμβουλές των ειδικών και την παιδαγωγική ευθύνη των εκπαιδευτικών, επιλέγοντας οι ίδιοι το πλαίσιο φοίτησης του παιδιού τους. Η γονεϊκή επιλογή δεν μπορεί να βρίσκεται σε αντίθεση με τα δικαιώματα του παιδιού: δικαίωμα στην εκπαίδευση, δικαίωμα στην ασφάλεια και υγεία, δικαίωμα στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και αυτονομίας, δικαίωμα στη φωνή και συμμετοχή, δικαίωμα στην ισότητα και μη διάκριση.
Πολλές φορές, οι επιλογές αυτές πηγάζουν όχι από τις πραγματικές ανάγκες του παιδιού αλλά από την προσπάθεια των γονέων να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανησυχίες ή να αποφύγουν το κοινωνικό στίγμα. Έτσι, η γονεϊκή μέριμνα μετατρέπεται σε μηχανισμό άσκησης πίεσης που υποτιμά τα δικαιώματα του παιδιού και δημιουργεί ένα πλαίσιο δυσλειτουργίας.
Ποιοι μένουν απροστάτευτοι;
Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε μια σειρά καταπατήσεων:
Το ανάπηρο παιδί στερείται το δικαίωμα στην ποιοτική εκπαίδευση, στην ασφάλεια, στην αυτοεξυπηρέτηση και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων ζωής μέσα από ένα κατάλληλο πλαίσιο.
Οι συμμαθητές του στερούνται το δικαίωμα σε ένα ασφαλές και ισορροπημένο μαθησιακό περιβάλλον, αφού οι ανάγκες ενός παιδιού χωρίς στήριξη συχνά υπερβαίνουν τις δυνατότητες της τάξης.
Οι εκπαιδευτικοί εκτίθενται σε συνθήκες που ξεπερνούν τον παιδαγωγικό τους ρόλο, αναλαμβάνοντας υπέρμετρες ευθύνες που σχετίζονται με την υγεία και την ασφάλεια όλων των παιδιών, χωρίς θεσμική κάλυψη.
Η σχολική μονάδα συνολικά εγκλωβίζεται σε ένα πλαίσιο όπου οι προσωπικές επιλογές των γονέων καθορίζουν τη λειτουργία της, ακινητοποιώντας τη διεύθυνση και αποδυναμώνοντας τον ρόλο της επιστημονικής και παιδαγωγικής εποπτείας.
Οι εκπαιδευτικοί καταβάλλουν διαρκείς προσπάθειες με στόχο τη δημιουργία ενός «σχολείου για όλους», όπου κάθε παιδί έχει θέση και προοπτική ανάπτυξης. Ωστόσο, η παρεμβατικότητα που ασκείται μέσω της γονεϊκής επιλογής συχνά συγκρούεται με αυτές τις προσπάθειες, ακυρώνοντας στην πράξη το όραμα της συμπερίληψης. Οι εκπαιδευτικοί, που έχουν ως σταθερό σκοπό την πρόοδο και την ανάπτυξη όλων των παιδιών, παραμένουν σύμμαχοι των γονέων, παρότι πολλές φορές δεν εκλαμβάνονται έτσι. Η μοναδική τους μέριμνα είναι να υπηρετούν το παιδί και το δικαίωμά του σε ποιοτική εκπαίδευση.
Η συμπερίληψη στο νηπιαγωγείο είναι δικαίωμα που απαιτεί σοβαρή θεσμική προστασία. Όταν η γονεϊκή μέριμνα ασκείται με τρόπο που αγνοεί τις επιστημονικές εισηγήσεις και τις πραγματικές ανάγκες, τότε όλοι –παιδιά και εκπαιδευτικοί– μένουν απροστάτευτοι.
Κι εδώ αναδύεται το κρίσιμο ερώτημα.
Μέχρι ποιο σημείο η γονεϊκή μέριμνα αποτελεί δικαίωμα επιλογής, από ποιο σημείο μετατρέπεται σε καταπάτηση του θεμελιώδους δικαιώματος του παιδιού στην ποιοτική και ασφαλή εκπαίδευση – και, τελικά, εκφράζουν οι επιλογές των γονέων πραγματικά τη φωνή των παιδιών;
Προβληματισμοί στην έναρξη του σχολικού έτους…
Η γονεϊκή επιλογή και η αθέατη ευθύνη: Όταν το νηπιαγωγείο γίνεται πεδίο ανισότητας από ΣΟΦΙΑ ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ διατίθεται με άδεια χρήσης Creative Commons -Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή4.0.
