ΟΙ ΕΜΦΥΛΙΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ
Οι Ιταλιώτες, κάτοικοι της ιταλικής χερσονήσου, μετά την υποταγή τους ενσωματώθηκαν στο ρωμαϊκό κράτος. Δεν είχαν όμως όλοι τα ίδια προνόμια μεταξύ τους και δεν είχαν το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη. → Ήταν πολίτες δεύτερης κατηγορίας.
Ήταν όμως αυτοί, που έφεραν εις πέρας τις μεγάλες κατακτήσεις της Ρώμης και έτσι σιγά-σιγά έθεσαν τα αιτήματά τους:
Τα αιτήματα των Ιταλιωτών ήταν:
- ισότητα απέναντι στους νόμους
- δικαίωμα απόκτησης περιουσίας
- δικαίωμα ενασχόλησης με το εμπόριο
- δικαίωμα ψήφου
Έτσι οι Ιταλιώτες επαναστάτησαν με σκοπό τη δημιουργία ενός κράτους που θα περιελάμβανε όλη την ιταλική χερσόνησο. Ο πόλεμος που ξέσπασε ονομάστηκε «Συμμαχικός Πόλεμος» και κράτησε τρία χρόνια: 90-88 π.Χ. Ο πόλεμος είχε βαριές απώλειες και για τις δύο πλευρές και έληξε με την επικράτηση των Ρωμαίων.
Παρά την επικράτηση των Ρωμαίων, οι Ιταλιώτες απέκτησαν τελικά το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη. Έτσι δημιουργήθηκε ένα κράτος Ιταλιωτών με πρωτεύουσα την Ρώμη και βόρειο σύνορο τον ποταμό Ρουβίκωνα.
Στον Συμμαχικό Πόλεμο διακρίθηκε ο Σύλλας. (Lucius Cornelius Sulla Felix). Ο Σύλλας ήταν άνθρωπος με ιδιαίτερες στρατιωτικές και πολιτικές ικανότητες, σκληρός, συντηρητικός, εκλέχθηκε δύο φορές στο ύπατος. Δικτάτορας από το 81π.Χ.
ΟΙ ΕΜΦΥΛΙΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ
Μέσα στο μεγάλο πλέον ρωμαϊκό κράτος του 1ου π.Χ. αιώνα, η πολιτική κυριαρχία δεν είναι εύκολο να διατηρηθεί μόνο με την εξαγορά των ψήφων του λαού. Έτσι οι διάφοροι αρχηγοί των πολιτικών παρατάξεων χρησιμοποιούν τον στρατό ως μέσο επιβολής τους με αποτέλεσμα ο στρατός να μετατραπεί από μέσο εξυπηρέτησης των συμφερόντων της Ρώμης, σε μέσο εκτέλεσης των σχεδίων φιλόδοξων στρατηγών και πολιτικών.
Κατά τη διάρκεια του 1ου π.Χ. αιώνα λαμβάνουν χώρα εμφύλιες συγκρούσεις, οι οποίες θα προετοιμάσουν την μετατροπή της Ρώμης από δημοκρατία σε αυτοκρατορία.
Οι συγκρούσεις αυτές είναι:
- του Μάριου εναντίον του Σύλλα
- του Πομπήιου εναντίον του Ιουλίου Καίσαρα
- του Μάρκου Αντωνίου εναντίον του Οκταβιανού
MAΡΙΟΣ vs ΣΥΛΛΑΣ
Ο Μάριος (Gaius Marius είχε αγροτική καταγωγή και ήταν εχθρός των αριστοκρατικών.
- ήταν ικανός στρατιωτικός ηγέτης
- δεν είχε μεγάλες πολιτικές ικανότητες
- είχε στρατιωτικές επιτυχίες εναντίον του βασιλιά της Νουμιδίας Ιουγούρθα
- είχε στρατιωτικές επιτυχίες εναντίον των γερμανικών φυλών των Κίμβρων και Τευτόνων
- προχώρησε σε αλλαγές στο στρατό: ο στρατός έγινε επαγγελματικός
- οδηγήθηκε σε πολέμους με στόχο τον πλούτο και όχι την δόξα της Ρώμης
Ο στρατός έχασε τον εθνικό του χαρακτήρα → γίνεται επαγγελματικός και → γίνεται όργανο της εξυπηρέτησης των φιλοδοξιών των στρατηγών.
