Η δυναμική της γλώσσας στην περιβαλλοντική συγκυρία
Καθημερινά διαπιστώνουμε τη δύναμη της γλώσσας ως μέσο επικοινωνίας και συνεννόησης.
Δε συνειδητοποιούμε, όμως, ότι ο προφορικός και ο γραπτός λόγος ουσιαστικά αποτυπώνει τη σκέψη. Έτσι η γλώσσα γίνεται φορέας ιδεών και αξιών.
Εκεί έγκειται η δυναμική της και οι δυνατότητές της.
Η γλώσσα ελευθερώνει , αλλά και επιβάλλει ηθικά και αισθητικά πρότυπα.
Η γλώσσα προβάλλει, αλλά και θεραπεύει προβλήματα.
Η γλώσσα φανερώνει την υπάρχουσα ταυτότητα, αλλά αποδέχεται και το διαφορετικό.
Η γλώσσα οριοθετεί, αλλά και αξιοποιεί κοινωνικά και πολιτιστικά περιβάλλοντα.
Έτσι εννοώντας τη γλώσσα προσδιορίσαμε το περιεχόμενο του προγράμματός μας:
Η δυναμική της γλώσσας στην περιβαλλοντική συγκυρία
Ιδιαίτερα σήμερα , μέσα σε αντίξοες περιβαλλοντικές συγκυρίες (κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, πολιτιστικές) , η γλώσσα της τέχνης, του θεάτρου, της μουσικής , της ποίησης αποτελεί ενοποιητικό και θεραπευτικό στοιχείο.
Την Ποίηση τη διδασκόμαστε στο σχολείο ως γλωσσικό μάθημα στο οποίο βαθμολογούμαστε .
Στο περιβαλλοντικό πρόγραμμα όμως την είδαμε κάπως αλλιώς.
Την παγκόσμια ημέρα ποίησης ( 21η Μαρτίου) γεμίσαμε τους τοίχους του σχολείου με στίχους – οπτικοποιώντας τους δημιουργικά.
Αυτή η ποίηση παίρνει άριστα, γιατί μας κάνει να θέλουμε να αλλάξουμε τον κόσμο.
Κι επειδή φέτος θεσμοθετημένα με την ποίηση ¨χτυπήσαμε ¨τις ρατσιστικές διακρίσεις, αποφασίσαμε να ενημερωθούμε για ομάδες που για διάφορους λόγους αποκλείονται κυρίως λόγω Γλώσσας.
Η άγνοια, ο φόβος, ο εγωισμός, η αδιαφορία υψώνουν
φράχτες.
Η γλώσσα και οι λέξεις δίνουν στέγη, γιατί η γλώσσα έχει και κοινωνικό ρόλο.
Είχαμε την ευκαιρία να επισκεφθούμε τον ξενώνα της ¨ΑΡΣΙΣ¨ που βρίσκεται κοντά μας, στο Ωραιόκαστρο.
Ξεναγηθήκαμε στους χώρους του ξενώνα και ενημερωθήκαμε από την υπεύθυνη κοινωνική λειτουργό: για τις συνθήκες που οδηγούν κάποια παιδιά στον ξενώνα, για τις δυσκολίες ένταξης που αντιμετωπίζουν, για τον τρόπο λειτουργίας του ξενώνα.
Ρωτήσαμε για τη δυνατότητα επικοινωνίας ατόμων με διαφορετική μητρική γλώσσα. Μας απάντησαν ότι για τα μεγαλύτερα παιδιά υπάρχει διερμηνέας. Για όλους όμως υπάρχει ο κώδικας επικοινωνίας της ανάγκης και φυσικά η γλώσσα της αγάπης.
Παράλληλα παραδώσαμε ρούχα τα οποία είχαμε συγκεντρώσει τις προηγούμενες ημέρες στο σχολείο, για να χρησιμοποιηθούν από τα παιδιά του ξενώνα.
Στο τέλος πήραμε μέρος σε μια ομαδική άσκηση με την οποία βιώσαμε τον αποκλεισμό, την περιθωριοποίηση, το αδιέξοδο. Όλοι και όλες φύγαμε προβληματισμένοι αναθεωρώντας κάποιες απόλυτες και στερεότυπες θέσεις κι απόψεις.
Κάποια άλλη μέρα επισκεφθήκαμε τη Μονάδα Αυτιστικού Ατόμου «Ελπίδα», που επίσης στεγάζεται στην Παιδόπολη του Ωραιοκάστρου.
