Κάποιος είπε κάποτε ότι ο Ιονέσκο (πατριάρχης του λεγομένου “θεάτρου του παραλόγου”) στην Ελλάδα θα ήταν άνεργος, γιατί όλη η Ελλάδα κυριαρχείται από το παράλογο. Ορίστε ακόμη ένα δείγμα για την ενίσχυση αυτής της διαπίστωσης: πώς κινδυνεύουμε να «χάσουμε» το τραίνο της ψηφιακής τεχνολογίας στο σχολείο.

Κυκλοφορούν, εδώ και λίγες μέρες, έντονες φήμες ότι το Υπουργείο Παιδείας θέλει να σταματήσει το λεγόμενο Β’ Επίπεδο Επιμόρφωσης στην Παιδαγωγική Αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ), ένα καταξιωμένο στη συνείδηση των εκπαιδευτικών πρόγραμμα Eπιμόρφωσης. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα το οποίο είναι από τα πλέον πετυχημένα έργα Επιμόρφωσης ΤΠΕ στην Ελλάδα,  και διεθνώς.

arkasΓιατί όμως θεωρείται πετυχημένο, τι το “κάνει” πετυχημένο; Ένα άρθρο σε κάποιο site, όπως αυτό που διαβάζετε; Προφανώς όχι!

Στη συνέχεια, θα επιχειρήσουμε να δώσουμε μερικά στοιχεία, τα οποία τεκμηριώνουν, κατά τη γνώμη μας, τη σημαντική επιτυχία του προγράμματος αυτού και την αναγκαιότητα συνέχισής του.

Ας αρχίσουμε με τα στοιχεία που είναι πραγματικά εντυπωσιακά, δηλαδή τα αριθμητικά δεδομένα που αφορούν αυτήν την Επιμόρφωση, ως περιεχόμενο και συνολική απήχηση στην ελληνική εκπαιδευτική κοινότητα αλλά και την εκπαίδευση γενικότερα. Στη δωδεκάχρονη πορεία που σημειώνει η Επιμόρφωση ΤΠΕ στην Ελλάδα, σχεδόν 120.000 (ο αριθμός είναι σωστός: 120 000 !) εκπαιδευτικοί παρακολούθησαν τη λεγόμενη επιμόρφωση Α’ επιπέδου ΤΠΕ (δηλαδή εκμάθησης βασικών δεξιοτήτων χρήσης Η.Υ.), ενώ περίπου 90.000 πιστοποιήθηκαν (μέσω πανελληνίων εξετάσεων).

Στη συνέχεια, την επιμόρφωση Β’ επιπέδου ΤΠΕ για τις χρήσεις των ψηφιακών τεχνολογιών σε κάθε ειδικότητα (που περιλαμβάνει 96 ώρες μαθημάτων καθώς και πρακτικών ασκήσεων στην τάξη και προετοιμασίας, με πιστοποίηση στο τέλος)- την παρακολούθησαν ή την παρακολουθούν περισσότεροι από 25.000 εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, από τους κατέχοντες πιστοποίηση Α’ επιπέδου ΤΠΕ, καθώς η ύπαρξη βασικών δεξιοτήτων χρήσης ΤΠΕ αποτελεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή στην επιμόρφωση Β’ επιπέδου ΤΠΕ.

Οι εκπαιδευτικοί μαθαίνουν να εκμεταλλεύονται όλες τις δυνατότητες που προσφέρουν οι ψηφιακές τεχνολογίες: εκπαιδευτικό λογισμικό (εκατοντάδες τίτλοι συνολικά), περιβάλλοντα και πλατφόρμες web 2.0, χρήση διαδραστικών πινάκων, ακόμη και στοιχεία εικονικής πραγματικότητας κλπ. – όλα στην υπηρεσία της διδασκαλίας και της μάθησης!

 Οι εκπαιδευτικοί ωστόσο πηγαίνουν πολύ βαθύτερα. Δεν διδάσκουν μόνο τις δυνατότητες των ψηφιακών τεχνολογιών, αλλά διαπαιδαγωγούν τους μαθητές στην ορθολογική και κοινωνικά αποδεκτή χρήση τους. Με άλλα λόγια, οι εκπαιδευτικοί δεν επιμορφώνονται μόνο στο πώς θα κάνουν καλύτερα Μαθηματικά ή Φυσική με τη βοήθεια των ψηφιακών συστημάτων (που είναι από μόνος του ένας τεράστιος στόχος), αλλά μαθαίνουν και πώς να καθοδηγούν τις μαθήτριες και τους μαθητές τους, ώστε αυτοί να πλοηγούνται με ασφάλεια, να χρησιμοποιούν τους ψηφιακούς πόρους έξυπνα και ορθολογικά, με εντιμότητα και με παραγωγικό τρόπο. Αξίες και στάσεις διδάσκουν οι εκπαιδευτικοί και όχι μόνο στεγνή τεχνογνωσία.

