Αγαπητοί και αγαπητές παρευρισκόμενοι/ες,
Αφού ο πανηγυρικός ανατίθεται κάθε χρόνο σε εκπαιδευτικούς- συνήθεια που ομολογώ πως δεν καταλαβαίνω, αφού στις μέρες μας πολλοί είναι αυτοί και αυτές που θα μπορούσαν να γράψουν και να εκφωνήσουν έναν πανηγυρικό- θα μου επιτρέψετε να μιλήσω ως παιδαγωγός και να απευθυνθώ στα παιδιά που βρίσκονται εδώ και τα οποία ίσως βαριούνται. Ξέρετε στα παιδιά δεν αρέσουν οι μακροσκελείς λόγοι, ακόμα κι όταν εκφωνούνται για την πιο σημαντική ιστορική στιγμή του έθνους μας, την έναρξη της ελληνικής επανάστασης. Θα επιχειρήσω λοιπόν δύο πράγματα: το ένα είναι να είμαι σύντομη και το δεύτερο να μιλήσω όσο πιο απλά μπορώ.
Ας μεταφερθούμε λοιπόν νοερά στην άνοιξη του 1821 εδώ στον τόπο μας. Το Λαύριο ως πόλη δεν υπήρχε, όμως η περιοχή δεν ήταν ακατοίκητη. Τα βοσκοτόπια και τα χωράφια της Κερατέας έφταναν μέχρι το Θορικό και τη Συντερίνα, τη σπηλιά του Κίτσου και τον Δρυμό. Η περιοχή ήταν τουρκοκρατούμενη και οι κάτοικοι ραγιάδες. Τα νέα του ξεσηκωμού της Πελοποννήσου έφτασαν το βράδυ της 25ης Μαρτίου. Θα μου πείτε, πώς είναι δυνατόν, μία εποχή που δεν υπήρχαν τηλέφωνα ούτε δορυφόροι να φτάνουν τα νέα του ξεσηκωμού την ίδια μέρα που έγινε; Κι όμως γίνεται, αφού η επανάσταση δεν ξεκίνησε την 25η Μαρτίου. Η ημερομηνία είναι συμβατική. Καθιερώθηκε στις 15 Μαρτίου του 1838 από τον βασιλιά Όθωνα και σκοπός ήταν να συνδεθεί η γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου με την Επανάσταση. Στην πραγματικότητα η επανάσταση ξεκίνησε από τη Μάνη στις 17 Μαρτίου του 1821 και η Καλαμάτα ήταν η πρώτη μεγάλη πόλη που απελευθερώθηκε λίγες μέρες αργότερα στις 23 Μαρτίου του 1821. Τα νέα θα μπορούσαν να φτάσουν στην Αθήνα και στην ευρύτερη περιοχή μέσα σε δύο μέρες με πολλούς τρόπους: με πλοία, με καβαλάρηδες, από τους ίδιους τους Οθωμανούς. 25η Μαρτίου λοιπόν φτάνει η είδηση του ξεσηκωμού και οι πρόκριτοι της Αθήνας στέλνουν μήνυμα στους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής των Μεσογείων να πάρουν τα όπλα και να κινήσουν για το Μενίδι. Εκεί θα έπρεπε να περιμένουν μέχρι να τους δοθεί εντολή να κατευθυνθούν προς την Αθήνα, όπου βρισκόταν και η τουρκική φρουρά. Όμως οι Μεσογείτες δεν μπορούσαν να περιμένουν. Σταδιακά ξεσηκώνονται, επαναστατούν. Αρχηγός τους ο Γιάννης Ντάβαρης από το Λιόπεσι, τη σημερινή Παιανία. Φτάνουν στην Αθήνα τα ξημερώματα της 25ης Απριλίου. Οι Οθωμανοί πανικόβλητοι κλείνονται στην Ακρόπολη. Θα περάσουν όμως πολλοί μήνες μέχρι την απελευθέρωση της Αθήνας στις 9 Ιουλίου