Ο ψυχολόγος της μονάδας και η κοινωνική λειτουργός μας ενημέρωσαν για τον αυτισμό και την αδυναμία επικοινωνίας των αυτιστικών ατόμων με το περιβάλλον τους. Μάθαμε επίσης για το πολύτιμο έργο και τις δραστηριότητες του ¨Συλλόγου φίλων της Ελπίδας¨.
Καταλάβαμε στην πράξη ότι μια συμπαράσταση είτε ηθική είτε οικονομική ελαφρύνει κάπως τη δύσκολη πραγματικότητα που βιώνουν κάποιες οικογένειες, που πρέπει κι εκείνες με τη σειρά τους να φροντίσουν τα παιδιά τους.
Ήταν μια δυνατή εμπειρία. Νιώσαμε ιδιαίτερη συγκίνηση.
Αποφασίσαμε να συμμετέχουμε οι ίδιοι στο Μαραθώνιο Δρόμο που διοργάνωσε μετά από λίγες μέρες η μονάδα και να κινητοποιήσουμε κι άλλους συμμαθητές μας για αυτό το σκοπό.
Στα πλαίσια του προγράμματος ,το χώρο του σχολείου μας επισκέφθηκαν συνεργάτες του συλλόγου «Χρήστος Τσελεπίδης», προκειμένου να μας ενημερώσουν για το έργο που επιτελούν. Είναι ένας τοπικός σύλλογος που δραστηριοποιείται σε εθελοντικές δράσεις. Διαθέτουν ιατρική περίθαλψη κυρίως σε καρκινοπαθείς και φάρμακα σε όποιον τα χρειάζεται.
Διοργανώνουν εθελοντικές αιμοδοσίες ,κάτι πολύτιμο και στις μέρες μας ιδιαίτερα αναγκαίο.
Καταλάβαμε ότι πρέπει να εκτιμάμε τις ικανότητες και τα αγαθά που μας δίνει η ζωή και να μην τα θεωρούμε δεδομένα.
Διαπιστώσαμε για άλλη μια φορά τη δυναμική της γλώσσας της αγάπης και τη δύναμη της αλληλεγγύης.
Στο Σχολείο 2ης Ευκαιρίας του Λαγκαδά συναντήσαμε μαθητές αρκετά μεγαλύτερους από εμάς. Εξ αρχής μας φάνηκε παράξενο.
Μας εξήγησαν ότι για διαφορετικούς λόγους ο καθένας διέκοψε το γυμνάσιο και δεν ολοκλήρωσε την υποχρεωτική εκπαίδευση.
Ενήλικες σήμερα και ώριμοι ξανακάθονται στο θρανίο καθημερινά. Κι αυτό δεν είναι κάτι αυτονόητο. Επαγγελματίες και οικογενειάρχες με υποχρεώσεις το πρωί, μαθητές το απόγευμα.
Πιστεύουν, όμως, ότι ο εγγραματισμός θα βελτιώσει τη ζωή τους και την προσωπικότητά τους. Και σωστά το πιστεύουν.
Οι ανάγκες δημιουργούν αξίες.
Και η γλώσσα είναι ανεκτίμητη αξία. Ιδιαίτερα η ελληνική γλώσσα και δεν είναι διαπίστωση δική μας των Ελλήνων μόνο, αλλά αποδεικνύεται από τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας σε πολλές χώρες.
Συγκεκριμένα επικοινωνήσαμε και καταθέσαμε ερωτήματα σε σχολεία που διδάσκεται η ελληνική ως δεύτερη γλώσσα, στην Αλβανία και στην Τουρκία.
Mάθαμε, λοιπόν, ότι στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο στην Κωνσταντινούπολη, διδάσκονται ελληνικά άλλοτε για λόγους θρησκευτικούς ( οι Rum Orthodox) ή λόγω ελληνικής εθνικότητας ή λόγω προέλευσης από τους Ρωμιούς της Πόλης.
Κοινός τόπος πάντα η Ελληνική γλώσσα και κουλτούρα.
Οι αραβόφωνοι μαθητές και μαθήτριες μαθαίνουν την Ελληνική ως ξένη, οι Ρωμιοί ως δεύτερη και οι Έλληνες ως μητρική.
¨Κάθε καθηγητής που εργάζεται σε ένα τέτοιο σχολείο νιώθει πολύ όμορφα. Είναι μεγάλη πρόκληση να διδάσκεις σε διαπολιτισμικό σχολείο με διαφορετικές ανθρώπινες ταυτότητες. Εξάλλου εκπροσωπείς την ελληνικότητα σε ένα κοσμοπολίτικο περιβάλλον. Αυτό είναι σπουδαία εμπειρία, ειδικά στην Πόλη με την ιστορική ιδιαιτερότητα και το βυζαντινό της παρελθόν.¨
Στο ελληνικό σχολείο στην Αλβανία εξάλλου οι μαθητές επιλέγουν το συγκεκριμένο σχολείο τόσο για την υλικοτεχνική υποδομή, τις ανέσεις που παρέχει, όσο και για το επίπεδο και την ποιότητα διδασκαλίας και τον ευρωπαϊκό του προσανατολισμό.
Τα ελληνικά αποτελούν τη μητρική γλώσσα πολλών μαθητών, αλλά παράλληλα η ελληνική γλώσσα ανοίγει προοπτικές επαγγελματικής αποκατάστασης και σπουδών στον ελλαδικό χώρο.
Σε μια γωνιά της Θεσσαλονίκης, κοντά στο Βαρδάρη, λειτουργεί εδώ και χρόνια το σχολείο αλληλεγγύης «Οδυσσέας».
O «Οδυσσέας» ταξιδεύει για τη δική του «Ιθάκη» την εθελοντική.
Εκεί διδάσκεται δωρεάν η ελληνική γλώσσα σε ενήλικες μη φυσικούς ομιλητές της ( δηλαδή σε μετανάστες, πρόσφυγες, παλιννοστούντες).
Τα μαθήματα είναι δύο διδακτικά δίωρα την εβδομάδα και διαρκούν όσο ένα σχολικό έτος.
Ικανοί μαθητές του σχολείου έχουν τη δυνατότητα να πάρουν και πιστοποίηση της ελληνικής γλώσσας με εξετάσεις.
Τελευταία, ευγνώμονες μαθητές των ελληνικών διδάσκουν σε αυτό το αλληλοδιδακτήριο τη μητρική τους γλώσσα (κυρίως ρωσικά) σε ντόπιους και ξένους, ενώ η ανάγκη δημιούργησε τμήματα και αγγλικής γλώσσας,
Έχουν φοιτήσει περίπου 7000 ενήλικες μαθητές μετανάστες με διαφορετικό κοινωνικό, οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο και έχουν διδάξει πάνω από 200 εθελοντές διδάσκοντες.
Όπως φαίνεται στο καταστατικό τους ,ως στόχους έχουν την παρακολούθηση των διεθνών, ευρωπαϊκών και βαλκανικών εξελίξεων και εμπειριών για καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Κυρίως όμως τη δυνατότητα επικοινωνίας και κατανόησης μέσω της νέας ελληνικής γλώσσας και του νεοελληνικού πολιτισμού, τη δημιουργική ένταξη των προσφύγων, των μεταναστών και των ομογενών στην ελληνική κοινωνία, το σχεδιασμό προγραμμάτων νεοελληνικού αλφαβητισμού.
Φέτος επιτακτική περιβαλλοντική συγκυρία πρόβαλλε στον τόπο μας το προσφυγικό. Υπαγόρευσε την ανάγκη να διερευνήσουμε κι εμείς τα αισθήματα κάθε πρόσφυγα.
Στην αυλή του σχολείου συμμετείχαμε στο βιωματικό παιχνίδι ¨τα περάσματα¨.
Γίναμε για λίγο ηθοποιοί παίρνοντας ρόλους που προσομοίαζαν σε πρόσωπα με προσφυγική ταυτότητα.
Με τα μάτια κλειστά, χάσαμε τη σιγουριά .
Με αποκλεισμούς κι απαγορεύσεις σε εικονικά σύνορα ,καταλάβαμε τι θα πει φράκτης.
Κι όταν παριστάναμε ότι χάσαμε οικεία πρόσωπα ή και απλά πράγματα, μπήκαμε για λίγο στο πετσί της απώλειας.
Έτσι στο τέλος αναρωτηθήκαμε:
Κι αν ήμουν εγώ; Κι αν θα είμαι εγώ;
Το ξαναείπαμε:
Η άγνοια, ο φόβος, ο εγωισμός, η αδιαφορία υψώνουν φράχτες.
Η γλώσσα και οι λέξεις δίνουν στέγη.
¨Και να αδελφέ μου που μάθαμε να κουβεντιάζουμε ήσυχα κι απλά.
Καταλαβαινόμαστε τώρα
Δε χρειάζονται περισσότερα.
Γιατί εμείς δεν τραγουδάμε για να ξεχωρίσουμε, αδελφέ μου, από τον κόσμο.
Εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο.¨, όπως λέει και ο ποιητής.
Υπεύθυνη προγράμματος Κατσιούλη Ευφροσύνη
Δείτε πλούσιο φωτογραφικό υλικό απο όλες τις δραστηριότητες του προγράμματος και της ομάδας εδώ
