Πώς αντιμετωπίζουμε συνήθως τα συναισθήματα;

Παρότι η καλή επίγνωση και διαχείριση των συναισθημάτων είναι τόσο σημαντική. Για τους λόγους που αναφέρθηκαν πιο πάνω οι ενήλικες συνήθως αισθανόμαστε άβολα μπροστά σε έντονα ή δυσάρεστα συναισθήματα που εκφράζονται από τα παιδιά και ανταποκρινόμαστε σε αυτά με τρόπους που δεν ευνοούν την υγιή συναισθηματική τους ανάπτυξη. Πιο συγκεκριμένα μπορεί να υιοθετήσουμε τις παρακάτω στάσεις:

1. Αποστασιοποιημένη

Στην περίπτωση αυτή το συναίσθημα βιώνεται ως απώλεια ελέγχου. Έτσι κάνουμε συνειδητά προσπάθεια να στρέψουμε αλλού την προσοχή. Κυρίως επικεντρωνόμαστε στην πρακτική διάσταση μιας κατάστασης αγνοώντας το συναισθηματικό βάρος των γεγονότων. Για παράδειγμα αν ένα παιδί κλαίει επειδή έσπασε η κούκλα του πολύ εύκολα θα υποτιμήσουμε το συναίσθημα του λέγοντας: Δεν έγινε τίποτα σπουδαίο. Θα σου αγοράσω άλλη κούκλα!

Αμελούμε όμως ότι ο συναισθηματικός δεσμός που το παιδί είχε δημιουργήσει με το συγκεκριμένο αντικείμενο δεν μπορεί να υποκατασταθεί. Συνήθως επιλέγουμε μια τέτοια στάση επειδή οι ίδιοι δυσκολευόμαστε να αντέξουμε τα συναισθήματα μας. Έτσι όμως το παιδί μαθαίνει να μην εμπιστεύεται τα συναισθήματα του και επειδή τα συναισθήματα τείνουν να απαιτούν την προσοχή και την εμπιστοσύνη μας το παιδί καταλήγει να βιώνει διαρκώς συγκρούσεις ανάμεσα σε συναισθήματα που το καλούν να τα αφουγκραστεί και στη δική μας εντολή που το προτρέπει να τα αγνοεί.

2. Επικριτική – Αποδοκιμαστική

Αν είχαμε την ατυχία να μην βιώσουμε υγιείς συναισθηματικές σχέσεις ως παιδιά, τότε είναι πολύ πιθανόν ως ενήλικες να φοβόμαστε τα συναισθήματα με αποτέλεσμα να επιπλήττουμε τα παιδιά μας για αυτό που νιώθουν. Έτσι μπορεί για παράδειγμα να τιμωρήσουμε ένα παιδί επειδή κλαίει έντονα μετά από μια απογοήτευση. Επειδή όμως τα συναισθήματα είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης το παιδί οδηγείται με αυτό τον τρόπο να πιστέψει ότι υπάρχει κάτι κακό στον τρόπο που υπάρχει με πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην ανάπτυξή του.

3. Επιτρεπτική – Παραχωρητική

Πρόκειται για την περίπτωση που αναγνωρίζουμε το συναίσθημα του παιδιού αλλά προκαλεί και σε μας τόσο έντονα συναισθήματα ώστε αδυνατούμε να βοηθήσουμε το παιδί να διαχειριστεί αποτελεσματικά αυτό που νιώθει. Σε τέτοιες περιπτώσεις δυσκολευόμαστε να διαχωρίσουμε το συναίσθημα από τη συμπεριφορά οριοθετώντας τη συμπεριφορά.

Έτσι μπορεί να επιτρέψουμε σε ένα παιδί να γκρεμίσει το σπίτι επειδή νιώθει θυμό. Ή να αρχίσουμε να τραβάμε μαζί τα μαλλιά μας επειδή δεν έγραψε καλά σε ένα διαγώνισμα. Αυτό οδηγεί το παιδί να πνίγεται μέσα στο συναίσθημα. Το κάνει να αισθάνεται αδύναμο και δημιουργεί ροπή προς κάθε μορφής εθισμούς η οποία μπορεί να εκδηλωθεί με το πέρασμα των χρόνων.

Πώς μπορούμε να γίνουμε συναισθηματικοί μέντορες για τα παιδιά μας;

Για να μεγαλώσουμε παιδιά που αντέχουν και διαχειρίζονται σωστά τα συναισθήματα τους χρειάζεται να μην υποτιμάμε κανένα συναίσθημα τους, έστω κι αν στα μάτια μας φαίνεται υπερβολικό ή παράλογο. Να μιλάμε ανοιχτά μαζί τους για τα δικά μας συναισθήματα και τα συναισθήματα των άλλων. Να αποδεχόμαστε κάθε συναίσθημα, διαχωρίζοντάς το από πράξεις ή πρόσωπα και να βοηθάμε το παιδί να παράγει τις δικές του λύσεις και αν δεν είναι επικίνδυνες να τις δοκιμάσει ακόμα κι αν φαίνονται λιγότερο καλές από τις δικές μας.

Είναι πολύ σημαντικό το παιδί να νιώσει ικανό να αντιμετωπίσει δύσκολες καταστάσεις με τις δικές του δυνάμεις. Έτσι αν ένα παιδί φοβάται να πάει στον οδοντίατρο, αντί να το σύρουμε με το ζόρι είναι καλό να αφιερώσουμε χρόνο στο φόβο του λέγοντας για παράδειγμα: Καταλαβαίνω φοβάσαι πολύ, όμως και το δόντι πονάει. Τι λες να κάνουμε;

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός καλού συναισθηματικού μέντορα;

1. Έχει καλή επαφή με τα προσωπικά του συναισθήματα.

