Το παρόν Εργαστήριο Δεξιοτήτων εντάσσεται στη θεματική «Περιβάλλον» με υποθεματική «Παγκόσμια και τοπική φυσική Κληρονομιά» και απασχόλησε τη Δ’ δημοτικού κατά το σχολικό έτος 2022-23. Το εργαστήριο αυτό εντάχθηκε και σε πρόγραμμα σχολικών δραστηριοτήτων καθώς το θέμα του (το νερό) αποτελεί σημαντικό κομμάτι των γνωστικών αντικειμένων της Γλώσσας και της Μελέτης Περιβάλλοντος για την παρούσα τάξη.
Το αρχικό σχέδιο εργασίας μπορείτε να το βρείτε στο Το νερό, ρυθμιστής της ζωής.
Πριν ξεκινήσουμε το εργαστήριο, πήραμε αφορμή από την ενότητα «2. Ρώτα το νερό τι τρέχει» από το γνωστικό αντικείμενο της Γλώσσας για να έχουμε μια πρώτη επαφή με το νερό. Μιλήσαμε για την ζωοδόχα παρουσία του στη Γη, για τα επαγγέλματα που σχετίζονται με το νερό, για τους μύθους και τους θρύλους που η παράδοσή μας έχει δημιουργήσει γι’ αυτό. Για την εκπλήρωση του σκοπού χρησιμοποιήσαμε αποσπάσματα που φιλοξενούνται στο blog Περί Παιδείας και μπορείτε να βρείτε εδώ.
Με αντίστοιχο τρόπο εκμεταλλευτήκαμε και τα κεφάλαια που αφορούν την χρήση του νερού από τη Μελέτη Περιβάλλοντος. Για ακόμη μια φορά το blog Περί Παιδείας υπήρξε βοηθητικό (βλ. για παράδειγμα Περί παιδείας 1, Περί παιδείας 2, Περί παιδείας 3, Περί παιδείας 4,).
Ακολούθως ξεκινήσαμε το εργαστήριό μας όπως παρουσιάζεται παρακάτω.
1ο Εργαστήριο: Μιτζού, ένα φιλόδοξο ψαράκι (2 δ.ώ.)
Μια δράση φιλαναγνωσίας είναι η ιδανική αρχή για την ενασχόλησή μας με οποιοδήποτε θέμα. Και σε αυτή την περίπτωση λοιπόν, ο Μιτζού της Νικολέτας Τρίψα ήρθε να μας βοηθήσει να διακρίνουμε τρία οικοσυστήματα νερού και κάποια μέλη της πανίδας τους ενόσω μαθαίνουμε μια ιστορία για επιμονή στα όνειρα και τις φιλοδοξίες μας.
Τα παιδιά συμπλήρωσαν το φύλλο εργασίας που σχεδίασα για τον σκοπό αυτό τόσο με ομαδικό τρόπο όσο και με συζήτηση στην ολομέλεια. Τη δράση μπορείτε να τη βρείτε αναλυτικά στο Φ.Ε. Μιτζού, ένα φιλόξοδο ψαράκι (2-3 δ.ώ.).
Φωτογραφίες από την δράση εδώ.
2ο Εργαστήριο: Οικοσυστήματα νερού (2 δ.ώ.)
Ως συνέχεια του προηγούμενου εργαστηρίου, έφερα στο σχολείο τρεις κατασκευές από χαρτόνια που αναπαριστούσαν το ποτάμιο, το λιμναίο και το θαλάσσιο οικοσύστημα οι οποίες τοποθετήθηκαν σε πίνακα ανακοινώσεων της τάξης. Επιπλέον, δημιούργησα καρτέλες που εξηγούσαν τις ταξινομήσεις των ειδών χλωρίδας και πανίδας, καρτέλες με συγκεκριμένα είδη από χλωρίδα και πανίδα καθώς και πλαστικοποιημένες έγχρωμες εικόνες από τα ζώα και φυτά των καρτελών.
Αφού παρουσιάστηκαν οι κατηγορίες φυτών και ζώων με συνοδεία παραδειγμάτων, μοιράστηκε στις ομάδες το αντίστοιχο μπρελόκ ώστε να μπορούν όλες να συμβουλεύονται τις πληροφορίες τους.
Στη συνέχεια μοιράστηκε σε κάθε ομάδα ένα πλήθος από καρτέλες με είδη χλωρίδας κι ένα ακόμη με πανίδα. Σε αυτά έπρεπε να σημειώσουν κάποια βασικά στοιχεία (π.χ. πού ζούνε/ ευδοκιμούν, σε ποια συνομοταξία ανήκουν κ.ά.). Για να το καταφέρουν αυτό, μοιράστηκαν τάμπλετ στις ομάδες και τα παιδιά αναζητούσαν τις πληροφορίες στο διαδίκτυο.
Όταν κάποια καρτέλα συμπληρωνόταν, η ομάδα έβρισκε την αντίστοιχη έγχρωμη εικόνα και την τοποθετούσε στο σωστό οικοσύστημα. Από κάτω καρφίτσωνε την καρτέλα με τις πληροφορίες.
Σε λίγη ώρα όλες οι ομάδες συμπλήρωσαν τις καρτέλες του κι έπειτα μπορέσαμε να ανταλλάξουμε πληροφορίες παρατηρώντας τις ταξινομήσεις μας. Χρειάστηκε να επανεξετάσουμε κάποιες αντιστοιχήσεις και να επανατοποθετήσουμε κάποια φυτά και ζώα στη σωστή τους θέση. Ακόμη κι αυτό ήταν θετικό, καθώς χρησιμοποιήσαμε τον επανέλεγχο ως μορφή αυτοξιολόγησης προκειμένου να εντοπίσει κάθε παιδί στοιχεία που μπορεί να μην είχε καταλάβει πλήρως.
Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για το εργαστήριο αυτό (πλην των χάρτινων κατασκευών) μπορείτε να το βρείτε εδώ.
Φωτογραφικό υλικό βρίσκετε εδώ.
3ο Εργαστήριο: Αγία Βαρβάρα – ένα υδάτινο οικοσύστημα μέσα στην πόλη μας! (2 δ.ώ.)
Ένα από τα ομορφότερα ευρωπαϊκά πάρκα νερού, βρίσκεται στην πόλη μας. Πρόκειται για το πάρκο της Αγίας Βαρβάρας στη Δράμα το οποίο φιλοξενεί μεγάλη ποικιλία χλωρίδας και αποτελεί μια όαση δροσιάς τόσο για τα μικρά ζώα που φιλοξενεί όσο και για τους κατοίκους της πόλης.
Με τη βοήθεια μιας γεωπόνου, οργανώσαμε ένα «κυνήγι θησαυρού» στο πάρκο. Μοιράστηκαν στις ομάδες ένα χάρτης όπου ήταν σημειωμένα κάποια από τα φυτά που απαντώνται εκεί, καρτέλες με στοιχεία για αυτά που θα έπρεπε να συμπληρωθούν καθώς και οι κάρτες ταξινόμησης-μπρελόκ από το προηγούμενο εργαστήριο.
Καθώς μετακινούμασταν μέσα στο πάρκο, η γεωπόνος μας παρουσίαζε ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τα φυτά που ήταν σημειωμένα στον χάρτη και τα παιδιά έπρεπε να συμπληρώσουν στις καρτέλες τους το μέγεθος των φυτών, το περιβάλλον που φύονται, αν είναι φυλλοβόλα ή αιεθαλή και τη διάρκεια ζωής τους.
Μιλήσαμε για περίπου 14-15 φυτά, αναγνωρίσαμε πόσο στενή σχέση έχουν με το νερό, βρήκαμε υδροχαρή είδη, 2 ειδών ιτιές, μιλήσαμε για τους μίσχους τους, είδαμε τις χρήσεις των ανθρώπων για κάποια από αυτά, βρήκαμε μέντα που φύεται μέσα στο νερό, μετρήσαμε την ηλικία ενός πλάτανου και φτιάξαμε έναν κύκλο που μας έδειχνε περίπου πόσο μεγάλος είναι ο κορμός του γηραιότερου πλάτανου.
Παράλληλα με αυτά, ασχοληθήκαμε και με τις πάπιες που φιλοξενούνται στον χώρο ενώ είδαμε και ψάρια στα νερά που διασχίζουν το πάρκο.
Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για το εργαστήριο αυτό (πλην των καρτελών-μπρελόκ) μπορείτε να το βρείτε εδώ.
Φωτογραφικό υλικό βρίσκετε εδώ και εδώ.
4ο Εργαστήριο: Ο κύκλος του νερού (2 δ.ώ.)
Στο τέταρτο εργαστήριό μας μιλήσαμε για τον κύκλο του νερού. Παρουσιάσαμε με την χρήση εποπτικού υλικού την αναλογία γλυκού – αλμυρού νερού ενώ εστιάσαμε στις παροχές που μας προσφέρει το γλυκό νερό, ενισχύοντας έτσι την αξία του. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκε το αντίστοιχο κεφάλαιο της Μελέτης Περιβάλλοντος όπως παρουσιάζεται στο blog Περί Παιδείας και μπορείτε να το βρείτε εδώ.
Ακολούθησε μια κατασκευή με απλά υλικά που παρουσιάζει τον κύκλο του νερού. Χρειαστήκαμε για αυτήν από ένα χάρτινο πιατάκι κι ένα διπλόκαρφο για κάθε παιδί. Σε ένα φύλλο πλαστικοποίησης ζωγραφίστηκαν με μόνιμο μαρκαδόρο γαλάζιες σταγόνες και στη συνέχεια κόπηκαν σε κυκλικούς τομείς, έναν για κάθε παιδί.
Στην επιφάνεια του πιάτου ζωγραφίστηκαν στοιχεία του κύκλου του νερού και στη μέση, με τη βοήθεια του διπλόκαρφου στερεώθηκαν οι σταγόνες ώστε να μπορούν να γυρίζουν και να προσομοιάζουν την κίνηση του νερού κατά τον κύκλο του στη φύση.
Φωτογραφικό υλικό βρίσκετε εδώ και εδώ.
5ο Εργαστήριο: Ο κύκλος του νερού στην πόλη (2 δ.ώ.)
Αφού είδαμε πως το γλυκό νερό είναι πολύτιμο, ακριβώς επειδή βρίσκεται σε μικρό ποσοστό στη φύση, προέκυψε το ερώτημα «Πώς μπορούμε να το εκμεταλλευτούμε προσφορότερα;». στο προηγούμενο εργαστήριο μιλήσαμε για τον κύκλο του νερού στη φύση σε αυτό είδαμε τον «κύκλο του νερού στην πόλη» μας ώστε να εξηγηθεί ότι ο βιολογικός καθαρισμός συμβάλλει στην ορθολογικότερη εκμετάλλευση και διαχείριση των γλυκών υδάτων, άρα και στην προστασία του περιβάλλοντος.
Για να την καλύτερη κατανόηση της λειτουργίας του βιολογικού καθαρισμού παρακολουθήσαμε βίντεο από το YouTube όπου παρουσιάζεται ο βιολογικός καθαρισμός μιας μεγάλης πόλης, της Πάτρας.
Στη συνέχεια, σκοπός ήταν να επισκεφτούμε τον βιολογικό καθαρισμό της πόλης μας ώστε να παρατηρήσουμε αν ακολουθεί την ίδια διαδικασία καθαρισμού των αστικών λυμάτων. Για τον σκοπό αυτό δημιούργησα και ένα φυλλάδιο που είχε συγκεντρωμένες όλες τις πληροφορίες. Θα μοιράζονταν στα παιδιά για να μπορούν να αντιστοιχίσουν τις πληροφορίες του φυλλαδίου με τα μέρη του τοπικού βιολογικού καθαρισμού.
Ωστόσο, οι συνεχείς βροχές δεν επέτρεψαν την επίσκεψη του τμήματος στον χώρο του βιολογικού καθαρισμού μα το φυλλάδιο μοιράστηκε και μελετήθηκε ως εποπτικό υλικό στα παιδιά της τάξης, με τη μορφή επαναληπτικής δραστηριότητας. Συζητήθηκαν ξανά στην ολομέλεια τα στάδια του καθαρισμού μέσα από τη μελέτη του φυλλαδίου.
Το φυλλάδιο μπορείτε να το βρείτε εδώ.
6ο Εργαστήριο: Σπήλαιο Αγγίτη – τα υπόγεια νερά (2 δ.ώ.)
Όταν μελετήσαμε τον κύκλο του νερού τα παιδιά δυσκολεύτηκαν να κατανοήσουν πώς το νερό μπορεί να ταξιδέψει υπογείως. Έτσι, η μελέτη των σπηλαίων κρίθηκε ως ο κατάλληλος τρόπος να εξηγήσουμε αυτή τη διαδικασία, ειδικά αφού κοντά στην περιοχή μας έχουμε το μεγαλύτερο επισκέψιμο ποτάμιο σπήλαιο της Ευρώπης.
Προτού όμως καταλήξουμε στο σπήλαιο Αγγίτη, παρακολουθήσαμε μέσω DVD ένα επεισόδιο από τη σειρά ντοκιμαντέρ Planet Earth του BBC με θέμα τα σπήλαια (μπορείτε να το βρείτε στα αγγλικά εδώ). Είδαμε πώς κυλάει το νερό υπογείως και πώς δημιουργεί σταλακτικές και σταλαγμίτες. Μιλήσαμε για τα είδη ζωής που φιλοξενούνται στα σπήλαια αλλά και πώς αυτά προσαρμόστηκαν στα ιδιαίτερα τούτα οικοσυστήματα. Γνωρίσαμε σπήλαια που ήταν γεμάτα νερό και μάθαμε πώς δημιουργήθηκαν.
Κατά την επίσκεψή μας στο σπήλαιο μοιράστηκαν στις ομάδες των παιδιών καρτέλες με πληροφορίες που το αφορούν και που είχα εντοπίσει στο διαδίκτυο, διαφορετικές πληροφορίες για κάθε ομάδα. Σκοπός ήταν να σημειώσουν αν οι πληροφορίες που βρήκα ήταν σωστές αναζητώντας τες στα στοιχειά που θα μας έδινε ο/η ξεναγός αλλά και απευθύνοντας ερωτήσεις σε αυτόν-η.
Με το πέρας της ξενάγησης, συγκεντρωθήκαμε στον εξωτερικό χώρο του σπηλαίου και παρουσίασε κάθε ομάδα τις πληροφορίες της στην ολομέλεια, διορθώνοντας όσες ήταν λανθασμένες. Στη συνέχεια τονίσαμε ότι βρισκόμασταν σε ένα υπόγειο ποτάμι τα νερά του οποίου προέρχονται από τα τριγύρω βουνά, αναγνωρίζοντας έτσι για τις υπόγειες διαδρομές του νερού. Χρησιμοποιώντας εικόνες από το διαδίκτυο και το κινητό μου τους έδειξα φωτογραφίες από δύο αίθουσες του σπηλαίου που βρίσκονται πέρα από το επισκέψιμο για το κοινό σπήλαιο, σε μέρη που έχουν πρόσβαση μόνο οι σπηλαιολόγοι.
Τέλος αναφερθήκαμε στην δύναμη του νερού να αλλάζει το τοπίο γύρω του μέσω της διάβρωσης και της εναπόθεσης.
