Εδώ θα δείτε τις οδηγίες για τη διδασκαλία της Λογοτεχνίας στη Β’ Λυκείου έτσι όπως τις συνέταξε η ομάδα εργασίας που συγκρότησε το Υπουργείο Παιδείας. Οι οδηγίες αυτές αδικαιολόγητα δεν έχουν σταλεί στα Λύκεια.

Η επιστημονική επιτροπή της Νέας Παιδείας που μας το κοινοποίησε, προτείνει στους συναδέλφους να τις αξιοποιήσουν κριτικά στο μάθημά τους, καθώς δεν αντιβαίνουν το ισχύον Πρόγραμμα Σπουδών.

Οι επιχειρούμενες αλλαγές στα ΑΠΣ αναζωπύρωσαν συζητήσεις γύρω από θέματα διδασκαλίας κυρίως των φιλολογικών μαθημάτων. Πιο εκτεταμένες ήταν αυτές που σχετίζονται με τη διδασκαλία της Λογοτεχνίας στην Α’ λυκείου και των Αρχαίων Ελληνικών στην ίδια τάξη. Έτσι και η πρόθεση του υπουργείου να εντάξει τη διδασκαλία της Τοπικής Ιστορίας στο νέο πρόγραμμα επανέφερε μια παλιότερη συζήτηση στο προσκήνιο. Σήμερα η Τοπική Ιστορία διδάσκεται (αν διδάσκεται) στη Γ’ Γυμνασίου αποσπασματικά. Ωστόσο, επειδή “η μελέτη του τοπικού δεν είναι δυνατόν να κατανοηθεί, να περιγραφεί και να εξηγηθεί, χωρίς τη γνώση της ιστορίας του ευρύτερου χώρου” , είναι αυτονόητη η αναγκαιότητα ένταξης της μικροϊστορίας (τοπικής ιστορίας μίας περιοχής) στη μακροϊστορία (στη γενική ιστορία της Ελλάδας ή και της παγκόσμιας ιστορίας ανάλογα με τη σπουδαιότητα του περιγραφόμενου ιστορικού γεγονότος) μέσω μίας επαγωγικής ιστορικής λογικής και μεθοδολογίας.

Το υπουργείο παιδείας προτείνει μια νέα προσέγγιση του μαθήματος της Τοπικής Ιστορίας στο γυμνάσιο. Το εντάσσει στη ” Ζώνη Βιωματικών Δράσεων” και φαίνεται να το αποκόπτει από τη διδασκαλία της Γενικής Ιστορίας, πράγμα που μεταξύ άλλων προκάλεσε την αντίδραση της επιστημονικής επιτροπής του περ. Νέα Παιδεία.

Με αφορμή, λοιπόν, τα προηγούμενα ο Σύνδεσμος Φιλολόγων ν. Δράμας κρίνει σκόπιμο να καταθέσει τη δική του οπτική όπως αυτή αποτυπώθηκε μέσα από δοκιμασμένα στη σχολική αίθουσα δείγματα μαθημάτων. Βασική επιδίωξή μας ήταν να ενταχθεί οργανικά το μάθημα της τοπικής ιστορίας στο ωρολόγιο πρόγραμμα γυμνασίου και λυκείου ανεξάρτητα από την τάξη. Πρόκειται για πρακτική αξιοποίηση της δραμινής ιστορίας με σκοπό την κατανόηση των γεγονότων της γενικής ιστορίας που διδάσκεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Εκπονήθηκαν λοιπόν και δοκιμάστηκαν μέσα στις σχολικές αίθουσες σχέδια μαθημάτων που αφορούσαν όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου (αρχαία, μεσαιωνική και νεότερη ιστορία) και μελετήθηκαν: ιστορικά γεγονότα τοπικού ενδιαφέροντος, η σύνθεση και εξέλιξη του πληθυσμού, τα τοπωνύμια και οι αλλαγές τους, η διαμόρφωση και ο ρόλος του εργατικού κινήματος, τοπικές θεατρικές παραστάσεις. Η διδασκαλία του μαθημάτων πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ωρολόγιου προγράμματος και είχε σαφή σκοπό: να υπηρετήσει τη διδασκαλία σχετικών ενοτήτων της γενικής ιστορίας. Ως αφετηρία χρησιμοποιήθηκαν αποσπάσματα κειμένων και φωτογραφίες που συνοδεύονταν από ερωτήσεις. Σκοπός τους να οδηγηθούν οι μαθητές σε βασικές διαπιστώσεις γύρω από την τοπική ιστορία στη δεδομένη εποχή, να αναπτύξουν προβληματισμούς, να άρουν παρεξηγήσεις και χρησιμοποιώντας τις γνώσεις τους από τη γενική ιστορία να συνειδητοποιήσουν όσο είναι δυνατόν το ρόλο και τη λειτουργία της τοπικής κοινωνίας σε κάθε ιστορική περίοδο.

Τα συμπεράσματα από την εφαρμογή των δοκιμών ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Οι μαθητές έδειξαν να ενδιαφέρονται και η συμμετοχή τους στο μάθημα ενισχύθηκε. Φάνηκε να κατανοούν ότι τόσο ο τόπος τους και οι άνθρωποι που έζησαν σ’ αυτόν όσο και οι ίδιοι αποτελούν μέρος της ιστορίας που διδάσκονται στο σχολείο. Πολλοί με δική τους πρωτοβουλία έψαξαν, ρώτησαν και έφεραν επιπλέον υλικό για προέκταση ή εμβάθυνση. Η σχολική ιστορική αφήγηση πήρε σάρκα και οστά. Η σύνδεση της γενικής με την τοπική ιστορία λειτούργησε αποκαλυπτικά καθώς όπως παρατήρησε κάποιος μαθητής “τελικά μαθαίνουμε τόσα, αλλά δεν ξέρουμε τίποτα για τον τόπο μας”.

Προφανώς οι διδακτικές προτάσεις που δοκιμάσαμε ως Σύνδεσμος είναι ανοιχτές σε πολύπλευρη κριτική. Ωστόσο πιστεύουμε ότι είναι χρηστικές και πλήρως ενταγμένες στο συγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών, ότι συνδέουν λειτουργικά την τοπική ιστορία με τη γενική ιστορία και δεν την αντιμετωπίζουν με όρους λαογραφικούς.

Επίσης, οι προτάσεις αυτές δείχνουν ότι πρέπει να αρνηθούμε την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, μέρος της οποίας είναι και η ευκαιριακή ανάθεση μαθημάτων. Η σύνδεση του τοπικού με το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο απαιτεί στάση που ξεφεύγει από την ευκαιριακή διευθέτηση του ωραρίου, η οποία – συνήθως – οδηγεί σε διεκπεραιωτική διδασκαλία της ιστορίας.

Σύνδεσμος Φιλολόγων ν. Δράμας

Η διδασκαλία της ιστορίας σε διαφορετικές εποχές
30 Νοεμβρίου 2011 Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

Σας δίνουμε εδώ ένα δείγμα από τις εισηγήσεις που έγιναν στην εκδήλωση αυτή. Μπορείτε μέσα από το Vimeo να παρακολουθήσετε και τις υπόλοιπες εισηγήσεις.

Η διδασκαλία της ιστορίας σε διαφορετικές εποχές – Κώστας Αγγελάκος from SGT Athens on Vimeo.

Η εκδήλωση εντάσσεται στον κύκλο Η αφήγηση της Ιστορίας και η διδασκαλία της ως ιστορικά φαινόμενα που φιλοδοξεί να αναδείξει κρίσιμα ζητήματα όπως η διαμόρφωση της συλλογικής συνείδησης μέσα από την αντιμετώπιση του μαθήματος της Ιστορίας στο σχολείο και μέσα από τη δημόσια συζήτηση για θέματα ιστορίας, ή το ζήτημα της διάστασης που συχνά παρατηρείται ανάμεσα στην Ιστορία των ειδικών ιστορικών και την «επίσημη» σχολική εκδοχή της ιστορίας αλλά και τη δημόσια ιστορία γενικότερα. Ακόμα, το πώς πολιτικοί στόχοι και γενικότερες κοινωνικές τάσεις μιας εποχής επηρεάζουν τον τρόπο διδασκαλίας της Ιστορίας.
Ομιλητές:
Κώστας Αγγελάκος: Επίκουρος Καθηγητής Παιδαγωγικών στο Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, Διευθυντής του περιοδικού Νέα Παιδεία
Corine Defrance: Iστορικός/ερευνήτρια στο Γαλλικό Κρατικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας (CNRS, IRICE, Paris), επισκέπτρια καθηγήτρια στο Freie Universität του Βερολίνου
Γιώργος Κόκκινος: Καθηγητής Ιστορίας και Διδακτικής της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Αναστάσιος-Ιωάννης Μεταξάς: Ομότιμος Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Πρόεδρος Επιστημονικού Συμβουλίου του Εργαστηρίου Πολιτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών
Συντονιστής:
Ευάνθης Χατζηβασιλείου: Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών

Ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ (ΠΑΣΑΦ) έχει στείλει επιστολή στην Υπουργό Παιδείας σχετικά με το θέμα του παραγκωνισμού του κλάδου των Φιλολόγων και της υποβάθμισης των μαθημάτων που διδάσκονται από αυτούς δίνοντας τα μαθήματα σε άλλους κλάδους.Το θέμα σχετίζεται άμεσα με τις δημοσιεύσεις περί μείωσης των αναπληρωτών και αντικατάστασής τους με άλλες ειδικότητες που έχουν την ιδιότητα του μονίμου υπαλλήλου προκειμένου να μη θιγούν.

Δημοσιεύουμε την επιστολή, όπως μας κοινοποιήθηκε από την ΠΕΦ για ενημέρωσή σας.

Από το περιοδικό “Νέα Παιδεία” πήραμε το παρακάτω έγγραφο και σας το κοινοποιούμε για ενημέρωση:

Η Επιστημονική Επιτροπή του περιοδικού ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ με έκπληξη διαπίστωσε ότι, μετά  την ανυπαρξία αλλαγών στο μάθημα της Ιστορίας στο «ΝΕΟ» ΛΥΚΕΙΟ, παρατηρείται το τελευταίο διάστημα μια σειρά ενεργειών του Υπουργείου Παιδείας, με τις οποίες υποβαθμίζεται ακόμα περισσότερο το μάθημα της Ιστορίας, πλέον και στο Γυμνάσιο.

Πιο συγκεκριμένα διαπιστώνεται ότι:

1. Στην πιλοτική εφαρμογή των νέων προγραμμάτων σπουδών του Δημοτικού και του Γυμνασίου δεν υπάρχει το νέο πρόγραμμα σπουδών της Ιστορίας στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Το νέο πρόγραμμα γνωρίζουμε ότι συντάχθηκε τον Απρίλιο του 2011 από επιστημονική ομάδα που συγκρότησε το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας, χωρίς όμως να δημοσιοποιήσει ποτέ τα κριτήρια επιλογής των προσώπων που την αποτέλεσαν.
2. Αντίθετα, εφαρμόζεται πιλοτικά σε γυμνάσια της χώρας ένα πρόγραμμα σπουδών για την Τοπική Ιστορία αποσπασμένο εντελώς από τη διδασκαλία του υπόλοιπου μαθήματος της Ιστορίας (από το οποίο αφαιρείται μία διδακτική ώρα στη Γ’ Γυμνασίου) και ενταγμένο σε μια νέα, πρωτοφανούς παιδαγωγικής σύλληψης Ζώνη, τη «Ζώνη Βιωματικών Δράσεων», που, όπως δηλώνει και η ονομασία της, μόνο ως διδακτική μέθοδος μπορεί να θεωρηθεί και όχι ως αυτόνομο μάθημα. Στο πλαίσιο αυτό, μπορεί να διδάσκει την Τοπική Ιστορία οποιοσδήποτε εκπαιδευτικός, ανεξάρτητα από τις σπουδές του στην Ιστορία!

Οι παραπάνω εξελίξεις θέτουν μια σειρά ερωτημάτων, τα οποία απαιτούν άμεση απάντηση:

1. Ποιο θεσμικό όργανο του Υπουργείου Παιδείας αποφάσισε να απορρίψει το νέο πρόγραμμα σπουδών της Ιστορίας για την υποχρεωτική εκπαίδευση πριν την πιλοτική του εφαρμογή και με ποια επιστημονική επιχειρηματολογία;
2. Ποιο επιστημονικό όργανο του Υπουργείου Παιδείας πρότεινε την ένταξη της Τοπικής Ιστορίας στη «Ζώνη Βιωματικών Δράσεων» και με ποια επιχειρηματολογία εισηγήθηκε την ανάθεση της διδασκαλίας της σε όλες τις ειδικότητες;

Με βάση τα παραπάνω ερωτήματα καλούμε:

1. Το Υπουργείο Παιδείας να δημοσιοποιήσει το απορριφθέν πρόγραμμα σπουδών της Ιστορίας στην υποχρεωτική εκπαίδευση καθώς και την εισήγηση του αρμόδιου θεσμικού οργάνου που πρότεινε την απόρριψή του πριν την πιλοτική εφαρμογή του στις σχολικές μονάδες.
2. Την Επιστημονική Ομάδα σύνταξης του νέου προγράμματος σπουδών της Ιστορίας στην υποχρεωτική εκπαίδευση να δημοσιοποιήσει το έργο της, καθώς και την τοποθέτησή της  για την αντιμετώπισή του μέχρι σήμερα.
3. Τα Τμήματα Ιστορίας των ΑΕΙ, από τους προέδρους των οποίων ζητήθηκε η γνώμη για το νέο πρόγραμμα σπουδών Ιστορίας, και τις επιστημονικές ενώσεις των εκπαιδευτικών να διατυπώσουν τη θέση τους για τη συνεχιζόμενη υποβάθμιση του μαθήματος της Ιστορίας στην εκπαίδευση.

Συμπερασματικά, η ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ ως επιστημονικό περιοδικό θεωρεί το ζήτημα αυτό μείζον από επιστημονική, παιδαγωγική και κυρίως πολιτική άποψη, και γι’ αυτό θα το παρακολουθήσει συστηματικά.

Σε περίπτωση συνέχισης του κλίματος σιωπής και απόκρυψης, θα δημοσιοποιήσει τα σχετικά κείμενα που έχει στη διάθεσή της.

Για την Επιστημονική Επιτροπή της ΝΕΑΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Κώστας Αγγελάκος

Διευθυντής ΝΕΑΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Επίκουρος Καθηγητής

Διαβάσαμε το παρακάτω ενδιαφέρον άρθρο στο Alfavita και το αναδημοσιεύουμε

Ισοπέδωση και Διάλυση. Παρατηρήσεις στις οδηγίες του Υπουργείου Παιδείαςγια την αξιολόγηση στα Γλωσσικά Μαθήματα της Α’ Λυκείου

Όπως έχω γράψει και παλαιότερα το Υπουργείο Παιδείας έχει  συγκεκριμένο στόχο να αλλάξει τόσο τη δομή όσο και το περιεχόμενο του μαθήματος της Ιστορίας αλλά και  όλων των φιλολογικών μαθημάτων . Στηριγμένοι σε μα αντίληψη πως οτιδήποτε δυτικοευρωπαϊκό είναι άριστο ή «προοδευτικό» , οι υπεύθυνοι του υπουργείου εννοούν να μετατρέψουν τα γλωσσικά μαθήματα σε σύνολα   διαιρεμένα και ταξινομημένα, υποταγμένα σε μια λογική επιφανειακής επικοινωνιακής διαδικασίας με πομπούς και δέκτες . Η «παραδοσιακή» αντίληψη που εκλαμβάνει το λογοτεχνικό κείμενο ως καλλιτεχνικό έργο που ξεφεύγει συχνά από τα όρια μιας λογικής διερεύνησης και θεώρησης, το έργο ως πηγή αισθητικής απόλαυσης φαίνεται να αποσιωπάται στις οδηγίες για τη διδασκαλία των γλωσσικών μαθημάτων στην  Α’ Λυκείου.
Στον ίδιο δρόμο, οι οδηγίες για την αξιολόγηση των γλωσσικών μαθημάτων στην Α’ Λυκείου  διαλύουν κυριολεκτικά το λογοτεχνικό κείμενο χωρίς να συλλαμβάνουν την ολότητα , την ιδιαιτερότητα του. Επιχειρούν να ανακαλύψουν ρόλους, κανονικότητες, πρωταγωνιστές , «στερεότυπα», «φύλα», σαν να πρόκειται για κείμενα πολιτικής θεωρίας ή ιδεολογίας.  Αυτός ο ακραιφνής κοινωνιολογισμός στην αρχαία αλλά και στην νεότερη λογοτεχνία είναι και αντιπαιδαγωγικός και ορθώνει μεγάλα εμπόδια στη συμμετοχή του μαθητή.  Οι δοκιμασίες που θέτουν οι οδηγίες είναι και εξαιρετικά δύσκολες για τους μαθητές αλλά και συνάμα ξένες με το πραγματικό νόημα της τόσο της αρχαίας όσο και της νεότερης  λογοτεχνίας.
Η αξιολόγηση στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών  σύμφωνα με τις οδηγίες,  προτάσσει την «πρωτοβάθμια» όπως αναφέρει κατανόηση του κειμένου χωρίς, δηλαδή, να  επιχειρείται μια πιο ουσιαστική και συνδυαστική χρήση της μετάφρασης, του συντακτικού και της γραμματικής Αν δεν αξιολογηθούν αυτά τα στοιχεία πώς θα δειχθούν  η συλλογιστική πορεία και τα επιχειρήματα; Με υποθέσεις και τη φαντασία των μαθητών;  Το αρχαίο κείμενο ενδιαφέρει μόνο  ως γραμματειακό είδος , ένα  σύνολο σκέψεων, ιδεών, αφηγήσεων  ή ως ένα μοναδικό έργο ενδεικτικό μιας συγκεκριμένης πολιτικής και πολιτισμικής αντίληψης.
Το ίδιο «προοδευτικό» πνεύμα διέπει και τις οδηγίες για την αξιολόγηση του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Οι συντάκτες των οδηγιών αποδεικνύεται ότι δεν έχουν καμία επαφή με τη σχολική τάξη, τις ιδιαιτερότητες και τα προβλήματα των μαθητών της Α’ Λυκείου. Θα έλεγα επίσης, ότι απευθύνονται σε σχολεία ιδιοφυιών μαθητών . Πώς να εξηγήσει κανείς την  οδηγία να δίνονται άγνωστα «ομόθεμα» ή ομοειδή κείμενα κατά το γαλλικό σύστημα; Για να εξακριβώσει τι ακριβώς ο καθηγητής; Πρώτα απ’ όλα,  η επιλογή των κειμένων μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές στρεβλώσεις, καθώς η μοναδικότητα του καλλιτεχνικού έργου ως προς τη σύλληψη αλλά και η πολυθεματικότητα του απαλείφονται προς χάριν …της αξιολόγησης. Και στις ερωτήσεις που συχνά θέτουμε ως προς ένα παρεμφερές λογοτεχνικό κείμενο εστιάζουμε σε συγκεκριμένα σημεία, δεν ταυτίζουμε τα λογοτεχνικά έργα. Φανταστείτε ένα φιλόλογο να έχει διδάξει τη «Φόνισσα» και να θέτει προς εξέταση το «Ζητιάνο» του Καρκαβίτσα γιατί και τα δύο κείμενα θίγουν τη δεισιδαιμονία των χωρικών.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται επίσης στα θέματα  «στερεότυπο»  και « φύλο».  Θα κατηγορήσουμε άραγε τους συγγραφείς του 19ου αιώνα  για υποβάθμιση του ρόλου της γυναίκας ;  Υπήρχαν μήπως και φεμινίστριες τότε  ; Ποια ήταν η θέση της γυναίκας  στην ελληνική κοινωνία στη συγκεκριμένη περίοδο; Φυσικά και είναι θεμιτό να θίξεις θέματα όπως οι συνθήκες που διαμόρφωναν την υποβαθμισμένη θέση της στην ελληνική οικογένεια αλλά να μιλάς για στερεότυπο που αναπαράγει η λογοτεχνία ή το Δημοτικό Τραγούδι είναι τουλάχιστον αντιεπιστημονικό.
Η αξιολόγηση, επίσης, απαιτεί από το μαθητή να αλλάξει τη «φωνή», τον ιδιαίτερο τρόπο του αφηγητή ή του πρωταγωνιστή. Αυτή η άσκηση μπορεί να τεθεί ως εργασία αλλά όχι ως ερώτηση διαγωνίσματος. Ζητά ουσιαστικά, να μεταγράψει ο μαθητής ένα λογοτεχνικό κείμενο και πώς αλήθεια θα αξιολογήσεις ένα τέτοιο κείμενο;
Μεγάλης δυσκολίας είναι και η επόμενη ερώτηση, όπου ζητείται να γράψει ο μαθητής διαφήμιση(;) του λογοτεχνικού έργου ή κριτική. Στη δεύτερη περίπτωση με ποιες λογοτεχνικές γνώσεις θα κληθεί να αξιολογήσει έναν Παπαδιαμάντη ή έναν Βάρναλη; Και πάλι θέτω το ερώτημα γιατί πρέπει όλα να  τεμαχίζονται και να μετρώνται; Ένα έργο μπορεί  να συνδεθεί με βιώματα του μαθητή, να συσχετιστεί με κοινές εμπειρίες, ένα άλλο κείμενο μπορεί να μη γίνει κατανοητό. Ποιος είναι επομένως ο βασικός σκοπός της διδασκαλίας της Λογοτεχνίας;  Η  κριτική της;
Στο ίδιο πνεύμα διάλυσης του κειμένου ζητείται από τους μαθητές να ταυτιστούν με τον ήρωα και να γράψουν το ημερολόγιό του.  Μπορεί ένας μαθητής να ταυτιστεί με τη Φραγκογιαννού ή την Αρετούσα; Ποιος είναι ο στόχος εδώ; Να παράγουν οι μαθητές λογοτεχνία; Ως συμπλήρωμα στις διάφορες οπτικές του κειμένου σε εργασία τετραμήνου  μπορεί  μα τεθεί όχι όμως ως βασική στόχευση μιας διδασκαλίας.
Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στην άσκηση που προτείνεται σε σχέση με τα   σύμβολα ενός λογοτεχνικού έργου,  τα οποία κατατάσσονται σε κατηγορίες χωρίς καμία αναφορά στη σημασία και την ερμηνεία τους.
Συνοψίζοντας,  τα γλωσσικά μαθήματα (Αρχαία Ελληνικά, Νεοελληνική Γλώσσα, Νεοελληνική Λογοτεχνία)  τίθενται υπό τη σκιά της Κοινωνιολογίας και ενός κακώς εννοούμενου εποικοδομισμού, που από τη μια πλευρά ζητά από το μαθητή να μην επιμείνει στις ιδιαιτερότητες των κειμένων από την άλλη τον θέλει  μικρό «λογοτέχνη».

* Ο Μιχάλης Παπαδόπουλος είναι φιλόλογος  στο Πειραματικό Λύκειο Αναβρύτων και Δρ Παιδαγωγικής