Σε αυτό βοηθάει η τακτική παρατήρηση αυτού που κάθε φορά αισθανόμαστε, χωρίς επικριτική διάθεση. Ο εντοπισμός της επίδρασης των συναισθημάτων στο σώμα μας. Η προσπάθεια περιγραφής των συναισθημάτων με τη χρήση μεταφορών και εικόνων π.χ. Ένιωσα τόση θλίψη σαν να σκοτείνιασε ξαφνικά ο ήλιος. Βοηθάει επίσης η τήρηση ημερολογίου, η συχνή επαφή με την τέχνη καθώς και η χρήση μεθόδων που προτείνονται από τις διάφορες θρησκείες.

2. Αναγνωρίζει τα συναισθήματα των παιδιών

Τα παιδιά πολλές φορές εκφράζουν συναισθήματα με τρόπους όχι συνηθισμένους. Μπορεί για παράδειγμα να εκφράσουν το άγχος ή τη θλίψη τους με εκρήξεις οργής, αναποφασιστικότητα ή αλλαγές στην όρεξη ή τον ύπνο. Χρειάζεται να παρατηρούμε με πολύ προσοχή κάθε αλλαγή στη συμπεριφορά τους καθώς και τα μη λεκτικά σήματα που στέλνουν και με υπομονή να αναρωτιόμαστε για πιθανές αιτίες που προκαλούν ότι παρατηρούμε.

Αν έχουμε φτάσει σε κάποια υπόθεση για το τι έχει προκαλέσει την αλλαγή καλό είναι να το συζητήσουμε μαζί τους επιτρέποντάς τους να επιβεβαιώσουν ή να απορρίψουν τη σκέψη μας. Π.χ. μπορούμε να πούμε: Παρατηρώ ότι τελευταία δυσκολεύεσαι πολύ να ξυπνήσεις για το σχολείο. Αναρωτιέμαι μήπως συνέβη κάτι εκεί που σε έχει στεναχωρήσει και γι αυτό δεν έχεις πολύ όρεξη να πας.

3. Υποστηρίζει τη λεκτική έκφραση των συναισθημάτων

Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους π.χ. κάνοντας ερωτήσεις που επικεντρώνουν στο συναίσθημα όπως: Πώς ένοιωσες όταν στο είπε αυτό;, Κατονομάζοντας με δισταγμό ένα συναίσθημα που πιστεύομε ότι αναγνωρίζουμε: Μου φαίνεται ότι αυτό που έγινε σε θύμωσε πολύ. Επαναλαμβάνοντας ή παραφράζοντας κάτι που είπε το παιδί και έχει σχέση με συναίσθημα: Ώστε εκείνη τη στιγμή ήθελες να κλάψεις.

Βοηθώντας το παιδί να χρησιμοποιήσει μεταφορές και εικόνες για να περιγράψει το συναίσθημα του: Τι χρώμα θα είχε η χαρά αν τι ζωγράφιζες; Λεκτικοποιηώντας μη λεκτικές πληροφορίες: Βλέπω και τώρα που μου μιλάς για αυτό τρέμεις, φαίνεται φοβήθηκες πολύ.

4. Αξιοποιεί την ευκαιρία για να διδάξει το παιδί

Μέσα από δύσκολες καταστάσεις το παιδί μπορεί να καλλιεργήσει σημαντικές δεξιότητες όπως η ενσυναίσθηση και η αποκλίνουσα σκέψη. Αρκεί να μην βιαστούμε να «λύσουμε το πρόβλημα». Αντί για αυτό, θα ήταν καλό να βοηθήσουμε το παιδί να ανακαλύψει και να δοκιμάσει τις δικές του λύσεις κάνοντας ερωτήσεις όπως Τι σκέφτεσαι να κάνεις με αυτό; , Τι θα ήθελες να αλλάξει;, Υπάρχει κάτι που θα μπορούσες να κάνεις διαφορετικά;, Πώς φαντάζεσαι ότι ένιωσε ο συμμαθητή σου όταν του είπες αυτό . Με αυτό τον τρόπο μπορεί να καθυστερούμε κάπως να βγούμε από τη δύσκολή κατάσταση, όμως το παιδί καλλιεργεί δεξιότητες που θα το βοηθήσουν και στην ενήλικη ζωή του.

Δεν είναι όλες οι στιγμές κατάλληλες

Ενώ είναι πολύ χρήσιμο να διδάξουμε στα παιδιά μας να εμβαθύνουν στα συναισθήματά τους, είναι καλό να το αναβάλλουμε για λίγο όταν είμαστε σε δημόσιο χώρο. Τα συναισθήματα είναι πολύ προσωπικά και η διερεύνησή τους απαιτεί δημοτικότητα. Επίσης καλό είναι να μην ξεκινάμε μια τέτοια προσπάθεια όταν οι ίδιοι είμαστε πολύ φορτισμένοι συναισθηματικά ή πολύ κουρασμένοι επειδή σε τέτοιες περιστάσεις δεν μπορούμε να είμαστε πραγματικά διαθέσιμοι να ακούσουμε το παιδί.

Μαρία Ιωαννίδου Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο εδώ: Πηγή: psychologynow.gr