Η παρούσα δράση φιλαναγνωσίας χωρίζεται σε δύο μέρη και εκπονήθηκε κατά την επιμόρφωση Β2 επιπέδου στις Τ.Π.Ε.
Η παρούσα δραστηριότητα προτείνεται για τη διδασκαλία του μαθήματος της Γλώσσας και πιο συγκεκριμένα για την 9η ενότητα του σχολικού εγχειριδίου με τίτλο «Η παράσταση αρχίζει», υποενότητα 3 «Όρνιθες». Στα πλαίσια της διαθεματικότητας μπορεί να συνδεθεί, φυσικά, και με το μάθημα της Πληροφορικής, της Αισθητικής Αγωγής ενώ δύναται να επεκταθεί και στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης.
Το μάθημα θα λάβει χώρα στην αίθουσα Πληροφορικής του σχολείου μας. Εκεί οι μαθητές θα είναι χωρισμένοι σε ομάδες των τριών ατόμων. Αφού η δύναμη της τάξης είναι 21 παιδιά, αναμένεται να χρειαστούμε 7 υπολογιστές με τις περιφερειακές τους συσκευές (κεντρική μονάδα, οθόνη, πληκτρολόγιο, ποντίκι). Η δασκάλα θα χρησιμοποιήσει τον προσωπικό της υπολογιστή συνδεδεμένο με τον προτζέκτορα για τις μικροδραστηριότητες που απαιτούν συζήτηση στην ολομέλεια.
Σε όλα είναι εγκατεστημένη η μηχανή αναζήτησης Google Chrome καθώς και ο κειμενογράφος Word, ψηφιακά εργαλεία που είναι απαραίτητα για την εκπλήρωση της μαθησιακής διαδικασίας και βοηθούν στην εκπλήρωση των στόχων που έχουν τεθεί. Ειδικότερα, με τη βοήθεια του Google Chrome θα μπορέσουμε να δείξουμε στους μαθητές και τον ψηφιακό φελλοπίνακα Padlet από τον οποίο θα μπορέσουν όλες οι ομάδες να δούνε τις εικόνες που έχουν βρει οι υπόλοιπες, δικαιολογώντας ουσιαστικά και την ιδιότητά του.
Για τη δραστηριότητα διδασκαλίας του γνωστικού αντικειμένου είναι εγκατεστημένο στους υπολογιστές το λογισμικό παρουσίασης PowerPoint καθώς και ο κειμενογράφος Word, ψηφιακά εργαλεία για την εκπλήρωση της μαθησιακής διαδικασίας και βοηθούν στην εκπλήρωση των στόχων που έχουν τεθεί.
1.Δραστηριότητα/ες ψυχολογικής και γνωστικής προετοιμασίας: αποτίμηση υπάρχουσας γνώσης και ανίχνευση αναπαραστάσεων και γνωστικών δυσκολιών.
- Σε πρώτη φάση προβάλλουμε με τη βοήθεια του προτζέκτορα, στο σύνολο της τάξης, από την ενότητα 9 του e-book της Γλώσσας Δ’ δημοτικού, την υποενότητα 3 που περιέχει τμήμα από το κόμικ του Τ. Αποστολίδης «Οι κωμωδίες του Αριστοφάνη σε κόμικ, Όρνιθες» (σκίτσα Γ. Ακοκαλίδης, εκδ. Γράμματα, Αθήνα, 1999). Κουβεντιάζουμε με το σύνολο της τάξης για τη μορφή κειμενικού είδους που έχουμε μπροστά μας και με κατάλληλες ερωτήσεις την αποκωδικοποιούμε για να δούμε τα βασικά τμήματά της (εικόνα, κείμενο, πώς μιλάνε, πού δηλώνεται αυτό, χρήση ευθέως λόγου). Μελετάμε το κόμικ με τη βοήθεια των ερωτήσεων της 1ης δραστηριότητας του βιβλίου μαθητή.
- Στη συνέχεια ρωτάμε τους μαθητές αν έχουν οι ίδιοι τους κάποιο κόμικ στο σπίτι και αν το έχουν διαβάσει. Επίσης, αν γνωρίζουν κάποιους άλλους τίτλους από κόμικ που θα ήθελαν κάποια στιγμή να ξεφυλλίσουν. Αφού αναφερθούν κάποιοι τίτλοι, αναφέρουμε πώς υπάρχει η δυνατότητα να δείξουμε τα κόμικς που μας ενδιαφέρουν μέσα από εικόνες. Εξηγούμε ότι μπορούμε να φτιάξουμε έναν πίνακα ανακοινώσεων που λειτουργεί όπως ακριβώς ο πίνακας ανακοινώσεων του σχολείου μας αλλά μπορεί να προβληθεί διαδικτυακά.
- Κάνουμε επίδειξη του ψηφιακού εργαλείου Padlet. Eξηγούμε, δηλαδή, τον σκοπό δημιουργίας του καθώς και τον τρόπο χρήσης του. Αναφέρουμε ότι θέλουμε να φτιάξουμε όλοι μαζί έναν φελλοπίνακα που να περιέχει κάποια αγαπημένα μας κόμικ.