Η σύγκρουση μεταξύ Μάριου και Σύλλα έγινε όταν η σύγκλητος ανέθεσε στον Σύλλα την εκστρατεία εναντίον του βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη ΣΤ΄ Ευπάτωρ στην Μικρά Ασία. Την ίδια εντολή απέσπασε και ο Μάριος από την συνέλευση του λαού.
Τότε ο Σύλλας υποχρέωσε με την δύναμη του στρατού του, την συνέλευση του λαού να αποδεχθεί την απόφαση της συγκλήτου. Ο πόλεμος διεξήχθη στα ελληνικά εδάφη (87-86 π.Χ.) και ο Μιθριδάτης και τα στρατεύματά του κατατροπώθηκαν σε δύο μάχες στη Βοιωτία.
Ο Σύλλας
- είχε αριστοκρατική καταγωγή
- ήταν εχθρός των δημοκρατικών
- ήταν υπαρχηγός του Μάριου
- είχε στρατιωτικές ικανότητες όμως
- είχε κυρίως πολιτικές και διπλωματικές ικανότητες
- διακρίθηκε στον Συμμαχικό Πόλεμο
- καθιέρωσε την πολιτική των «προγραφών», (proscriptio) δηλαδή την καταγραφή σε καταλόγους των αντιπάλων, με σκοπό την θανάτωσή τους
- αυτοανακηρύχθηκε δικτάτορας για 4 χρόνια (82-79 π.Χ.)
- συνέβαλε στον περιορισμό των εξουσιών των δημάρχων
- ενίσχυσε την σύγκλητο
To 79 π.Χ. ο Σύλλας αποποιήθηκε το αξίωμα του δικτάτορα και αποσύρθηκε στα κτήματά του, όπου συνέταξε την αυτοβιογραφία του. Πέθανε το 78 π.Χ.
Μετά τον θάνατο του Σύλλα αναδείχθηκε ο Πομπήιος (Gnaeus Pompeius Magnus) κυρίαρχος της πολιτικής σκηνής στη Ρώμη ο οποίος:
- είχε περιορισμένες στρατιωτικές ικανότητες
- είχε ασταθείς πολιτικές ιδέες
- κατήργησε τους νόμους του Σύλλα
- πραγματοποίησε εκστρατείες και έγινε ρυθμιστής των πολιτικών καταστάσεων στη Ρώμη
Στον Πομπήιο ανατέθηκε από τη σύγκλητο η αντιμετώπιση των πειρατών στην Μεσόγειο, τους οποίους νίκησε σε λίγους μήνες. Κατόπιν του ανατέθηκε νέα εκστρατεία στην Ανατολή για να αντιμετωπίσει εκ νέου τον βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη. Μετά την ήττα του Μιθριδάτη ο Πομπήιος πρόσθεσε νέες επαρχίες στο ρωμαϊκό κράτος καταλύοντας το βασίλειο των Σελευκιδών και των Ναβαταίων:
- την επαρχία του Πόντου και Βηθυνίας
- την επαρχία της Συρίας και τον πυρήνα της
- μετέπειτα επαρχίας της Αραβίας (Arabia Petraea)
Κατά την διάρκεια της απουσίας του Πομπηίου στην Ανατολή, προσπάθησε στη Ρώμη ο Κατιλίνας, ένας τυχοδιώκτης αριστοκράτης να καταλάβει την εξουσία με την βία. Αυτή η απόπειρα έμεινε γνωστή στην ιστορία ως η συνωμοσία του Κατιλίνα. Η συνωμοσία του Κατιλίνα αποκαλύφθηκε και τα σχέδιά του ματαιώθηκαν από τον ρήτορα Κικέρωνα.