του 1822. Όλο αυτό το διάστημα οι κάτοικοι των Μεσογείων συνεισφέρουν συνεχώς. Δίνουν χρήματα, τρόφιμα και άνδρες. Όμως η Αθήνα θα ξαναπέσει σύντομα στα χέρια των Τούρκων και οι κάτοικοι των Μεσογείων θα γνωρίσουν τη δυστυχία. Τα δεινά τους βέβαια δεν προέρχονται μόνο από τους Οθωμανούς, αλλά και από τους συναγωνιστές. Προδοσίες και δολοφονίες οπλαρχηγών, έχουν ως αποτέλεσμα να περιοριστούν πολύ οι ένοπλοι υπερασπιστές των Μεσογείων. Τον Ιούλιο του 1826 οι Τούρκοι φτάνουν στην Κερατέα και την καίνε ολοσχερώς. Οι κάτοικοι που σώθηκαν, καταφεύγουν στα παράλια και συγκεκριμένα στον Άγιο Νικόλαο, όπου με φωτιές δίνουν σήμα στους καπετάνιους της Κέας να έρθουν να τους σώσουν. Η Κερατέα και όλη η περιοχή γύρω από αυτή καίγεται επί 5 μέρες. Παρά τα όσα πέρασαν, οι Μεσογείτες δεν προσκύνησαν ποτέ τους Τούρκους.
Τι είναι όμως αυτό που έκανε απλούς φιλήσυχους αγρότες και βοσκούς να πάρουν τα όπλα και να ξεσηκωθούν; Η απάντηση είναι απλή: για να ζήσουν ελεύθεροι. Ονειρεύτηκαν μια ελεύθερη πατρίδα κατοικημένη από ελεύθερους ανθρώπους, όχι μόνο από τον ξένο ζυγό, μα και εσωτερικά ελεύθερους. Καλλιό ’ναι μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή, είπε ο Ρήγας Φεραίος, εκφράζοντας με λόγια αυτό που οι απλοί άνθρωποι ένιωθαν στην ψυχή. Ο ίδιος πίστεψε πως όλοι μπορούν να ελπίσουν και να διεκδικήσουν ένα ελεύθερο και δίκαιο κόσμο. Ονειρεύτηκε μιαν ελεύθερη και δημοκρατική Ελλάδα, μια δίκαιη πολιτεία όπου όλοι θα ήταν ίσοι και αδελφωμένοι. Το όνειρο του Ρήγα είναι ακόμα ένα ζητούμενο, γιατί, όπως είπε ο Καζαντζάκης «Δεν είναι η λευτεριά πέσε πίτα να σε φάω. Είναι κάστρο, και το παίρνεις με το σπαθί σου».
Ο αγώνας, λοιπόν, για την ελευθερία είναι ένας αγώνας διαρκής και δεν είναι αγώνας μόνο του έθνους μας. Είναι το νήμα που ενώνει εμάς με τους προγόνους μας, το χρέος μας απέναντι σε αυτούς, αλλά και ο δεσμός μας με τους άλλους λαούς, όλους αυτούς που χθες και σήμερα αγωνίζονταν και αγωνίζονται για να ζήσουν ελεύθεροι. Η ελευθερία υπάρχει μέσα στο εμείς, δεν κατακτιέται ατομικά. Ο Μακρυγιάννης το είπε ξεκάθαρα: είμαστε στο εμείς και όχι στο εγώ. Το «εμείς» στις μέρες μας έχει διευρυνθεί και αγκαλιάζει όλους τους ανθρώπους των οποίων τα δικαιώματα καταπατώνται από την εξουσία. Έχουμε λοιπόν στα χέρια μας μία βαριά παρακαταθήκη: να φανούμε αντάξιοι αυτών που ονειρεύτηκαν έναν ελεύθερο και δίκαιο κόσμο. Κι αυτό μπορεί να γίνει μόνο όταν σταθούμε δίπλα σε όποιον διεκδικεί το υψηλό ιδανικό της ελευθερίας.
Χρόνια πολλά!
Ελευθερία Παπαμανώλη