- Ανοίγουμε ακολούθως το φύλλο εργασίας που εξηγεί βήμα βήμα τη διαδικασία κοινοποίησης μιας εικόνας στον πίνακα, το επεξηγούμε όσο χρειάζεται, και δίνουμε τον απαραίτητο χρόνο για να υλοποιηθεί. Σημειώνεται ότι η αναζήτηση των εικόνων θα γίνει μέσα από τον φυλλομετρητή του Google Chrome. Στο διάστημα που χρειάζονται οι ομάδες για να ανεβάσουν μία ή περισσότερες εικόνες, η δασκάλα επεμβαίνει βοηθητικά όπου χρειάζεται και / ή όπου της ζητείται για να ενισχύσει την μαθησιακή διαδικασία και να μην απογοητευτούν οι μαθητές από τη δυσκολία που ενδεχομένως να συναντήσουν.
- Ακολουθεί παρουσίαση των εικόνων που συγκεντρώθηκαν στον φελλοπίνακα. Κάθε ομάδα εξηγεί στις υπόλοιπες τα κόμικ που επέλεξε και τους λόγους που την οδήγησαν σε αυτή την επιλογή. Σαν επέκταση, μπορούμε να ανεβάσουμε τον πίνακά μας στο blog του σχολείου μας.
- Εφόσον έχει γίνει κατανοητή η σύνθεση του κόμικ, επιστρέφουμε τη κουβέντα στην ολομέλεια και με τη βοήθεια του προτζέκτορα, παρουσιάζουμε ένα διαφορετικό είδος κειμένου, αφηγηματικό, που όμως εμπεριέχει αφήγηση με χρήση πλάγιου λόγου. Το κείμενο είναι από το βιβλίο «Το ημερολόγιο ενός Σπασίκλα Νο 14, Ο κακός χαμός» που χρησιμοποιεί και τα δύο κειμενικά είδη ως τρόπο σύνταξής του. Ζητάμε από τους μαθητές να χαρακτηρίσουν το κειμενικό είδος και να εντοπίσουν τις διαφορές με το κόμικ. Με αυτό τον τρόπο επιχειρούμε τόσο να αποτιμήσουμε την προϋπάρχουσα γνώση όσο και να ανιχνεύσουμε τις γνωστικές δυσκολίες και τις αναπαραστάσεις των παιδιών.
- Ενημερώνουμε τους μαθητές πως σκοπός του μαθήματος είναι να μάθουμε να διακρίνουμε τους διαφορετικούς τρόπους που μπορούμε να μεταφέρουμε σε τρίτους έναν διάλογο. Για να έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα των γνωστικών δυσκολιών των παιδιών καθώς και των αναπαραστάσεων τους, ζητάμε από αυτά να ανοίξουν το 2ο φύλλο εργασίας. Αυτό περιέχει μια άσκηση με μετατροπές του λόγου από πλάγιο σε ευθύ και το αντίστροφο. Εξηγούμε τι θέλουμε να γίνει από τις ομάδες και δίνουμε τον ανάλογο χρόνο υλοποίησης στις ομάδες.Αφήνουμε τις ομάδες να δουλέψουν όσο το δυνατόν πιο αυτόνομα, χωρίς δική μας παρέμβαση.
Με το πέρας της δραστηριότητας κουβεντιάζουμε για τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν και διερωτόμαστε πώς θα καταφέρουμε να τις ξεπεράσουμε. Κάπως έτσι, περνάμε στις δραστηριότητες διδασκαλίας και εμπέδωσης του γνωστικού αντικειμένου.
2. Δραστηριότητα/ες διδασκαλίας του γνωστικού αντικειμένου
Αφού έχουμε τελειώσει με τις δραστηριότητες αφόρμησης και έχουμε διαπιστώσει τις πρότερες γνώσεις των μαθητών καθώς και τις γνωστικές τους αντιλήψεις, περνάμε στις δραστηριότητες διδασκαλίας του γνωστικού αντικειμένου που σκοπό έχουν να ενισχύσουν τις προϋπάρχουσες γνώσεις, να ανασκευάσουν τις λανθασμένες αντιλήψεις και αρχικές ιδέες των μαθητών. Κάπως έτσι, αναδομούνται οι αναπαραστάσεις και δημιουργείται το κατάλληλο πλαίσιο για την εννοιολογική αλλαγή και την οικοδόμηση των νέων γνώσεων.
- Έχουμε δώσει ένα αφηγηματικό κείμενο στους μαθητές και καλέσαμε τις ομάδες να καταλάβουν σε τι διαφέρει με τα κόμικ που συναντήσαμε στη δραστηριότητα αφόρμησης. Στη συνέχεια επεξηγούμε ότι στα κόμικ χρησιμοποιείται ο Ευθύς λόγος ενώ το κείμενο του Σπασίκλα εμπεριέχει Πλάγιο λόγο. Αφιερώνουμε λίγο χρόνο για να εξηγήσουμε τις έννοιες αυτές. Σε αυτό μας βοηθάει το σχολικό εγχειρίδιο (ενότητα 9,βιβλίο μαθητή, σελ. 69).