 Είναι ίσως από τις λίγες φορές που τέμνονται τροχιές ενδιαφερόντων συνήθως ασύμβατες: η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών συναντάει τα ενδιαφέροντα των μαθητών και εξυπηρετεί τρέχουσες και μελλοντικές κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες. Πόσες φορές στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης έχουμε τέτοιους συνδυασμούς στόχων και ενδιαφερόντων;

 Για το λόγο αυτό, το πρόγραμμα Επιμόρφωσης έχει τόση διάρκεια. Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι, με την υποχρεωτική «εφαρμογή στην τάξη» – που εισήχθη στο πλαίσιο του προγράμματος επιμόρφωσης από το 2010, κατά την οποία οι επιμορφούμενοι εκπαιδευτικοί εν είδει πρακτικής άσκησης υλοποιούν παρεμβάσεις με χρήση ΤΠΕ στην τάξη με τους μαθητές τους – τα οφέλη της επιμόρφωσης φτάνουν άμεσα σε ένα μεγάλο αριθμό τελικών αποδεκτών, δηλαδή μαθητών, που εκτιμάται ότι μέχρι σήμερα  έχει υπερβεί τους 500.000! Παράλληλα, έχει ήδη παραχθεί ένας τεράστιος όγκος ψηφιακού υλικού (χιλιάδες σελίδων, δεκάδες χιλιάδες σχολιασμένοι σύνδεσμοι με υλικό, εκπαιδευτικές δραστηριότητες, διδακτικά σενάρια, αναρίθμητοι ψηφιακοί πόροι, τακτοποιημένοι, ταξινομημένοι, ελεγμένοι, προσβάσιμοι δωρεάν από παντού…).

 Αυτή τη στιγμή παρακολουθούν το πρόγραμμα οι βασικές ειδικότητες (ΠΕ60, ΠΕ70, ΠΕ02, ΠΕ3, ΠΕ4 και ΠΕ19-20), ενώ σχεδιάζονται οι επιμορφώσεις για τις υπόλοιπες. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης, πλήρεις κύκλους προετοιμασίας των επιμορφωτών, οι οποίοι ακολούθησαν ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης 380 ωρών σε ειδικά επιλεγμένα Πανεπιστημιακά Κέντρα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών ανά την Ελλάδα (τα λεγόμενα ΠΑΚΕ), σε προγράμματα που λειτουργούν πρόσωπο με πρόσωπο, Μεικτής Μάθησης (blended learning) σε συνδυασμό με μαθήματα από απόσταση, που κλιμακώνονται σε διάφορα επίπεδα.

Στο διάστημα αυτό έχει δημιουργηθεί επίσης ένας μεγάλος αριθμός θεωρητικών πλαισίων και εννοιών και έχει φυσικά αποκτηθεί μια τεχνογνωσία που μάλλον είναι ό,τι καλύτερο υφίσταται αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, και που ήδη έχει γίνει διεθνώς γνωστή. Εκατοντάδες εργασίες των επιμορφωτών και των ίδιων των επιμορφωμένων έχουν δημοσιευτεί σε Συνέδρια, συλλογικούς τόμους, βιβλία, περιοδικά και ο αριθμός τους αυξάνεται συνέχεια.

Εξάλλου ένας μεγάλος αριθμός εκπαιδευτικών έχουν εμπλακεί εδώ και 10 χρόνια στο πρόγραμμα σε διάφορους ρόλους – επιμορφωτών, εκπαιδευτών, e-επιμορφωτών, τεχνικών κλπ., μέλη μιας γιγαντιαίας κοινότητας πρακτικής και μάθησης – ίσως της μεγαλύτερης που έχει ποτέ δημιουργηθεί στην Ελλάδα στον χώρο των εκπαιδευτικών. Το αποτέλεσμα; Δεκάδες χιλιάδες εκπαιδευτικοί όλων των ειδικοτήτων έχουν εμπλακεί σε μια σειρά δραστηριοτήτων συνεχούς μάθησης υλοποιώντας σε μεγα-κλίμακα (όχι μόνο για τα ελληνικά δεδομένα), με τον καλύτερο και πιο ενεργό τρόπο τη Δια Βίου Μάθηση, βελτιώνοντας συνεχώς τη διδακτική τους ικανότητα, τις γνώσεις και δεξιότητές τους, τη στάση τους, την τεχνογνωσία τους.

Το σημαντικότερο όλων όμως είναι ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν αγκαλιάσει το πρόγραμμα. Δε θα αναφέρουμε τους εκατοντάδες επιμορφωτών και τις δεκάδες χιλιάδες επιμορφωμένων. Ένας και μόνο αριθμός: στην τελευταία επιμορφωτική περίοδο έγιναν 11.000 αιτήσεις! Νέες αιτήσεις για συμμετοχή στο πρόγραμμα σε μια και μόνη περίοδο!

Τα χρόνια αυτά, όπως είναι φυσικό, το πρόγραμμα παρουσιάστηκε σε δεκάδες διεθνή συνέδρια, workshops και fora. H σαφής εντύπωση από όλα αυτά είναι ότι σήμερα το πρόγραμμα αυτό, σε διεθνές επίπεδο, είναι από τα πλέον μακρόχρονα, καλά οργανωμένα και διευρυμένα επιμορφωτικά προγράμματα. Κάτι για το οποίο μπορούμε να είμαστε περήφανοι.

Ωραία λοιπόν – ποιο είναι το πρόβλημα;

Το πρόβλημα, όπως γράφουμε και στην αρχή, είναι απλό. Παράγοντες του Υπουργείου Παιδείας φαίνεται να προωθούν τη διακοπή της επιμόρφωσης αυτής. Το Υπουργείο φαίνεται πως θέλει να σταματήσει αυτό το πρόγραμμα – και ας είναι το πιο επιτυχημένο, το πιο μακρόχρονο, με τεράστια απήχηση σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, σε όλη την Ελλάδα· ακόμη και η τελευταία γωνιά της Ελλάδος είναι στην κυριολεξία “μέσα” στο πρόγραμμα (κυρίως μέσω της Μεικτής εξ αποστάσεως Μάθησης).

Ένα επιμορφωτικό πρόγραμμα, το επαναλαμβάνουμε, με τόση απήχηση, που τώρα δίνει πια ορατά αποτελέσματα στο σχολείο, περικόπτεται. Τώρα που έχει πια διαμορφωθεί μια κρίσιμη μάζα  εκπαιδευτικών, σε όγκο και πλήθος ειδικοτήτων, τη στιγμή δηλαδή που τα αποτελέσματα έχουν αρχίσει να διακρίνονται ξεκάθαρα και να διαχέονται σε όλο το σώμα της Eκπαίδευσης, η Eπιμόρφωση φαίνεται να ετοιμάζεται για «καρατόμηση». Σαν να κλαδεύει κανείς ένα δέντρο την ώρα της ανθοφορίας! Τι καρπούς περιμένει;

Αντί η Πολιτεία να υποστηρίξει την Επιμόρφωση αυτή, να την ενισχύσει στο επόμενο προγραμματικό πλαίσιο, να την ενδυναμώσει, να την γενικεύσει και για τις άλλες ειδικότητες, να υποστηρίξει τη λειτουργία της με διοικητικές πράξεις – φαίνεται πως προσανατολίζεται να τη σταματήσει !!

 Για να είμαστε βέβαια ακριβείς και δίκαιοι, το Υπουργείο προτίθεται να αντικαταστήσει το πρόγραμμα Β’ με ένα υποκατάστατο, το λεγόμενο Β1. Ένα ταχύρρυθμο πρόγραμμα 36 ωρών, εστιασμένο μόνο σε ορισμένες τεχνολογίες και περιβάλλοντα. Οι εκπαιδευτικοί θα γίνουν ευκαιριακοί χρήστες των συστημάτων, αλλά η πραγματική διδακτική τους αξιοποίηση, όπως εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς δεν είναι δυνατή σε 36 ώρες, χωρίς εμβάθυνση και πρακτική άσκηση. Ούτε λόγος φυσικά για το τι θα συμβεί αν αλλάξουν λίγο οι τεχνολογίες, όπως συμβαίνει κάθε λίγα χρόνια: η όλη προετοιμασία θα είναι ελάχιστα χρήσιμη.

Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς, μετά από όλα αυτά, το λόγο αυτής της υποχώρησης; Εμείς πάντως όχι.

Τι να πούμε;

 Άνεργος τελικά ο Ιονέσκο στην Ελλάδα και εμείς ως θεατές θα βλέπουμε το τραίνο της ψηφιακής τεχνολογίας να απομακρύνεται;

 Είναι δυνατόν;

 Βασίλης Δαγδιλέλης, Καθηγητής, Εφαρμογές της Πληροφορικής, Διδακτική της Πληροφορικής, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Βασίλης Κόμης, Καθηγητής Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση, Πρόεδρος ΤΕΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο Πατρών

Δημήτρης Κουτσογιάννης, Αναπληρωτής καθηγητής Εκπαιδευτικής Γλωσσολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πολυχρόνης Κυνηγός, Καθηγητής, Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας και Διδακτικής Μαθηματικών, Πανεπιστήμιο Αθηνών

Δημήτρης Ψύλλος, Καθηγητής Διδακτικής Φυσικών Επιστημών και Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας , Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης