Ένα εργαστήριο δραστηριοτήτων που εντάσσεται στη θεματική «Ευ ζην», με υποθεματική «Γνωρίζω το σώμα μου – Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση» και έγινε σε Γ΄ τάξη δημοτικού αλλά κάλλιστα θα μπορούσε να είναι ένα STEM εργαστήριο και για τις υπόλοιπες τάξεις, αφού έχει στηθεί με ανάλογο τρόπο. Είναι σημαντικό για τα παιδιά αυτής της ηλικίας να μπορούν να σχηματοποιούν και να οπτικοποιούν αυτό που τους προσφέρεται ως γνώση διότι με αυτόν τον τρόπο οδηγούνται σε βαθύτερη κατανόηση και εξασκούν τη μεταγνωστική τους ικανότητα. Επιπλέον, είναι περισσότερο ευχάριστο, για όλους μας, να χρησιμοποιούμε ποικιλία εργαλείων κατά τη μαθησιακή διαδικασία και δίνει την ευκαιρία στα παιδιά να ανακαλύψουν ποιο εργαλείο είναι περισσότερο βοηθητικό για αυτά.
Το εργαστήριο ολοκληρώνεται με μια δραστηριότητα όπου τα παιδιά συμπληρώνουν τα μέλη του σώματος που έχουμε μελετήσει σε ένα ταμπλό ανθρώπινου σώματος. Το υλικό αυτό το έδωσα από την αρχή στα παιδιά, ώστε ανάλογα με το μέρος που μαθαίναμε κάθε φορά να μπορούμε να το χρωματίζουμε. Θα βρείτε το εν λόγω υλικό στην τελευταίο εργαστήριο με τίτλο «Με χειρουργική ακρίβεια». Επιπλέον, κάθε εργαστήριο υπολογίζεται σε 2 διδακτικές ώρες, αν και για την ολοκλήρωση του υλικού του 7ου εργαστηρίου χρειάστηκε να δανειστώ χρόνο από άλλα σχολικά αντικείμενα.
Το αρχικό σχέδιο εργασίας μπορείτε να το βρείτε στο Μιλώντας για το σώμα μας.
1ο Εργαστήριο: Δεν ξανακάνω μπάνιο ποτέ! 2 δ.ώ.
Η αξιοποίηση του “Δεν ξανακάνω μπάνιο ποτέ!” του Πέτρου Χατζόπουλου σε εικόνες του Χρήστου Δήμου των εκδόσεων Πατάκη αποτελεί την έναρξη της ενασχόλησής μας με το Εργαστήριο Δεξιοτήτων “Μιλώντας για το σώμα μας” (Γ’ τάξη, σχ. έτος 2024-25) στην ενότητα “ΕΥ ΖΗΝ”, υποενότητα “Γνωρίζω το σώμα μου – Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση”. Ο Γιαννάκης του βιβλίου μισεί το να κάνει μπάνιο. Οι γονείς του προσπαθούν να τον πείσουν με κάθε τρόπο ώσπου κάποια στιγμή αλλάζουν τακτική και του ανακοινώνουν ότι μπορεί να κάνει μπάνιο όποτε θέλει. Παρόλο που η απόφασή του είναι να μην ξανακάνει μπάνιο ποτέ, σύντομα ανακαλύπτει τις συνέπειες της απόφασής του.
Επιχειρώντας να εξηγήσουμε στα παιδιά τους βασικούς λόγους που χρειάζεται να διατηρούμε το σώμα μας καθαρό, οργανώθηκε η παρακάτω δράση.
2ο Εργαστήριο: Τα μικρόβια 2 δ.ώ.
- Κρίθηκε αναγκαίο ως δεύτερο κομμάτι δράσης πάνω στην ατομική υγιεινή, να μιλήσουμε για τις διαδικασίες που ακολουθούμε όταν κάνουμε μπάνιο. Φέρνοντας ένα μωρό-κούκλα στην τάξη και με αφορμή αυτό δείξαμε τη διαδικασία του ατομικού καθαρισμού, εστιάσαμε στα σημεία που πρέπει να προσέχουμε κατά τον καθαρισμό και στο γιατί έχει σημασία να τα διατηρούμε καθαρά.
- Επίσης, μέσα από την διαδικασία του μπάνιου και με αξιοποίηση εικόνων από 2 διαφορετικά βιβλία, μιλήσαμε για το βιολογικό φύλο και τις σωματικές διαφορές που συναντάμε στα δυο φύλα εστιάζοντας, κυρίως, στο γιατί έχει την ίδια σημασία τόσο στα αγόρια όσο και στα κορίτσια να διατηρούν την περιοχή αυτή του σώματός τους καθαρή.
- Τέλος, ακολούθησε προβολή επεισοδίου περί μικροβίων από τη σειρά του Netflix “Το σύμπαν κι εγώ”, προκειμένου να έχουν τα παιδιά μια πιο ξεκάθαρη εικόνα περί του πώς μεταφέρονται τα μικρόβια.
Σημ: Τα παραπάνω βήματα παρουσιάζονται και στο άρθρο του προηγούμενου εργαστηρίου.
Φωτογραφικό υλικό της δράσης (1ο κ 2ο εργ) εδώ.
3ο Εργαστήριο: Μυοσκελετικό Σύστημα 2 δ.ώ.
Σύμμαχοί μας ένα βιβλίο από @psichogiosbooks , η εφαρμογή Zygote Body που σου επιτρέπει να δεις τον… εσωτερικό μας κόσμο, η ιστοσελίδα “Περί παιδείας” με το κατατοπιστικό υλικό που έχει συγκεντρώσει σε αντίστοιχη ενότητα της Μελέτης Περιβάλλοντος (για Δ’ δημοτικού) και μια κατασκευή εμπνευσμένη από το pinterest.
Γνωρίσαμε τους μύες κ πώς δουλεύουν, πώς λειτουργούν οι τένοντες στο χέρι μας, πώς ο σκελετός μας στηρίζει το σώμα μας και προστατεύει τα όργανά μας (αυτοψαχουλεύαμε λιγο τα πλευρά μας, τη σπονδυλική στήλη, το κρανίο, τα δόντια!), πώς σκελετός κ μύες συνδέονται, πώς ο εγκέφαλος έχει “καλώδια” και στέλνει μηνύματα σε όλο μας το σώμα. Επιπλέον, σχηματίσαμε τη γροθιά μας για να δούμε το μέγεθος της καρδιάς του καθενός μας, γιατί πραγματικά είναι μια πολύ ιδιαίτερη διαπίστωση, ειδικά αν σκεφτούμε τη μπουνίτσα ενός μωρού.
Στο τέλος, παίξαμε με την κατασκευή του χεριού ώστε να διαπιστώσουμε πώς συνεργάζονται μύες και τένοντες για να λειτουργήσουν τα άκρα μας. Με την κατασκευή τα παιδιά αντιλήφθηκαν τη σταθερότητα που προσφέρουν τα οστά, τη λειτουργικότητα των μυών, αλλά και τη χρησιμότητα των αρθρώσεων που προσφέρων ελευθερία κινήσεων. Οπότε αντιλήφθηκαν την όμορφη «μηχανική» που έχει το σώμα μας.
Φωτογραφικό υλικό της δράσης εδώ.
4ο Εργαστήριο: Ήχος – ακοή & ομιλία 2 δ.ώ.
Με τον ήχο και τη διάδοσή του έχουμε ασχοληθεί στο 7ο εργαστήριο της θεματικής “Εγώ κι εσύ μαζί” και πιο συγκεκριμένα στο “Φ.Ε. Χόρεψε μαζί μου (2 δ.ώ.)“. Οπότε θύμισα στα παιδιά το πείραμα διάδοσης ήχου που κάναμε κατά τη μελέτη του βιβλίου. Επιπλέον έφερα διάφορα μουσικά όργανα στην τάξη για να δούμε πώς δημιουργούν τον ήχο και να διαπιστώσουν τις δονήσεις που συμβαίνουν στα έγχορδα και τα κρουστά. Τα πνευστά μας βοηθούν να αντιληφθούμε ότι ο αέρας όταν περνά από στενό πέρασμα μπορεί να δημιουργήσει ήχο. Όλα τα δείχνουν πώς παράγεται ο ήχος αλλά όχι τον τρόπο που τον αντιλαμβανόμαστε εμείς. Σε αυτό βοηθά το παρακάτω βίντεο.
Αφού μελετήσαμε το βίντεο, δόθηκε σχετικό φύλλο εργασίας στα παιδιά (βρείτε το εδώ) ώστε να συμπληρώσουν τα βασικά μέρη του αφτιού.
Έπειτα, μελετήσαμε το πώς παράγει το σώμα μας ήχο μέσω του λάρυγγα και των φωνητικών χορδών, αλλά και το πώς επηρεάζει η πυκνότητα του αέρα που εισπνέουμε τη φωνή μας. Αρχικά, μέσω της ψηλάφησης εντοπίσαμε το μέρος του φάρυγγα όπου παράγει τον ήχο. Διαπιστώσαμε ότι, καθώς βγαίνει η φωνή μας, το μέρος αυτό του σώματός μας δονείται. Στη συνέχεια, μελετήσαμε τα ακόλουθα βίντεο.
Αν έχουμε επιπλέον χρόνο μπορούμε να αφήσουμε τα παιδιά να εξερευνήσουν τον λάρυγγα μέσω της εφαρμογής Zygote Body.
Σε κάθε περίπτωση, μπορούμε να τους παροτρύνουμε να το μελετήσουν, εφόσον το επιθυμούν, στο σπίτι τους.
Φωτογραφικό υλικό της δράσης εδώ.
5ο Εργαστήριο: Οσμή – Αφή 2 δ.ώ.
Συνεχίζοντας με τη μελέτη των αισθήσεων, γνωρίσαμε την οσμή. Τα παρακάτω βίντεο αποτελούν εξαιρετική αφορμή για να μιλήσουμε για την ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ του εγκεφάλου και των υπόλοιπων οργάνων του σώματός μας μέσω του νευρικού συστήματος.
Έπειτα, παίξαμε ένα παιχνίδι όπου κλείσαμε τα μάτια μας με μάσκες και έπρεπε με τη βοήθεια της οσμής να αντιληφθούμε τι είναι αυτό που μυρίζουμε. Δουλέψαμε σε ομάδες όπου μοιραζόταν κατά σειρά ένα υλικό το οποίο έπρεπε να ονομάσουν αφού πρώτα το μυρίσουν. Κάθε ομάδα κρατούσε σημειώσεις σ’ ένα χαρτάκι και στο τέλος συζητήσαμε στην ολομέλεια για να δούμε αν τα είχανε πετύχει σωστά. Άψογα τα πήγανε!
Στο 2ο μέρος αυτού του εργαστηρίου μελετήθηκε η αίσθηση της αφής. Έγινε διάλογος στην ολομέλεια με τις ερωτήσεις:
1. Ποιο είναι το μεγαλύτερο σε έκταση όργανο του σώματός μας;
(Απ: Το δέρμα μας)
2. Σε τι μας χρησιμεύει το δέρμα μας;
(Απ: λαμβάνει ερεθίσματα από το περιβάλλον, περιβάλλει κ προστατεύει τα εσωτερικά μας
όργανα, μας προστατεύει από εξωτερικούς εχθρούς, βοηθάει στην πρόσληψη της
βιταμίνης D κ.ά.)
3. Με τη βοήθεια του δέρματος τι μπορούμε να αντιληφθούμε;
(Απ: Θερμοκρασία, πόνο)
Στη συνέχεια, αφού έχουμε μελετήσει το βίντεο εδώ (προτιμότερο ο/η εκπαιδευτικός καθώς είναι στα αγγλικά και έχει λίγο σύνθετες πληροφορίες για την ηλικία αυτή), παρουσιάζουμε την παρακάτω εικόνα (πηγή) και αναφέρουμε ενδεικτικά κάποια από τα συστατικά μέρη του δέρματός μας.
Στο τέλος, έχοντας κλείσει τα μάτια μας με μάσκες και παίζοντας με την αφή, έπαιρναν οι ομάδες από ένα αντικείμενο κάθε φορά και, αφού περνούσε με κυκλικό τρόπο από κάθε μέλος, σημείωναν σε ένα χαρτί τι πίστευαν πως είχαν αγγίξει. Στο τέλος μοιραστήκαμε τις διαπιστώσεις μας και είδα ποια ομάδα πέτυχε τα περισσότερα. Ξέρετε κάτι; Όλα τα βρήκανε!
Φωτογραφικό υλικό της δράσης εδώ.
6ο Εργαστήριο: Γεύση 2 δ.ώ.
Επόμενη αίσθηση στο εργαστήριό μας υπήρξε η γεύση. Είχαμε ήδη αναφέρει ότι η γλώσσα μας αποτελεί έναν μυ του σώματός μας, οπότε χτίζοντας πάνω σε αυτό, αναφέρουμε ότι έχει μικροσκοπικούς αισθητήρες που μας βοηθούν να αντιληφθούμε τι γεύση έχει κάτι που δοκιμάζουμε. Αξιοποιήθηκαν τα παρακάτω βίντεο:
Έπειτα, σε ομάδες δοκιμάσαμε κάποια φαγητά προσπαθώντας να ονομάσουμε τις γεύσεις τους. Κάθε ομάδα σημείωνε το κάθε φαγητό στη γεύση που πίστευε ότι ταιριάζει. Στη συνέχεια, στο φύλλο εργασίας που θα βρείτε εδώ, συζήτησαν και κατέταξαν διάφορα φαγητά ανάλογα με τη γεύση τους στις 5 ομάδες του πίνακα. Στο τέλος, μοιραστήκαμε τις κατηγοριοποιήσεις μας για να μπορούμε να συγκρίνουμε τα αποτελέσματά μας.
Φωτογραφικό υλικό της δράσης εδώ.
7ο Εργαστήριο: Όραση 2 δ.ώ.