- Αφού αναφέρουμε τον κανόνα που προσφέρει η Ραλλού (ηρωίδα του βιβλίου), λύνουμε από κοινού με τους μαθητές την άσκηση 4 που την ακολουθεί (συμπεριφορισμός). Στόχος μας είναι να δώσουμε μια πρώτη εικόνα των μετατροπών μεταξύ ευθύ και πλάγιου λόγου ώστε να κατανοηθούν οι ορισμοί προτού πάμε στο φύλλο εργασίας. Η δραστηριότητα γίνεται στην ολομέλεια και με τη βοήθεια του προτζέκτορα συμπληρώνεται πάνω στην επιφάνεια του ασπροπίνακα με μαρκαδόρο για να είναι ορατή σε όλους.
- Έπειτα επανερχόμαστε στο κείμενο με τον πλάγιο λόγο και τους ζητάμε να μαντέψουν από πού προέρχεται. Ύστερα από μερικές μαντεψιές, δείχνουμε το trailer μιας εκ των ταινιών του Σπασίκλα για να αντιληφθούν μόνοι τους ποιο είναι το βιβλίο αναφοράς. Ακολουθεί συζήτηση προκειμένου να εξηγηθεί ότι το συγκεκριμένο βιβλίο συνδυάζει εικόνα και κείμενο.
- Επανερχόμαστε στο φύλλο εργασίας «Φ.Ε.Κείμενο από Σπασίκλα», τονίζουμε ότι είναι ένα κείμενο που εμπεριέχει πλάγιο λόγο. Εξηγούμε ότι θα τον μετατρέψουμε σε ευθύ και στη συνέχεια, οι ομάδες, θα φτιάξουνε τις δικές τους εικόνες κόμικ, με τη βοήθεια του λογισμικού γενικού ενδιαφέροντος Microsoft PowerPoint.
- Οι ομάδες ανοίγουν το νέο φύλλο εργασίας Word με τίτλο «Φ.Ε. Ημερολόγιο Σπασίλα – Μετατροπή λόγου». Το κείμενο είναι χωρισμένο σε τμήματα, ανάλογα και με τις εικόνες που έχουμε προετοιμάσει στο PowerPoint, για να στήσουμε το κόμικ. Δίνουμε τον χρόνο στις ομάδες να κουβεντιάσουν, να καταλήξουν από κοινού στις κατάλληλες μετατροπές και να σημειώσουν το αλλαγμένο κείμενο. Η δασκάλα εδώ λειτουργεί ως διευκολυντής – διαμεσολαβητής – εμψυχωτής της μάθησης. Ταυτόχρονα δίνουμε το ίδιο φύλλο εργασίας και σε έντυπη μορφή για να λειτουργήσει ως «πρόχειρο», σε περίπτωση που τους βολέψει περισσότερο.
- Αφού γίνουν οι κατάλληλες μετατροπές και όλες οι ομάδες έχουν μπροστά τους το καινούριο κείμενο, το οποίο πρότερα έχει ελέγξει η εκπαιδευτικός, ανοίγουμε το αντίστοιχο αρχείο PowerPoint “Σπασίκλας-κόμικ” και ξεκινάμε τη δημιουργία του κόμικ. Για την δυνατότητα περάτωσης αυτής της δραστηριότητας δίνεται και αντίστοιχο φύλλο εργασίας “Φύλλο οδηγιών PPT” και φυσικά κατάλληλος χρόνος. Στο τέλος δείχνουμε στους μαθητές πώς μπορούνε να κάνουν προβολή της παρουσίασής τους.
Η χρήση του PowerPoint επιτρέπει στα παιδιά να αντιληφθούν πώς στήνεται ένα κόμικ μέσα από πρακτική εξάσκηση με τρόπο που τους προκαλεί ενδιαφέρον και ενθουσιασμό. Επιπλέον, η χρήση των «σύννεφων» για τη δημιουργία του διαλόγου διευκολύνει τους μαθητές να αντιληφθούν ποιος μιλάει κάθε φορά και με αυτό τον τρόπο συμβάλλει και στην αντίληψη του πώς οργανώνεται ένα κείμενο και ειδικότερα, ένας διάλογος.
Φ.Ε. Ημερολόγιο Σπασίλα – Μετατροπή λόγου
Για τις δραστηριότητες εμπέδωσης και αξιολόγησης γνωστικού αντικειμένου, μπορούμε να επανέλθουμε στο Φ.E.Ευθύς-Πλάγιος λόγος και να ελέγξει η κάθε ομάδα τις απαντήσεις που έχει συμπληρώσει ώστε να διορθώσει ότι χρειάζεται.