Ο Πομπήιος επιστρέφοντας από την Ανατολή στη Ρώμη, διέλυσε τον στρατό του, όπως ήταν οι επιταγές της ρωμαϊκής πολιτείας, και έτσι η σύγκλητος αρνήθηκε να του αναγνωρίσει τις στρατιωτικές του επιτυχίες, πράγμα που δυσαρέστησε τον Πομπήιο. Ως αποτέλεσμα ο Πομπήιος συνεργάστηκε με άλλους δύο δυσαρεστημένους πολιτικούς άνδρες της εποχής: τον Κράσσο (Marcus Licinius Crassus Dives) και τον Ιούλιο Καίσαρα (Gaius Julius Caesar) σχηματίζοντας την πρώτη τριανδρία (60 π.Χ.)
ΠΟMΠΗΙΟΣ vs ΚΑΙΣΑΡΑ
Μετά τον σχηματισμό της πρώτης τριανδρίας ο Ιούλιος Καίσαρας εκλέγεται ύπατος και μετά την λήξη της θητείας του αναλαμβάνει για 5 χρόνια την διοίκηση τριών επαρχιών:
- της εντεύθεν των Άλπεων Γαλατίας
- της Ιλλυρίας
- της Ναρβωνίτιδας
Ο Καίσαρας δημιουργεί έναν δυνατό και αφοσιωμένο στρατό και ξεκινά την κατάκτηση της Γαλατίας (58-50 π.Χ.) επεκτείνοντας τα σύνορα της Ρώμης από τα Πυρηναία όρη μέχρι τον Ρήνο ποταμό. Ο πόλεμος εναντίων των Γαλατών είναι μακροχρόνιος και σκληρός αλλά αποφέρει στη Ρώμη νέες επαρχίες:
- Aquitania
- Celtica
- Belgica
Κατά την απουσία του Καίσαρα στην Γαλατία ο Πομπήιος είναι ο κυρίαρχος της πολιτικής ζωής στην Ρώμη. Παρόλο που είχε παντρευτεί την κόρη του Καίσαρα Ιουλία, δεν δίστασε στρέψει την σύγκλητο εναντίον του Καίσαρα και να προσπαθήσει να τον συντρίψει πολιτικά. Ο Καίσαρας επέστρεψε με τα στρατεύματά του στην Ιταλία, και στρατοπέδευσε στην Ραβέννα, στις όχθες του Ρουβίκωνα. Η σύγκλητος ζήτησε την παραίτηση του Καίσαρα από τα αξιώματά του, και τότε ο Καίσαρας αναφωνώντας το γνωστό «ο κύβος ερρίφθη» (alea jacta est) διέβη τον Ρουβίκωνα και βάδισε εναντίον της Ρώμης. Η σύγκλητος ζήτησε τότε από τον Πομπήιο να υπερασπιστεί την δημοκρατία, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ακόμη ένας εμφύλιος πόλεμος.
Ο Πομπήιος κατέφυγε στην Ελλάδα για να συγκροτήσει τον στρατό του, ο Καίσαρας τον ακολούθησε με αποτέλεσμα να δοθεί η αποφασιστική μάχη μεταξύ τους στα Φάρσαλα της Θεσσαλίας το 48 π.Χ. με νικητή τον Καίσαρα. Ο Πομπήιος καταφεύγει στην Αίγυπτο, όπου δολοφονείται και αποκεφαλίζεται. Το κεφάλι στέλνεται στον Καίσαρα σαν ένδειξη καλής θέλησης από τον βασιλιά Πτολεμαίο ΙΓ΄.
Μετά την νίκη του επί του Πομπήιου, ο Καίσαρας επιστρέφει θριαμβευτής στη Ρώμη και αναγορεύεται ισόβιος δικτάτορας.
Ο Καίσαρας εφάρμοσε ένα σπουδαίο πρόγραμμα εσωτερικής πολιτικής:
- αποδυνάμωσε τη σύγκλητο
- δημιούργησε ενότητα στο κράτος
- ενδιαφέρθηκε για τις επαρχίες
- αποκατέστησε μεγάλο μέρος του όχλου της Ρώμης, δίνοντάς τους γη στις επαρχίες →
- και ίδρυσε νέες αποικίες →
- συμβάλλοντας έτσι στον εκρωμαϊσμό των κατακτημένων περιοχών
Το πρόγραμμα εσωτερικής πολιτικής του Καίσαρα :
- έδωσε γη στους στρατιώτες του
- ανοικοδομήθηκε η Κόρινθος και η Καρχηδόνα
- βελτιώθηκε το ημερολόγιο με παρατηρήσεις Αλεξανδρινού αστρονόμου Σωσιγένη → Ιουλιανό ημερολόγιο
Παρά τα όσα έπραξε ο Καίσαρας για την Ρώμη και τους πολίτες της, δολοφονήθηκε το 44 π.Χ. από τον Κάσσιο Λογγίνο και τον θετό υιό του Μάρκο Βρούτο, αναφωνώντας στα ελληνικά το περίφημο «και εσύ τέκνον Βρούτε;»
Μετά τον θάνατο του Καίσαρα κυρίαρχος στη Ρώμη γίνεται ο συνεργάτης του Μάρκος Αντώνιος. Μαζί με τον Λέπιδο, αρχηγό του Ιππικού, και τον Οκταβιανό, ανιψιό και θετό γιό του Καίσαρα, σχηματίζουν την δεύτερη τριανδρία το 43 π.Χ. με σκοπό την τιμωρία των δολοφόνων του Καίσαρα.
Η σύγκρουση των αντιπάλων γίνεται για άλλη μια φορά σε ελληνικό έδαφος: στους Φιλίππους της Μακεδονίας, κοντά στη σημερινή Καβάλα, τα στρατεύματα των δύο αντιπάλων ομάδων συγκρούονται με νικητές τους άνδρες της δεύτερης τριανδρίας.
Οι δολοφόνοι του Καίσαρα, Κάσσιος και Βρούτος, αυτοκτόνησαν για να μην πέσουν στα χέρια των νικητών, και έτσι οι Μάρκος Αντώνιος, Λέπιδος, και Οκταβιανός, μοιράζονται τον τότε ρωμαϊκό κόσμο:
Ο Οκταβιανός διοίκησε τις επαρχίες της Δύσης, ο Μάρκος Αντώνιος τις επαρχίες της Ανατολής και ο Λέπιδος τις επαρχίες της Βόρειας Αφρικής. Αργότερα ο Λέπιδος παραγκωνίστηκε, με αποτέλεσμα όλη η επικράτεια να μοιραστεί μεταξύ του Οκταβιανού και του Μάρκου Αντωνίου.
ΟΚΤΑΒΙΑΝΟΣ vs ΜΑΡΚΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Οι φιλοδοξίες τους δεν άργησαν να τους οδηγήσουν σε ανοιχτή ρήξη: Ο Μάρκος Αντώνιος με σύμμαχο την βασίλισσα της Αιγύπτου Κλεοπάτρα, αντιμετώπισε τον Οκταβιανό στη ναυμαχία του Άκτιου το 31 π.Χ., όπου νικήθηκαν, με αποτέλεσμα την φυγή τους στην Αίγυπτο, όπου καταδιωκόμενοι από τον Οκταβιανό, οι δύο εραστές αυτοκτονούν το 30 π.Χ. Με αυτόν τον τρόπο σβήνει η βασιλεία των Πτολεμαίων, η Αίγυπτος γίνεται ρωμαϊκή επαρχία και ο Οκταβιανός μένει μόνος κυρίαρχος στη Ρώμη.
(Σημείωση: η παρουσίαση του θέματος σε Power Point με περισσότερο φωτογραφικό υλικό μπορεί να αναζητηθεί εδώ)