Τα μάτια είναι για πολλούς από εμάς το όργανο με το οποίο αντιλαμβανόμαστε καλύτερα (?) τον κόσμο. Η όραση είναι από τις βασικότερες αισθήσεις που χρησιμοποιούμε οι άνθρωποι και ίσως η πιο εντυπωσιακή. Ως αφετηρία της σημερινή μας συνάντησης παρουσίασα το παρακάτω βίντεο και κουβεντιάσαμε τις απορίες/ διαπιστώσεις των παιδιών.
Το τέλος του βίντεο μας δίνει αφορμή να μιλήσουμε για την αξιοπιστία των ματιών μας και έτσι κάναμε μια εικονική επίσκεψη στο Μουσείο Ψευδαισθήσεων των Αθηνών, μέσα από προσωπικές μου φωτογραφίες από την επίσκεψή μου εκεί, προκειμένου να διαπιστώσουμε πώς το μάτι μας μπορεί να “ξεγελαστεί”. Μπορούμε, ωστόσο, να βρούμε επιπλέον φωτογραφικό υλικό μέσα από αντίστοιχη σελίδα στο Google Maps εδώ.
Κατά την 2η ώρα ενασχόλησής μας με το μάτι, θέλησα να καταλάβουμε την αναγκαιότητα ύπαρξης δύο οφθαλμών αντί ενός.
Με ένα απλό πείραμα, ζητώντας τους να ενώσουν τις μύτες δύο μολυβιών, πρώτα και με τα δύο μάτια ανοιχτά κι έπειτα με κλειστό το ένα, τα παιδιά διαπίστωσαν την έλλειψη βάθους. Για να τους εξηγήσω ότι η απόσταση ανάμεσα στα δύο μάτια μας συμβάλλει στη δημιουργία του βάθους, εξηγήσαμε πώς λειτουργούν οι τρισδιάστατες εικόνες. Πρόκειται για αποτύπωση της ίδιας εικόνας από ελαφρώς διαφορετική σκοπιά με σημεία που αλληλοεπικαλύπτονται. Όταν δούμε αυτές τις εικόνες μέσα από κοίλους φακούς, δημιουργείται η αίσθηση του βάθους. Τους παρουσίασα μια τέτοια κατασκευή που είχα και δοκιμάζοντάς τη είδαν και μόνοι τους την εικόνα (τις Καρυάτιδες εν προκειμένω) να «ζωντανεύει»!
Στη συνέχεια τα παιδιά κλήθηκαν να συμπληρώσουν σε ομάδες το φύλλο εργασίας που μπορείτε να βρείτε εδώ με τα μέρη του ματιού και τις λειτουργίες τους. Το φύλλο εργασίας τους φάνηκε απαιτητικό οπότε το κουβεντιάσαμε ακολούθως και στην ολομέλεια.
Στο τέλος, τους παρουσίασα μια χειροποίητη κατασκευή, μοντέλο του ανθρώπινου ματιού, και ζήτησα από τις ομάδες να διαπιστώσουν αν όλα όσα λέει το φύλλο εργασίας βρίσκονται στην κατασκευή μου. Δουλεύοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο, κάνουν μια μικρή επανάληψη των μερών που έμαθαν. Το μόνο που μου είπανε ως «περίεργο» είναι ότι ζωγράφισα ένα ανάποδο λουλούδι. Αυτόματα αυτό μας έδωσε την αφορμή να αναφέρουμε πως το είδωλο που βλέπουμε απέναντί μας αποτυπώνεται αντίστροφα στον αμφιβληστροειδή χιτώνα.
Φωτογραφικό υλικό της δράσης εδώ.
Αξιολόγηση του εργαστηρίου
Το εργαστήριο εκπλήρωσε τον αρχικό του σκοπό και κάλυψε τη στοχοθεσία του. Κράτησε το ενδιαφέρον των παιδιών καθόλη τη διάρκειά του και η συμμετοχή τους στις μαθησιακές διαδικασίες υπήρξε ιδιαιτέρως θερμή. Οι απορίες ήταν τόσο πολλές που θα επέτρεπαν τη συνέχειά του, παρόλο που ο δοθέν χρόνος δεν το επέτρεψε.
Η γενική διαπίστωση είναι ότι, αν και κάποια σημεία φάνηκαν στα παιδιά “αηδιαστικά”, ήθελαν να συνεχίσουν να μαθαίνουν για όλες τις παράξενα υπέροχες λειτουργίες του σώματός τους. Γεγονός που αποδεικνύει με τον πιο εμφατικό τρόπο πόσο έτοιμα είναι τα παιδιά να συλλέξουν και να αξιοποιήσουν όλες τις πληροφορίες που σχετίζονται με το σώμα τους αλλά και το πόσο σημαντικό είναι για μας, τους έμπιστους ενήλικες να λειτουργήσουμε με σεβασμό και αίσθημα ευθύνης απέναντι σε αυτή τους την επιθυμία.