Τις καρτέλες με τις πληροφορίες τις βρίσκετε εδώ.
Φωτογραφικό υλικό βρίσκετε εδώ.
7ο Εργαστήριο: Pictionερό (2 δ.ώ.)
Το Εργαστήριο Δεξιοτήτων μας ολοκληρώθηκε με ομαδικό παιχνίδι τύπου Pictionary, το δικό μας Pictionερό!!
Οι καρτέλες του παιχνιδιού περιέχουν φράσεις και γνωμικά που σχετίζονται με το νερό και προέρχονται από τη λαϊκή μας παράδοση και/ή την καθημερινότητά μας. Στην ίδια καρτέλα φιλοξενούνται και οι ερμηνείες τους.
Προηγήθηκε του παιχνιδιού η μελέτη και ερμηνεία των φράσεων, ώστε το σύνολο των παιδιών να τις έχει ακούσει τουλάχιστον μια φορά. Επίσης, σε πρώτη φάση κάθε ομάδα είχε όλες τις καρτέλες μπροστά της ώστε να βοηθηθεί ώσπου να βρίσκει μνημονικά κάποιες.
Η τάξη χωρίστηκε σε ομάδες και ένα μέλος από κάθε ομάδα έπρεπε να ζωγραφίσει στον πίνακα την φράση που βρισκόταν στην κορυφή της καρτέλας. Το ίδιο έκαναν και τα επιλεγμένα μέλη από τις άλλες ομάδες. Δόθηκε συγκεκριμένος χρόνος μέσα στον οποίο είχαν ευκαιρία να βρούνε την φράση. Όποια ομάδα την έβρισκε πρώτη κέρδιζε κι από έναν πόντο.
Σίγουρα κάποιες φράσεις ήταν πιο δύσκολες από κάποιες άλλες, μα όλοι κλήθηκαν να είναι ευρηματικοί με τη ζωγραφική τους και να αναπτύξουν την φαντασία τους.
Το παιχνίδι μπορεί να επαναληφθεί όσες φορές επιθυμούν τα παιδιά, ανάλογα και με τον χρόνο που είναι διαθέσιμος.
Τις καρτέλες του παιχνιδιού μπορείτε να τις βρείτε εδώ και συγκεντρωμένες οι φράσεις εδώ.
Φωτογραφικό υλικό βρίσκετε εδώ και εδώ.
Αξιολόγηση του εργαστηρίου:
Πρόκειται για ένα απαιτητικό για τον/την εκπαιδευτικό εργαστήριο, ωστόσο τα παιδιά παρακολούθησαν με ενδιαφέρον κάθε πτυχή του. Η χρήση στοχευμένου υλικού βοήθησε ώστε να κρατήσει τα παιδιά σε εγρήγορση και διατήρησε την προσοχή τους προσηλωμένη στο θέμα που περιεργαζόμασταν. Η χρήση του βιβλίου και του ντοκιμαντέρ ενθουσίασε τα παιδιά ενώ οι έρευνες τοπίου (πάρκο Αγίας Βαρβάρας, σπήλαιο Αγγίτη) αποδείχτηκαν ιδιαίτερα ευχάριστες γι’ αυτά.
Η επίσκεψη στον βιολογικό καθαρισμό μπορεί να μην επετεύχθη, η μελέτη όμως του φυλλαδίου έδειξε πώς τα παιδιά κατανόησαν τα στάδιά του. Κάποιες φράσεις από το Pictionερό αποδείχτηκαν δύσκολες για ορισμένα παιδιά, μα η ποικιλία που συγκεντρώθηκε επιτρέπει τη διαλογή των φράσεων και την προσαρμογή του παιχνιδιού ανάλογα με τις δυνατότητες της εκπαιδευτικής ομάδας.
Εγώ πάντως θα το επιχειρούσα ξανά!!
Ενδεικτικές φωτογραφίες από το εποπτικό υλικό που χρησιμοποιήθηκε:
